Y

I
L

3
6

S
A
Y
I

4
2
2


I
S
S
N

1
3
0
0

-

1
5
6
6
M
A
R
T

2
0
1
4
El a yalvar Ona insin rahmet,
Snsn nr- fitne gelsin inayet;
Her yanda bir eit te-i fitne,
Sndrmek iin himmet lzm himmet...
Izdrapla Btnleen Ruhlar
Kalbin Elektrii Nereden Geliyor?
deal Devlet ve Osmanl
Yeni Doan ve Tahnik
Deirmenin Suyu Nereden Geliyor?
G
nln yksek ideallere kaptr-
m muzdarip ruhlar, btn bir
hayat boyu buhurdanlk gibi
tter dururlar. Gneler doar-
batar; haftalar, aylar birbirini
takip eder; mevsimler pei peine geer gider
de, onlar idealize ettikleri dnceleri istika-
metinde bir baka bahar ararlar... Hep hazan
grr, hazan mevsimi yaarlar, hazan trkleri
dinlerler; ama ne hllerinden ikyet eder ne
de kimseden dert yanarlar. And iip yoluna
koyulduklar yce davalar urunda her cefaya
katlanr, fakat asla usanmazlar.
deallerinin akna kaplm ve o yolda mit
verici mjdelerle comu bu aydnlk ruhlar,
nlerinde yn yn uurumlar, yn yn
zorluklar bulunabileceini nceden hesap ede-
rek gerilime getiklerinden, ne beklenmedik
MART 2014
54 422
eylerle karlamalar, ne imknszlklar, ne de
yollarn kesen eit eit tehlikeler katiyen on-
lar artamaz ve davalar hakknda pheye
dremez. Her tehlikenin bir gn mutlaka or-
tadan kalkaca, yollarn alp imknszlklar
imknlarn takip edecei inancyla hep azimli
ve kararldrlar.
Bu itibarladr ki onlar, en mit krc
hdiseler, en karanlk artlar iinde dahi bed-
binlie, karamsarla dmez; geilmez gibi
grnen engelleri imek hzyla aar ve soluk
solua hedeflerine koarlar.
evrelerinde olup biten eylere kar daima
tetikte ve alabildiine hassastrlar. Hele bu ey-
ler, onlarn dnce dnyalar ile alkal ise...
inde yaadklar toplumla ylesine kaynam
ve btnlemilerdir ki, yolunu aran bir fert,
istikameti bozulan bir aile ya da cemiyeti ayak-
ta tutan umdelerden birinin hrpalanmas onla-
r gnlerce inletir ve uykusuz brakr...
Umursamazlk, onlarn en nefret ettii ey-
dir. Toplumun her kesimine ait dert ve sknt-
lar, sinelerine saplanm bir haner gibi hisse-
der ve iki bklm olurlar. Yreklerinin zdrap-
la arpt, beyin sancsyla akaklarnn zonk
zonk zonklad nice geceler vardr ki, ynlar
iinde bulunmalarna ramen, onlar yine ya-
payalnzdrlar.
Onlarn dnyasnda geceler hep hasretle
gelir ve bir mr kadar da uzar gider. Ne var ki
bunu da sadece onlar duyar ve onlar yaarlar.
eb-i yeldy mneccimle muvakkt
ne bilir,
Mptel-y gama sor kim geceler
ka saat?
(Sabit)
nsan herhangi bir ideale, inand lde
gnl verir ve alkadar olur. Alkadarl nis-
betinde de yer yer sevin, zaman zaman da z-
drap duyar. Bu lye gre, bal bulunduu
dava urunda btn bir gn ve haftasn, ay ve
senesini, hatt senelerini verenler olabilecei
gibi, onu varlnn gayesi bilip, dnya ve uk-
basn feda edenler de vardr. yleleri vardr ki,
salar adedince balar bulunsa, davas urun-
da her gn birini isteseler, tereddt etmeden
verir; verir de minnet bile eylemez... nsanln
ftihar Tablosu, bu hususta o kadar hzl ve o
denli ileri idi ki, Yce Yaratc, hem sen hem
de tdil makamnda Ona yle diyordu: De-
mek bu sze inanmyorlar diye onlarn peine
dp kendini helk edeceksin!
1
Ve bu esiz ftratn arkasnda, daha bir sr
bayce, btn hayatlar boyunca hep zdrap
dnm, zdrap soluklam, zdrapla eilmi,
zdrapla dorulmulardr. Bir bakma onlarn
ektikleri, byklkleriyle mepsuten mtenasip
(doru orantl) olmu; ektike ykselmi, yk-
seldike ekmi ve her trl ktlklerden ar-
narak birer semav bilinmez hline gelmiler-
dir. Evet, Hak yolunda, millet yolunda ekilen
skntlar kadar insan gnahlardan arndran,
ulvletiren ikinci bir ey daha yok gibidir. G-
nahlar iinde yle gnahlar vardr ki; namaz,
oru gibi ibadetler deil de, geim yolundaki
sknt ve maiet derdi onlara kefaret olur.
2
Ya
iinde yaadmz toplumu kurtarma gayreti
ve bu uurda ekilen skntlar..!
Bugn bizim, una-buna deil; Milletimin
madd-mnev mutluluu iin Cehennemin
alevleri iinde yanmaya razym. diyenlere..
ahs menfaat ve bencillikleri bir tarafa iterek
Hak ve millet yolunda fn olanlara.. toplumun
zdraplaryla kvrm kvrm kvranp, hep inilti
kovalayanlara.. elinde ilim mealesi, her yerde
bir era tututurup cehalet ve grgszlklerle
mcadele edenlere.. stn bir inan ve azimle,
dklp yolda kalanlarn imdadna koanlara..
maruz kaldklar zorluklar karsnda isyan et-
meden, mitsizlie dmeden bir kheylan gibi
yoluna devam edenlere.. yaama arzusunu
unutarak yaatma zevkiyle ahlanan babayiit-
lere ihtiyacmz var..!
Dipnotlar
1. Kehf sresi, 18/6.
2. et-Tabern, el-Muceml-evsat 1/38; Eb Nuaym,
Hilyetl-evliy 6/335.
MART 2014
422 55
MART 2014
56 422
akltedeki odamda otururken birka ta-
lebem geldi ve baz sorularnn olduu-
nu syledi. lk sorular; insan vcudunu
taklit ederek gelitirilen makinelerin
olup olmadyd. Sohbetimiz, insan
vcudundaki ileyiler rnek alnarak yeni teknolojile-
rin gelitirilip gelitirilemeyecei hususuna geldi. Bu
noktada, rnek alnabilecek ilk organn kalb olduu-
nu syledim.
Kalb hayat organlarmzn banda gelir.
Btn organlarmz ve vcudumuzu tekil eden
100 trilyon hcre, oksijen ve gda gibi ihtiyalar-
n pompa gibi altrlan kalbimizin gnderdii
kandan alr. Ayn zamanda bu hcreler atk ola-
rak rettikleri re, rik asit ve karbondioksit gibi
maddeleri de kana verirler. Kalb almazsa, kan
devridaimi gereklemez ve hcreler lr. Beynin
ksm lmne ramen kalb alabilir ve hayat de-
vam eder; ancak kalb lmse veya kalbin sun faali-
yeti devam ettirilemiyorsa, hayat da sona erer. Bu se-
Her sknt bir kolayla gebedir; ama haml mddetine
sabretmek gerekir.
{ }
F
Prof. Dr. mer ARFAAOLU
Kalbin
Elektrii
Nereden
Geliyor?
MART 2014
422 57
bepten Kadr ve Alm olan Rabbimiz bu organa yedek
olarak ok sayda pil noktas yerletirmitir. lk hare-
ketin atelendii esas pil noktas, herhangi bir ekilde
arzalandnda, bu yedek noktalar harekete geirilir.
Kalb yle harika bir makine ki, altrlmas iin
her noktasna elektrik reten hususi yapda pil nokta-
lar yerletirilmitir. Bir oyuncak dnn ki; pil yata-
bozulunca, oyuncak yine de alsn diye, oyuncak
iine ok sayda yedek pil yataklar yerletirilmi ol-
sun. Yine dnn ki; pil yatandan motoruna giden
kablolardan biri kopmu olsun, ancak hemen yedek-
teki bir sistem devreye girsin ve oyuncak almasna
devam etsin. Gelecekte buna benzer ekilde ok m-
kemmel ekilde, enerji kesintisi yaamadan alan
makineler ve bilgisayarlar yaplabilir mi? Bu soruya
hemen cevap vermek kolay olmasa da, kalbimizde
Kudreti Sonsuzun yerletirdii milyonlarla ifade edi-
lebilecek yedek pil ve kablo sistemleri mevcuttur.
skelet kaslar beyinden elektrik almaynca ala-
maz. Ancak, kalb kas beyinden elektrik almadan da
kaslabilir hususiyette yaratlmtr. Mesel bir kur-
baa kalbi, vcuttan ayrldktan sonra da uzun sre
alabilir. Kalbdeki elektrik akmlar, kendi kas duva-
rndaki zel hcrelerden retilir. Btn kalb kas hc-
releri, elektrik akm meydana getirilecek ekilde pil
zellii ile donatlmtr. Bu hususiyet uyar ve iletim
sistemi olarak isimlendirilen ok kompleks yapdaki
kas liferine verilmitir.
Bu uyar ve iletim sisteminin temel unsuru var-
dr:
1- Sa kulaka yerletirilmi sino-atrial dm,
2- Kulakklarla karncklar arasna oturtulmu at-
rio-ventrikler dm,
3- Elektrik datm ebekesi diyebileceimiz, life-
riyle bir a gibi kalbin her noktasn saran Purkinje
sistemi.
Sa kulaka yerletirilmi sino-atrial d-
me, kalbde en yksek hzda (frekansta) elektrik
retme hususiyeti verilmitir. Bu sebeple kalbin
esas pili, bu dmdeki hcreler olduundan,
bunlara kalbin pili mnsna pacemaker denilmek-
tedir. Salkl bir kalbde dier yedek pil noktalar, kar-
klk meydana getirebilecei iin elektrik retmezler.
Bunun sebebi kalb kas hcrelerinin bir kere uyarldk-
larnda tekrar uyarlamamalardr. Dolaysyla esas pil
salkl altrlyorsa, yedek pillerin bu ileyie bir
mdahalesi olmaz.
Kulakklarla karncklar arasna yerletirilmi
ikinci merkez olan atrio-ventrikler dm, birinci d-
mden gelen elektrik akm dzgn ise, ayrca elekt-
rik retmez; sadece kendisine gelen elektrik akmlarn
datm sistemi liferine ve dolaysyla karncklara ile-
tir. Bu dmn dier bir vazifesi de, kalbin alma-
snda hassas bir zaman ayarlamasna vesile olmaktr.
yle ki, bu dm kendisine gelen elektrik akmlar-
n yaklak 0,1 saniye beklettikten sonra karncklara
iletir. Bu bekletme vazifesi ok nemli olup, bu sayede
kulakklardan gelen kann karncklara geiinin tam
bitmesi salanmaktadr. Eer duraklatma olmasayd
ve drt odack ayn anda kaslsayd, kan geri kaacak
ve pompalama gl olamayacakt.
Kalb kasnn nemli bir hususiyeti de, btn life-
rinin birlikte kaslmasdr (sinsisyum). Bu hususiyet,
iskelet kaslarna verilmemitir. skelet kaslarnda b-
tn lifer kaslmaya katlmak mecburiyetinde deil-
dir; nk iskelet kaslar, karlatklar arla ve
kuvvete gre, en uygun miktarda liferin kaslmasyla
cevap vererek, azam tasarruf uygular. Yaratlta israf
olmad iin yarm kiloyu kaldrmak iin az sayda lif
kaslrken, be kiloluk bir arlk iin daha fazla sayda
lif kaslr.
Ancak kalbde byle deildir. Btn lifer birlikte
kaslmaya katlarak daha fazla kann pompalanma-
sna vesile olurlar. Eer kalbde de iskelet kasndaki
gibi dereceli kaslma olsayd, yani baz lifer kaslrken
bazlar gevek olsayd, kan pompalamak mmkn
olmazd. Kalb krizlerinde baz kas hcreleri lr ve
bunlar pompalamaya katlamadklarndan yeterli kan
pompalanamaz, krizin derecesine gre ar kalb yet-
mezlii ve lm gerekleebilir.
skelet kaslar beyinden elektrik al-
maynca alamazlar. Ancak, kalb
kas beyinden elektrik almadan da
kaslabilir hususiyette yaratlmtr.
Kalbteki elektrik akmlar kendi kas
duvar iindeki zel yapdaki hc-
relerden retilir. Btn kalb kas
hcreleri elektrik akm meydana
getirilecek ekilde pil zellii ile do-
natlmtr.
Kalb kas skelet kas
Kalbdeki uyar ve iletim siste-
minin nemli temel unsuru
vardr: 1-Sa kulaka yerle-
tirilmi sino-atrial dm,
2-Kulakklarla karncklar ara-
sna oturtulmu atrio-vent-
rikler dm ve 3-Elektrik
datm ebekesi diyebilece-
imiz, lifleriyle bir a gibi kalbin
her noktasn saran Purkinje
sistemi.
Sino-atrial
dm
Atrio-ventrikler
dm
Purkinje f ibril a
Sol karnck
Sol kulakk
Sa kulakk
Sa karnck
MART 2014
58 422
nc ksm olan elektrik datm sistemi, kulak-
klarla karncklar arasna yerletirilmi dmden
ald elektrii, sa ve sol karncklara hzla tamakla
grevlidir. Datm sisteminin sa ve sol dallar vardr.
Sa dal sa, sol dal da sol karnca elektrik tar. Bu
lifere verilen hzl iletme kabiliyeti sayesinde her iki
karncn btn kas liferi ayn anda kaslr. Elektrik
akm bu ekilde btn kalb kasna yayldktan sonra
sner. Arkasndan yeni bir elektrik uyars, sa atriu-
ma yerletirilmi dmde ortaya karlr ve tekrar
yaylr. Kulakklardan karncklara elektrik girii sa-
dece bir noktadan gerekleir. Mdebbir isminin tecel-
lisi olarak Rabbimiz elektrik akmnn tek ynl ilerle-
mesi ve karncklardan kulakklara geriye gelmemesi
iin araya elektrik iletmeyen band eklinde bir doku
yerletirmitir. Bu doku olmasayd, ar ritim bozuklu-
u ve erken lm gerekleirdi. Nitekim baz kiilerde
doutan bu bant zerinde elektrik ileten noktalar bu-
lunmakta ve ar ritim bozukluuna sebep olmaktadr.
Bu durumun tedavisi iin kalb kas dokusuna girilerek
elektrikli koterle bu noktalar yaklmaktadr.
Normal kalbde sa kulakkta bulunan esas pil
noktas geici veya kalc olarak elektrik retemezse,
o zaman yedek pil olarak isimlendirdiimiz baka bir
kalb kas noktas devreye girer ve vazifeyi devralr. Bu
durumda kalbin hz azalr; ancak kalb yine de al-
maya ve kan pompalamaya devam eder. Eer bir kii-
de her iki dm de hastalanrsa, Purkinje sistemi ola-
rak tarif edilen datm sistemi devreye girer ve buras
kalbin pili olur. Bu durumda da kalbin hz yavalar;
ancak kan pompalamaya devam eder. Hatt datm
sistemi bile hastalansa, kulakk veya karncklardan
bir nokta mutlaka elektrik dourmaya balar. Sa ku-
laka yerletirilmi ilk dm hastalanp elektrik
retemezse, nce kalb 5-10 saniye geici olarak dur-
durulur. Bu durumda beyne kan gitmez ve kii baylr.
Fakat bir mddet sonra kalb dier bir pil noktasndan
tekrar kaslmaya balar ve kii hemen aylr.
Grld gibi kalbde bir pil noktas hastalanrsa,
kalb hemen durmaz ve kii lmez. Bu San-i Almin
bizlere nemli bir hediyesidir. Kalb kasnn btn nok-
talar, henz embriyonik hayatmzn 19. gnnden
itibaren, tam olarak bir kalb teekkl etmemi, sade-
ce bir hcre kmesi hlindeyken elektrik retebilecek
zellikte yaratlmtr.
Baz anormal durumlarda sa kulaka yerle-
tirilmi dmn hricindeki herhangi bir kalb kas
noktas, bilemediimiz bir sebepten daha hzl (daha
yksek frekansta) elektrik retmeye balarsa, kalbin
esas pili artk sa kulakktaki dm deil, sonradan
elektrik retmeye balam bu anormal kalb noktas-
dr. Bu durumda kalb hz ar yksek olur (Taikardi).
eitli sebeplerle kalb-
de elektrik akmlarnn domas
veya iletilmesi konusunda prob-
lemler ve hastalklar olursa, hari-
ci pil de taklabilir. Kalb zerinde-
ki derinin altna kk bir ameli-
yatla kalb pili yerletirilir.
deal Devlet ve Osmanl
MART 2014
422 59
eitli sebeplerle kalbde elektrik akmlarnn do-
mas veya iletilmesi konusunda problemler ve hasta-
lklar olursa, hrici pil de taklabilir. Kalb zerindeki
derinin altna kk bir ameliyatla kalb pili yerleti-
rilir. Dardan taklan pilin bir mr vardr ve tken-
mesine yakn, basit bir ameliyatla karlarak yeni bir
pil taklr.
Bazen datm sisteminin sa veya sol dalndan biri
kesilmi ve elektrik akmnn ilerletilmesinde problem
ortaya km olabilir. Bu durumda elektrik sadece
kalbin bir karncna yaylr. Dier karncn da ka-
slmasn temin edecek bir elektrik akm balangta
yaylamaz. Ancak yce Allah buraya da yle bir sigorta
sistemi koymutur ki, elektrik akmnn bir karnca
yaylmasnn tamamlanmasndan sonra, gecikmeli
olarak dierine de yaylmas salanr. Bu durumda iki
karnck ayn anda kaslmaz; ancak pompalamada b-
yk bir eksiklik de ortaya kmaz.
zet olarak unu syleyebiliriz ki; kalbdeki elektrik
retme ve iletme sistemindeki hastalklarn hepsinde
hemen lm gereklemez. Kalbimizin deiik nokta-
larna hikmetli bir ekilde yerletirilmi ok sayda pil
noktas, ok nemli bir sigorta sistemidir. Aslnda bir-
ok hastalkta hemen lm olmamas iin, sadece kal-
be deil, btn organlarmza yerletirilmi ve hassas
bir ekilde hizmet eden sigorta sistemleri, alkanlk
veya uzman krl sebebiyle dikkatlerimizden ka-
maktadr. Organlarmzdaki sistemler imdilik hayal-
lerin ancak yetiebilecei mucizelerle doludur. lerde
icat edilebilecek btn teknoloji rnlerinde bunlar
rnek alnabilir.
oarifagaoglu@sizinti.com.tr
Vicdan,
Hakk gsteren
prl prl bir aynadr ve Zt-
Ulhiyete tercman olmada
da ei-menendi yoktur. Elverir
ki o, varln hissettirecek ruh
ve sesini duyuracak kulaklar
bulabilsin..!
***
Vicdan, ruhun hissi,
mahedesi ve idraki
olduundandr ki, o, hep mekn
st, telere ak, kstaslar
salam ve melek masumiyetine
denk bir ismete sahip kabul
edilmitir.
***
Mftler oktur
ve hemen hepsi de,
anlayabildiklerince ayn
kaynaklara mracaat eder ve
fetva verirler. Vicdan, nazar
keskin yle bir mftdr ki,
fetva verirken hakikata
gre fetva verir ve
verdii fetvalarda da
kimseyi yanltmaz ve
kimseye hakszlk
etmez.
***
Bir insann tavr ve
davranlarndaki intizam,
onun ruh ve fikir intizamndan
meydana gelir. Hareketlerindeki
lednnlik ise, vicdannn telere
ak olmasndan...
1
909 ylnda tahttan indirildikten sonra,
dokuz yl iinde koca bir devletin ttihat
ve Terakki idaresi altnda kn byk
bir zntyle takip eden Sultan 2. Abdl-
hamid, Devlet-i liyenin hazin sonunu
grmeden vefat etti. Herhalde Osmanlnn para-
landn, Anadolunun igal edildiini ve dmann
Hilfet merkezi stanbula dayandn grmek, onun
iin yaadklarndan ok daha byk bir ac olurdu.
Murat DUMAN
Dinine ball, gzel ahlk,
milleti iin almas, adletli tavr
ve dmanlarna bile iyilik yapma-
syla ne kan 2. Abdlhamidi
halk ok sevdi. Hakperest insan-
lar tarafndan vefat sonrasnda
dima hayrla yd edildi.
MART 2014
60 422
Hatalar ve sevaplaryla Abdlhamidi, hayatta
iken bir baba olarak grp takdir edenler ve onun
hakknda dnyann son cihanmul hkmdar
diyenler olduu gibi, tenkit edenler ve yerden yere
vuranlar da oldu. Tarih, vaktiyle onu acmaszca
tenkit ederken sonradan piman olanlara, deerini
ge de olsa idrk edenlere ve hatt bunu deta bir
itirafnme gibi yazya dkenlere ahit oldu. Dinine
ball, gzel ahlk, milleti iin almas, adletli
tavr ve dmanlarna bile iyilik yapmasyla ne -
kan Abdlhamidi halk ok sevdi. Hakperest insan-
lar tarafndan vefat sonrasnda dima hayrla yd
edildi. Onun Osmanl Devleti ve cemiyeti iin nasl
bir birletirici unsur olduu, memleketi 33 yl nasl
bir diryetle idare ettii, tahtan indirildikten sonra
ok daha iyi idrk edildi. Jn Trk idaresine brakt
devletin yzlm, Adriyatikten Basra Krfezine,
Karadenizden Afrikann kum llerine kadar yakla-
k 5 milyon kilometrekareye ulayordu. ttihatlara
bir yangn, bir enkaz deil, 30 milyonu aan nfusuy-
la byk bir lke ve modernleme almalar devam
eden bir ordu brakmt. D borlar azaltm, devlet
ekonomisini byk lde toparlamt.
Abdlhamidin vefatndan sonra tarih itiraf-
larda bulunanlarn banda ttihat liderler geli-
yordu. Vaktiyle Abdlhamid idaresine bayrak aan
ve Hrriyet Kahraman iln edilen Enver Paa,
Mondros Atekesi sonrasnda 1 Kasm 1918 Cu-
martesi gecesi bir Alman denizalts ile lkeyi terk
ederken, yveri Mersinli Cemal Paaya, Turan
yapacaktk, viran olduk. Bizim en byk gnahmz,
hatamz Sultan Hamidi anlayamamaktr. Yazk pa-
am, ok yazk! Siyonistlerin oyununa let olduk ve
onlarn hyanetine uradk! deyii ok mnidard.
Enver Paann bu szleri, ttihatlarn nasl byk
bir oyuna geldiklerini ac ama ge de olsa fark ettik-
lerini gsteriyordu.
Enver Paa haklyd; ama ne are ki, at alan
skdar oktan gemiti. Niceleri Abdlhamidi an-
layamamakla kalmam, milletin de gazabna ura-
mlard. Osmanl Devletinin Cihan Harbine girme-
sine ve memleketin igaline sebep olanlardan Talat
Paa da, Geri dneceim. diyen Enver Paaya, Si-
yaseten malup olduk, artk bunu unut. Milletin gazab
yzmze dnd. derken haksz deildi.
ttihat ve Terakki Frkas iinde Abdlhamidin en
yaman muhaliferinden biri de, ok ynl bir kimse
olan ir-filozof Rza Tevfikti. 2. Merutiyet dne-
minde payitahtta aktif rol alan ve Meclis-i Mebusana
giren Rza Tevfikin edeb, siyas ve halk adaml
tarafar vard. Ayrca tp doktoru ve st derecede bir
Masondu. Abdlhamid tahttan indirildikten son-
ra ttihatlarn istibdadn yaayan ve onlarla yo-
lunu ayran Rza Tevfik, bilhare Hrriyet ve tilaf
Frkasna girdi. Mtareke yllarnda bakanlk yapt
ve Sevr Antlamasn imzalayan heyette yer ald.
Cumhuriyet devrinde Yz Ellilikler arasna alnd ve
affa urayncaya kadar eitli lkelerde yaad. Mem-
lekete ancak 1938de dnebilen ve Masonlar hakkn-
daki ifaatlar geni yank uyandran Rza Tevfik, st-
rapl bir hayattan sonra 1950de ld.
Sultan Abdlhamid sonrasnda Osmanl mpa-
ratorluu sadece paralanmakla kalmad; asrlar-
dr Devlet-i liyeye tbi olan toplumlar, Fethullah
Glen Hocaefendinin ifadesiyle immesi kopmu
tesbih taneleri gibi darmadan oldular. iten ge-
tikten, maalesef fitne uyandktan ve cemiyet iinde
kutuplamalarn zemini hazrlandktan sonra, Rza
Tevfik de pimanlk duyanlar arasnda yerini ald. lk
defa 24 Aralk 1927de Msrda neredilen ve 1947de
Necip Fazl Ksakrek tarafndan Byk Dou
mecmuasnda yaymlandktan sonra dava mevzuu
olan Sultan Hamidin Ruhaniyatndan stimdat adl
iirinde pimanln yle dile getirdi:
Nerdesin evketli Sultan Hamid Hn?
Feryadm varr m br- ghna?
lm uykusundan bir lhza uyan
u nankr milletin bak gnhna!.

Tarihler adn and zaman

Sana hak verecek hey koca sultan!
Bizdik utanmadan iftira atan
Asrn en siyas padiahna!.

Divne sen deil, meer bizmiiz!.
Bir rk iplie hlya dizmiiz!.
Sade deli deil, edepsizmiiz,
Tkrdk atalar kbleghna!..



Rza Tevfik, ilk defa 24 Aralk 1927de
Msrda neredilen ve 1947de Necip
Fazl Ksakrek tarafndan Byk
Dou mecmuasnda yaymlandk-
tan sonra dava mevzuu olan Sultan
Hamidin Ruhaniyatndan stimdat
adl iirinde pimanln dile getirdi.
MART 2014
422 61

Lkin sen sultanm gavs- ekbersin,

Ahiretten bile himmet eylersin;
ok ekti u millet, murada ersin;
efaat kl ahm meded, hhna!..
ir ve edip Sleyman Nazif de Abdlhamidin
arkasndan u msralar kaleme ald:
Padiahm! Gelmemiken yde biz.
te geldik senden istimdda biz,
ldrrler, balasak feryda biz.
Hasret olduk eski istibdda biz.

Dembedem comakta fakr u ihtiya,
Her ocak snm ve susmu, millet a.
Memleket mtemde, ksz taht u ta
Hasret olduk eski istibdada biz.
Mehmed kif de bir dnem ttihat ve Terakkiye
girmi, 2. Merutiyetten nce ve 2. Merutiyetin
ilnnn hemen sonra lkede esen 2. Abdlhamid
aleyhtar havadan derinden etkilenmitir. Mehmet
kifin o yllarda 2. Abdlhamid aleyhtar tavr, iir-
lerine de yansmtr. Mesel, 1. Kanunisni 1324/ (14
Ocak 1909da) Srt- Mstakim mecmuasnda yaynla-
nan stibdd isimli iirinde, Sultan 2. Abdlhamidi
ar bir dille yermitir. Fakat gelien hdiselerin -
nda ksa bir sre sonra, byk bir hata yaptn
anlam, yine Srt Mstakim mecmuasnda 1919-
24 yllarnda yaynlad Safahatn 6. kitab olan ve
kifin heseri olarak kabul edilen Asmda, ba-
bas Hoca Tahir Efendinin talebelerinden Kse
mamn dilinden, Sultan 2. Abdlhamidle ilgili
szlerini geri alm, onun gerek deerini fark etmi-
tir:
Nasl da kadrini vaktiyle bilmedik, tuhaf i
Semer deilmi o rahmetlininki devletmi!
2. Abdlhamidle ilgili tenkidleri de herzeyle
itigl olarak deerlendirmitir.
Bedizzamann Mlhazalarnda
ne kan Hususiyet
Abdlhamid muhaliferi arasnda zannedilen ah-
siyetlerden biri de, bir dnem ttihatlarn dine
saygl olanlar ile mnasebeti bulunan Bedizza-
man Said Nurs idi. Bedizzamann o tarihlerde ne
Eref Edip ne de Mehmed kif ile bu manda m-
terek bir mnasebeti yoktu. ttihad- Muhammed
Cemiyetinin bir yesi olarak, Volkan gazetesinde
makaleleri nerediliyordu. 1907 ylnda stanbula
geldikten sonra, Vanda din ve fen ilimlerinin bir-
likte okutulaca niversite projesine destek bul-
mak iin padiahla grmek istemi; ama kader
buna msaade etmemiti. O gnlerde itirazvar baz
makaleler neretmi ve bir defasnda padiaha hi-
taben ak yreklilikle, Etrafn hafiyelerin, dalka-
vuklarn, jurnalcilerin sard mnhasif Yldz tut,
drlfnn yap, bir ulema meclisi yap. T Sreyya
kadar li olsun diye arda bulunmutu. Saraya
reklenen ve halka zulmeden mstebit paalar de-
itirmesini, onlarn yerine hakikatli yksek limler
yerletirmesini; bylece sarayn ilim, irfan, feyz,
rahmet ve adlet saan bir niversite olmasn talep
etmiti. Hrriyet isteyen; mnn hrriyeti gerektirdi-
ini syleyen; istibdadn ise insaniyete ve slmiyete
zt bir durum olduunu dile getiren Bedizzamana
gre evvel, milletin kalb ve kafa hastalklarnn
tedav edilmesi iin, zaaf- diyanete ve cehlete kar
mcadele verilmeliydi.
Abdlhamid, Bedizzamann bu arsn devrin
karmak siyas ve itima artlar ierisinde mabeyn
duvar sebebiyle fark edecek durumda deildi. 2.
Merutiyetin ilnn takip eden gnlerde padiahn
etrafn saran saray erkn da, bu gen limin dvetini
onun samimiyetine, geni vizyonuna, meden cesare-
tine deil, aklndan zoru oluuna yorunca Bedizza-
man, bir anda Garbzzaman oldu ve haksz mua-
melelere maruz kald. Abdlhamid gibi cidd, dindar,
hakperest, vatanperver bir padiah, Bedizzamanla
grebilse ve onun fikirlerini ilk azdan renebil-
seydi hi phesiz Osmanlnn son dnemi ok daha
farkl yaanabilirdi.
Bedizzaman, 1950li yllarda nerettii bir lhi-
ka da, esasen Abdlhamide muhalif olmadn,
o nun ahsnn cz bir istibdad sahibi olduunu ve
maale sef ar derecede vehimli olduunu sylemiti.
Husus hizmetinde bulunan talebelerinden Mustafa
Sungurun naklettiine gre, bir gn eliyle mba-
rek bana vurmu ve: Keeli Said, sen efkatli bir
padiaha mstebit diye itiraz etmitin. Onun cezas
olarak u dehetli istibdatlarn cezasn ek! demi-
ti. Bedizzaman, hem Abdlhamidin hem de umum
Osmanl hanedannn slma yaptklar hizmetleri,
Sultan Abdlhamid veldir. Ben onu husus dualarm
iine almm. Her sabah, Y Rabb! Sen Abdlhamid
Han ve Sultan Vahidddin ve Hnedn- Osmaniyeden
rz ol! diye dualarmda yd ederim. diyerek takdirle
anyordu.
Abdlhamidin takip ettii idar usl biraz otori-
terdi. Hafiyeleri vard ve basna sansr tatbik edili-
yordu. Onun -iyi niyetle olsa bile- din adna yapt
bu tatbikata muhalefet eden Bedizzaman, btn
gcyle merutiyeti ve hrriyeti, slm hukukuyla
meczederek hayata geirmesi iin gayret gsterdi. t-
tihat ve Terakki Cemiyeti iindeki Ahrar Frkas ile-
ri gelenleri ile grmeler yapt. Bir mddet onlarla
beraber grnd. Lkin cemiyetin ana damarlarna
hkim olan Farmason ve ayn zamanda rk grup,
Bedizzamann slm telkkisini hazmedemeyip
ondan ayrld ve ona dman kesildi. Vefat edinceye
kadar da peini brakmad
MART 2014
62 422
Sultan- Mazlum ve efkatli Sul-
tan diyerek Di van- Harbi rfde
Abdlhamidi mdafaa eden Bedi-
zzaman, fikirlerini ifade ederken
Abdlhamidin ahsiyetini tenzih
ediyor; ama hrriyeti boan ve
merutiyeti askda tutan siyase-
tine kar tavr alyordu. Abdl-
hamid hakkndaki tenkitlerinde
Bedizzaman o devrin ahslarn-
dan, hususiyle Mehmed kiften
ayran en mhim nokta, muhale-
fetini ahsletirmemesi; prensip
ve kaideler zerinde durmasyd.
Hibir yazsnda Abdlhamidin
ahsiyetini, halifelik makamn
tezyif edici bir ifadenin bulunma-
mas bunun en byk deliliydi. O,
padiahn etrafna reklenen ve
bir ksm Mason olan ekibin, onun
nmna yaptklar yanl ve zaman
zaman zulme varan icraatlar ten-
kit ediyordu. stelik fikirlerini dile
getirirken hem itidl ars ya-
pyor, hem de meselelere dinin ve
ilmin nda mantk zm teklif-
leri sunuyordu.
Abdlhamidin siyasetini ve
ahsiyetini hedef alarak ona ar
ithamlarda ve tenkitlerde bulunan
baz muhaliferinin sonradan onun
ruhniyetinden istimdat ile zr
dilemelerine mukabil, baz muha-
liferinin tavrlarnda herhangi bir
deilik olmad. Bu konuda en dik-
kat ekici husus ise, Abdlhamide
kar amansz bir kin ve husumet
duymaya devam edenlerin nere-
deyse tamamnn slmiyetle ve
bu milletin yzyllardan beri sahip
olduu deerlerle bark insanlar
olmamalaryd.
mduman@sizinti.com.tr
Kaynaklar
- Aye Osmanolu, Babam Sultan Ab-
dlhamid (Hatralarm), Seluk Ya-
ynlar, Ankara, 1986.
- II. Abdlhamid ve Dnemi Sempoz-
yum Bildirileri, Seha Neriyat, stan-
bul, 1992.
- Halk Y. ehsuvarolu, Sultan kinci
Abdlhamid, Resimli Tarih Mecmua-
s Koleksiyonu.
- Murat Duman, Bedizzaman Said
Nursi-Hayat ve Dvs, Gelecek Ya-
ynlar, 2008.
Ykselince ge minarelerden ezanlar,
Ses katar ona btn semada bulunanlar,
Hele bir de vifak iindeyse inananlar,
Ilgt lgt ruhlara akar binlerce esrar.
MART 2014
422 63
MART 2014
64 422
nmzde gda maddelerindeki do-
muz ve at eti; jeltin, karmin, kldan
elde edilen sistein ve hayvan peynir
mayas tartlrken, domuz klnn
yiyeceklerle yaygn ekilde temas
gzden kamaktadr. Bu konuda ilm almalar ve
veriler yetersiz gzkmektedir.
Boyaclk ve kozmetikte kullanlan fralar sen-
tetik veya tabidir (domuz, kei, at ve porsuk kl).
Domuz kl, yal boya ve tra fras; kei kl, sa
fras; porsuk kl, sakal fras; at kl da, badana fr-
as yapmnda kullanlmaktadr. Fra reticileriyle
yaplan mlkatlar da bunu teyid etmektedir.
Kllarn d tabakas ktikla ad verilen kiremit
eklinde dizilmi keratin tabakasndan oluur. Kl bir
aa gibi dnlrse, bu tabaka aacn kabuuna
benzetilebilir. Aacn kabuuna bakarak tr anla-
labilecei gibi, kln ktikla tabakasna baklarak
hangi hayvan trne ait olduu belirlenebilir.
Yaplan bir almada; domuz kl ularnn 420
civarnda dala ayrld ve bu zelliin fra yapmnda
kullanlan dier hayvan kllarnn hibirisinde bulun-
mad bildirilmitir (Resim1). Bundan dolay domuz
kl suyu ve boyay ok iyi emerek tutmakta, yal boya
ve sakal fras yapmnda tercih edilmektedir.
Deryalar, damlalardan meydana gelir;
ama damlann deryalaaca zaman bzmeye
kimsenin gc yetmez...
{ }
Resim 1. Domuz klnn tipik dallanmas
Yaplan bir almada domuz kl ula-
rnn 4-20 civarnda dala ayrld ve bu
zelliin fra yapmnda
kullanlan dier hayvan kllarnn hibiri-
sinde bulunmad bildirilmitir.
Gda
Gvenliinde
Problemi Kl
Ethem GLLCE
G
MART 2014
422 65
YIL LKE HRACAT THALT MADD DEER
2008
Azerbaycan 3.600 kg - 60.149 TL
in - 444.300 kg 7.405.698 TL
2009
Polonya 375 kg 18.118 TL
in 506.150 kg 9.510.151 TL
2010
Almanya 1.000 kg 32.470 TL
Yunanistan 1.000 kg 26.963 TL
in 529.463 kg 10.217.017 TL
2011
Yunanistan 900 kg 27.078 TL
in 523.682 kg 11.674.230 TL
2012
Almanya 480 kg 29.034 TL
Tunus 1.150 kg 19.670 TL
in 484.675 kg 12.100.552 TL
izelge1. Trkiyenin 20082012 aras yapt domuz kl ithalat ve ihracat rakamlar
Domuz kll tra fralar suyla temas edince, kl-
lar beklemekte ve aan bir iei andrmaktadr
(Resim2). Fralarn domuz klndan yaplp yapl-
mad buna baklarak kolayca anlalabilir.
Bir almada domuz, at, kei ve koyun trlerine
ait kl rnekleri yal boya, sakal ve sa fralarna
ait kl rnekleri mikroskopta mukayese edilmi (Re-
sim3). Yal boya fra kl ile domuz kl ktikla ta-
bakalarnn, sa fras kl ile kei kl ktikla taba-
kalarnn birbirlerinin ayns olduu tespit edilmitir.
Domuz klnn yiyeceklerle temas
Domuz klndan yaplm fralar, yiyeceklerin ci-
lalanmasnda da youn ekilde kullanlmaktadr.
Mutfak, frn, pastane ve lokantalarda, pide ve kebap
salonlarnda ekmek, pide, brek, poaa, simit gibi
yiyeceklerin stne sz konusu fralarla yumurta,
ya, yourt gibi malzemeler srlmekte, bu srada
fra kllarnn ular koparak yiyecee yapabilmek-
tedir.
Trkiye statistik Kurumunca yaymlanan rapor-
lar da domuz klnn lkemizde youn olarak kulla-
nldn dorulamaktadr (izelge1).
Domuz eti, Kurn- Kermde Bakara 173, Maide
3, Enam 145 ve Nahl 115. yetlerle yasaklanmtr. Do-
muz kl fralarn yiyeceklerle temas ve trata kul-
lanlmas konusunda Diyanet leri Bakanl Din -
leri Yksek Kurulunca aadaki hkm verilmitir:
Kurn- Kermde sadece domuzun etinin haram-
lndan sz edilse de, slm bilginleri, Enam Sresinin
145. yetinde domuz iin kullanlan rics ifadesi ile,
Araf Sresinin 157. yetindeki mealen Allah onla-
ra pis ve murdar olan eyleri haram klar. ifadeleri-
ni birlikte deerlendirmiler ve domuzun her eyinin
haram olduunu belirtmilerdir. Buna gre, domuzun
btn paralar meyte (l hayvan) hkmnde olup
dinen necis (pis) saylmtr. Domuzdan elde edilen her
trl rnn yenilmesi, iilmesi ve kullanlmas dini-
mizde yasaklanmtr. Bu itibarla, Domuz klndan
yaplm fralarn, yiyeceklerin cilalanmasnda ve fr-
alanmasnda kullanlmas, tra olurken yze srlen
tra kreminin kprtlmesinde domuz klndan yapl-
m fralarn kullanlmas din adan caiz deildir.
Domuz klndan yaplm fralarn yiyeceklerle te-
mas mevzuat asndan da uygun deildir.
Netice olarak; domuz klndan yaplm frala-
Resim 2. Islanm domuz kl frann grnm
MART 2014
66 422
rn yiyeceklerin fralanmasnda ve cilalanmasnda
kullanlmas mevzuat ve din asndan uygun deil-
dir. reticiler, tketiciler ve denetiler konu hakknda
yeterli bilgi ve duyarlla sahip deildir. Kamuoyu bu
konuda ok ynl bilgilendirilmelidir. Yiyeceklerin
hazrlanmasnda gdaya temas etmesine msaade edi-
len fralar kullanlmaldr. Kozmetik alannda iveren
ve alanlar konu hakknda bilgilendirilmeli, mteri
tercihine gre alternatif fra bulundurulmas husu-
sunda meslek odalar gerekli tedbirleri almaldr.
Meselenin mnev ynn de dikkate almak
gerekir: nsan yedii eydir. prensibince, tketilen
yiyecek ve iecekler insann ruh durumuna ve psi-
kolojisine tesir eder. Bu adan, bilhassa tketicinin,
retim srelerine ahit olmad gda sektrnde,
kontrollerin titizlikle ve srdrlebilir ekilde yapl-
mas hayat nem arz etmektedir. Bu yzden, yiyecek
ve ieceklerin bileimine giren maddelerin hell, ha-
ram ve pheli olma durumlarnn sorgulanmasna
en az Bat lkelerindeki kadar sayg duyulmal ve bu
hassasiyet gda gvenlik ve kalitesinin ayrlmaz bir
paras olarak hak ettii deeri grmelidir.
egulluce@sizinti.com.tr
Kaynaklar
- Okur, K. H. (2009). slm Hukuku Asndan Hell ve Haram
Olan Gdalar ve Baz Gncel Meseleler. VI. slm Hukuku
Anabilim Dal Koordinasyon Toplants ve slm Fkh Asn-
dan Hell Gda Sempozyumu. Uluda/BURSA
- Haylamaz, R. (2006). Trkiyede Domuz Gerei. stanbul
- Glen, F. (2007). Hell Lokma ve ffetli Nesiller. Eriim:
[http://www.herkul.org/kirik-testi/helal-lokma-ve-iffetli-
nesiller/]. Eriim Tarihi: 03.05.2013.
- Frat, U.B., Armutak, A., Bozkurt H., reki ., Akta A.,
Dalolu S. (1998). lkemizde Yaayan Baz Evcil ve Yabanl
Hayvanlarn Kl Yaplar zerinde Karlatrmal Morfolojik
almalar. 4. ifttrnakllar Takmna Dahil Baz Evcil Tr-
lerin Kl Yaplarnn Karlatrlmas. stanbul niv.Vet.Fak.
Derg. 24(2): 303-311.
- Sava, R., (2013). Domuz Kl Fralar. Trk Veteriner Hekim-
leri Birlii Dergisi. 1(2):61-65.
- Trkiyenin son be yl domuz kl ithalat ve ihracat rakam-
lar. TK. Eriim: [www.http://tuikapp.tuik.gov.tr/disticare-
tapp/menu.zul]. Eriim Tarihi: 24.03.2013.
- Din leri Yksek Kurulu Soru Cevaplandrma Platformu. T.C.
Din leri Yksek Kurulu Bakanl. 2013, Ankara.
Domuz Kl; Yalama Fras Domuz Kl; Sakal Fras Kei Kl; Ense Fras Plastik Kll Fra
Domuz Kl At Kl Kei Kl Koyun Kl
Resim 3. eitli hayvan trleri ve fra kllarna ait mikroskobik grntler
Domuz klndan yaplm fralarn,
yiyeceklerin cilalanmasnda ve
fralanmasnda kullanlmas, tra
olurken yze srlen tra kreminin
kprtlmesinde domuz klndan
yaplm fralarn kullanlmas din
adan caiz deildir.
B
unlar niye daha nce benim aklmdan
gemedi, diyor. Hi dnemedim.
Irman kysna varyor.
Eilip, kurumu dudaklaryla rma-
n cokunluundan nasiplenmek isti-
yor. Tuhaf bir beyazlk gzlerini alyor. Dudaklarn r-
maa dokunduracakken birden irkiliyor. Doruluyor.
Su deil, bu su deil. Irmaklara ne olmu byle?
inas olduu buulu bir koku cierlerine dolu-
yor. Glmsyor. Eilip iiyor. tike ilk defa hisset-
tii bir lezzetle sermest oluyor. Nefesleniyor, tekrar
iiyor. tike iesi geliyor. Neden sonra ok kr,
elhamdlillah! diyor. Elinin tersiyle aznn kenarla-
rn silecekken, hibir izin olmadn fark ediyor.
z brakmayan bir ey mi iiyorum ben, Allah Allah
bu ne hldir byle, diyor. Rya m gryorum yoksa?
aknlk nbeti devam ediyor.
Gzleri eyann ahvalinde.
aknlk ve hayret, ktan bir koridor gibi uzan-
yor. Etraf szyor. Admlar arpk, yabancs ve hay-
Osman ALAGZ
O ryadan sonra, yalnz olmadmz d-
nerek yaadk. ok kr sabrmz artt,
tesellimiz katland.
MART 2014
422 67
MART 2014
68 422
ran olduu bu yerde adm atmay unutuyor. Yer yer
bir ayayla dier ayann stne basyor.
Bir ku hadi gel diyor, gel. Seher yelinin tenine
dalga dalga dokunuu gibi, kulaklarnda oalan tat-
l bir name. Yakn bir yerden ku, sesleniyor.
Admlar dzelmi, yalpasz yryor. imenlerin
iy damlas yumuakln hissediyor. Az tedeki
kua doru, gittike artan bir merakla yrmeye de-
vam ediyor. Yanldm herhlde diyor, ardm.
Ku biraz daha ileride.
Sra kkleri temaa eyliyor yrrken. Sanki
lcivert gecelerin ltl yldzlarn seyrediyor. Sanki
hi grmedii tl tl bulutlar. Bir bardak ayn s-
tndeki buu gibi bulutlar. Gmten kemerli kk-
lerden en kahkahalar tayor. Kklerin kamelyala-
rndan ykselen kadife sesli ocuklarn arklar, ku
sesine karyor.
Hayreti artacak yerde azalyor.
Hayret.
Bir kabulleni, gzbebeklerinden gelip kalbinin
cmle kapsndan ruhuna doluyor.
Hayret bir makam myd yoksa diyor. Ben o ma-
kamda mym imdi? Kaln dudaklarna tatl bir te-
bessm konuyor. Bir sdn ince yeil yapra,
usulca sol yanandaki gamzeye dokunuyor.
Tebessmleri oalyor.
Ne de uzaktan geliyormu bu ku sesi diyor.
Yoksa ku, benim iimde mi tyor? Ben ku mu-
yum?
Glyor. Gldke gamzeleri daha bir belirginle-
iyor.
Kprnn yan banda bir aa gryor. Bir
ku, daldan dala sekiyor. Kanatlarnda tam olarak
ayrt edemedii renkler. Buz mavisi diyecekken tur-
kuaz oluveriyor. Kanatlar kzldan pembeye alyor.
Kuun tiz perdeden sesi, daldan dala sekerken kesin-
tiye uruyor.
Tkenmi aknlyla, derin hatralara dalyor.
Evet, bu aac bildim diyor. Babaannemin beni te-
selli uykularna yatrrken anlatt aa bu. Dallar
rzgrda konuan aa. O sra bir rzgr esiyor.
Bir gftenin perde perde ykselen nameleri gibi
bir rzgr. Aacn dallarnda bir hrt. Aa daha
bir gzelleiyor. Tavus kuu gibi alyor, yaylyor.
armayacam artk dese de, bir taze aknlk gelip
konuyor gzbebeklerine.
Tuba, Tuba Tuba aac.
Hadi gelsene.
Sana soluna baknyor. Her taraf glge. Glgeler
bitmek bilmiyor. inde bitmeyen bir serinlik.
Ku bir tyor, bir konuuyor.
Hangi ryadan kp geldi bu ku? Hangi lke-
den?
Ku imdi de tmeyi brakt, benimle mi konuu-
yor? Kular burada byle mi konuur? Bu ku dersini
papaandan m ald yoksa? Ku dilini anlayan ben,
Sleymandan ders almadm ki!
Allahm bu nasl bilmece?
Biraz daha yaklayor. Tandk bildik bir koku, ha-
tralarn aryor. Uzak, ok uzak bir koku.
Aacn az ilerisinde, kprnn banda biri beli-
riyor. St beyaz bir atn srtnda. Atn aln siyah seki-
li. Kr yeleleri, nazl nazl dalgalanyor. Toynaklaryla
yeri eeliyor. aha kalkmann arifesinde.
Uzaktan semeye alyor. Seemiyor. Atn gl-
gedeki lts gzlerini alyor. Gne ne yandayd
diyor, gne dnd m? Vakitler niye gemiyor?
Glgeler niye uzun byle? Glgede hangi parlt olur
ki? Glgeyi ne aydnlatr, ne tr?
Bir vakit daha etrafna baknyor.
lk aknlna geri dnyor. Tuba aacnn al-
tnda yrmeyi yeniden unutuyor. Ryalardaki gibi.
Komak isteyip de koamaylar gibi.
Kalb atlar hzlanyor.
Kprnn bandaki atl yaklayor. O yaklatk-
a ayaklarn hi kmldatamaz oluyor. O yaklatka
yerinde sayyor. Srma ilemeli, bal sars kaftanna
taklyor gzleri. Sonra yzn semeye alyor.
Soluk fotorafardaki gibi, albmlerden kp gelen
bir yz.
Gsnde krmz kurdeleli sar bir nian.
Ben bu yz tandm. Fotorafardan tandm ben
bu yz. Annemin defne kokulu eyiz sandnda
saklad albmlerden kp gelen bir yz bu.
Sesi atallanyor. atallandka oalyor.
Dizlerini bir titremedir alyor.
Hadi gelsene olum.
Bir ku sesi gibi ili, bir rmak gibi altl.
Hi kimse kendine bu szleri byle sylememiti
bugne kadar.
Olum
Baba, sen misin baba?
Aataki kuun t artyor, st rmann alt-
s oalyor. Rzgr uzaklardan, ok uzaklardan koku-
larla birlikte hatralar getiriyor, Tuba aacnn dalla-
rna asyor. Hatralar yapraklarla birlikte salnyor.
Sen hayal ettiimden de heybetliymisin babac-
m, diyor.
Baklar iekleniyor.
Beni nasl hayal ediyordun ki?
Annemin bana gsterdii fotorafardaki gibi.
Fotorafar sureti verir, mny vermez ki evlt.
Ya sen beni nasl buldun?
Ben seni hi kaybetmedim ki bulaym. Zaten hep
yan bandaydm.
Nasl yani? Ama ben seni hi grmedim ki?
Ama ben hep gryordum. Dedim ya yannday-
dm.
MART 2014
422 69
Keke ben de seni grebilseydim.
zin o kadar evlt.
Bir sre sarma dola olup susuyorlar. Yapraklarn
hrtsn, kularn gittike artan cvltsn, rman
altsn, ipek sesli ocuklarn arklarn dinliyor-
lar.
Dinledike, huzura eriyorlar.
Birbirlerinin kalblerine kulak veriyorlar.
Kalb yamacnda bir ku akyor. inin rmaklar
kpk kpk alyor. Sadece imdi yaam gibi ya-
yor zaman. Annesi u sra saraydan kp gelecek-
mi gibi yayor n. Babaannesi elinde tespihiyle,
glmseyerek pencereden sanki kendilerini szyor.
Sra saray, ksa yaz gecelerinde yldzl semay
seyreder gibi bir kere daha seyrediyor. Sonra babas-
na dnp soruyor.
Burada naslsn baba?
Burada nasl olunmas lazm geliyorsa yleyim.
Ama baz vakitler beni bir sknt basyor.
Onlar hangi vakitler baba?
***
Yavruma ne olduysa o ryann sabahnda oldu.
O gn, hadi yavrum kalk dediimde hzla dorul-
du. Yzme tuhaf tuhaf bakt. Gzleri kanlanmt.
Donuk ve tedirgindi. Alnnda ter boncuk boncuktu.
Ne yalan syleyeyim korktum. Zaten teden beri ze-
rine ok titriyordum.
Onu yle grnce, ben daha bir tuhafatm.
Dilim damama yapt. Tansiyonum kmasn diye
yeleimin cebindeki dilalt ilcm aldm.
Babaanne saat ka, vakitler kt m babaan-
ne?
Olum, sen iyi misin? dedim.
Babam, babam nerde? dedi. Babam grdn
m? imdi buradayd. Aacn altnda.
Zar zor Ne vakti olum, ne babas, ne aac? de-
dim.
Demesine dedim de tandk bildik bir ac, b-
rmn tam ortasna gelip oturdu. Uzak bir baharda,
gnlerimi karartan o ac yeniden canland hayalim-
de. Olumun ehit olduu gn, al kanlara boyanm
niformal hli geldi gzlerimin nne.
Torunum babasn grm ryasnda. Zor konu-
uyordu. enesi titriyordu. Barma bastm. Bir sre
kendine gelemedi. Ben de torunumun yannda meta-
netli olmaya alyordum. Ama nafile. Dudaklarm
srdm. Alt dudamda tuzlu bir ac hissettim.
Torunuma su verdim. Biraz kendine geldi. Kalkt
abdest ald. Sabah namazn kld.
O gnden sonra ok deiti, ok. En bata hayta-
lklar azald. Top peinde koturmalar haftada bire
indi. Anlalmaz tavrlara girmez oldu. Batan ayaa
edep kesildi. Herkese kar daha sayglyd. mtihann
da yaklamasyla biraz iine kapand; ama derslerine
daha ok almaya balad. Okula gnlsz giden
yavrum, sabah namazlarndan sonra yatmad, ders
alt. Ben de babamn izinden gitmek istiyorum.
dedi. Yarm kalm hesab var babamn. Onu ben ta-
mamlayacam.
Bir buruklukla devam eden hayatmz, ryann
tesiriyle teselliden de nasibini alm oldu.
O ryadan sonra, yalnz olmadmz dnerek
yaadk. ok kr sabrmz artt, tesellimiz katlan-
d. Ezan okundu mu gz gze gelirdik. Baklarmz
buulanrd. Torunum kalemi kitab brakr, bir sre
kapya, pencereye bakard. Yz izgileri bir belirir, bir
kaybolur, gamzeleri ldard.
Baklarmz odann boluunda bir ift gze de-
ecekmi gibi hissederdik.
Arada bir oluma hasret duyduum zamanlar,
torunum, yavrum benim, hadi bir daha anlatsana u
gzel ryan derdim.
Utanr. Nazlanr. Kulaklar kzarr. Ka kere anla-
tacam ya babaanne der. Israrmdan vazgemedii-
mi grnce, beni kramaz yavrum. Anlatr. Son szle-
ri ok houma gider.
yle demi babas:
Namaz vakti girdi mi, beni bir sknt basyor o-
lum. Sana sesimi duyurmak istiyor, duyuramyorum.
Arada bir kalkp, namazn klnca rahatlyorum.
Ben hadi yavrum, kalk deyince, kalksan ne iyi olur.
Hadi kalk, hadi kalk dediimde. Tamam m?
oalagoz@sizinti.com.tr
Ezan okundu mu gz gze gelirdik.
Baklarmz buulanrd. Torunum kale-
mi kitab brakr, bir sre kapya, pence-
reye bakard. Yz izgileri bir belirir, bir
kaybolur, gamzeleri ldard.
MART 2014
70 422

nsan iki mirasn zerinde var olur, hayatn

srdrr ve medeniyetler ina eder. Bu mi-
rasn temel yaptalarn, nesiller boyu dei-
erek korunan genler ve memler oluturur.
nsann biyolojik geliim programnn algorit-
masn oluturan ve ileyiinin kontrolnde kullan-
lan bilgileri tayan biyokimyev polimerler durumun-
daki genler hakknda, son elli ylda ok ey renildi.
Ancak dimaa bal olarak ortaya kan kltrn
nasl retilip aktarld, korunduu ve deitii ko-
nusunda hl ok net bilgilere sahip deiliz. nsan-
larn toplum hayatnda retip paylatklar dnce,
duygu, tutum ve davranlar, sembol, deer, inan ve
mn rgleri, kltrn temel unsurlardr. Kltr de
deiir, geliir, farkllar ve nesilden nesile aktarlr.
Memetik; sebep-netice mekanizmalar iinde zihin ve
kltrn nasl ilediini ve nesiller boyu korunarak
nasl aktarldn anlamaya alan yeni bir bilim da-
ldr. Yllarca sosyolog ve antropologlarn sosyal veya
kltrel genler kavramyla akladklar kltr dei-
imi ve aktarmn memetik bilimi mem kavramyla
aklar.
Memler, zihnin yap ve ileyiini ve insann kl-
trel faaliyetlerini anlamaya ynelik kavram temelli
Vakalar karsndaki mspet tavrn addr sabr;
onun iin ehlullah, mevsiminden evvel sabr istemeyi
mahzurlu saymlardr.
{ }
Memetik; sebep-netice mekanizmalar iinde
zihin ve kltrn nasl ilediini ve nesiller boyu
korunarak nasl aktarldn anlamaya alan
yeni bir bilim daldr.
Dr. C. Hamza AYDIN
MART 2014
422 71
bir icattr. nsan zihninde retilen semboller (imge-
ler), kognitler, arketipler, imajlar, kavramlar, deer-
ler, inanlar, duygular, tutumlar ve davranlar birer
mem veya mem topluluudur. Memler, insandaki
zihn gerekliin ve faaliyetin temel retim birim-
leri ve davrann srl kodlar olarak da tarif edilir.
Mem kavram gelitirilirken, hem ngilizcedeki mind
(zihin), cognition (alg ve idrak), memory (hafza)
kavramlarndan, hem de genlerin ve virslerin ile-
yiinden ilham alnmtr. Memetik bilimi, biyoloji,
psikoloji ve idrak (cognitive) bilimlerinin bir kesiim
arayz olup, 1990l yllarda ekillenmitir. Meme-
tik, Zihin nasl alr, insanlar nasl renir ve geliir,
kltr nasl varolup nesilden nesile aktarlr? soru-
larna cevap arayan model tabanl paradigmatik bir
bilim daldr.
nsann beyin-zihin sistemi (dima) bir bilgisaya-
ra benzetilirse, genler, donanmn inasnda, mem-
ler de yazlmda kullanlan birimlerdir. Diman bir
fonksiyonu olan beyan (konuma) kabiliyeti ve lisan,
zihni ve kltr ina edici memlerin retimini ve ak-
tarmn salar. Edebiyat, iir ve romanlar da, bir kl-
tr ve medeniyeti tanmlayan memlerdir. Memlerin,
dnce, duygu ve davranlar kodlayan, saklayan
ve oaltan birimler olduu kabul edilir. Btn bilim-
lerin kayna olan bilginin retim paralar da birer
memdir. Farkl bilim dallar da, birer memetik toplu-
luktur. Virslerin hcre iinde oalmas gibi mem-
ler, beyin-zihin sisteminde oalr; deierek ve e-
itlenerek dier zihinlere aktarlr. Madd bir karl
ve temeli olmasa da, var olabilmeleri iin zihin-beyin
sistemine, nral alara ve sinapslara ihtiya vardr.
Memler, sadece zihinde oaldndan ve zihn faa-
liyetlerle aktarlabildiinden, zihnin ve kltrel dn-
yann virsleri olarak da tarif edilirler. Biyolojideki
virslerle bilgisayar dnyasndaki virslerin ortak
zellii, kendilerini saklayarak sisteme szmalar ve
orada oalarak, evredeki dier yaplar enfekte et-
meleridir. Dnceyi ve kltr oaltc, eitlendi-
rici ajanlar (virsler) gibi alan memler, haberle-
me vastalaryla, konumalar yoluyla, kitle iletiim
aralaryla, sosyal medyayla, reklmlar vastasyla
aktarlr ve oalrlar. Reklmlar, ok gl ikna edici
zelliklere sahip memler kullanlarak yaplr.
Genler ve genetik biliminin kurallar, memleri
anlamada nemli bir kyas ve referans noktas olu-
turur. Genler ve memler ileyi kurallar asndan
birbirlerine ok benzerler. Genlere benzer ekilde,
memler de ok boyutlu ve fonksiyonludurlar. Biyo-
lojik dnyada genler hangi vazifeleri stlenmilerse,
zihin dnyasnda da memler benzer rol oynarlar.
Dzenleyici genler olduu gibi, dzenleyici memler
de vardr. nsan hastalklardan koruyucu immunog-
lobulin genleri olduu gibi, kt, zararl ve irkin
memlerden koruyucu memler de vardr. Ahlk -
retiler, hay duygusu, hell-haram kavram ruh ve
dnce dnyasn koruyucu memlere birer rnektir.
nsan beynindeki nral genlerin okunmasyla ge-
lime sreci iinde ekillenen beyin anatomisi, mem
kavram altnda toplanan yap ve aktiviteleri rete-
cek, saklayacak, eitlendirecek ve aktaracak ekilde
yaratlmtr. Beyindeki sinapslar ve nral alarn
memlere kar bir ilgi veya tutunma kuvveti olduu
gibi, memlerin de belli sinapslara ve nral alara
kar bir ilgisi ve tutunma kuvveti vardr. Nral genler
ve bunlarn rnleriyle (nrotransmitter, nral alar
ve sinapslar) memler, kilit-anahtar mantyla alr.
Anahtara benzetilen memler, kilide benzeyen nral
yaplar, sinapslar ve molekller zerine tutunabilir-
lerse alg, idrak ve renme gibi zihn fonksiyonlar
alr hle gelir ve memler kendilerini oaltp eit-
lendirebilir. Yeni bilgilerin retilmesi bu ekilde ger-
ekleir. Nasl kapnn almas, anahtar ile kilidin
tam uyumuna ve rtmesine balysa, memlerin de
retilmesi, saklanmas, oaltlmas ve aktarlmas
nral genlerle, ayrca bunlarn rn olan nrotrans-
mitter denilen haberci kimyev molekller, sinapslar
ve nral alarla uyumasna baldr. Bir baka ifa-
deyle nral genetik harita ile ekillenen beyin yaps
zerinde kodlanan, depolanan, eitlenen, oaltlp
aktarlan mem ve memetik yaplar arasnda yksek
seviyede uygunluk ve balant sz konusudur. Bun-
dan dolay her mem, her zihinde tutunamad gibi,
Dnceyi ve kltr oaltc, eit-
lendirici ajanlar (virsler) gibi alan
memler, haberleme vastalaryla, ko-
numalar yoluyla, kitle iletiim arala-
ryla, sosyal medyayla, reklamlar vas-
tasyla aktarlr ve oalrlar.
MART 2014
72 422
her zihin yaps da her memi kabul edip oaltamaz
ve saklayamaz. Bu balantllk, hem insanlarn ne-
den farkl ilgi alanlarna sahip olduunu, hem de
neden ayn uyarana farkl cevaplar verdiklerini izah
eder. Ayn zamanda farkl zihniyetlerin, bak ala-
rnn ve alglama stillerinin oluumunda memlerin
rolne k tutar.
Dimada oluan ve saklanan memler, genlerin
okunmasnda, dzenlenmesinde ve kontrolnde rol
alr. Beyin ekranna yansyan duygu, dnce ve
hayal gibi memler beyindeki elektrik aktivitelerinde
deimelere yol aar. Bu ise, nrotransmitter madde-
lerin salglanmasn, genlerin alp kapanmasnda
rol alan transkripsiyon faktrlerinin sentezini tetik-
ler. Genlerin aktivasyonuyla sentezlenen yeni protein
ve enzimler, daha sonra oluan alglama, renme,
dnme, hissetme gibi zihn faaliyetlerin beyinde-
ki karlklarnn saklanmasnda rol alr. Zihne ula-
an veya orada retilen dnce, duygu ve davran
memleri, bu mekanizmalar zerinden genlerin ileyi-
ini kontrol eder. Bu memler iyi ve gzel olabilecei
gibi, kt ve irkin de olabilir. Kt ve irkin mem-
leri ntralize edecek, temizleyecek anti-memlere de
ihtiya vardr. manl bir insann zihnindeki memler
ile imansz bir kiinin zihnindeki memler de farkl
olduundan, bu farkllk, kiinin nral genlerinde
farkl ama ve kapamalara yol aar. Haram ve gnah
memleri olan bir kiiyle bu memlere sahip olmayan
kiinin zihn ileyii ayn olmaz. Benzer ekilde,
gzel, olumlu memlere sahip bir insan, negatif ve
olumsuz dnenlere gre hayata ve hadiselere fark-
l bakar. Bilgisayar dnyasnda antivirs programlar
ne fonksiyon gryorsa, zihin dnyasnda da anti-
mem topluluu benzer fonksiyon grr. Kii zihnine
girecek memlere parola sorarak, seici davranabilir.
Hangi memlerin tesirinde kalacana iradesiyle karar
verebilir. Hell eyler, iyi ve gzel memleri, haram-
lar da, kt ve irkin memleri temsil eder. Her fert,
grup, topluluk ve millet, kendi memlerini oalt-
maya ve yaymaya alr. Bu perspektiften kltr ve
sosyal-medya savalar, aslnda mem veya memetik
savalardr. Her medeniyet farkl memler ve memetik
gruplar zerinde ina edilir. Medeniyetleri anlamak,
onlarn inasnda kullanlan memetik haritalar ve
algoritmalar zmekle mmkn olur. Zihin, ruh ve
dnce dnyamzn bozulmasnda kt ve irkin
memler tetikleyici olduu gibi, iyilememizde ve sa-
lmz korumada da doru, iyi ve gzel memler ve
mem topluluklar nemli rol oynarlar.
Her insan beyninin, kendine mahsus esiz bir
sinaptik rgtlenmeye sahip olmas gibi, her beyin-
zihin sisteminin saklayabilecei, renebilecei,
gelitirebilecei, oaltabilecei zihn, hiss ve fizik
memler de farkldr. Memler, beynin anatomik, fonk-
siyonel modler yapsna uygun olarak ana grup
altnda incelenir. Birincisi, mcerret dnce, irade,
uur gibi yksek zihin fonksiyonlaryla balantl
neokorteks blgesinde depolanan ve oaltlan mem-
lerdir. Bu memler, idrak ve alg (kognitif) biliminde
cognit (beyin korteksinde oluan ve saklanan bilgiyi
temsil eden birim) olarak da ifade edilir. kincisi, haz
ve mkafat ile sava-ka merkezlerinin bulunduu,
basit ve kompleks duygularn retildii mezolimbik
blgede aa kan, saklanan ve eitlenerek aktar-
lan memlerdir. ncs ise, insann yeme, ime gibi
fizik ihtiyalarn karlamaya ynelik faaliyetlerin
kontrol edildii arka beyin blgesiyle balantl mem-
lerdir. Her ferdin temel istek, korku, duygu ve alkan-
lk memleri ayrt edilebilecek derecede farkldr. Bu
farkl mem tr, birlikte etkileerek farkl karak-
ter tipolojilerinin aa kmasnda rol alr. Kiilerin
farkl alglama, renme ve dnme stilleri, farkl
memlerin uuralt muhtevalarnda, farkl memetik
haritalar olumasndan kaynaklanr. Genetik harita
ile memetik haritann etkileim zemininde ekille-
nen ftratlardaki farkllklar, irade gcnn ortaya
konmasnda deien derecelerde zorluklar oluturur.
Bu husus, neden herkesin irade gcn ayn nispette
kullanamadn da ksmen aklar.
Farkl beyin yaplar ve ileyileri, farkl mem
kmelerine farkl derecelerde, ekicilik ve tutunma
kuvveti gsterirler. Netice olarak ftratlar da kendile-
riyle daha ok rten memleri ve memetik gruplar
tutmaya, oaltmaya, zenginletirmeye ve aktarmaya
daha yatkndr. Bu uygunluk ve yatknlktaki asimet-
rik tercihlilik, farkl ego, karakter ve kiilik motiferi-
nin alt zeminini oluturur.
Genetik ve memetik sistemlerin etkileim arayz
olan ftrat motiferi, dnce, duygu ve davran mo-
tiferinin reaksiyon aralklarn, eik deerlerini veya
ifade edilme ihtimallerini belirler. Bir baka ifadeyle,
her ferdin genetik ve memetik sistemlerinin etkile-
im algoritmas ve mekanizmalar, belli bir tarzda ve
aralkta alt iin, kiinin belli stillerde dnme,
hissetme ve davranma ihtimali yksektir.
zetlersek; genetik ve memetik etkileimin zemi-
ninde problem yoksa, doru, iyi ve gzel olan mem-
leri, yanl, kt ve irkin olan memlerden ayrt etme
kapasitesine sahip olacak ekilde geliir ve olgunla-
rz. Bu srete birer mem eidi olan irad ve irade
d dnce, duygu, davranlar, hem ruh ve kalb
hem de genetik-memetik sistemlerin kontrol ve d-
zenlenmesine maruzdur. Dnce, duygu ve davra-
nlarmzn, belirli gven aralklar ierisinde niha
noktada, ruhun bir fonksiyonu olan irademizin, akl-
mzn ve uurumuzun kontrolnde belirlendii unu-
tulmamaldr.
chaydin@sizinti.com.tr
PADAHLAR EHR BURSA
Tarihimde bir bakent dnyamzda bir cennet
Asrlara smayan en byk medeniyet
Dilim dilim zamana smayan ebediyet
Medar iftiharm devletim ebed mddet
Orhan, Osman gaziler sende yatar yan yana
Devletimin adn onlar yayd cihana
Anl anl Yldrm yine senin barnda
Kim istemez lmeyi bayrak vatan urunda
Yeil Trbende yatar hnkr Mehmed elebi
vmt bu milleti o yce Kutlu Nebi
stanbul fatihinin babas Murad sende
Kosova Zaferinin fatihi Murad sende
Yldrmn damad mbarek Emir Sultan
Dualarla beslenir mbarek kabri her n
Fatihi fatih yapan Mollo Grani sende
Allame Fenrinin var ensende
Kutuplarn ah hazreti byk ftade
Herkes gpta ederken bil ki o da sende
Yayor dipdiri bil sende Somuncu Baba
Ulucami stnden alemlere merhaba
Bir tarafta dizilmi tarih anl hanlar
Gzler kamatryor o zarif adrvanlar
Mevlidin Mellifi yine sende yatyor
efaat- Nebiyi aramza katyor
Heybetli surlaryla sanki billur gerdanlk
Safvetli gnlerini hatrlyor insanlk
Bir tarih yazldr her bir mezar tanda
Nice ehitler yatar kim bilir ka yanda
Kimliini arayan gelsin hemen buraya
Grnce k olur girmi gibi saraya
Gl bahesinde gller, evliyalar erenler
Bir ulu hayali rya gibi grenler
emelerinden ier hem kular hem ocuklar
Neeyle oynarlar kck yavrucaklar
Sen ksn, sen mit, sen vatansn, sen bayrak
Rahmet ykl bulutlar geliyor sanak sanak
niyor stmze damla damla her dim
Nimetler fkryor sanki Cennet-i Naim
Sana selm duruyor bir bak gkte melekler
Hemen kabul olunur seherlerde dilekler
Nice srlar saklyor o muhteem narlar
Volkan gibi coarken grl grl pnarlar
Sular rl rl ne muhteem bir ehir
Sanat ve edebiyat dertlilere panzehir
Bereket sayorsun insanla, herkese
Kouyor grmek iin herkes nefes nefese
Sen tarihsin, sen kltr, hem termalsin hem deniz
Sen devletsin, sen millet, sen biz ve sen hepimiz
Uludada karsn sen ve btn gnllerde yr
Sen en gzel iklimsin mevsimlerden ilkbahar
Nadide ieklerin en gzel meyvelerin
Dnyada yoktur bil ki ne dengin ne benzerin
Cihan hayran eder znikte inilerin
Milletimin gnldr senin en gzel yerin
Karacabey ve Keles ,Yeniehir, Mudanya
Her biri ayr gzel her biri ayr dnya
Ovalarn yemyeil denizlerin masmavi
ekirgede konaklar.. her biri bir Trk evi
yle efsunkarsn ki k oldum ben sana
peyim topran izin ver kana kana
Seni yceltmek iin daha ok alacak
Hedefe varmak iin gece gndz koacak
Dnk anl yerini bugn de koruyacak
zlenen ufuklara byle gidilir ancak
ahabettin HARPUT
MART 2014
422 73
G
rnleri itibariyle karncalara benzeyen termitler,
genelde tropik ve subtropik blgelerde yaar; odun
gibi organik maddelerle beslenir. Termitlerin yaklak
3.000 tr vardr. Tr eitlilii bakmndan Afrika
ktas ilk sradadr. Termitlerin Trkiyede tr var-
dr: Hasat termit (Anacanthotermes ubachi), Sar yakal kuru odun
termiti (Kalotermes favicollis), ve ayn trden olan Akdeniz termiti
(Reticulitermes lucifugus) ile Japon termiti (Reticulitermes speratus).
Boylar bir iki santimetre civarnda olan termitler, topraktan
yaptklar ykseklii be metreyi bulan, adeta mkemmel bir eh-
ri andran kulelerde yaarlar. Bu ehirciklerde, iklimlendirme ve
havalandrma sisteminin yannda kralie odas, kuluka odas ve
ocuk odas gibi hususi odalar da bulunur. Termitler, savunma ve
rzklarn bulma gibi konularda harikulade bir dayanma sergiler.
Koloniler hlinde yaayan termitlerde, kralie, neslin devamndan;
iiler, yuvann her trl ihtiyalarnn karlanmasndan; askerler
ise, savunmadan mesuldr. Fakat gerektiinde ii termitler de sa-
vunmaya destek verir. Bilim insanlarn hayrete sevk eden termitle-
rin savunma silahlarnn bir yenisi, 2012 Hazirannda kefedildi.
Jan Sobotnik ve Thomas Bourguignon isimli aratrmaclar,
Fransz Guyanasnda yaayan Neocapritermes taracua tr termitle-
rin daha nce rapor edilmeyen bir hususiyetini kefettiler. Bu trn
iileri, eneleri zayfayp, yiyecek toplayacak gleri kalmadnda
(deta tam emeklilie ayrlacaklar zaman) termitlerin ordusu ta-
Zirvelerin yolu vdilerden balar..
tabi sabrl olanlar iin...
{ }
MART 2014
74 422
rafndan seferberlie arlr. i termitler yalannca,
srt tarafnn iki omuz bana, srt antasna benzeyen,
mavi kristal blmeler ihsan edilir. Bakr elementi ihtiva
eden hemosiyaninli protein yapsndaki bu kristaller,
tehdit nnda birletirilir. Daha sonra bu kristal, ieride
tkrkle de kartrlarak kimyev reaksiyon meydana
getirilir. Bu reaksiyon neticesinde, dmanlara yapt
zaman, onlarn yaralanma ve lmesine sebep olan yap-
kan, jel kvamnda bir sv retilir. Koloni saldrya ura-
d zaman yal iilerin srtlarndaki kesecikte depola-
nan bu sv, sktrlr ve bir bomba gibi patlatlr. Patla-
ma neticesinde etrafa salan zehirli madde, temas ettii
yerleri rtr. Bu mavi kristal maddenin tam forml-
ne, kimyev reaksiyonun nasl, hangi artlarda gerekle-
tiine dair detaylar henz bilinmemektedir. Yalandktan
sonra bile byle byk ve tehlikeli ilerde grev alan ter-
mitler, acaba bize bir eyler mi anlatmak istemektedir?
Benzer bir durum, yuvalarnda mantar yetitiren yap-
rak karncalarnda da gzlenmitir. Bu karncalar vcut-
larnn 50 kat arlnda yaprak paralarn kesip ta-
yabilir. Karnclarn sra hlinde yuvaya tad yaprak-
lar, ierde nem ve scaklk ayarlarnn da yaplmasyla,
koloniyi besleyen mantarn bymesi iin gerekli temel
malzeme olmaktadr. Ancak karncalarn keskin eneleri
yalanmaya bal olarak anr. lk bata jilet gibi keskin
ve salam olan eneler krelmeye ve gszlemeye ba-
lar. Bundan dolay yalanan karncalar, Yce Yaratcnn
(celle celluhu) ilhamyla yaprak kesmeyi genlere bra-
kr. Yal karncalar bundan sonraki hayatlarna, yaprak
tamak gibi daha kolay ilerde rol alarak devam ederler.
zetlersek; termit ve yaprak karncalar gibi hay-
van topluluklarnda yal yeler, biyolojik deiikliklere
uyum salar. Fizik gleri azaldnda bile, koloniye
faydal olmaya devam ederler. Adeta emeklilik yerine,
gcne uygun i ve grev deiiklii yaparlar. Tabiatta
her canlda bunu grebiliriz. Mesel, yalandm artk
umayacam, diyen ku olmad gibi, yalanan aalar
da emeklie ayrlp Artk meyve vermeyeceim. demez ve
canll sona erene kadar dnyamza oksijen vermeye
devam ederler.
nsanolunun buradan karaca ders ise, ala-
bildii mddete iinde, mesleinde almaya devam
etmesidir. Hele Allah (celle celluhu) yolunda yaplan
hizmetlere gelince, bu mevzuda hi mi hi, bir emekli-
likten, ii-gc brakp kenara-keye ekilmekten bah-
sedilemez. Kinat kitabnn termitler ve karncalar say-
fasndaki bu hikmetli davran nda, niyetlerimizi bir
kere daha yenileyip, yallk plnlarmz tekrar gzden
geirmemiz gerekmez mi?
nozdin@sizinti.com.tr
Kaynak
- Science Magazine, July 2012
- ht t p: / /news. bbc. co. uk/ear t h/hi /ear t h_news/new-
sid_9306000/9306830.stm
Boylar bir iki santimetre civa-
rnda olan termitler, topraktan
yaptklar ykseklii be met-
reyi bulan, adeta mkemmel
bir ehri andran kulelerde ya-
arlar. Bu ehirciklerde, iklim-
lendirme ve havalandrma sis-
teminin yannda kralie odas,
kuluka odas ve ocuk odas
gibi hususi odalar bulunur.
Mantar bahesi
Kiler Ana direk (kolon)
Kralie odas
Kuluka odas
k tnelleri
Ana baca
Havalandrma tnelleri
MART 2014
422 75
efik Can, son Mesnevhanlardan 1910 y-
lnda Erzurumda mderris Tevfik Efendi
ile Glen Hanmn olu olarak dnyaya
gelen Can, Birinci Dnya Sava ve Mill
Mcadeleye ahitlik etmi. 1916da Sivasta
Padiahm ok yaa! diye balad ilko-
kulu, 1922de bitirmi. Osmanlnn hazin kne,
kkl bir kltrn yok oluuna ve Cumhuriyetin
doum sanclarna ahit olmu. lkokulu bitirdikten
sonra babasnn arzusuyla asker okul imtihanlarna
girmi. mtihan kazanarak 192324 retim ylnda
Tokat Asker Ortaokuluna balam. Buradan son-
ra Kuleli Asker Lisesini ve Harp Okulunu bitirmi.
1932de Haydarpaa Asker Veteriner Okulunda Ay-
niyat Muhasibi olarak greve balam. Yeni Adam,
Trk Sanat ve Bilgi Yurdu gibi dnemin tannm
Abdullah AYMAZ

MART 2014
76 422
kltr ve edebiyat dergilerine hikye ve makaleler
yazm. Mill Savunma Bakanlnn msaadesiyle
stanbul niversitesinde imtihan vererek retmen
olmu. Tahir Olgunun rehberliinde stajn tamam-
lam. 1965de emekli oluncaya kadar eitli okullar-
da Trke ve edebiyat retmenlii yapm.
efik Can, Tahir Olgundan ald feyz ve mu-
habbetle Hazreti Mevlna ve retisine hayran-
lk duymu, mrn buna vakfetmi. Hayatn
Mevlnann dnyasn anlamaya adayan Can, Tahir
Olgundan Mesnevhanlk icazetini alm. Mevlna
ve eserleri zerine yapm olduu derslerden dola-
y 2001de kendisine Yksek Hizmet dl verilmi.
2005te vefat eden efik Cann n Konyadaki ler
Mezarlnda medfun bulunuyor.
Merhum efik Candan geriye kalan kitaplar un-
lar: Mevlna ve Eftun; Klsik
Yunan Mitolojisi; Mevlnadan
Rubailer; Mevlna: Hayat,
ahsiyeti ve Fikirleri; Konula-
rna Gre Aklamal Mesnev
Tercmesi; Divan- Kebirden
Semeler; Cevahir-i Mesnevye;
Mesnev Hikyeleri
Ik Yaynlar, efik Can
yaarken, onun Mevlna: Ha-
yat, ahsiyeti ve Fikirleri kita-
bn ngilizceye tercme eder.
efik Hoca, kitabnn ngilizce
basksnn nsznn Fethul-
lah Glen Hocaefendi tara-
fndan yazlmasn talep eder.
Hocaefendinin yazd metin
u minval zere olur:
Hz. Mevln, hep Allaha
komu ve bakalarn da ko-
turmu bir Hak eri. Her zaman
ak ve evk ile comu ve ev-
resine sevgi mek ederek onlar
da coturmu dengeli bir cezbe insan; marifeti, mu-
habbeti ve ak u evki yannda ayn zamanda tam bir
mehfet ve mehbet kahraman; herkesi Hakka ve o
kutlu sona aran blend-vz bir mndi; rzas,
Hak rzasnn eseri ve ak- itiyak da Hak tevecch-
nn tezhr, bir STAD-I CM idi. ana seslendii
gibi, o Muhammed ses ve nefesini asrlar tesine de
duyurabilmi; kendi ann talihlilerini tembih etme-
nin yannda gnmzn insanlarn da uyarmasn bil-
mi BYL BR NEFESTR.
Merhum efik Can Hoca, Hocaefendinin Haz-
reti Mevlnaya dir yazdklarn byk bir takdirle
karlar. Hizmetinde bulunan asistan Nur Artran
Hanmefendiden bu takdirlerinin Hocaefendiye
iletilmesini ister. Hanmefendi, Hocaefendinin hiz-
metinde bulunan Osman imek Beye u mektubu
yazar:
Muhterem Osman Beyefendi,
Efendi Hazretlerinin (M. F. Glen) yazmak ltfun-
da bulunduu birka sayfalk takdim yazsn aldm.
Size ok teekkr ederim.
Bu ok deerli yazy heyecanla Hocama (efik
Cana) okudum, hayranlk dolu szlerini, o anki cokun
duygu ve dncelerini sizlere arz ederek paylamak
istiyorum.
Senelerden beri bu memlekette birok mnev b-
ykler gibi yanl anlalan Hz. Mevlna ve eserlerine
kendimi verdim. Hz. Pr hakknda gerek Trke, gerek
yabanc dillerde yazlm birok kitab inceledim, oku-
dum. Fakat Efendi Hazretlerinin birka sayfaya s-
drd Hz. Mevlna hakkndaki grlerini, onun lh
akn ve Muhammed sevgisini, byk bir veli olduu-
nu, bu kadar gzel tavsif eden bir yazy hibir kitapta
grmedim.
Bu ok deerli yaz karsn-
da Hz. Mevlna hakknda kendi
yazdklarmdan utandm. Be-
nim acizne, naizne kaleme
aldm Mevln kitab, Efendi
Hazretlerinin yazm olduu
bu derin mnl birka sayfalk
yazsnn karsnda silindi, yok
oldu.
Efendi Hazretlerinin ngiliz-
ce tercmeye bu takdim yazsn
yazmas beni ok duygulandrd.
Ben bu erefe nail olacak insan
mym? ardm kaldm. Beni
bu erefe nail ettii iin Allaha
krediyorum.
Tkenmek zere olan dok-
san be senelik mrmn, o
byk zt grmek, ayaklarna
yzm srmek iin biraz daha
uzamasn Hakktan niyaz edi-
yorum. Eer benim mrm vefa
etmezse, sana vasiyet ediyorum; sen git benim yerime
o byk ztn ayaklarna yzn sr.
nk o mbarek insan, msamahal grleriyle
dinler aras diyalog kurarak btn dinleri ve insanlar
bartrmak gayreti iinde hayatn geirmektedir.
nsan sevgisinde en st dereceye varan o byk zt,
o insan- kmil, zamanmzn yaayan Mevlnasdr.
Bu sebeple onun karsnda saygyla eilir, onu
selmlarm.
Bylesine gzel, iten, samimi, gnlden gelen
duygular karsnda bendeniz de, zahiren hi gre-
meden birbirine bylesine sevgi ve sayg duyan bu iki
mbarek Hakk dostu, Hakk karsnda, saygyla
eiliyor, ak- niyaz ediyorum.
Fakiriniz, Nur Artran, Emekli Albay efik Cann
asistan.
aaymaz@sizinti.com.tr
Ik Yaynlar, efik
Can yaarken, onun
Mevlna: Hayat, ah-
siyeti ve Fikirleri kitab-
n ngilizceye tercme
eder. efik Hoca, kita-
bnn ngilizce basks-
nn nsznn Fethul-
lah Glen Hocaefendi
tarafndan yazlmasn
talep eder.
MART 2014
422 77
422
MART 2014
zaman, berzah ufuklaryla mlk ve melektu
birden grr.. dnya ve ukby bir vhidin iki
yz gibi mhede eder.. ve tilmizlerine gayb
u ehadet leminin vridtndan ne kevserler
ne kevserler sunarlar.!
Kurn- Kerm Kehf Sresinde, bu mazha-
riyeti haiz, Allahn has bir kulundan bahseder-
ken Snnet-i Sahiha bunun Hzr olduunu
syler
2
Orada bizim sekin kullarmzdan,
has bir abdimizi buldular ki, Biz onu nezdi-
mizden husus bir merhametle ereflendirerek
kendisine (ilh esrar) ilmi retmitik.
3
eklin-
de bir aklamada bulunur. Tasavvuf erbabna
gre ite bu ilim, ilm-i ledndr.. ve Hz. Musa
gibi ull-azm enbiyadan birisi, temelde,
ilh bilgilerde tam metb olmasna ramen,
mnhasran ilm-i ledn erevesinin belli bir
motifinde Hz. Hzra tbi olarak o ilmin ihata
alann grmeye almtr. Sahih-i Buhrde
bu fark ortaya koyan yle bir rivayet vardr:
Hzr, Hz. Musaya Y Musa, ben, Allahn
bana rettii yle husus bir ilme mazharm
ki, sen onu bilemezsin; sen de yle bir ilimle
serfirazsn ki, ben de onu bilemem.
4
der.
Evet, ilm-i ledn, umuma ait bir ilim olmak-
tan daha ok, husus baz kimselere Cenb-
Hakkn zel bir ihsandr ve onlarn dn-
dakiler her ne kadar deiik konularda daha
fazla malumat sahibi olsalar da, bu mevzuda
ilm-i ledn erbabnn gerisinde saylrlar. Zr
bu ilim, liykat, istidat, Allaha yaknlk gibi
hususlarn art- d plnnda vesilelikleri mah-
fuz tamamen Allahn bir at tecellsidir ve
katiyen kesb de deildir. Bu itibarla da onun,
ne okumayla, ne aratrmayla ne de daha de-
iik yollarla elde edilmesi sz konusudur.
Evet o,

Bu tamamen Allahn dilediine tahsis bu-
yuraca bir ltuftur ve Allah, en byk l-
tuf ve ihsan sahibidir.
5
fehvsnca husus bir
tecellnin unvandr.
T
rkede kat, huzur, nezd szck-
leriyle karlamaya altmz, bir
mnda

lfznn da mtera-
difi saylan ledn kelimesi, ilm-i
ledn eklinde izafetle kullanln-
ca; gayb ilmi, esrar ilmi, Allah tarafndan in-
sann gnlne atlan ilh bilgi ve ie doan
hakikatler mnsna gelir. Bata umum enbiy
ve mrseln olmak zere, btn evliy, asfiy,
ebrr ve mukarrabnin bir baka zaman te-
ker teker bu kelimelerin ne mnya geldikle-
rini ifade etmeye alacaz
1
ilimleri, Cenb-
Hak tarafndan vahiy ve ilham unvanyla g-
nllere ilka edilmi bilgi ve mrifet olmas iti-
baryla, hemen hepsi de bir eit ilm-i ledn
saylr. Hususiyle de, akrabul-mukarrabn
olan lm-i Ledn Sultannn hem gayb- mut-
lak hem de gayb- mukayyetle alkal her trl
bilgi ve mrifeti bununla, gayb ilmi, esrar ilmi
ve vicdan kltrn kastediyoruz ilm-i ledn
nevindendir ve O Ferd-i Kevn Zaman, S-
leyman elebinin:
Bu gelen lm-i Ledn Sultandr,
Bu gelen tevhid-i irfan kndr.
msralaryla seslendirdii gibi, bu gizli ilmin tam
bir hazinedr ve bu husus irfan havznn da
bir mrifet kahramandr. Ne var ki, byle zel
bir mazhariyet, btn evliya ve enbiya, btn
asfiya ve mrseln iin her zaman sz konusu
olmayabilir. Zr ilm-i ledn, ilh feyz yoluyla,
husus bir ksm kimselerin kalbine atlan zel
bir bilgi ve mrifettir.. ve byleleriyle ayn ufku
paylamayanlarn ondan anlamalar da mm-
kn deildir.
lm-i ledn, her zaman zhir ere muvafk
olmayabilir. Bu gibi durumlarda mehdtlarn
uslddn prensipleriyle tashihe tbi tutma-
yanlar, bazen yanlabilecekleri gibi, kendilerine
tbi olanlar da yanltabilirler. Keif ve ilham-
larn muhkemta gre tesbit edenler ise her
lm-i Ledn
78
MART 2014
422
Ne var ki, byle bir irfan, insanlar nazarn-
da ne kadar cazip, parlak, byleyici ve ilh
esrara ak olsa da, yine de enbiya-i izmn
mazhar bulunduklar ilimler ondan kat kat
yksektir, objektiftir, herkese aktr ve insan-
larn dnyev-uhrev saadetlerinin de temina-
tdr. Bu iki ilim arasndaki farkll u ekilde
vazetmek de mmkndr:
Hz. Musann ilmi, insanlarn dnyev ha-
yatlarn tanzim ve uhrev saadetlerini temine
matuf bir ilm-i eriat, Hzrn ilmi, gayb ve es-
rarla alkal lednn bir mevhibe; Hz. Musann
ilmi, insanlar arasnda nizam ve asayii temin-
le alkal ahkm ve kazaya mteallik, Hzrn
malumat ise sadece melekt eksenli bir ksm
vridttan ibarettir ki, buna ilm-i lednn-i
srf dendii gibi ilm-i hakikat, ilm-i btn
da denegelmitir ve bu ilim, ayn zamanda
ilh esrarn da en nemli kaynadr. Bir zt,
bu mlhazay ifade sadedinde yle der:
Bakma ey hce ilm-i kl kle,
Esrar- Hakk ilm-i lednde ara..!
Bu itibarla da, ilm-i lednle cehd ve gayret
arasnda baz mnasebetler sz konusu olsa
da, temelde onun, talim ve taallmle do-
rudan bir alkasnn olmad aktr. Zr bu
ilim, Cenb- Hak tarafndan mahz- mevhibe
olarak, baz temiz gnllerde bir kuvve-i kudsi-
ye eklinde tecell etmektedir ve ayn zamanda
bu tecell, terakki sistemi iinde deil de tedell
erevesinde vuku bulmaktadr: Evet bu ilim,
eser sahibinden esere, vicdandan vcuda ak-
seden bir mrifettir.. ve her ekliyle de keif ve
ilham kaynakldr. Ne var ki, byle bir ilham
bazen farkl derecelerde tecelli ettii gibi, seyr-i
ruhansini Hz. Ruh-u Seyyidil-Enmn (aley-
hi ekmelttehy) vesyetinde srdrmeyen-
ler iin, bir ksm eytan vesvese ve nefsan
hevcisle iltibas da sz konusudur.
lham, ilm-i lednnn en nemli kaynadr
ve husus mnsyla olmasa da, ilm-i ilhnin
tecellleriyle alkal en geni bir alan igal eder.
lham, insann ihtiyar dnda, onun gnlne
bir mevhibe olarak tecell edince ona htr
denir. Ancak, bazen byle bir htr veya ihta-
ra, Haktan geldii kendi karineleriyle kat de-
ilse, eytann belli eyler bulatrmas da sz
konusu olabilir. Kendi karineleriyle Haktan
geldii muhakkak olan bir ilhama rahatlkla
ilm-i ledn diyebiliriz. Byle bir esintinin Haz-
reti limden geldiinin en nemli emaresi,
bu trl vridtn Kitap ve Snnete muvafa-
katdr. Bu iki aslla test edilip de doru k-
mayan htr veya sflerin ska kullandklar
bir kelimeyle ifade edecek olursak, havtrn,
nefsin hevcisinden ve eytann vesveselerin-
den olmas ihtimalden uzak deildir. te byle
bir ihtimalin bahis mevzuu olmad bir htrn
Hazreti limin tecelllerinden bir feyiz olduun-
da phe yoktur.
Aksine, eytan vesveselerin bulam olma-
s muhtemel bulunan havtr, eytan; iinde
nefsin hazlarnn duyulup hissedileni de he-
ces veya hevcis-i nefsandir ki, byle bir al-
datlma alanna itilen slikin hemen Cenb-
Hakka tevecch edip, durumunu, eriatn
muhkemtna gre yeniden ince bir ayara tbi
tutmas gerekir.
Sofiye, Hak tarafndan gelip kalbde yank-
lanan hitaba htr- Hak, melekten geldii
bilinene htr- melek, nefis ve eytan tara-
fndan esip ruhu saran manev erarelere de
hevcis veya eytan vesveseler diyegel-
milerdir ki, bunlarn arasn tefrik edebilme
biraz da uslddin ve Snnet-i Seniyye
mizanlarn bilmeye vbestedir. Zr, bu trl
havtrn bazlar er prensiplerle test edile-
rek anlalsa da, bazlar, zhiren dinin temel
kaidelerine muhalif olmamakla beraber, ok
sinsi bir ksm eytan gaye, emel ve maksat-
lara bal cereyan edebilir ki, onu da bu iin
erbabndan bakasnn ayrt edebilmesi olduk-
a zordur.
Nefis ve onun hevcisi, eytan ve onun da
vesveseleri, ilm-i ledn konusunun dnda
epistemolojik meseleler olduundan imdilik
onlar geiyoruz.

Dipnotlar
1. Bkz.: M.F. Glen, Kalbin Zmrt Tepeleri 3/44-49.
2. Buhr, ilim 44; Mslim, fezil 170, 172, 174.
3. Kehf Sresi, 18/65.
4. Buhr, ilim 44; Mslim, fezil 170, 172, 174.
5. Hadd sresi, 57/21; Cuma sresi, 62/4.
79
eni domu bebein damana anne s-
tnden nce; hurma, eker, bal, zm
gibi tatl bir gdann alnmas ve dama-
n iyice ovuturulmas ilemine tahnik
denir. Bu, rk ve kirli dii olmayan, ba-
demcik iltihab ve az hastalklar bulunmayan bi-
rinin gday temiz azyla iyice inemesinden veya
(bulac hastalk ynnden risk almamak iin) d-
arda steril olarak yumuatmasndan sonra yap-
lr. Bu i iin, bazen zemzem de kullanlabilir. Tahnik
ileminin hayatn Snnete uygun yaayan, bulac
hastal olmayan biri tarafndan yaplmas, bebein
sal asndan olduka nemlidir. Tahnikle birlik-
te, hayr duada bulunmak ve ocuun adn koymak
da Snnettir. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem),
yeni doan ocuun midesine anne stnden nce
ilk gda olarak hurmann girmesini tavsiye etmekte-
dir. Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) tahniki
kendi torunlarna tatbik etmekle kalmam, btn
Mslman ocuklara yaplmasn tavsiye etmitir:
Hazret-i ie (ra)Validemiz der ki: Yeni doan
ocuklarResulullaha(sallallahualeyhivesellem)ge-
tirilirdi.Odaonlarambarekolmalariinduaederve
aznda yumuatt hurmann suyunu ocuun az-
naskard.(Mslim:2147)
Hz. Ebu Bekirin (ra) kz Esma, Mekkede iken
kocas Zbeyrden, olu Abdullaha hmile kalmt.
Hdiseyi kendisi yle anlatyor: Hamilelik mdde-
timin sona erdii gnlerde Hicret niyetiyle Mekkeden
Dr. Aslan MAYDA
Sabr, arlar dindiren ac bir ot gibidir;
hem can yakar, hem de tedvi eder.
{ }
Peygamber
Efendimizin (sal-
lallahu aleyhi ve
sellem) tavsiye
ettii tahnik, yeni
doanda em-
zirmeden nce
yaplrsa, diyabetli
annelerin bebek-
lerinde, hipogli-
semik tablo g-
rlmez.
Y
MART 2014
80 422
ktm, Medineye gelirken Kubada konakladm,
Abdullahoradadourdum.ocuuHz.Peygambere
(aleyhissalatuvesselm)getiripkucanakoydum.Bu-
nun zerine Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)
bir hurma istedi. Onu ineyip ocuun azna verdi.
Bylece ocuun azna ilk giren ey, Resulullahn
inediihurmaoldu.SonraPeygamberAleyhissalatu
Vesselaminediihurmaileocuundamaniyice
ovuturdu. Daha sonra dua edip, bereket ve saadet
dileinde bulundu. (Buhr, Menkbul-Ensr, 45;
Mslim, db, 26)
Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) aznda
hurmann sert ksmlarn ineyerek, bulama ha-
line getirmi, ocuun damanda posa kalmayacak
ekilde svlatrarak vermitir. Aksi takdirde hurma-
nn sert olmas hlinde bebeklerde boulma riski or-
taya kard.
Enes ibn Malik (ra) ise yle anlatr: Annem
mm Sleym bir erkek ocuk dourmutu. o-
cuu bana verdi ve Ey Enes! Sen bu ocuu Hz.
Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) huzuruna
gtrnceye kadar hibir kimse ona st emzirmesin!
dedi. Nihayet sabah olunca ocuu alp Resulullahn
(sallallahu aleyhi ve sellem) yanna vardm. Beni g-
rnce,mmSleymmidourdu?diyesordu.Bende
evet dedim ve ocuu getirip kucana koydum. Re-
sulullah(sallallahualeyhivesellem)Medineninacve
hurmasndan bir hurma istedi. Onu kendi aznda
eritinceyekadarinedi,sonraocuunaznaverdi.
ocukdadilinidudaklarzerindegezdiregezdireya-
lanmayabalad.BunugrenResulullah,yanndabu-
lunansahabelere:Ensarn(Medinelilerin)hurmaya
olansevgisinebaknz!buyurdu.Sonraeliniocuun
yzne srd ve ona Abdullah adn koydu. (Buhari
Libas: 24, Mslim Adap 22, E Davud Edep 68)
EbMusa(ra)iseyleanlatr:Benimbirerkek
ocuum dodu. Onu Hz. Peygam bere (sallallahu
aleyhi ve sellem) gtrdm. Resulullah (sallallahu
aleyhi ve sellem) ona brahim adn koydu. Sonra bir
hurmayineyerekocuundamanasrdvebere-
ketduasetti,dahasonraocuubanaverdi.(Buha-
ri (10/478), Mslim (2145)
Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve
sellem) torunlar Hz. Hasan ile Hz. Hseyine
Medinenin acve hurma syla zemzem suyunu azn-
da yumuatarak tahnik yapmtr. Mslimde rivayet
edilen bu hadiste azda yumuatlan hurmann su-
yunun aza skld rivayet edilmektedir. (Bkz. Ms-
lim, db, 26)
Yeni doan bebee hurmayla tahnik uygulana-
caksa, hurmay ineyip bula ma hlinde vermek
veya sv hle getirdikten sonra damla damla vermek
en uygunudur. Yutma refeksini tecrbe etmemi be-
bee, inenmi hurmay kat ekilde veya bol suyla
vermek risklidir. Aza verilen sv veya yar kat mad-
deler, akciere kaarak ni bron tkanmalarna se-
bep olabilir. Bu yzden, tercih edilen tahnik metodu,
dama slatacak miktarda damlatma veya damaa
srmedir. Kuru zm ve eker gibi tatllarla tahnik
yaplabileceini syleyenler olsa da, kuru hurmayla
yapmak Snnettir.
Neden, nce tahnik?
Anne stndeki ekerin byk bir ksm disakkarit,
az bir ksm monosakkarittir. Bu miktar, normal do-
umdan sonra bebein nlk ihtiyacn karlayabilir.
Anne stnden nce yeni doana, iinde monosak-
karit oran yksek gda veya serum verilirse, enerji
metabolizmas hem uzun sreli sigortalanr, hem de
enerji depolama ihtiyac karlanm olur.
Anne stnden nce hurmayla tahnik yaplma-
snn bir hikmeti, hurmadaki ekerin monosakkarit
oluudur. Glikoz, yeni doan bebein ana enerji kay-
MART 2014
422 81
MART 2014
nadr. Fazlas vcutta glikojen olarak depolanr.
Ancak, glikojen bebekte esas olarak hamileliin 69.
aynda depoland iin, prematre bebeklerde gliko-
jen miktar ok snrldr. Bundan dolay prematre
bebeklerin ihtiyac olan enerji, serum yoluyla verilen
glikozdan salanr. Yeni doanlarda ya depolarnn
yetersizlii sebebiyle dier enerji kayna olan keton-
lar az miktarda bulunur.
Halk arasnda az denilen ilk st (klostrum)
iinde bulunan ekerin byk bir ksm, dissakkarit-
tir (laktoz). Stteki disakkaritler, nce sindirim siste-
mi iinde enzimler tarafndan paralanarak glikoz ve
galaktoza ayrlr, sonra ince barsaktan glikoz ola-
rak kana geer. Bu ekilde azdan alnan st ekeri
laktoz, ancak bir ka saat sonra hcreler tarafndan
kullanlabilir hle gelir. Bundan dolaydr ki, kan
ekeri dtnde dissakkaritlerin alnmasyla kan
ekeri hemen ykselmez. Oysa hurmada bulunan e-
ker, monosakkarit (glikoz ve sakaroz) arlkldr. Bir
baka ifadeyle, glisemik indeksi yksek olduundan
hemen kana geer ve btn vcut hcrelerinde kul-
lanlr. Yeni doan bebein ihtiya duyduu enerjinin
% 50si karbonhidratlardan salanr.
Ayrca, ste bal ekerler serbest deildir, genel-
de proteinlere bal olarak bulunur. Bunlarn ayrt-
rlmas baz kimyev reaksiyonlar ve zaman gerekti-
receinden, doar domaz bebee ilk 10-15 dakikada
kan ekerini ykseltecek hurmay bir kereye mahsus
tercih etmek, bebein hayat organlarnn enerji ihti-
yacnn karlanmas bakmndan da olduka makul
ve uygundur. Hurmadaki ekerin, % 95i monosakka-
rit olduundan ve hcrelerin enerji kayna olan kan
ekerini dissakkarite gre 1015 dakika gibi ksa s-
rede ykselttiinden dolay Peygamber Efendimizin
(sallallahu aleyhi ve sellem), hurmay stten nce
tercih etmesi ok hikmetlidir.
Diyabetli annelerin ocuklar iin hurma
Bebek anne karnnda, gdasn kandan alr. Diyabetli
annelerin kan ekeri ykseldiinde, annenin kann-
dan beslenen bebein de kan ekeri ykselir ve be-
bek pankreastan inslin salglanr. Doum sonras
inslinin kan ekerini drc tesiriyle bebekte hi-
poglisemik ok olma ihtimali ykselir. Yeni doanda
eker dklne bal belirtiler en fazla beyin do-
kusunda gzlenir. Diyabetli hamilelerde doum son-
ras buna yol amamak iin doumdan hemen sonra
bebee monosakkarit verilmesi koruyucu bir tedavi-
Hurma (100 gr)
0,1 gr
0,1 gr
0,1 gr
0,1 gr
0,1 gr
0,1 gr
0,1 gr
0,2 gr
0,1 gr
0,1 gr
0,1 gr
0,1 gr
0,1 gr
37 mg
15 mg
7 mg
16 mg
29 mg
19 mg
19 mg
6 mg
11 mg
17 mg
7 mg
14 mg
Anne St (100 gr)
Lsin
Fenilalanin
Triptofan
Arginin
Lizin
Treonin
Valin
Glutamik asit
Glisin
Serin
Alanin
Aspartik asit
Prolin
Lsin
Fenilalanin
Triptofan
Arginin
Lizin
Treonin
Valin
Sistin
Histidin
zolsin
Metionin
Tirozin
Hurmada anne stnden farkl olarak
glutamik asit, glisin, serin, alanin, as-
partik asit, prolin vardr. Tahnik yapnca,
anne stnde bulunmayan aminoasit-
ler de bebee verilmi olur.
100 gr anne st ve hurmada yeralan aminoasit ve miktarlar
MART 2014
82 422
MART 2014
dir. Monosakkarit, hurmada ve ay ekerinde youn
olarak bulunur. Bundan dolay, diyabetli annelerin
doum ncesinde eker seviyeleri normale indirilir,
doumdan hemen sonra bebee ekerli serum verilir.

Her iki gdann aminoasit ynnden birbirini tamam-
lamas
Hurmada anne stnden farkl olarak glutamik asit,
glisin, serin, alanin, aspartik asit, prolin vardr. Tah-
nik yapnca, anne stnde bulunmayan aminoasitler
de bebee verilmi olur. Anne stnde ise, hurmada
olmayan sistin, histidin, isolosin, metionin, taurin
gibi aminoasitler vardr. Sadece anne st alnrsa,
bebein vcuduna on aminoasit alnm olacaktr.
Bebee nce tahnik usulyle hurma, sonra da
anne st verildiinde bebek iin gerekli 20 ami-
noasitten 18i temin edilmi olur. Anne stnde ve
hurmada bulunmayan glutamin, tirosin ve aspara-
gin aminoasitleri ise bebein vcudunda dier ami-
noasitlerden sentezlenir. Neticede hurmayla birlikte
anne st alan bir bebein vcudunda btn amino-
asitler temin edilmi olur.
Hurmann antiviral ve antibakteriyel tesiri
Yeni doann az foras, ilk bir haftada olumad-
ndan, bebek az enfeksiyona aktr. eker kon-
santrasyonu bakmndan yksek olmas, ayrca
fenolik asitlerden dokuzunun birden bulunmas,
bakterilerin remesine mni olur. Hurma suyu, viral
ve bakteriyel enfeksiyonlara kar koruyucu kalkan
grevi grr.
Galaktozemi hastal olan ocuklar iin hurmayla
tahnik
Galaktozemili hastalara btn meyvelerle bera-
ber hurma da yasaklanmtr. Bu, yanl bir tavsi-
yedir. nk yaplan aratrmalarda hurma iinde
glikoz (33,6 gr/100), frktoz (31,3 gr/100, sakaroz
(glikoz+frktoz) ve selloz vardr; ancak galaktoz
yoktur. Galaktoz, laktozun enzimle paralanmas
neticesinde meydana gelen bir rndr. Hurmadaki
ekerlerden frktoz kana en hzl karan ekerdir
(glisemik indeksi yksek).
Peygamber Efendimizin (sallallahu aleyhi ve
sellem) tavsiye ettii tahnik, yeni doanda emzirme-
den nce yaplrsa, diyabetli annelerin bebeklerinde,
hipoglisemik tablo grlmez. nk artk bebek,
hurmayla yaplan tahnik ileminden, kana ok hzl
karan frktoz ve glikoz almtr. Tahnik ilemi, yeni
doan bebein azna faydal mikroorganizmalarn
yerlemesine de katk yapar. Tahnikin bir baka fay-
das, yutma refeksini ho tadyla tetikleyen ilk uya-
rc olmasdr. Ayrca, stte bulunmayan hurmada
bulunan favonoid, procyanidin, fenolik asitler, ant-
hocyanin ve farkl ya asitlerinin vcuda faydalar
dnlrse, her yeni doan bebee mutlaka ehil ve
salkl bir kimse tarafndan tahnik yaplmasnn ne
kadar faydal olduu anlalr.
Netice itibariyle, Efendimizin (sallallahu aleyhi
ve sellem) bebek emmeden nce hurma ile tahnik
yapmas, bebek asndan son derecede isabetli ve
faydal bir ilemdir.
amayda@sizinti.com.tr
Kaynaklar
- brahim Canan, Peygamber Snnetinde Terbiye. s:81 Tu-
ran Neriyat
- Al-Shahib, The fruitof date palm:its possible use as the best
foot the future? London metropolitan university, Depart-
ment of health-Human Sciences, London,UK.
- Jassim SA, In vitro evaluation of an extract of date palm
(phoenix dactylifera L)Pits on a pseudomonas Phage. De-
pertmentmof Microbiology Zayed COMPLEX FOR Herbel
Research and Traditionel Medicine Abu Dhabi
- Asensio L, Lpez, Jimnez JA, Lpez-Llorca LV. Mycobio-
taofthedatepalmPylloplane:Descriptionandinteractions,
Rev. Iberoam Micol. 2007 Aralk 31;24(4):299-304.
- Talat Cantez, ocuk Sal ve Hastalklar, stanbul ni-
versitesi Tp Fakltesi Nobel Tp 2003.
Anne stnden nce hurmayla tahnik
yaplmasnn bir hikmeti, hurmadaki e-
kerin monosakkarit oluudur. Glikoz,
bebein ana enerji kaynadr. Fazlas
vcutta glikojen olarak depolanr.
MART 2014
422 83
MART 2014
84 422
Yrd. Do. Dr. A. Samet Solak
Tarih, idealin peinde koanlarn izini
sredursun, mzimizin berrak sayfala-
rnda yerini alm olan Osmanl gnle-
ri, Efltun ve Farabnin ideal olarak
yazd misllerle doludur.
MART 2014
422 85
E
ftun (M. 427347), Devlet adl ese-
rinde, ideal devletin tarifini yapmtr.
Onun ideal devlet dncesine gre; dev-
leti tek bir ynetici deil, felsefe eitimi
alm ve btn beden arzu ve zevklerden
uzaklam ok sayda yal aristokrat ynetmelidir.
Eftuna gre, eer devlette her snf kendi faziletine
uygun olarak grevleri yerine getirirse, toplumun her
kesimi mutlu olur. Onun bu tarifi, iinde bulunduu
toplum iin bir topya olarak deerlendirilmitir.
Farab (874950), faziletli toplumla ilgili olarak
Medinetl-Fzla adl bir kitap yazmtr. Bu kitapta
faziletli toplumu ve yneticilerinin zelliklerini an-
latmtr. Adaletin nemi zerinde durmu ve bunu
salayacak kanunlarn olmasn istemitir. Adaleti
engelleyenlere ceza vermenin ise, toplumun faziletli
olmas iin bir gereklilik olduunu belirtmitir. Zr
bu uygulama, toplum yarar iindir.
Farabye gre faziletli ehrin yneticisi, sradan
herhangi bir insan olamaz. nk faziletli bir toplum
faziletli idareci ile mmkndr. yle ki yneticiler
peygamberlerin ahlkna sahip olmaldr. Onlarn
gayesi, kendisine ve halkna gerek mutluluu vere-
bilmektir. Zorbalkla ynetmek, faziletli ynetimin
zelliklerinden deildir.
Eftun ve Farab, sahip olduklar bu dnceleri
ile toplum, devlet ve devlet adam kavramlarnn fark-
na varabilen nemli dnrlerdir. Her iki dnre
gre de, iyi bir yurtta olmayla iyi bir devlet olma ara-
snda yakn bir mnasebet bulunur.
Tarih, idealin peinde koanlarn izini sredur-
sun, mzimizin berrak sayfalarnda yerini alm olan
Osmanl gnleri, Eftun ve Farabnin ideal olarak
yazd misllerle doludur. 15. yzyl nl Osmanl ta-
rihisi k Paazdenin Tevarih-i l-i Osman adl
eserinden okuyalm:
Orhan Gazi dneminde Yalovann hkimi
Bizansl bir kadnd. Orhan Gazinin onun hisarnn
yaknlarna gelmesi zerine Osmanl ile savamaktan
kanan kadn, bir adamn Orhan Gaziye gnderdi
ve Antlaalm. Bize ziyannz dokunmasn. Hisar size
verelim. teklifinde bulundu. Bu teklif, Her nesi var-
sa alsn, hisar teslim etsin. denilerek kabul edildi.
Bizansllarn hisar tahliyesi srerken Orhan Gazi as-
kerlerine, Sakn bu kfirlerin bir pn bile almayn.
Anlamamza aykr olmasn. buyurdular. Denildii
gibi yapld.
1
Bylece devletin henz kurulduu gn-
lerde ecdadmz, ahde vefnn ilk rneklerini vermi-
ti.
Orhan Gazi, zmiti fethettikten sonra buray olu
Sleyman Paaya teslim etti. Ardndan ona Tarakl
Yenicesi zerine gitmesi emrini verdi. Bu memle-
ketlerin hepsi Orhan Gazinin adaletini iitmilerdi.
Henz fethedilmeyen memleketler dahi, Osmanllarn
nasl davrandklarn renmiti. Bu yzden Tarakl
Yenicesini anlaarak verdiler. Osmanllar Gynk
ve Mudurnuyu dahi ylece aldlar. Sleyman Paa
o kadar adalet gsterdi ki, btn o memleketlerin
halk, Ne olurdu! Eskiden beri bunlar bize bey olayd-
lar! diyordu.
2
Birok ky, bu Trk kavmini grdler.
Mslman oldular. Ayn hdise, Yldrm Bayezid
dneminde Alaehirin fethi ncesinde yaand.
Sultan henz oraya varmadan, Kimsenin bir pn
zulm ile almayalar. Her kim bu yasa dinlemezse g-
nah kendi boynunadr. ilnnda bulundu.
3
Anlalan Osmanlya fetih kaplarn aan, sade-
ce kobalar ve toplar deildi. Ecdadmz henz bir
beldeye varmadan, dil nm oraya ulayor ve ka-
plar kendiliinden alyordu. stelik slm sevdi-
rilerek gnllerde yer buluyordu. Zr asrmzn pr-
lanta ifadeleriyle, En nemlisi ecdat, ok kaliteli bir
Mslmanlk sergilemiti. Onlar, Allah Resulnn (sal-
lalahu aleyhi ve sellem) metotlarna hep sadk kalm;
icabnda Yahudi ve Hristiyanlar bile kendi cephesine
ekip, onlar istihdam edebilmiti. Evet, daha balan-
gta, Gazi Mihal, Evrenos, Zaanos Paalarn gelip
Mslman olmalarnn temelinde, Osmanlnn adalet,
eitlik, hrriyet gibi kavramlar gerek mnda temsil
etmesi sz konusuydu. Hlbuki bu kavramlar, o dnem-
de Bizans mparatorluunda, zannediyorum henz he-
celenmiyordu bile.
4
Yldrm Bayezid 1387de, Karamanoullar zerine
yryp Konyay kuatt. Konyallar ehrin kaplarn
kapadlar. Harman vaktiydi. Arpa ve buday ynla-
r civarda duruyordu. Osmanl askerleri hisara yak-
laarak, Gelin, bize arpa ve saman satn. Atlarmz
doyuralm. dediler. Konya halk ise, Bakalm, sz-
leri doru mu? diyerek birka adam gnderdiler.
Bu esnada Yldrm Bayezid, askerlerine bir kulunu
gndererek, Sakn kimseye zulmetmesinler. Mal sa-
hipleri mallarn istedikleri gibi satsnlar. buyurdu.
Gerekten onlar istedikleri gibi sattlar. Akelerini al-
dlar. Hatt Yldrm, gvenlikleri iin onlarn yanna
adamlar verdi. O kiileri hisara ilettiler. ehir halk bu
adaleti grnce ehrin kapsn at. Bylece Konya
kolayca fetholundu. Etraftaki ehirlere haber ulat
ki, bu gelen padiah gayet dildir. Aksaray, Nide ve
Osmanlya fetih kap-
larn aan, sadece kobalar
ve toplar deildi. Ecdadmz
henz bir beldeye varmadan,
dil nm oraya ulayor ve ka-
plar kendiliinden alyordu.
stelik slm sevdirilerek g-
nllerde yer buluyordu.
MART 2014
86 422
Kayseriden dahi adamlar geldiler ve ehirlerini tes-
lim ettiler.
5
Grld zere iller, beldeler adalet ve
doruluk gibi faziletli haller karsnda direnme gere-
i grmyordu. Bununla birlikte kendiliinden teslim
olan Aksaray gibi illerde ecdat vergi affna giderek
eskinin yaralarn saryor ve yre halkna, verdikleri
kararn haklln yaatyordu.
k Paazdeden dinlemeye devam edelim:
Orhan Gazi Bursada ne eyledi? Beyliinin dervile-
rini gzden geirmeye balad. negl yresinde der-
vileri iitti. lerinden birisi vard ki dada geyiklerle
gezerdi. Seyyid Ebul-Vef yolundan olup hayli m-
barek bir kiiydi. Geyikli Babay duyan Orhan Gazi:
Varn, o dervii getirin. buyurdu. Vardlar davet etti-
ler. Dervi olumlu cevap vermedii gibi O dahi bana
gelmesin. dedi. Hikmeti sorulunca, Derviler vakti
erince giderler ki, dualar kabul olsun. cevabn verdi.
Gerekten nice gn sonra, bir kavak aac ile Bursa
hisarna geldi ve padiahn kapsnn yanna bu aa-
c dikti. Haber verilen Orhan Gazi geldi. Geyikli Baba
daha kendisine sorulmadan, Bu aa durduka, der-
vilerin duas sana ve nesline makbuldr. dedi ve dua
ettikten sonra hi durmadan geri dnd.
6
Bu hdisede
ad geen Geyikli Baba gibi ilim ve irfan sahibi kii-
ler, Osmanl sultanlar tarafndan nerede duyulsalar
sahip klan, davet edilen ve devlet ynetiminde
istiare edilen insanlar idi. Esasen onlar, Eftunun
idealize ettii ve devlet ynetiminde olmas gerektii-
ni tavsiye ettii, felsefe eitimi alm ve btn beden
arzu ve zevklerden uzaklam yal aristokratlar ifade-
sini ziyadesiyle tayan ve yaayan kamil insanlard.
Sultan Fatihin ilme ve ilim sahibine nem ver-
mesi ile ilgili olarak Molla Ahmed el-Gran ile
olan mnasebeti kayda ayandr. Osmanl tarihile-
rinden Hoca Sadeddin Efendinin Tcut-Tevrih
isimli eserinde anlattna gre, lkesinden Msra
gelen ve eitim gren Molla Ahmed, Kahirede ta-
nt bir Anadolu limi olan Molla Yegnn da-
veti zerine Anadoluya geldi. Osmanl Padiah 2.
Murad tarafndan kabul edildi. Ondan honut ka-
lan 2. Murad, Ahmet el-Guranyi Yldrm Bayezid
Han Medresesine mderris tayin etti. Daha sonra
onu, olu Mehmede lalalk yapmas iin Manisaya
gnderdi. Fakat ksa bir sre sonra Kahireye dn-
d. Ancak hocas Ahmed el-Guranyi hasretle anan
ehzade Mehmed, padiah olduktan sonra, zel eli
ve mektupla onu tekrar stanbula davet etti. Bu davet
zerine Ahmet el-Guran stanbula dnd. O, o kadar
itibarl bir limdi ki, padiahn nnde yer pmez,
onunla tokalard.
Yine ayn ekilde Sultan Fatihin, oullar 2.
Bayezid ve Mustafann snnet dnnde, nce
limler davet olundu. Padiah gelip devlet taht-
na oturdu. Sa tarafnda fzl kiilerden Mevlna
Fahreddin, sol tarafnda Mevlna Ts ve karsn-
da Mevlna krullah ile Hzr elebi oturdular.
Kurn- Kerm okundu ve tefsir yaplarak ilm sohbet-
ler edildi.
Osmanl padiahlar dine ve limlere ok sayg
gsterirlerdi. limler bir eye gnah dese, Osmanl
hanedan ondan uzak dururdu.
k Paazdeden devam edelim: Sultan Murad
Hdvendigr, Ergene Kprsn yaptrdktan
sonra yan bana, misafirlerin rahat etmesi iin bir
imaret (aevi) yaptrd. Sultan, yanna limleri ve fa-
kirleri alarak Edirneden yola kt ve imarete vard.
MART 2014
422 87
lk yemek pitii gn kendi mbarek eliyle fakirlere
datt, nice ziyafetler ekti. Ayn ekilde olu Sultan
Fatih, limlere, dervilere, yetimlere ve dul kadn-
lara sadaka paylatrrd. Her gn kendi mbarek
eliyle fakirlere aka datrd. Grlen gerek o ki,
Eftunun herkesin mutlu olduu toplum beklentisi
ile Farabnin faziletli yneticiler iin kulland, zor-
ba deil, kendisine ve halkna gerek mutluluu verebi-
len szleriyle tarif ettii ideal yneticiler, ecdadmz
arasndan kyordu.
Osmanl padiahlar, devlete hkmdar olma-
y bir hizmet nbeti olarak grrlerdi. Nitekim k
Paazde, kaleme ald tarihinde, 2. Muradn lm
zerine olu 2. Mehmedin grevi devraln, Ondan
sonra nbet olu Sultan Mehmede geti.
7
eklinde
anlatmaktadr. Osmanl sultanlarndaki bu uur, bir
milleti millet yapan en nemli hasletlerden birisiydi.
k Paazde, Osmanl tarihini yazma sebebi-
ni yle aklar: Bu kadar dahi sylediime sebep,
onlarn ruhlarna hayr dua olsun diyedir. Ya Rabbi!
Bykln hakk iin bu tarihi okuyana, dinleyene ve
yazana rahmet et.
Gnmz insanlar olarak bizler, mazimizin anl
sayfalarn anarken, bu mazinin 18. asrdan balayp
her gn biraz daha hz ve tempo artrarak 19. asra ka-
dar srekli ba aa geldiini ve 20. asrda yerle bir
olduunu da idrak ediyoruz. Btn bunlara ramen
yese dmyoruz. imdi, yirmi birinci asrn, bizim
tekrar dorulup zirveye
trman asrmz olaca-
midini besliyoruz.
Belki nmzdeki asrn
ilk eyreinden son-
ra, yle parlak gnler
gelecektir ki, Osmanl
dneminde bile o ihti-
ama ulalmamtr!
Zr adanm Anadolu
insan, gn be gn
yevml-beter (her gn
bir ncekinden kt)
dncesine katiyen
itirak etmemektedir.
Demek ki, gn be gn
yevml-beter deil;
baz dnemlerde u-
kurlardan zirvelere y-
rnmesi de sz konusu
olabiliyor.. ve inileri -
klar takip edebiliyor.
Zaten Kurn- Kermin,
tarih tekerrrler devr-i
daimi adna syledi-
i sz de bunu teyid
etmektedir: Ve tilkel
eyym ndvilh
Ne mutlu sana tam bulacan bulmusun,
O kitabn nuruyla vaktinde mest olmusun;
Kosun kitapszlar baka iler arkasnda,
Sen sonsuzdan gelen o ziya ile dolmusun.
beynenns. (O gnler... Onlar Biz insanlar arasnda
evirir dururuz) (l-i mrn, 3/140). Nitekim tarih re-
aliteler gsteriyor ki, Babilden, Msrdan, Yunandan,
Bizanstan, Selukludan sonra, daha baka toplum-
lar da, bir manda, devirlerini tamamlayp, bugnk
fonksiyonlar itibariyle, tarih sahnesinden silinmitir.
Onlarn yerlerini daha inanl, daha din, daha karar-
l ve hayata baklar daha engin bir ksm yeni mil-
letler almtr.
8
Bunun gibi gn gelecek, ecdadn
ruhunu dirilten yeni bir altn nesil Allahn izniyle
gelecektir.
assolak@sizinti.com.tr
Dipnotlar
1. kpaaolu Tarihi, haz. A. Nihal Atsz, MEB Yaynlar, An-
kara, 1992, s. 39
2. age., s. 43.
3. age., s. 59.
4. M. Fethullah Glen, Fasldan Fasla-3, Nil Yaynlar, zmir
2011, s. 8-9.
5. kpaaolu Tarihi, haz. A. Nihal Atsz, MEB Yaynlar, An-
kara, 1992, s. 64.
6. age., s. 45.
7. age., s. 116.
8. M. Fethullah Glen, Prizma1, Nil Yaynlar, zmir 1996, s. 71-
72.
Kaynaklar
- kpaaolu Tarihi, haz. A. Nihal Atsz, MEB Yay. Ankara, 1985.
- Farab, Medinetl-Fzla, (ev. Ahmet Arslan), Ankara, 2000.
- Hoca Sadeddin Efendi, Tcut-Tevrih, c. V, (haz. smet
Parmakszolu), Ankara, 1992.
- Eftun, Devlet, (ev. Ik Soner), stanbul, 2006.
ski simyaclarn temel hedef ve dnce-
leri, kurunu altna evirme iddialarn
gerekletirmekti. Tarih boyunca modern
kimyann henz gelimedii dnemlerde,
bu simyaclar akla gelebilecek her yolu de-
neyerek, baka madenleri altna dntrmeye al-
tlar. Elbette muvaffak olamadlar ve kurundan nasl
altnn retilebileceini aklayamadlar.
Gnmzn modern simyaclar ise, evrimciler-
dir. Hayatn cansz (inorganik) dnyadan nasl kendi
kendine, tesadfen veya tabiatn kimyev gleriyle
ortaya ktn izah edebilmek iin her trl yolu
denemektedirler. lk yeryz artlarn temsil ettii-
ni dndkleri eitli elementlerin farkl karm-
larn kullanarak yaptklar izahlar daima eksik ve
yetersiz kalmtr. lkel dnya artlarnda bulunduu
dnlen hayat ncesi artlarn ve tahmin kimyev
srelerin, biyolojik yaplar ve bunlarn fonksiyon-
larnn hiyerarik dzenlenmi bir sre hlinde nasl
ortaya kardn akl ve mantk bir senaryo olarak
ortaya koyamadlar.
1
Deliller ile desteklenmeyen bir
sr tahmin ve ihtimaller hep bir inan olarak kald.
Bir evin yapm iin gerekli btn inat malze-
melerini bir araya getirip ysanz da, bu bir evin
nasl olduunu aklamaz. Gerekli olan, bir mimar
pln (bir mimar tarafndan izilmi) ve pln uygu-
lamaya koymak iin malzemelerin bir mteahhit ta-
rafndan nasl birletirilecei talimatlardr. Benzer
ekilde, canlln menei ile ilgili olarak da, sadece
canl iin gerekli kimyev maddelerin en basit hlini
tanmlamak, canly tanmlamak deildir. O kimyev
malzemenin hangi artlarda hangi srada ve hangi
Evrimin Modern
Simyacllarl
Prof. Dr. Arif SARSILMAZ
E
BLM YARATILI DYOR - 41
MART 2014
88 422
glerin kullanlmasyla bir araya getirilerek canl
bir organizma eklinde organize edildiine dair de-
tayl bir aklamann da belirtilmesi gerekir. Bunun
nasl olabileceine dair kesin deterministik yollar
sunmadka, maddelerin kendilerinde, herkesi hay-
ran brakacak bir kendini dntrebilme kabiliyeti
olduunu iddia eden eski simyaclara benzemeye de-
vam edeceklerdir.
Morowitzin kendi kendine organize olarak nce
metabolizmann ortaya ktna dair iddias gibi,
birok evrimci de ok sayda kendi kendine organize
olanlar dnyas ne srmlerdir. Bunlardan bazla-
rna srasyla bakalm:
Stuart Kauffman, kendi kendini katalize eden
kimyev maddeler topluluunu canlln menei ola-
rak grmtr ve bir kimyev bileikler orbas, yeter-
li yksek younluklar salayacak ekilde bir blgeye
birikip yerletiinde, (bunlarn) ortak hareket ederek
kendi kendilerine canllkla ilgili reaksiyonlar (kolektif
oto katalize gei faz olarak) balatacan ve (bu e-
kilde de) canlln ortaya ktn ne srmektedir.
2
Christian de Duve, kimyann bilgiden nce gel-
diini varsayarak, canlln meneini kozmik bir
emir olarak dnmektedir (tabiatn iinde mnde-
mi, mahiyetinin gerei olarak yazlm bir netice
olarak) ve thioesterleri (baz kkrt bileikleri) meta-
bolizmann ve dolaysyla da canlln kayna ola-
rak ne srmektedir.
3
Gnter Wchtershuser, demir ve kkrt tke-
ten bakterilere bakm ve mineral piritlerinin (demir
ve kkrt asndan zengin, altn grnmnde olan
mineral) canlln menei iin temel katalizr oldu-
unu iddia etmitir.
4,5
Michael Russell, canlln, demir ve kkrdn
znd deniz altndaki volkanik delikler tarafn-
dan retilen, rakip su akmlar arasnda scaklk far-
k tesis eden ve buralarda demir slfattan yaplm
kolloidal zarlarn oluabilecei konveksiyonel akm-
lar arasnda ortaya ktn ne srmektedir.
6,7
David Deamer, yalarn, hcre zarna benzeyen
iki tabakal kesecikler hlinde kendi kendine organi-
ze olmasnn, canlln meneindeki nemli faktr
olduunu iddia etmektedir
8
.
Simon Nicholas Platts, canlln, polisiklik/
ok halkal aromatik hidrokarbonlarn (PAH) akti-
vitesi ile ortaya ktn ne srer. Bu modele gre,
nc bilgiler tayan rnek materyaller salanmas,
RNAnn retilmesi iin nc ajanlar olarak hizmet
etmektedir.
9
Alexander Graham Cairns-Smith, canlln
ortaya k kayna olarak, kendi kendini oaltan
killerin daha sonra gelen karbon temelli hayat iin
ablon oluturduu, kil-ablonu teorisini ne sr-
mtr.
10,11
Bu tarz iddia ve tahminlerin hepsi son derece
speklatif olup, canlln meneine ait sadece bir
veya birka temel yn aklamaya almakta ve bu
konularda bile delil sunma asndan zayftrlar. Bu
tarz iddialarda, canlnn temel maddelerinden, yani
kimyasndan hareket ederek yola klmakta ve ok
az sayda deneyle iddialar desteklenmeye allmak-
tadr. Ayrca aratrmaclarn, enteresan ve arpc
neticeler elde etmeleri iin deney artlarna byk
miktarda mdahalede bulunmalar gerekmektedir.
Bu durumda ilkel yeryz artlar gereki olarak
temsil edilememektedir.
Bir evin yapm iin gerekli btn inat malzemelerini bir araya getirip ysanz da bu
bir evin nasl olduunu aklamaz. Gerekli olan, bir mimar pln (bir mimar tarafndan
izilmi) ve pln uygulamaya koymak iin malzemelerin bir mteahhit tarafndan nasl
birletirilecei talimatlardr
MART 2014
422 89
Mesel, Harold Morowitz, senelerce hayatn n-
cs olarak grd kimyev maddelerin kendi ken-
dilerine sitrik asit emberi eklinde organize olma-
larn elde etmeye almtr.
12
Bunun sebebi, sitrik
asit emberinin dier metabolik devridaimler gibi,
btn hcrelerde meydana gelmesi ve bir eit ken-
di kendini retmeye benzer ekilde, mkemmel bir
metabolik anahtar durumu gstermesidir. Morowitz
iin, sitrik asit emberinin ortaya karlmas, canll-
n menei asndan anahtar admdr. Ancak bug-
ne kadar, enzim yardm olmadan ve lboratuvarn
hassas ayarlanm letlerini kullanmadan sitrik asit
devridaimini elde edememitir.
13

Ayn ekilde David Deamerin lipid dnyasn
ele alalm. Deamer, Murchison meteorundan alnan
karbon temelli molekllerin, mikrop byklnde-
ki kk kreler hline kendiliinden organize ol-
duklarn gstermitir. Ayrca, bu kreler, hcrelerin
zarlarnda bulunan iki tabakal yadan olumutu.
Fakat Deamerin almalarnda retilen kesecikler,
hcre dna ve iine molekllerin ve kimyev enerjinin
giri kn dzenleyen, akllara durgunluk veren bir
dizi protein reseptrleri bulundurma zellii olan, ger-
ek hcre zarndan ok uzaktr/farkldr.
14
ifadeleri
bu almann da bo olduunu gstermektedir.
Wchtershusein demir-slfr dnya mode-
linde tahmini hayat ncesi artlar altnda seilmi
malzemeleri kullanarak, ksm bir baar elde edil-
mi olmakla birlikte, bir metabolik dngnn ken-
di kendine nasl organize olduu gsterilememitir.
Wchtershuser ve alma arkadalar buna benzer
bir ey baarmasa da
15
, bir an iin bunu yaptklarn
dnelim. Bu tarz bir ilkel metabolizma hangi bi-
imi veya ekli alacaktr? Muhtemelen bir mineralin
zerinin bir cila veya metal kf ile kaplanmas gibi
bir yap olacaktr. Peki byle bir yapnn canlln
meneinde ok nemli bir rol oynadn niin d-
nmemiz gerekiyor? Byle bir mineral kaplamas-
Morowitz iin, sitrik asit emberinin orta-
ya karlmas, canlln menei asndan
anahtar admdr. Ancak bu gne kadar,
enzim yardm olmadan ve lboratuvarn
hassas ayarlanm letlerini kullanmadan
sitrik asit devr-i daimini elde edememitir.
Deamerin almalarnda retilen kesecikler (solda), hcre dna ve iine molekllerin
ve kimyev enerjinin giri kn dzenleyen, akllara durgunluk veren bir dizi protein re-
septrleri bulundurma zellii olan, gerek hcre zarndan (sada) ok uzaktr/farkldr.
Harold Morowitz
ATP
CO
2
CO
2
NADH
NADH
NADH
FADH
H
2
O
H
2
O
H
2
O
CoA
CoA Asetil CoA
Sitrat
Cis-Akonitat
zositrat
H2O
H2O
H2O
NADH
NAD
NAD CO2
CO2
Ketoglutarat
ADP
ATP
Suksinat
NADH
NADH
FAD
FADH
Fumarat
NAD
Malat
Oksaloasetat
Sitrik asit
emberi
MART 2014
90 422
Hcre iindeki akllar durduracak, m-
kemmel ileyiin ve harika organellerin,
DNA bata olmak zere muhteem mole-
kllerin hep bir azdan bizleri Yaratan
ancak Allah (c.c.) olabilir, aklsz, uursuz
ve kr tabiat kuvvetleri bizim en kk
moleklmz bile doru bir yere yerleti-
remez seslenilerini duyamadklarndan,
haklarnda dua etmekten baka yapacak
bireyimiz de yoktur.
Kaynaklar
1. Morowitz, H.J. (2002): The Emergence of Everything: How the
World Became Complex (New York: Oxford University Press), 76.
2. Kauffman, S.(1995): At Home in the Universe: The Search for
the Laws of Self-Organization and Complexity (New York: Oxford
University Press), 274.
3. de Duve, C.(2004): Singularities: Landmarks on the Pathways to
Life (Cambridge: Cambridge University Press).
4. Wchtershuser, G. (1990): Evolution of the First Metabolic
Cycles. Proceedings of the National Academy of Sciences 87: 200-
204
5. Wchtershuser, G.(2000): Life as We Dont Know It. Science
289: 1307-1308.
6. Russell, M.(1996): Life from the Depths, Science Spectra
1: 26.
7. Martin, W. and Michael Russell, M. (2002): On the Origins of
Cells: A Hypothesis for the Evolutionary Transitions from Abi-
otic Geochemistry to Chemoautotrophic Prokaryotes, and from
Prokaryotes to Nucleated Cells. Philosophical Transactions of the
Royal Society: Biological Sciences 358: 5985.
8. Deamer, D.W.(1997): The First Living Systems: A Bioenergetic
Perspective. Microbiology and Molecular Biology Reviews 61: 239-
261.
9. Hazen, R.M. (2005): Genesis: The Scientific Quest for Lifes Ori-
gin (Washington, D.C.: Joseph Henry Press), chapter. 17. Ayrca
Plattsn websitena baklabilir: http://www.pahworld.com (son
eriim April 20, 2007).
10. Cairns-Smith, A.G.(1986): Seven Clues to the Origin of Life
(Cambridge: Cambridge University Press.
11. Cairns-Smith, A.G. and Hyman Hartman, H. eds.(1986): Clay
Minerals and the Origin of Life. Cambridge: Cambridge Univer-
sity Press.
12. Morowitz, H.J.(1992): Beginnings of Cellular Life: Metabolism
Recapitulates Biogenesis (New Haven : Yale University Press,
1992), 10. ve 12. Chapterlar.
13. Hazen, R.M. (2005): Genesis: The Scientific Quest for Lifes Ori-
gin (Washington, D.C.: Joseph Henry Press) p.209-210
14. Age, s.151.
15. Orgel, L.(2000): Self-Organizing Biochemical Cycles. Procee-
dings of the National Academy of Sciences 97(23): 12506
nn hayat dolu bir hcreye evrimleeceini nereden
karyoruz? Elimizde hibir inandrc bilgi ve nesne
olmad gibi, nasl bir evrim yolundan gidebilece-
ine dair bir klavuz izim de yoktur. Daha sonra ne
olduu mehul mineral kaplamasnn RNAya nasl
evrimleeceine dair de hibir yol bilinmemektedir.
Wchtershuserin demir-slfr dnyasndan
gerek hcre hayatna geileceini dnmekle, ba-
sit yel deirmenleri teknolojisinin, sper bilgisayar
teknolojilerinin ortaya kmasnda ok nemli bir rol
oynadn dnm gibi olmaktayz. Sper bilgi-
sayarlar, yel deirmenlerine hibir ey borlu deil-
dir. Aradaki balant eksiklii, dier modeller gibi,
Wchtershuserin modeli iin de barizdir. Hcre
hayatnn, yukarda ksaca saydmz eitli kimyev
senaryolarn birinden ortaya ktn dnmek, bir
hayaldir. Bu konuda hibir gl delil yoktur. Buna
ramen, evrimciler kudreti sonsuz bir Yaratcy ka-
bul etmemek ve materyalist ideolojilerinden taviz ver-
memek iin, canlln meneine dir aratrmalarn
devam ettireceklerdir. Onlar, hcre iinde akllar dur-
duracak mkemmel ileyiin ve harika organellerin,
DNA bata olmak zere muhteem molekllerin hep
bir azdan Bizleri Yaratan, Allahtr (celle celluhu);
aklsz, uursuz ve kr tabiat kuvvetleri bizim en kk
moleklmz bile doru bir yere yerletiremez. sesle-
nilerini duyamadklarndan, haklarnda dua etmek-
ten baka yapacak eyimiz yoktur.
asarsilmaz@sizinti.com.tr
MART 2014
422 91
MART 2014
92 422
nadolu insannn gnlnde temiz r-
maklar akmaya balamt. Ky serele-
ri dereden su imekteydi. Anne ceylan
bir kuytu kede yavrusunu emzirmek-
teydi. Narin st yapraklar uzaktan
el sallyor, kadife gl bir tomurcuk daha patlatyor,
hanmeli cennetten koku tayordu
te byle bir gnde Naci Aabey, namazdan son-
ra evirmiti kontam. Drt kii daha almtk ya-
nmza. Temmuzdu, hava scakt. Ortalk sapsaryd.
Bozkr, biilmi ekin kokuyordu. plak ve yalnz
dzlkler hep anzd.
Ardmzda tozdan kelebekler braka braka bir
kye girdik. Traktrler dolu girip, bo kyordu ky-
den. Rmorklarla budaylar tanyordu. Evlerin ka-
psn almaya baladlar bir bir.
Meydanda byke bir ev vard. Zenginlii her
hlinden belliydi. Bahe kaps akt. Naci Aabey,
Ev sahibi! diye seslendi. Orta yalarda bir kadn
merdivenin banda grnd. Ters ters bakma-
ya balad. Sze bizimkilerin balamasn bekledi.
Aabeyler daha; sadaka, buday, talebe, yurt deme-
den kadn laf azlarna tkad, kovmaktan beter etti
onlar
Bizim kafilenin can skld, yzleri yere dt.
Kanad krk bir yaban keklii gibi boyunlarn ieri
ektiler
Ne mi anlatyorum ben? Haklsnz, szn ortasn-
dan baladm sanrm. Kylere gittiimiz bir gnden
bahsediyorum. Yaz gelip de harmanlar kaldrlmaya
balaynca patronum, haftann drt gn beni
hizmete tahsis ederdi. Pazar gnleri bize patronum
da katlrd. Yanmzda bir iki esnaf ve birka talebe
olurdu. Bir de tozlu buday uvallar. Kylere, kasa-
balara giderdik. Bir gn Haymana, bir gn Bl, bir
gn Bezirhane, bir gn Aya, bir gn Kazan, baka
bir gn Beypazarna alrdk. Ky ky, harman har-
man dolardk buralar.
Oralarda ne mi yapardk? Deirmene su tardk
canm! Tama suyla deirmen dner mi? Dnmez!
Ama Allah isterse dner. Eskiden ok sorarlard Bu
deirmenin suyu nereden geliyor? diye. imdilerde
ben pek duymaz oldum. Ama yine de size deirmenin
suyunun nereden geldiini anlataym.
Yusuf NAL
A
Kucanda, nefes nefese tad bir tenekeyle geri dnd.
Genlerden biri koup onu ykten kurtard. Nine nefeslenir-
ken yle dedi: Siz nerelerden kalkp kymze kadar gel-
misiniz. Bizim kapmz almsnz. Sizi bo evirmek olmaz.
MART 2014
422 93
Anladnz deil mi? Ben bir kamyonetim. 83 mo-
del, ate krmzs bir do. armayn canm! Bizim
hissiz olduumuzu dnmeyin. Duyup grdkle-
rimiz bize de sirayet eder, bize de tesir eder. Siz ne
sandnz? Otuzumu atm ben. Bizim lemin ihtiyar-
larndanm yani. Ama Allah var, sahibim hatrm
sayar. Baka kamyoneti de var. Ama o hl emekliye
ayrmad beni. Onunla dostluumuz eski, ok hat-
ralarmz var. diyor benim iin. Yam, suyumu hi
eksik etmez sa olsun. Lstiklerimi iki senede bir ye-
niler. Aksrp tksrmama frsat vermeden bakmm
yaptrr.
Herkes ona Naci Aabey dedii iin ben de yle
diyorum kendisine. Kyak adam vallahi. Aabeylik
yakyor stne. Hafta ii gndzleri, Ankara kazan
biz kepe; mobilya, hal, beyaz eya tarz mteri-
lere.
Kimi akamlar ve hafta sonlar, Naci Aabey
anahtarm ofrden alr; direksiyona kendisi ge-
er. n gzdeki bantlardan birini teybe takar ve
yola karz birlikte. O zaman mutluluktan deliye
dner, kpr kpr olurum. im dm yunup y-
kanmaya balar sanki. imdilerde Radyo Cihan
veya Mehtap Radyoyu dinliyoruz. Onlardan al-
dm evkle sahibim ne isterse hemen yerine
getiriyorum. steyerek hi aksilik etmem ona.
nk o hep hizmete gtrr beni. Talebelerin e-
yas vardr tanacak veya onun gibi bir eyler.
Naci Aabey, byle ileri grrken acayip neeli olur.
Bu iler iin yaadn hissettirir bana. Talebelerle
birlikte yk tar, yk indirir. ofr mahalline otu-
runca srt terden slanm olur. nann kendi iinde
byle almaz bu adam! stelik, her seferinde mazot
parasn da cebinden koyar.
Eski yllarda talebeleri de benimle tard. O za-
manlar binek arabas yoktu. Her yerde beraberdik
yani. stme branda atp genleri piknie gtrr-
d. Onlar imenler stnde oturup gzel sohbetler
yaparken, ben de dinlerdim onlar. Minibs alnn-
ca bu iler onunla yaplr oldu. lk balarda biraz
kskanmtm, lkin iyi oldu ocuklar iin. nk o
daha kullanl ve rahatt. Kardeinin meziyetiyle if-
tihar etmek, ihls dsturlarndand deil mi? Hem
Cennet dedim de, iime hasreti dt.
Hani Ktmir adnda bir kpek varm,
bir de Kusva adl mbarek bir deve.
Yolculuk esnasnda kasetten dinle-
dim, bunlar Cennete gidecekmi. Ben
de onlar gibi bir varlm ite. Acaba
Rabbim beni de Cennetine koyar m?
MART 2014
94 422
hizmette hasede yer yoktur. Ayrca vazife istenmez,
verilir. Onlar konuurken rendim btn bunlar.
Daha neler rendim neler, duysanz arrsnz.
Bu insanlar iyi tanrm ben. Ka defa yolculu-
umuz olmutur onlarla, tanmam m hi? Kendileri
iin hi kimseden bir ey isteyemezler. Ancak evleri
ve yurtlar vardr onlarn. Buralar alrken destek
olma sz vermilerdir. Kendi imknlar btn ihti-
yalar karlamaya yetmez. O zamanlar ou, kendi
yanda kavrulan, el emei-aln teriyle geinen gari-
ban veya orta hlli adamlard zaten. Evlerde, yurtlar-
da Anadolunun drt bir bucandan gelmi talebeler
vard. Bu genlerin byk ehirlerde mnev deer-
lerini kaybetmemesi iin bakalarn da yardma a-
rmakt niyetleri. Kylere de bunun iin giderlerdi.
iftilerin de sevaptan hissedr olmalarn isterlerdi.
Ben bilirim, bu ii yaparken her seferinde boazlar-
na bir yumru otururdu. Utanr, sklrlar fakat Allah
rzas der, devam ederlerdi.
Dnn bir; i g sahibi koca koca adamlar,
esnafar, iiler, memurlar, mirler. stelik kendile-
ri verebilecekleri kadar burs ve himmet veriyorlard.
Ama bunlar yetmezdi. Bir de istemeleri, Allah yolun-
da toza topraa bulanmalar, utanp terlemeleri ge-
rekirdi. Cennet ucuz deilmi, kasetlerden rendim.
Cennet dedim de, iime hasreti dt. Hani Ktmir
adnda bir kpek varm, bir de Kusva adl mbarek
bir deve. Yolculuk esnasnda kasetten dinledim, bun-
lar Cennete gidecekmi. Ben de onlar gibi bir varl-
m ite. Acaba Rabbim beni de Cennetine koyar m?
Kylere bizimle giden, niversiteli genler vard
bir de. Mahcup, tertemiz yzl, prl prl delikanl-
lard bunlar. Davaya btn samimiyetleriyle inan-
mt onlar. Esnaf aabeyler nasl imrenirdi onlara
bir grseniz.
Bir gn iinde bu ekibin bana neler gelir, neler.
Drt mevsimi birden yaarlar sanki. Kyllerin kimi
ayakta karlar onlar, kimi kapdan kovar. Kimi di-
lenci der onlara, kimi evliya. Souk bir ayran ikram
eder ou veya bir dilim souk karpuz uzatr. Bazs
da sofra kurmadan gndermez onlar. Benim misafi-
rimsiniz, siz Allah adamlarsnz, dnyada brakmam
sizi der.
Neyse, biz yine o gne dnelim. Nerede kalmtk?
aldklar kap bizim kafilenin yzne kapanmt.
Kovulmulard. Ancak vazgemediler. Dolamaya de-
vam ettiler. Karlarna svalar dklm, kiremitleri
eksilmi, duvarlar kamburlam bir ev kt. Evin
her yanndan fakirlik dklyordu. nce kapy a-
lp almamakta tereddt ettiler. Naci Aabey, alalm
arkadalar dedi. Hi olmazsa bir selm verir, duala-
rn alrz. Kiminin paras, kiminin duas eride
tek bana bir nine vard. Onlar grnce eli ayana
dolat. Onlar nereye buyur edeceini, nlerine ne
koyacan bilemedi.
Anacm, dediler; bizim okuttuumuz talebeler
var, hayr toplamak iin gelmitik. Anlalan sizin
harmannz yok. Sizden dua talep ediyoruz. Nine
zld. Nurlu yzn sis kaplad. Sesi zor kyordu.
Yok yavrum, bizim harmanmz yok dedi. Kimimiz,
kimsemiz de yok Allahtan gayr. Ama durun siz dedi.
Avludaki kaplardan birinde kayboldu.
Kucanda, nefes nefese tad bir tenekeyle
geri dnd. Genlerden biri koup onu ykten kur-
tard. Nine nefeslenirken yle dedi: Siz nerelerden
kalkp kymze kadar gelmisiniz. Bizim kapmz
almsnz. Sizi bo evirmek olmaz. Siz Allah adam-
larsnz yavrum. Bir komu, dn iki teneke buday
getirmiti. Birini size vereyim. orbada bizim de tu-
zumuz olsun. Admz deftere yazlsn. Bizimkisi az,
kusura bakmayn. Azmz oa sayn
Almak istememilerdi nce. Ama nine, hznl
bir ekilde Bizim hi hayrmz olmasn m? demi
ve almaya mecbur brakmt onlar.
Hani Kanun Sultan Sleyman ryasnda, kendi
parasyla yaptrd Sleymaniye Camiyle bir kse
yourdun tartldn grm. Yourt, camiden ar
gelmi ya Bizim nineninki de o hesap Veya ma-
lnn yarsn getirip Allah yolunda veren Hz. mer
misli
Aabeylerin ve genlerin, birbirine tamamen zt
bu iki tablo karsnda gzleri dolu dolu olmutu.
ncinen, krlan yrekleri Allahn ltfuyla ne abuk
tamir edilmiti. Sanki nine, yaral kekliklerin yara-
sna merhem srmt. Ve kanatlar iyilemiti kek-
liklerin. imdi eskisinden daha iyi uabilirlerdi hep
birlikte.
yunal@sizinti.com.tr
1
8. yzyldan sonra Osmanl Devletinin d-
manlar arasnda Ruslar ne kmaya ba-
lad. ar 1. Petro ile beraber Rus siyaseti
daha saldrgan bir hle geldi. Osmanl, Rus
yaylmaclna elinden geldii kadar engel
olmaya alt. Devletin ierisinde bulunduu art-
lar, kurumlarn asl fonksiyonlarndan uzaklamas
ve devlet adamlarnn nitelik problemleri d teh-
ditleri daha da cidd hle getirdi. 19. yzyln ikinci
yarsnda Krmn Ruslar tarafndan igal ve ilhak,
Osmanl padiahnn dnya Mslmanlar nez-
dindeki itibarna mthi bir darbe vurdu. Ruslarn
yaylmac politikalar Avrupa devletleri tarafndan
da dikkatlice takip ediliyordu. Bu devletler, menfa-
atlerinin zarar grmemesi iin zaman zaman eitli
mdahalelerde bulunuyorlar, hatt Osmanlnn ya-
nnda yer alyorlard. 185356 ylnda cereyan eden
Krm Sava bunun en bariz misllerinden birisidir.
Bu savan sonunda Rusyada bir Avrupa kar-
tl ortaya kt. Bu kartlk, daha sonra btn
Balkanlara derinden tesir edecek olan Panslavizm
akmna dnt. Dou Avrupa ve Orta Avrupann
muhtelif blgelerinde yaayan Slav unsurlarn
kltrel ve siyas olarak ortak hedeferde bulu-
turulmas fikri olan Panslavizmin ilm temelleri
de zamanla tesis edildi. Fransz htillinin ortaya
kard milliyetilik fikirlerinin tesiri, Rus pro-
pagandas ile de birleince, btn Balkanlar kay-
namaya balad. Yaklak be yz yldr Osmanl
idaresi altnda bulunan Bulgaristan ve Hersekte e-
itli isyanlar kt. Hdiseler, Ruslarn gayretleriyle
devletler aras bir mesele hline getirildi. Osmanl
Devletinin bu isyanlar bastrmasyla bu defa
Karada ve Srbistan sava iln etti. Sava, beklen-
medik bir ekilde Osmanl ordularnn stnl
ile neticelendi.
1856 ylnda imzalanan Paris Anlamasnn ilgili
devletlerinin gayretleriyle dzenlenen ve 23 Aralk
1876da balayan stanbul Konferansnda sadece
Rus tezlerinin konuulmas ve Osmanl Devletinin
hkmranlk haklarnn ihll edilmesi sebebiyle
Bb- li tekliferi reddetti. Avusturya Devleti de
Bosna-Hersekin kendisine braklmas karlnda,
Ruslar Balkan politikalarnda serbest brakmaya
raz oldu. Durumun nezaketi sebebiyle Avrupa dev-
letleri Londrada bir araya gelerek bir protokol im-
zaladlar. Ve protokol artlarn Osmanl Devletine
tebli ettiler. Tebli edilen artlarn arl ve
muhtemel olumsuz neticelerini dnen Osmanl
bunlar reddetti. Bunun zerine Rusya, Osmanl
tarafndan zulme uradn iddia ettii Hristiyan
tebann haklarnn korumak ve Panslavizm siya-
setini gerekletirmek iin 24 Nisan 1877 tarihinde
Osmanlya sava iln etti.
Tarihimize 93 Harbi olarak geen ve neticele-
ri itibaryla Osmanl asndan tam bir ykm olan
savan ilk safhalar, Osmanl ordularnn galibi-
yetiyle srerken, Balkanlarda Romenlerin Rusya
lehine savaa dhil olmalar ve Dou cephesindeki
hezimet, savan aleyhimize dnmesine sebep oldu.
Ruslar, batda stanbul (Yeilky) nlerine, douda
ise Erzuruma kadar geldiler. stanbulun Rus igali
tehlikesiyle kar karya kalmas durumu, uzaktan
takip eden Avrupa devletlerinin de mdahalesini
gerektirdi. Osmanlnn Rusyaya mracaat neti-
cesinde 31 Ocak 1878 tarihinde imzalanan Edirne
Mtarekesiyle savaa son verildi.
Osmanl Devletini Hriciye Nazr Safvet Paa ve
Berlin Sefiri Sadullah Beyin; Rusyay ise General
gnatiyef ve Nelidofun temsil ettii mzakereler,
3 Mart 1878 tarihinde neticelendi. 29 maddeden
meydana gelen anlamaya gre; Romanya, Karada
ve Srbistana bamszlk verildi. Karadan top-
raklar Adriyatike kadar uzanacakt. Osmanlya
bal zerk bir prenslik hline gelen Bulgaristann
topraklar, Tunadan Ege Denizine, Arnavutluktan
Karadenize kadar uzanacakt. Bulgaristan prensi-
ni halk seecek, prens Avrupa devletlerinin tasvibi
ve Osmanlnn tasdiki ile grev yapacakt. Bosna-
Hersekte, Rumelinin Hristiyanlarla meskn olan
blgelerinde, ayrca Dou Anadoluda Ermenilerin
meskn olduu yerlerde slahatlar yaplacak-
t. Osmanl, sava tazminat olarak 1.410 milyon
ruble deyecek; bu parann bir ksmna karlk
Rumelideki baz yerler ile Kars, Ardahan, Batum ve
Doubayazt Rusyaya braklacakt.
Rusyann Panslavist politikasnn tam bir zaferi
olan Ayastefenos Anlamas, bata ngiltere olmak
zere Avrupann byk devletlerini endielendir-
diinden, 13 Haziran 1878 tarihinde toplanan Berlin
Kongresinde bu anlamann maddeleri yeniden
gzden geirilmi ve revize edilmitir.
mhaleoglu@sizinti.com.tr
Ayastefanos (Yeilky) Anlamas (3 Mart 1878)
TARHTE BU AY
Hazrlayan: Dr. Mehmet Hleolu tarihtebuay@sizinti.com.tr
MART 2014
422 95
44
SALIK - BLM - TEKNOLOJ
Hazrlayan: Prof. Dr. . Hakk hsanolu, S. Rza Sayn teknoloji@sizinti.com.tr
Gne I, Kan Basncnz in yi Olabilir
ne nn kan basncn drd
nceden de biliniyordu. ngiliz aratr-
maclar, bunun derinin alt tabakalarnda
depolanan nitrik oksidin, gne na
reaksiyon gsterip, kan damarlarn geniletmesine
bal olduunu ortaya koydular. Derinin kan ba-
sncnn dzenlenmesinde rol ald imdiye kadar
bilinmediinden, bu enteresan bir bulguydu. Kan
basnc normal olan kiilerde, gne nn tesiri
fazla deilken, kan basnc yksek olanlarda azal-
ma daha fazla idi.
Deri kanseri endiesiyle gne ndan uzak
durmak veya devaml ekilde koruma faktrl
kremler kullanmak, kalb hastal asndan yeni
bir risk faktr olabilir. almay yapan aratrma-
clarn tavsiyesi, binalarn dnda lml miktarda
vakit geirmektir. nsanlar deri kanserinden ld
ve gne nn deri kanserinde rol alan yegne
bilinen faktr olduu iin Mmkn olduu kadar
gne nn altnda kaln. demek elbette ki do-
ru deildir. Ancak kalb hastalklarndan lenlerin
saysnn, deri kanserinden lenlere gre, ok daha
fazla olduu hatrda tutulmaldr. Aratrmann ne-
ticeleri, Journal of InvestigativeDermatologyde ya-
ymland.(WebMD News fromHealthDay 20.01.2014)
5 ila 69 yalar arasndaki 82 bin-
den fazla erkek zerinde yaplan
bir almada, i saatleri dnda
oturak hayat yaayanlarda kalb
yetmezlii riskinin daha fazla olduu
gsterildi. Az fzik aktivite yapanlarda,
kalb yetmezlii riski, daha fazla fzik
aktivite yapanlara gre, % 52 daha faz-
la idi. Gnde be saat oturanlarda kalb
yetmezlii gelime riski, sadece iki saat
oturanlara gre, % 34 daha fazlayd.
Kalb hastal mhim bir salk proble-
midir; her be yetikinden birinde ha-
yat boyunca kalb yetmezlii gelimesi
beklenir. almann neticeleri, Circu-
lation: HeartFailure dergisinde yaym-
land. (WebMD News fromHealthDay
21.01.2014)
ok Fazla Oturma, Kalb Yetmezlii Riskini Artryor
G
4
MART 2014
96 422
45
ksek tansiyon; kalb krizi ve inmenin nlenebilir ve
tedavi edilebilir bir risk faktrdr. Kalb, Akcier
ve Kan Mill Enstitsne gre ABDde yaayan her
yetikinden birinin tansiyonu yksektir. 69 bin-
den fazla kadn ve erkekte yaplan ve neticeleri
Circulation dergisinde yaymlanan 30 yldan fazla
sreli bir alma, bu yetikinlerin yaklak drtte
birinin hipertansiyonu olduunu bilmediini gs-
termitir.
Yetikinlerde normal kan basnc 120ye 80 mmHg
olarak kabul edilmektedir. Yakn zamana kadar kii-
nin ya ka olursa olsun, tansiyonun ancak 140a
90dan yksek olmas durumunda hipertansiyon te-
hisinin konulabilecei kabul ediliyordu. Neticeleri
Journal of American Medical Associationun Aralk
2013 saysnda yaymlanan bir almada, ya 60n
zerinde olanlar iin byk tansiyonun 140 ile 150
mmHg arasnda olmas hlinde ek bir risk bulunma-
d tespit edildi. Bu yzden 60 yan stndekilerde
tedaviye balama snrnn artk 150 mmHg karl-
mas sz konusu. Bu, hipertansiyon illarnn yan
tesirlerinin bulunduu ve maliyeti dikkate alndn-
da mspet bir gelime olarak deerlendirilmektedir.
(WebMD News from HealthDay 18 ve 23 Aralk 2013)
nsan hayat, sebepler plnnda gdalardan
alnan enerji ile idame ettirilir. Bu bakmdan
vcudumuz deta bir mucizeler merkezidir.
Elektrik, hcrelerin almasnda mhim fak-
trlerden birisidir. Sinir hcreleri, kendilerine bah-
edilmi eitli hususiyetlerle elektrii kullanr. Bu,
bazen ary hissetmemize, bazen de dokunduumuz
eyann sertlik ve scaklk gibi zeliklerini alglama-
mza vesile olur. Gzdeki hcreler ise, a ait bilgi-
leri, elektrik sinyali olarak beyne iletir ve grmenin
balatlmasnda rol alr. skelet sistemimizi, kaslar-
mz ile harekete geiririz. Bunun iin de beyin, kas-
larn kaslmas iin emir sinyalleri gnderir. Kalbde
ise, elektrik retilen blgelerdeki hcrelerin aktivi-
tesi, periyodik sinyallerin retilmesini, bu sinyaller
de kalb kaslarnn kaslmasn netice verir. Dolam
bylece devam eder.
Piezoelektrik enteresan bir hdisedir. Silisyum
gibi kuvars hlindeki baz kristallerde meydana ge-
len piezoelektrik; maddeye basn uygulandnda
enerji elde edilmesi veya zt olarak elektrik uygulan-
dnda maddenin titremesi (basn oluturmas)
demektir. Piezoelektrik ile hareket eden her eyden
elektrik elde edilebilmesi dnlebilir (yrrken
ayakkab tabanndan, deien basn olan zemin-
lerden elektrik elde edilmesi gibi). Ancak gerek elde
edilecek elektriin gc, gerekse bu sistemlerin pra-
tikteki uygulamalar onlarn hayata geirilmelerine
baz engeller karmaktadr. Bununla birlikte tek-
nolojideki gelimeler, yeni uygulanabilir alanlara
imkn salamaktadr.
in ve ABDde eitli kurumlarda alan kiiler-
den oluturulmu bir aratrma ekibi, kalbdeki ritim
problemlerine bir zm olarak, kalbin kaslma ha-
reketlerinden kendi elektriini reten bir elektronik
devre gelitirdi. Bu devre aslnda, bir kalb pili olarak
grev yapyor. Devrenin almas iin gerekli elekt-
rik enerjisi biyouyumlu plstik iine yerletirilmi
nanoeritler (nanoribbon) ile elde ediliyor. Kalb pille-
rinin belirli aralklarda ameliyatla deitirilmesi, bu
sistem ile ortadan kalkm olacak. Bu devrenin kalb-
le beraber akcier, diyafram gibi periyodik hareketler
yapan dier organlar zerine de dikilebilecek olmas,
kullanmda esneklie de vesile olacak. Hlihazrda
insan zerinde uygulamaya msait olmayan bu
yeni kalb pili, deneme almalarnda, bykba bir
hayvann kalbine yerletirildi. lk lmelerde, ciddi
problemlerle karlalmad, retilen enerji de
yeterli geldi. Benzeri implantlarn zaman iin-
de gelitirilmesinin yolunu aan bu almada
ilk karlalan problem -her ne kadar kalb pili
iin yeterli olsa da- nanoeritler ile elde edile-
bilen gcn zayf. lk hedef, bu gc artra-
rak dier implantlara uygulayabilmek.
Bu uygulama, kurgu filmlerde ska kar-
mza kan yar robot yar insanlara (cyborg)
doru ilk adm olarak deerlendirilmekte.
Zr vcuda taklan byle bir pil ile kalb s-
rekli atma zellii kazanacak.
Kaynak
- http://phys.org/news/2014-01-team-implantable-
piezoelectric-nanoribbon-devices.html
Kalbde Elektrik retmek

MART 2014
422 97
DAMLALAR
Hazrlayan
A. Osman Dnmez
damlalar@sizinti.com.tr
"Damlalar" kesinde yaz ve iirlerin yaymlanmasn isteyen okurlarmz damlalar@sizinti.com.tr
adresinden veya dergimizin web sayfaznda bulunan "Damlalar" sayfasna girerek "Damlalar'a yaz
gnderin" blmnden bize eserlerini ulatrabilirler.
1.
Gk iner yer kabarr
Avular alr Sana
Yaklar, eilir ufuklar
Sanc yldrmlar der
Bir n
Yreim yanar
Ynelirim Sana ykk
Perian
Deneme bellarla beni
Yaklatr drmeden atee
Selmet kl
Bu kakn brakma bana
Semender kl yakmadan
Ia evir yalazlar yakma
Ate dersen brahim
Halilin atei olsun
Hasretin narna yakma
Gller bitsin su kenarnda
Blbller tsn
Suya eilen dallarda
Sen her eye gc yeten
Sen dnn ve yarnn hkimi
lfetin dileimdir
Derghta ge aan dualarda
sterim Halile verdiin
Emniyetin
Koru esirgediin gibi onu
Esirge o ateten, o azaptan
Dostluun dileimdir
Kurbiyetin
Suvar kandrdn gibi smaili
Zemzem damttn kaptan
2.
Helk kapmzda eser
Sen rahimsin etme
evir ynn kasrgann
Bizi mahvetme
Senden yana dnsn kalb ibresi
telere baklarmz
Dsn cemrelerin en mahremi
Alsn sana penceresi
Burda bir esinti
Okasn azap yorgunu evini
Kuatsn epeevre orda
Sarsn alt yn gzelliin
Aydn aydnlk olsun gzler
Dsn gnller ser-mest
La-yakil nurda
3.
Rabbim bel dedik
Elest Meclisinde sarhotuk
Cemalinden
Snama bellarla ac,
Bakma bize
Kazana rzadr den
Biz bel dedik
Sen bel verme, lutfet
Kasrga gibi er
Tayfunca eser irr
Yakp ykmak ister
Sensin kurtaracak bizi
Dayanak, melce
Yok gidecek diyar
evir tuzaklar kuranlara
Sen ne dilersen olur
Biz bel dedik
Yardm Senden olur
Olur gzelce
Unuttuk, gafet ettik
Boyunca battk gnahlara
Bala, sil gnahlarmz
Batan
Kul yanlr, der, batar
Misk amber diye bataa
Sen cmertlerin en kermi
ste dedin, isteriz
Eksilmeyen hazinenden
tenlik ihls
Drr-i yetimin hrmetine
Burda ve tede
Tkenmez ihsan
4.
Ey tek olan, kavutur birlie bizi
Dinsin bu izbede
imizi kemiren sz
Kart ameller emellere
Uzaklara uzand
Yakarlarmz kabul et
Arndr kirden, gnahtan
Rahmetinle
Fazlnla kurtar
Bir ateti den yree
Yand
Tam ayar altna evir dualar
Kurtar errinden kullarn
Kolaylatr zoru
lfetimiz Seninle olsun
Bakasna bakmak olsun korkumuz
Bire evir ynmz
Yaknln sarsn ufkumuzu
Kalmasn
Cevabn bulmayan bir soru
Dnyada ve ukbada
Srsn yaknln
Mahmut KAPLAN
Yakarlar
98 422
MART 2014
KM BLR NERDELER
Mehmet Serdar DEMRKOL
u gk kubbe altnda sylenmemi bir sz yok.
Sadece senin kefedemediin sz var. demi-
ti bir yazar. Kimdi syleyen, hangi mevsimde
sylemiti bu sz hatrlamyorum. Ama dil
baheme dt deli, szlerin Yusufunu arar oldu
gzlerim. Kh lde bir kervan gibi kh kederde Ya-
kup gibi...
Yanl anlamayn. Szn sultan olmak deil ni-
yetim. Sultanlarn szne beste olmaksa hi geme-
di aklmdan. Ne vakit onlarla karlasam bir ocuk
glmsemeye balar iimde. Doludizgin atlar gibi
olur yreim. Kim bilir, belki siz de gzel bir szn
peinden koturdunuz kalbinizi. Belki de en derin
uurumlara kprler kurdunuz birlikte. Meakkat-
li ve zdrapl yollar beraber yrdnz. Syleyin
Allah akna, bylesi demlerde, bir huzur ikliminde
hissetmediniz mi kendinizi?
Neden olmasn ki... Clz rzgrlar ynnz de-
itiremez onlar kefettiiniz vakit. Elleriniz, hzn-
l bir resim izmenize izin vermez. Minare birden-
bire tersine dnp koca bir ukur olmaz. nnze.
Kervan olmayan bir kuyuya dmez glgeniz. Zr
Her ey o tarzda yok olur ki yalnz O kalr geriye.
Sylesenize, byle bir hakikate tercman olur-
ken szler, kefe kmaktan korkulur mu? Merak-
lanmayn hangi mevsim olursa olsun, ksmet ol-
tanza taklacak bir sz bulursunuz. Hem hangi
balk, ambarda su saklayabilir ki. Szler de yle.
Saklanrlar belki ama, saklayamazlar hazinelerini.
Tadklar ykn ar, aldklar emanetin muh-
terem olduunu fsldarlar getikleri her yere. Siz
kendi nasibinize deni alabilirseniz, s sularda
oyalanmaz, zirvelere ina kular gibi ulv bir bah-
tiyarla kanatlanrsnz. Vardnz her yerde bir
huzur adasnn filizlenmesine, aldnz her nefes-
te taptaze baharlarn yeermesine vesile olursu-
nuz. Mteri olduunuz kssalarda, paynza d-
en hisselerde Allahn kudretini temaa edersiniz.
Evet, kefedilmeyi bekleyen ok sz var bu gk kub-
be altnda. Yeter ki onlar kefe kn.
Kk bir rzgr yolunuzu deitirmek istedi-
inde, istikametinizi salamlatracak bir sz bulur-
sunuz kendinize. Mesel Mezarda geer ake neyse
onu biriktir. dediinde air, Msrn kadnlar gibi
kesmezsiniz elinizi belki ama, diktirdiiniz kesele-
re bakp alarsnz. Bir baka kesenin peine der,
sizi sahil-i selamete gtrecek akeleri biriktirirsiniz
belki de.
Onlarn hangi vadilere doduunu anlayamaz-
snz evvel. Hangi tepelerin ardna saklandklarn
bilemezsiniz. ou zaman bir kitabn sayfalar ara-
snda karlar karnza. Siz kelimelerle bir ehir kur-
maya alrken, onlar sessizce selmlar sizi. O vakit
gne iner ehrinize. Ruhunuzun kaldrmlarna bir
scaklk gelir.
Kimi zaman da ulu bir aa olup beklerler, da-
lndan koparlmay bekleyen meyveleriyle. Gzleri-
nize doduklar vakit, zlemi duyulan bir dostu bul-
muasna koarsnz onlara. Bir bulutun cmertlii
kucaklar sanki sizi. Sarma dola olursunuz. Esiz
mnlar bir bir koparrsnz dalndan. yle ki sema
ve arzn gz gze geldii, visal ve firakn i ie gir-
dii, yara ve merhemin srda olduu szler tanp
durur dilinize. O n ahit olursunuz ki, her ey Onun
(celle celluhu) adnadr ve Onun (celle celluhu)
adyladr bu sz denizinde.
Evet, u gk kubbe altnda kefedilebilecek her
gzel sz, Hakkn izdii haritada kmaz bir soka-
n olamayacana ahitlik eder sanki. bretle nazar
edilebilirse eer meakkatli ve zdrapl yollarn
vakti geldiinde zevk ve lezzet gzerghna dne-
bileceine inandrr muhatabn. Bu srra talip olup
da yolculua kacak ve Peygamber Efendimizin
(sallallahu aleyhi ve sellem) slbuyla sktuna te-
fekkr, bakna ibret boyasndan katacak her gz,
teker teker toplar kendi nasibine denleri. Ve vara-
ca her noktada, bir buday gibi ufalanp un olma-
nn veya bir kaya paras gibi toz hline dnme-
nin ar bir yk deil de, Allahn btn varlklara
ihsan ettii nimetler olduunu anlar. Ve neden son-
ra kaya paralarnn zerindeki kk izgilerin bir
yol haritasna, deirmende ufalanp un olan buday
tanesinin de yoldaki iaretlere dntn grr.
Kendisi iin hazrlanm bu lh hediyelere bir yol
arkada nazaryla bakacak her nazar, zirve nokta-
lara bu kutlu arkadalklarla ykselir. Bilinir ki, k-
k bir ekirdee koskoca bir elma bahesi sdran
Kadr-i Klli ey, bir szn kalbine de sonsuz bir ha-
yat saklar. Hibir tereddde yer yoktur ki Bir eyi
her ey ve her eyi bir ey yapmak her eyin Hlkna
has bir niandr.
Peki, hangi vakit klmal kefe? Bu kutlu yr-
y hangi mevsimde balamal?
Anlamal ki Tohum atmay hasat mevsimine b-
rakma. diyor aina bir ses. Tohum, topraa kar-
mal yleyse. Su, topraa yrmeli Ki vakit kvama
ermeli. ki mevsimdeki gayret, boa gider yoksa.
Hem sylenmemi bir sz yok gk kubbe altnda.
Kefedilmeyi bekleyen nice sz var.
Ah! Kim bilir nerdeler imdi.

MART 2014
422 99
klim adrlar kan kokuyor
Toprak nbet stne nbette
Su bestesi dudamn her izgisi
Sar saatler bakm alyor
Horoz tutulmasnda dnenceler
Arln kadar ezilmedim
Heybemi boalttm giderken
Kurbet tohumu satm gkyzne
mit rzgrlar bitim
Gnendi mlteci sabrm
Sayfalarn ahdini yrtamadm bir
Toprak ve su nme gerildi
Biz hi karlamadydk oysa
Lokmalar hi bymediydi azmda
klim sancsnda
Beklemediydik
Kurun ktalar hecelerken
Kelimelerin altn izdi dilim
Lnn izini srdm Ebvada
le den merhametti
Deirmen yalnzlnda
tlen ikilik
Yunusa ba koyduum eikte
Ezildi emreden nefsim
Sonsuz meyveye meyvedar
Snama bizi ayrlnda
Dirili zincirini geir
Dalm uzuvlarmza
Yusufar kuyuda kalmaz.
Bir kervan gnderir Allah
Gn domadan neler olmaz
Bir devran gnderir Allah
Kin banda vefa bitmez
Haset yakar, duman ttmez
Yok olsak da tatmin etmez
Bir ferman gnderir Allah
Yreim elik kafeste
Boulurum her nefeste
Gzyam hlime beste
Bir derman gnderir Allah
Hak diyene, yok diyenler
Hayat size, ok diyenler
Katran yze, ak diyenler
Bir izan gnderir Allah
Hakk yolunda yolda dedik
Karde diye su istedik
Zehir itik, zakkum yedik
Bir burhan gnderir Allah
Gzyalar; insann insanl
Bir damlasnda sonsuz aydnlk...
Onda grnr ruhun saf
Ondan uzak kalan ruhlar karanlk
Gzyalar; temiz bir deryann
Kysna vuran inciler...
Gzyalar; kendini bilen insann
Rabbine sunduu dilekeler...
Sen Rabbimiz, bizler aciz bir kuluz!
Nefis gldrse de gafetle
Biz gzyalaryla mutluyuz
Bizi gzyalaryla temizle!
KLM SANCISI
Dilek BAYRAKTAR
HASET ATE
Arslan MAYDA
GZYALARI
Hakan DEVRAN
MART 2014
100 422
Kor kokulu bak dadan yuvarlanrken
Yine ocuk tavryla alyor kzl gne.
Sulu sepkenin yrd tehecct sonras,
Geceyi yurt bilecektir slak bir ate.
bibiklerin mevsimi bitmi demektir,
Ge yamandnda gzn bsesi.
Yelkovann peinden koan ikircikli zamann,
Yine bir tmsee taklacaktr krk kesi.
Saklamba oynayanlarn tell hliyle,
Ant imi olmal dolunay, sobelenmemeye.
Krk gn krk gecelik dnler bitmeden,
Balayacaktr buzdan masallar erimeye.
Mell hayaller can derdine dtnde,
Hatralar yas tutmaya hazrdr, baucunda.
Mezarna gurup hzn eliinde gmlen l,
Kalakalacaktr yarm yamalak amellerinin avucunda.
Dalar perdedarlk grevini devraldnda,
Yannda ne dost kalr, ne yren, ne e.
Tekerlek krknc turunun son dnne geldiinde,
Gzden yuvarlanmaya balayacaktr slak bir ate.
ISLAK ATE
brahim TRKHAN
Adanm ruhlar bu hizmetin erefi ve aynas,
Huzura yryor bunlarla hirzaman dnyas.
Ne Cehennem dncesi ne Cennet sevdas,
lgilendirmez onlar ne ncesi ne de sonras.
Onlar ancak rzaya kilitlenmi alperenlerdir.
Hak bu ftvvet ruhlu yiitlerle temsil edilir,
Yaatma idealine dilbeste bu ruhlar var ya!
Allaha hizmet dnda onlara her i angarya.
Yaamay ancak hizmet artna balarlar,
Onlar iin yalnzca yaplacak hizmet var.
Gz krpsa da dnya her zamanki huyuyla,
Sade bir hayat srerler adanmlk ruhuyla.
Temsilde her birisi Himmeti l bahadr,
Bu kudslerle hizmet elbette bir bakadr.
Bu adanm ruhlar her yata gen ve zindedir,
nk onlar hep o Sonsuz Nurun (sas) izindedir.
ADANMI RUHLAR
Mustafa AKDA
Kanatlarnda bin bir midi tayarak
Bara, sevgiye, kardelie
Kanatlanp uarak geldiler
Hasretle yanan sinelere
Bir damla su vermeye...
Dillerinde sevgi trkleriyle
Gnllerinde fedakrlk ykleriyle
nsanla selm olmaya geldiler.
Gl yetitirenlerin kokusuyla
Vefa gsterme tutkusuyla geldiler.
Ellerinde kan olanlara inat
Gnllere can olmaya geldiler.
GELDLER
Muammer KANIK
MART 2014
422 101
MART 2014 / 422. say
54 76
64
Kalbin Elektrii Nereden Geli-
yor? / Prof. Dr. mer Arifaaolu
Izdrapla Btnleen Ruhlar
Sznt
Sultan 2. Abdlhamidin Ar-
dndan / Murat Duman
Gda Gvenliinde Kl Proble-
mi / Ethem Gllce
Bir ehidin, Evldna Nasihati
Osman Alagz
Padiahlar ehri Bursa
ehabettin Harput
Termitlerde Emeklilik Var m?
Nuh zdin
54
56
60
64
67
Zihin ve Kltrn Tulas:
Mem ler / Dr. C. Hamza Aydn 70
73
74
Hocaefendiye Mektup
Abdullah Aymaz 76
Deirmenin Suyu Nereden Ge-
liyor? / Yusuf nal
Tarihte Bu Ay
Dr. Mehmet Hleolu
Salk, Bilim Teknoloji
Prof. Dr. . H. hsanolu, S. Rza Sayn
92
95
96
Bilim Yaratl Diyor41
Prof. Dr. Arif Sarslmaz 88
Damlalar
Ali Osman Dnmez 98
Yeni Doan ve Tahnik
Dr. Aslan Mayda
deal Devlet ve Osmanl
Yrd. Do. Dr. A. Samet Solak
Kalbin Zmrt Tepelerinde
(lm-i Ledn) 78
80
84
0 850 222 0 361
Btn operatrler iin dakikas 6 kurutur.
Sosyal Medyamz: facebook.com/sizinti.com.tr , twitter.com/Sizinticomtr , youtube.com/sizinticomtr
IIK YAYINCILIK TCARET A.
Adna Sahibi : M. Talat Katrcolu
Genel Koordinatr : Dr. Kudret nal
Genel Yayn Ynetmeni: Prof. Dr. rfan Ylmaz
Sorumlu Yaz leri Mdr : Sedat entarhanac
DAR MERKEZ
Bulgurlu Mh. Baclar Cd. No:1 skdar/STANBUL
P.K.:95 skdar/STANBUL
Tel:(216)522 11 44 - Faks:(216 )522 11 78
YAZI LER MDRL
Mansurolu Mah. 1593/1 Sk. No: 30 Gltekinler Sitesi B Blok
Kat: 5 Daire: 13 35020 Bayrakl/zmir
Tel: (0232) 441 95 25; Faks: (0232) 441 52 38
E-posta: sizinti@sizinti.com.tr http://www.sizinti.com.tr
ABONE VE DAITIM MDRL
Abone ve datm problemleri iin 0 850 222 0 361 numaral
Mteri Hizmetleri hattmz arayabilirsiniz. Btn operatrler iin
aramann dakikas 6 kurutur.
Kskl Mh. Aydnolu Sk. No: 27 Seher Mrk.
P.K.:95 skdar/STANBUL Tel: 08502220361 - Faks: (0216)522 11 78
Yurtii abone bedeli, 55 TLdir. Yurtd abone bedeli, 1. Grup l-
keler (Avrupa, Orta Asya, Orta Dou ve Kuzey Afrika lkeleri) 30
; 2. Grup lkeler (Uzak Dou, Amerika, Gney Afrika ve Pasik
lkeleri) 48 $; 3. Grup lkeler (Avustralya ve Yeni Zelenda) ise 56
$ dr. Abone olmak isteyenlerin abone bedelini Ik Yaynclk
Ticaret A.. adna her PTT ubesinden 5568324 nolu Posta eki
hesabna veya Bank Asya Anadolu Kurumsal ubesinin: TL olarak
94-54053-40, IBAN TR870020800094000540530040 numaral; $
olarak 94-54053-41, IBAN TR600020800094000540530041 numa-
ral; olarak 94-54053-42, IBAN TR330020800094000540530042
numaral hesabna yatrp, dekontun fotokopisini, ak isim, adres
ve telefon bilgileri ile hangi saydan itibaren abone olacaklarn
belirten bir yaz ile abone merkezimize posta veya faks ile bildir-
meleri yeterlidir.
US Postal Service:
Sizinti issue March 2014, issue 422 (ISSN 1300-1566) is published
monthly for $38 per year. US Agent is The Light Inc., 345 Clifton
Ave. Clifton, NJ 07011-2618. Periodicals postage paid at Paterson,
NJ, and additional mailing oces.
POSTMASTER: Send address changes and return copies to SIZIN-
TI, 345 Clifton Ave. Clifton, NJ 07011-2618.
AVRUPA ABONE - DAITIM
World Media Group Ag -smail Kck
Adres: Sprendlinger Landstr.107-109
D-63069 Oenbach am Main
Mteri Hizmetleri : 00 49 69 300 34 130 Fax :00 49 69 300 34 105
Mail: dergiler@worldmediagroup.eu - dagitim@eurozaman.de
Fontne iin : abo@fontaene.de
Avusturya Datm
Srat HandelsgesmbH
Rotenturmstr. 1-3/3 ,1010 Wien Austria
Tel.:01 / 958 00 21
YAYIN TR
Yaygn Sreli
YAYINA HAZIRLIK
Sznt: (0232) 441 95 25-Faks: (0232) 441 52 38
EDTR
A. Osman Dnmez
Faruk etin
GRSEL YNETMEN
Engin ifti
GRAFK-TASARIM
Kaynak Kltr Yayn Grubu
(0216) 522 11 44 -Faks: (0216) 522 11 78
BASIM YER: alayan A..
Sarn Yolu No: 7 35410 Gaziemir/zmir
Tel: (0232) 274 22 15 Faks: (0232) 274 23 61
BASIM TARH: 1 Mart 2014
ISSN 1300-1566
BAY DAITIM: DPP A..
ABONE DAITIM: CHAN MEDYA DAITIM A..
FYATI: 5.50
YAZI KURALLARI
* Yazlar e-posta ile (sizinti@sizinti.com.tr adresine) gnderilmeli-
dir. * Yazarn, e-posta dahil ak adresi ve telefon (varsa faks) numa-
ralar verilmelidir. * Yazlar en fazla drt sayfa olmaldr. * Varsa, yaz
ile birlikte resimler (alt-yazlaryla birlikte) gnderilmelidir. Yoksa,
yazda kullanlabilecek resimler hakknda bilgi verilmelidir. * Yaz-
lar, daha nce herhangi bir yerde yaymlanmam olmaldr. Yaz
yeni bir gelimeyi ele almal, orijinal bir zellik tamal veya daha
nce yaymlanm bir konuya yeni bir bak as getirmelidir. Der-
gimizde konu ile ilgili yaymlanm nceki yazlara dikkat edilmeli,
yaz iinde atfta bulunulan kaynaklar (kitap, makale) standart l-
lere uygun olarak sonda dipnot veya kaynaka olarak verilmeli-
dir. * Yayn kurulu, dergiye gelen yazlar zerinde, gerekli grd
takdirde deiiklik yapabilir. * Gnderilen yazlar iade edilmez.
* Dergimizde yaymlanan yazlar kaynak gsterilerek
iktibas edilebilir.
Her eyi anlatmal t ocukluk anda,
Ziya oluturmal dnce eranda;
Streler ina etmeli solunda-sanda,
Ve tutmaya almal hep iman anda...
DPP No: 112491-2014/03

5
.
5
0