Hoofdstuk 1: inleiding

------------------------------------------------------------------------------------------
Eenheden: voorvoegsels
yotta Y 10
24
yocto y 10
24
zetta Z 10
21
zepto z 10
21
exa E 10
18
atto a 10
18
peta P 10
15
femto f 10
15
tera T 10
12
pico p 10
12
giga G 10
9
nano n 10
9
mega 10
!
micro " 10
!
#i$o # 10
%
mi$$i m 10
%
&ecto & 10
2
centi c 10
2
'eca 'a 10
1
'eci ' 10
1
Basiseenheden
()-*te$*e$+
groot&ei' een&ei' af#orting
,engte meter m
Ti-' *econ'e *
a**a #i$ogram #g
E$e#tri*c&e *troom amp.re /
Temperat00r #e$1in 2
3oe1ee$&ei' *tof mo$ mo$
,ic&t*ter#te can'e$a c'
Hoofdstuk 2: kinematica in 1 dimensie
----------------------------------------------------------------------------------------
algemeen
4 referentie*te$*e$ 1a*t$eggen
4 af*tan'+ totaa$ afge$eg'e 5eg
1erp$aat*ing+ af*tan' 1&
1oor5erp to1 zi-n 6eginp0nt
Snelheid
4gemi''e$'e *ne$&ei'+ afge$eg'e af*tan'
1er*tre#en ti-'
4gemi''e$'e 1ectori7$e *ne$&ei'+ 1erp$aat*ing
1er*tre#en ti-'
1 8 9x
9t
4momentane *ne$&ei' 1 8 $im 9x 1 8 'x

9t -: 0
9t 't
Versnelling
4gemi''e$'e *ne$&ei'*1ector+ 1eran'ering *ne$&ei'*1ector
1er*tre#en ti-'
; 8 9 1
9t
4momentane 1er*ne$$ing a 8 $im 9 1 a 8 '1

9t -: 0
9t 't
Eenparig versnelde beweging
4Zoe# 1er6an'<en= t0**en x> 1> a> t
4?eginti-'+ t
0
<8 0= @: x
0
> 1
0
4Gemi''e$'e *ne$&ei' t0**en t
0
en t+ 1
1 8 'xA't 8 <x x
0
=A<t t
0
= 8 <x x
0
=At
4Ber*ne$$ing a
a 8 <1 1
0
=At
@: 1 8 1
0
C at @: x 8 x
0
C 1t
4(ne$&ei' neemt ge$i-#matig toe+
@: D1 8 1 C 1
0
2
Eenparig versnelde beweging
4Zoe# 1er6an'<en= t0**en x> 1> a> t
1 8 1
0
C at x 8 x
0
C D1t
4(ne$&ei' neemt ge$i-#matig toe+
D1 8 <1
0
C 1=A 2
@: x 8 x
0
C D1t @: x 8 x
0
C <<1
0
C1=A2= E t @: x 8 x
0
C <<1
0
C1
0
Cat=A2= E t
@: x 8 x
0
C 1
0
t C F at
2
4t e$imineren @: x 8 x
0
C D1t @: x 8 x
0
C <<1 C 1
0
=A2= E t
@: x 8 x
0
C <<1 C 1
0
=A2= E <<1 1
0
=Aa= @: x 8 x
0
C<1
2
1
0
2
=A2a
@: 1
2
8 1
0
2
C 2a<x x
0
=
Algemene formules
1 8 1
0
C at
x 8 x
0
C 1
0
t C FatG
1G8 1
0
G C 2a<x H x
0
=
1 8 1 C 1
0
2
x 8 x
0
C D1t
Valbeweging omhooggegooide beweging
4 g 8 9E8mA*G
4 oppa**en met &et te#en 1an g <'efinieer a**en*te$*e$ <y= III=
3oof'*t0# %+ #inematica in 2 en % 'imen*ie*
Bectoren
-----------------------------------------------------------------------------
Scalairen
4grootte <61E ma**a> ti-' temperat00r J =
Vectoren
4grootte en ric&ting <61E (ne$&ei'> 1er*ne$$ing> #rac&ten J=
4 K
r
8 K
1
C K
2

4 LK
1
- K
2
L M K
r
M K
1
C K
2

4op*p$it*en in componenten $ang* 'e a**en
component*ge5i-*opte$$en + B 8 B
1
C B
2
B
x
8 B
1x
C B
2x
N B
y
8 B
1y
C B
2y
4een&ei'*1ectoren+ e
x
e
y
e
z
B 8 B
x
e
x
C B
y
e
y
C B
z
e
z
B 8 <B
x
=e
x
C <B
y
=e
y
8 B
1
C B
2
8 <B
1x
e
x
C B
1y
e
y
= C <B
2x
e
x
C B
2y
e
y
=
8 <B
1x
C B
2x
=e
x
C <B
1y
C B
2y
=e
y
!nwendig product+ /E? 8 / ? co* O <8*ca$airIII=
4 /E? 8 ?E/
4 /E<? C P= 8 /E? C /EP
4 /E? 8 0 / 8 0 Q ? 8 0 Q / L ?
4 e
x
e
x
8 1
4 e
x
e
y
8 0 Q e
x
e
z
= 0 Q e
y
e
z
= 0
4 / R ? 8 </
x
e
x
C /
y
e
y
C /
z
e
z
= R <?
x
e
x
C ?
y
e
y
C ?
z
e
z
= 8 /
x
?
x
C /
y
?
y
C /
z
?
z
"itwendig product+ P 8 / S ? <81ectorIII=
4 Grootte+ P 8 L/ S ?L 8 /? *in O
4 Tic&ting+ ,oo'rec&t op 1$a# / ? Q Bo$gen* rec&ter&an'rege$
4 / S / 8 0
4 / S ? 8 ? S /
4 / S <? C P= 8 </ S ?= C </ S P=
4 / 8 /
x
e
x
C /
y
e
y
C /
z
e
z
? 8 ?
x
e
x
C ?
y
e
y
C ?
z
e
z
/ S ? 8 e
x
e
y
e
z
/
x
/
y
/
z
?
x
?
y
?
z
8 </
y
?
z
/
z
?
y
=e
x
C </
z
?
x
/
x
?
z
=e
y
C </
x
?
y
/
y
?
x
=e
z
#ogelbaan
t 8 0 + x
0
8 y
0
8 0 N 1
x
8 1
x0
Q 1
y0 8
0
ay 8 g @: 1
y
8 gt
y 8 Fgt
2
ax 8 0 @: 1
x
8 1
x0
x 8 x
0
C 1
x0
t
Unaf&an#e$i-#e 6e5eging in x en y
?erei#t 'e gron' op ze$f'e ti-'*tip a$* 1ertica$e 1a$
42oge$6aan1raag*t0##en
a
x
8 0 N a
y
8 g
1
x0
8 1
0
co* O
0
1
y0
8 1
0
*in O
0
op 'e top+
a
y
8 g
1
y
8 0 N 1
x
8 1
x0
3orizontaa$ Berticaa$
1
x
8 1
x0
C a
x
t 1
y
8 1
y0
C a
y
t
x 8 x
0
C 1
x0
t C Fa
x
t
2
y 8 y
0
C 1
y0
t C Fa
y
tG
1
x
G 8 1
x0
G C 2a
x
<x x
0
= 1
y
G 8 1
y0
G C 2a
y
<y y
0
=
@@@@@: @@@@:
1
x
8 1
x0
1
y
8 1
y0
- gt
x 8 x
0
C 1
x0
t y 8 y
0
C 1
y0
t - FgtG
1
x
G 8 1
x0
G 1
y
G 8 1
y0
G - 2g<y y
0
=
4 ?epaa$ &et &orizontaa$ 6erei# T 1an 'e #oge$
y 8 y
0
C 1
y0
t C Fa
y
tG
0 8 0 C 1
y0
t FgtG
@: t 8 0 t 8 21
y0
Ag
T 8 1
x0
t 8 1
x0
<21
y0
Ag= 8 <21
0
G *in O
0
co* O
0
=Ag 8 <1
0
G*in 2O
0
=Ag
4 axima$e 'rac&t+ *in 2O
0
8 1
@: O
0
8 45V
T
m
8 1
0
GAg
4 *in 2O
0
8 <Tg=A1
0
G
ee*ta$ 2 &oe#en 1oor ze$f'e T
4 Borm 1an 'e 6aan
x 8 1
x0
t N y 8 1
y0
t FgtG
@: t 8 xA1
x0
y 8 <1y0A1x0= x <gA21
x0
G=AxG
8 /x ?xG @: Para6oo$
$elatieve snelheid
Boor5erp 6e5eegt tEoE1E referentie*te$*e$ 1
Teferentie*te$*e$ 2 6e5eegt tEoE1E referentie*te$*e$ 1
1
1oor5erpEreferentie*te$*e$
@:1oor5erp tEoE1E referentie*te$*e$ 2W
1
?X
N 1
X(
N 1
?(
<?86ootQ X85aterQ (8*troming=
1
?(
8 1
?X
C 1
X(
3oof'*t0# 4+ 'ynamica+ 6e5eging*5etten 1an Ye5ton
-----------------------------------------------------------------------------
Ber6an' t0**en #rac&ten en 6e5eging @: (amenge1at in 5etten 1an Ye5ton
Traag&ei'*5et
Z 8 ma
/ctie 8 reactie
%raagheidswet
4 E$# 1oor5erp 6$i-ft in r0*t> of 6$i-ft in rec&te $i-n 6e5egen met con*tante
*ne$&ei'> zo$ang er geen #rac&t op in5er#t
@: ge$'t en#e$ in een inertiaa$*te$*e$ <mee*ta$+ aar'e 8 inertiaa$*te$*e$=
4 Ge1o$g 1*te 5et+ &et #o*t [moeite\ een 1oor5erp in 6e5eging te 6rengen
een Boor5erp &eeft traag&ei' tegen 1eran'ering 1an toe*tan'
[3oe1ee$&ei' traag&ei'\ 8 a**a
a**a ] ge5ic&t
2
de
wet van &ewton
4 a 8 ^Z Am
^Z+ netto#rac&t A re*0$teren'e #rac&t+
(om 1an a$$e in5er#en'e #rac&ten
Bector
Een&ei'+ Y <ne5ton= Q 1 Y8 1 #gRmA*2
m+ ma**a N Een&ei'+ #g
@: En#e$ ge$'ig in inertiaa$*te$*e$*
@: ,aat 6epa$ing 1an ma**a toe tEoE1E *tan'aar'#i$ogram
Actie ' reactie
4/$* 1oor5erp een #rac&t 0itoefent op t5ee'e 1oor5erp 'an oefent t5ee'e
1oor5erp een ge$i-#e> tegenge*te$'e #rac&t 0it op eer*te 1oor5erp
2de ( )de wet van &ewton
(om 1an a$$e #rac&ten 8 0 @:
3oe in 6e5egingW
Xer#en op 1er*c&i$$en'e
1oor5erpenI
/**i*tent 1er*ne$t 1oor5aart*
a$* Z
/G
: Z
/(
($e'e 1er*ne$t a$* Z
(/
: Z
(G
*ewicht
4Z5aarte#rac&t 1eroorzaa#t g + Z
G
8 mg
mg+ ge5ic&t <Y=
m+ ma**a <#g=
Boor5erp in r0*t+ z5aarte#rac&t tegenge5er#t 'oor contact#rac&t
/$* L + normaa$#rac&t Z
Y
QZ
Y
i* niet reactie#rac&t
4Yormaa$#rac&t
Koo* in r0*t+ ^Z
y
8 0 Z
Y
8 ge5ic&t C 40> 0 Y Z
Y
8 ge5ic&t C 40> 0 Y
Z
Y
8 ge5ic&t
#rachtendiagram
Te#en a$$e #rac&ten 'ie op &et 1oor5erp in5er#en
En#e$ tran*$atie+ a$$e #rac&ten gri-pen aan in mi''e$p0nt 1oor5erp <niet 6i-
rotatie> *tatica=
4 3e$$ing
2ie* x-a* $ang* &e$$ing
y-ric&ting+ Z
y
8 ma
y
Z
Y
mg co* O 8 0 @: Z
Y
8 mg co* O
x-ric&ting+ Z
x
8 ma
x

mg *in O 8 ma @: a 8 g *in O
3oof'*t0# 5+ 5etten 1an ne5ton+ 5ri-1ing> cir#e$1ormige 6e5eging>
5eer*tan'*#rac&ten
-----------------------------------------------------------------------------
+ri,ving
4 ?i- 6e5eging+ #ineti*c&e 5ri-1ing
Z
5r
8 "
#
Z
Y
Z
5r
L Z
Y
4 Geen 6e5eging+ *tati*c&e 5ri-1ing
Z
5r
M "
(
Z
Y
LZ
5r
L 8 LZ
/
L
4 Gema##e$i-#er iet* in 6e5eging te &o0'en 'an te
#ri-gen
4 16E + *#i7r @: (#i7r 'aa$t af met con*tante *ne$&ei'
Z
Gx
8 mg *in O
Z
Gy
8 mg co* O
^Z
y
8 Z
Y
mg co* O 8 0
^Z
x
8 mg *in O "
#
Z
Y
8 0
@: mg *in O "
#
mg co* O 8 0
@: "
#
8 tan O
-irkelvormige beweging
Tec&t$i-nige 6aan a$*+
geen <netto=#rac&t op 1oor5erp
<netto=#rac&t LL 6e5eging*ric&ting
/n'er*+ ge#rom'e 6aan+
2oge$6aan <para6oo$=
cir#e$1ormige 6aan
Eenparig cirkelvormige beweging
4 Pon*tante grootte 1an *ne$&ei'
a 8 $im 91A9t 8 '1A't
9t-:0
centripeta$e <ra'ia$e=
1er*ne$$ing a
T
4 Pentripeta$e 1er*ne$$ing
Ge$i-#1ormige 'rie&oe#en
@: 91A1 _ 9$Ar
@: 91 _ <1Ar= 9$
a
T
8 $im 91A9t
t-:0
8 $im <1Ar=<9$A9t= 8 <1Ar= 1 8 1GAr
t-:0
a
T
8 1GAr
Perio'e T> fre`0entie f + T 8 1Af
1 8 2ar A T
./namica cirkelbeweging
Pentripeta$e #rac&t+ ^Z
T
8 ma
T
8 m1G A r
2rac&t op 1oor5erp
Geen centrif0ga$e #rac&t
Voorbeelden
4 3orizonta$e cir#e$6e5eging
?a$ met ma**a m 8 0> 150 #g
aan to05 r 8 0> !00 m
2> 00 om5ente$ingenA* <T 8 0> 500 *=
Ber5aar$oo* mg
&orizonta$e #rac&t op 6a$ W
1 8 2ar A T 8 <2a=<0> !00 m= A 0> 500 * 8 b> 54 mA*
Z
T
8 m E 1GAr 8 <0> 150 #g= E <b> 54 mA*=GA<0> !00 m= _ 14 Y
4 Bertica$e cir#e$6e5eging
?a$ met ma**a m 8 0> 150 #g
aan to05 r 8 1> 10 m
minim0m*ne$&ei' 11 W
tre##rac&t a$* 1
2
8 21
1
W
<^Z=
T
8 ma
T
Z
T1
C mg 8 m E 1
1
GAr
Z
T1
8 0
1
1
8 c<gr= 8 c<<9> 80 mA*G=<1> 10 m== 8 %> 28% mA*
Z
T2
C mg 8 m E 1
2
GAr
Z
T2
8 m E 1
2
GAr C mg 8 <0> 150 #g= <<!> 5!! mA*=GA<1> 10 m= C 9> 80 mA*G= 8 b> %5Y
4 Poni*c&e *$inger
?a$ met ma**a m
*$ingert ron' r 8 $ *in
1er*ne$$ing W
*ne$&ei' en perio'e W
2rac&ten op 6a$+
mg en Z
T
8 Z
T
*in Oe
x
C Z
T
co* Oe
y
Geen 1ertica$e 6e5eging+ @: Z
T
co* O 8 mg
Ber*ne$$ing 8 a
T
8 Z
T
*in OAm
Z
T
co* O mg 8 0 Z
T
*in O 8 m E 1GAr
1 8 c<rZ
T
*in O Am= 8 c<$g *inG O Aco* O=
T 8 2a$ *in O A1 8 2a c<$ co* O Ag=
Bochten nemen
Pentripeta$e #rac&t+ 5ri-1ing t0**en
6an'en en 5eg'e#
Yormaa$+ *tati*c&e 5ri-1ing
($ippen+ #ineti*c&e 5ri-1ing
m 8 1000 #g
r 8 50 m
1 8 15 mA* 8 54 #mA0
"
*
8 0> !0
Z
Y
8 mg 8 <1000 #g=<9> 80 mA*2= 8 9800 Y
<^Z=
T
8 m E 1 GAr 8 <1000 #g= E <15 mA*=GA<50 m= 8 4500 Y
<Z
5r
=
max
8 "
*
Z
Y
8 <0>!0=<9800 Y= 8 5880 Y
#omhoek
Xanneer 5ri-1ing*$oo* W
Geen 1ertica$e 6e5eging+ Z
Y
co* O 8 mg
Z
Y
*in O 8 m E 1GAr
<mgAco* O= E *in O8 m E 1GAr
@: tan O 8 1GA<rg=
3oof'*t0# !+ Ke z5aarte#rac&t N 'e *ynt&e*e 1an Ye5ton
-----------------------------------------------------------------------------
0waartekracht: &ewton
4 Z5aarte#rac&t o1era$ 1erticaa$
@: 0itgeoefen' 'oor aar'e ze$f
Z5aarte#rac&t op maan+ a
T
8 1A%!00g
aan !0S 1er'er 'an *traa$ aar'e
@: Z @ 1ArG
Z5aarte#rac&t @ m
/ctie 8 reactie
@: *ymmetri*c& in 6ei'e ma**ad*
Z @ <m
/
m
?
=

ArG
4 Z5aarte#rac&t oo# t0**en zon en p$anetenWI
@: 0ni1er*e$e #rac&t+ Z 8 G m
1
m
2
ArG
Xer#t in 'e ric&ting 1an #ort*te af*tan' t0**en m
1
en m
2
G 8 !> !b R 10
11
YRm
2
A#g
2
Boor p0nt1oor5erpen
Boor grote 1oor5erpen+ integreren
?o$+ a$*of a$$e* in mi''e$p0nt
Aarde1 2on en maan
/antre##ing*#rac&t op maanW
Z
E
8 G

E 5> 98 R 1024 #g 8 1> 99 R 1020 Y

<%> 84 R 108 m=
2

Z
(
8 G

E 1> 99 R 10%0 #g 8 4> %4 R 1020 Y

<1> 50 R 1011 m=G
"niversele 2waartekracht
2rac&t 1an 2 op 1
Z
12
8 G m
1
m
2
er
21
r
21
G
fr
21
8r
21
A r
21
Z
21
8 Z
12
8 G m
1
m
2
fr21 8 G m
1
m
2
fr
12
r
21
G r
12
G
4 [B$a# 6i-\ aar'opper1$a#+ mg 8 G mm
/
@: g 8 G E m
/
r
/
G r
/
G
@: a**a aar'e+ m
/
8 gr
/
G AG 8 <9> 80 mA*2=<!> %8 R 10! m=G 8 5> 98 R 10
24
#g
!> !b R 1011 Y R mGA#gG
4 ,o#a$e 1er*c&i$$en+ 3oogte > Totatie aar'e > Un'ergron' <rot*en> o$ie>
zo0t#oepe$* J=
g: rotatie aarde
poo$+ mg 5 8 0 @: 5 8 mg
e1enaar+ mg 5d 8 m E 1GAr
/
gd 8 5dAm 8 g 1GAr
/
1 8 2ar
/
A1 'ag 8 2a<!> %8 R 10! m= A<24 S !0 S !0 *=
8 4!4> 0 mA* 8 1!b0 #mA0
gd 8 g 0> 0%%b mA*G
@: ge1o$g+ afp$atting 1an 'e aar'e
Satellieten
4Pentripeta$e #rac&t 8 z5aarte#rac&t 'oor aar'e
@: G mm
/
8 m 1G
rG r
@: G m
/
8 1G
<r
/
C &=
4 [Geo*tationaire\ 6aan+
3oogte W > (ne$&ei' W > (ne$&ei' op 200 #m &oogte W
G m
/
ArG 8 1GAr 8 <2ar=G A rTG
@: rg 8 Gm
/
TG A 4aG 8 G<5> 98 R 1024 #g=<8! 400 *=G A 4aG 8 <42 %00 #m=g
@: & 8 %! 000 #m
1 8 c<Gm
/
Ar= 8 c<G<5> 98 R 1024 #g= A<4> 2% R 10b m== 8 %0b0 mA*
1 @ c<1Ar=
1d 8 1 E c<rArd= 8 <%0b0 mA*= E c<<42 %00 #m=A<!%80C200= #m= 8 bb80 mA*
Schi,nbare gewichtloosheid
<1= 5 mg 8 0 @: 5 8 mg
<2= in inertiaa$*te$*e$ <60iten $ift=
5 mg 8 ma @: 5 8 mg C ma
<%= ,ift in 1ri-e 1a$
5 8 mg ma 8 0
4 (ate$$iet i* 1oort'0ren' in 1ri-e
1a$ [ron'h aar'e
#epler
Xetten 1an 2ep$er+ Experimentee$ 6epaa$'
?aan 1an p$aneet om zon i* e$$ip*
[Xet 'er per#enh + )n ge$i-#e ti-'en> ge$i-#e opper1$a##en 6e*tre#en 'oor
$i-n naar zon
Perio'e 1*E af*tan' +
<T
1
AT
2
=G8 <*
1
A*
2
=g @: *
1
gAT
1
G 8 *
2
gAT
2
G 8 8 c
te
#epler en &ewton
/angetoon'+ 5etten 1an 2ep$er 1o$gen 0it+ 5etten 1an Ye5ton N 0ni1er*e$e
z5aarte#rac&t5et
/$$een moge$i-# a$*
Z @ 1ArG
G m
1

(
8 m
1
1
1
G
r
1
G r
1
1
1
8 2ar
1
AT
1
@: G m
1

(
8 m
1
4aGr
1
r
1
G T
1
G
@: T
1
GAr
1
g 8 4aG A G
(
8 c
te
4a**a zon+
(
8 4 a Gr
/Z
g 8 2> 0 R 10
%0
#g
GT
/
G
4 2$eine af5i-#ingen in 6aan p$aneten+
(at0rn0*+ 6e5i-* on'er$inge aantre##ing p$aneten
iran0*+ @: 1oor*pe$$ingAont'e##ing Yept0n0*
Yept0n0*+ @: *0gge*tie P$0to
erc0ri0*+ a$gemene re$ati1iteit*t&eorie
4 Extra*o$aire p$aneten
3agrange4punt 1
j-,E,agrange + 5 p0nten ron' aar'e 5aar6i- T 8 1 -aar
4 ,1+ t0**en aar'e en zon
G
/

Z
8
/
1G 8
/
<2 a T/Z=G
T
/Z
G T
/Z
T
/Z
TG
@: G
Z
8 4a2T
/Z
T
/Z
G TG
G
Z
- G
/
8 4aG<T
/Z
'=
<T
/Z
'=G 'G TG
@: G
Z
<1 ' =
-2
- G
/
8 4aGT
/Z
<1 ' =
T
/Z
G T
/Z
'G TG T
/Z
Tee#*ont5i##e$ing+
@: G
Z
<1 C 2 ' = - G
/
8 4 a GT
/Z
<1 - ' = <1Cx=
n
_ 1Cnx <x kk 1=
T
/Z
G T
/Z
'G TG T
/Z
@: G
Z
<1 C 2 ' = - G
/
8 G
Z
<1 - ' =
T
/Z
G T
/Z
'G T
/Z
G T
/Z
G
Z
C <% ' = 8 G
/
T
/Z
G T
/Z
'G
@: ' 8 <
/
=
1A%
T
/Z
8 1> 5 R 10
!
#m
%
Z
0waartekrachtveld
2rac&t5er#ing op af*tan'
)ntro'0ceer 1e$' <Zara'ay= 8 #rac&t5er#ing op [te*tma**a\A m
@:
-:
g 8 ZAm
Een&ei'+ YA#g
?o$ ma**a + g 8 <1Am= G <mArG= 8 G <ArG=
@:
-:
g 8 -<GArG= fr
Soorten krachten
4 4 f0n'amente$e #rac&ten
Z5aarte#rac&t
E$e#tromagneti*c&e #rac&t
Z5a##e #rac&t en#e$ op *06atomair ni1ea0
(ter#e #rac&t
4 inificatie+
E$e#tromagneti*c&e C z5a##e 8 e$e#troz5a##e
E$e#troz5a##e C *ter#e 8 Gran' inifie' T&eory <W=
C Z5aarte#rac&t <WWWW=
4 E$e#tromagneti*c&e #rac&t @:
Xri-1ing
Yormaa$#rac&ten
EEE
Afbuiging licht
,ift niet 1er*ne$'+ $ic&t60n'e$ rec&t'oor
,ift 1er*ne$'+ $ic&t60n'e$ afge6ogen in referentie*te$*e$ $ift
@: $ic&t afge6ogen in z5aarte#rac&t1e$'
?e1e*tig' 'oor E''ington 1919
@: ge1o$g+ #romming 1an 'e r0imte+ extreem ge1a$+ z5arte gaten
3oof'*t0# b+ /r6ei' N energie
-----------------------------------------------------------------------------
#inematica
Tot n0 toe+ *ne$&ei'> 1er*ne$$ing> #rac&t+
-:
1>
-:
a>
-:
Z
2ie* a**en*te$*e$
Baa#+
-:
a --:
-:
a
T
>
-:
a
LL
Ta'ia$e> tangentia$e 1er*ne$$ingA#rac&t
Arbeid
En#e$ tran*$atie
Un1er1orm6are 1oor5erpen
Geen in5en'ige 6e5eging
Pon*tante #rac&t
/r6ei' 8 Grootte 1erp$aat*ing S Pomponent 1an 'e #rac&t LL aan 'e 1erp$aat*ing
@: X 8 Z
LL
' of X 8 Z' co* O
Een&ei'+ j <-o0$e= Q 1 j8 1 YRm
4 Berric&te ar6ei' 8 0 +
Geen 1erp$aat*ing> 5e$ Z of Berp$aat*ing L #rac&t
4 /r6ei' 1erric&t 'oor e$#e #rac&tW
Z5aarte#rac&t> normaa$#rac&t+
X
G
8 mgx co* 90V 8 0
X
Y
8 Z
Y
x co* 90V 8 0
Tre##rac&t+
X
P
8 Z
P
x co* O 8 <100 Y=<40 m= co* %bV 8 %200 j
Tota$e ar6ei' op #ratW + X 8 X
G
CX
Y
CX
P
8 0 C 0 C %200 j 8 %200 j
Yetto#rac&t op #rat+ Z
net
8 Z
P
co* O
@: X
net
8 Z
net
x 8 <100 Y= co* %bV <40 m= 8 %200 j
4 1oor6ee$'+
& 8 10> 0 m
m 8 15> 0 #g
Pon*tante *ne$&ei'
^Z
y
8 ma
y
N Z
3
mg 8 0
@: Z
3
8 mg 8 <15> 0 #g=<9> 80 mA*2=
8 14b Y
X
3
8 Z
3
<' co* O= 8 Z
3
& 8 mg& 8 14b0 j
XG 8 mg<' co*<180 - O== 8 mg co* O 8 mg& 8 14b0 j
@: Yetto-#rac&t op r0gza# 8 0
@: netto 1erric&te ar6ei' 8 0I
Arbeid: maan en aarde
(tee'*+
-:
Z
G
L 9x
@: X 8 0
/$gemeen 5aar 1oor eenparige cir#e$1ormige 6e5eging
Arbeid: inwendig vectorproduct
-:
/ R
-:
? 8 /? co* O
@@: X 8
-:
Z R
-:
' 8 Z' co* O
Variabele kracht
2rac&t 1eran'ert 1an ric&ting
2rac&t 1eran'ert 1an grootte
?e5eging*ric&ting 1eran'ert
9X
1
_ Z
1
co* O
1
9$
1
b
X _ ^ Z
i
co* O
i
9$
i

i81
b
X 8 $im ^ Z
i
co* O
i
9$
i

9$
i
-:0
6
8 l Z co* O '$
a
6
X 8 l
-:
Z '
-:
$
a
x
6
y
6
z
6
X 8 l Z
x
'$
x
C l Z
y
'$
y
C l Z
z
'$
z
x
a
y
a
z
a
Veer
Experimentee$+ Z
P
8 #x @@: Xet 1an 3oo#e
x x
X
p
8 l Z
p
<x= 'x 8 l #x 'x 8 F # mxn
x
0
8 F #xG
0 0
4 1oor6ee$'+ ro6otcamera
Z<x= 8 Z
0
<1 C
1
A
!
<xGAx
0
G== x
1
x
2
x
2
x
2
x
2

X
m
8 Z
0
l < 1 C
1
A
!
<xGAx
0
G=='x 8 Z
0
l'x C <Z
0
A!x
0
G= lxG'x
x
1
x
1
x
1
8 Z
0
mx C <1A!x
0
G=<xgA%=n
x2
x1
8 Z
0
<<x
2
- x
1
= C <1A18x
0
G=<x
2
g-x
1
g==
#inetische energie
?e5egen'e 1oor5erpen #0nnen ar6ei' 1erric&ten
[Ke moge$i-#&ei' ar6ei' te 1erric&ten\ 8 energie
3ier+ #ineti*c&e energie
a 8 <1
2
G- 1
1
G=A2'
1G 8 1
0
GC 2a<x x
0
=
X
net
8 Z
net
' 8 ma' 8 m <<1
2
G- 1
1
G=A2'= ' 8 m <<1
2
G- 1
1
G=A2= 8 F m1
2
G - F m1
1
G
2 8 F m1G
4 Yetto 1erric&te ar6ei' op 1oor5erp 8 1eran'ering #ineti*c&e energie 1an
1oor5erp
X
net
8 F m1
2
G - F m1
1
G
Po*itie1e ar6ei' @: #ineti*c&e energie *ti-gt
Yegatie1e ar6ei' @: #ineti*c&e energie 'aa$t
X k 0 k@
-:
Z tegenge*te$'e ric&ting
-:
'
/r6ei' op &amer k 0
/r6ei' op *pi-#er : 0
$emafstand
/0to ma**a m remt
Pon*tante rem#rac&t Z
tot *ti$*tan' 12 8 0
remaf*tan' 1*E *ne$&ei' W
-:
Z tegenge*te$' geric&t aan
-:
'
X
net
8 Z' co* 180V 8 Z'
@: -Z' 8 F m1
2
G - F m1
1
G 8 - F m1
1
G
@: ' @ 1G
Veer en gewicht
/r6ei' no'ig om 1eer in te
'r0##enW
(ne$&ei' a$* 6$o# $o*#omtW
En met 5ri-1ingW
X 8 F #xG 8 F <%!0 YAm=<0> 110 m=G 8 2> 18 j
/r6ei' op 6$o# 8 #ineti*c&e energie 6$o# 8 2 8 F m1G
1 8 c<22Am= 8 c<2<2> 18 j=A 1> 85 #g= 8 1> 54 mA*
Xri-1ing tegenge*te$' aan 6e5eging
X
K
8 Z
K
x 8 <b> 0 Y=<0> 110 m= 8 0> bb j
X
net
8 2> 18 j 0> bb j 8 1> 41 j
1 8 c<2<1> 41 j=A1> 85 #g= 8 1> 2% mA*
Arbeid 4 energie
X
net
8 l
-:
Z
net
'
-:
$ 8 l Z
net
co* O '$ 8 l Z
LL
'$
Z
LL
8 ma
LL
8 m E '1A't
'1A't 8 <'1A'$=<'$A't= 8 <'1A'$= 1
2 2 2 2
X
net
8 l Z
LL
'$ 8 l m <'1A't= '$ 8 l m1 <'1A'$= '$ 8 l m1 '1
1 1 1 1
X
net
8 F m1
2
G F m1
1
G 8 92
3oof'*t0# 8+ ?e&o0' 1an energie
-----------------------------------------------------------------------------
Energie
2ineti*c&e energie
Energie in 1eer
Potenti7$e energie
Xri-1ing*energie
EEE
XET B/Y ?E3UiK B/Y EYETG)E
@: Experimente$e 1a*t*te$$ing
@: /6*o$00t
5&iet46conservatieve krachten
Pon*er1atie1e #rac&t+ Berric&te ar6ei' &angt niet af 1an ge1o$g'e 6aan
@: Z 8 f<x= Z ] f<t=> f<1=> E E E
61E X
G
8 Z' 8 mg&
2 2
X
G
8 l Z
G
'
-:
$ 8 l mg co* O '$
2 1 1 2
8 l mg co*<-o= '$ 8 - l mg 'y
1 1
8 -mg<y
2
- y
1
= 8 -mg&
Pon*er1atie1e #rac&t+ Yetto-ar6ei' o1er
5i$$e#e0rige ge*$oten 6aan 8 0
2
61+ 1 2 + X 8 l
-:
Z '
-:
$ 1ia / of ?
1

2
2 1 + X 8 - l
-:
Z '
-:
$ <'
-:
$ -'
-:
$=
1
@: 1 2 1 + X 8 0
niet-con*er1atie1e #rac&t+ Berric&te ar6ei' &angt af 1an ge1o$g'e 6aan
7otenti8le energie
)n z5aarte1e$'+
Upti$$en+ Xext 8 mg&
Z5aarte#rac&t+ XG 8 mg&
,aten 1a$$en 1an &oogte &+ @: 1G 8 2g&
2ineti*c&e energie+ F m1G 8 mg&
Upti$$en #o*t ar6ei' mg&
oge$i-#&ei' tot ar6ei' $e1eren mg&
@: Potenti7$e energie mg&
4 Beran'ering potenti7$e energie
9i 8 i
2
i
1
8 X
ext
8 mg<y
2
y
1
=
4 in z5aarte1e$'
2
9i 8 i
2
i
1
8 X
G
8 mg<y
2
y
1
= 8 - l
-:
Z
G
'
-:
$
1
4 a$gemeen+
2
9i 8 i
2
i
1
8 X 8 - l
-:
Z '
-:
$
1
4 5er#t en#e$ 1oor con*er1atie1e #rac&ten IIIIII
Elastische vervorming
Z
P
8 #x N Z
B
8 #x
2 x
9i 8 i<x= i<0= 8 - l
-:
Z
1
'
-:
$ 8 - l <-#x= 'x 8 F #xG
1 0
i
e$
<x= 8 F #xG
7otenti8le energie 944: kracht
4 )n 1 'imen*ie+
i 8 l Z<x='x C P
P+ 5aar'e i<x 8 0= Q <1aa# 8 0=
integreren - af$ei'en+ <'A'x= l Z<x='x 8 Z<x=
@: Z<x= 8 - 'i<x=A'x
;echanische energie
Pon*er1atief *y*teem <en#e$ con*er1atie1e #rac&ten=
X
net
8 92
2
9i
tot
8 - l
-:
Z '
-:
$ 8 - X
net

1
@: 92 C 9i 8 0
Tota$e mec&ani*c&e energie E 8 2 C i
6e&o0'en groot&ei' in con*er1atief *y*teem
E 8 2 C i 8 F m1G C mgy
61E 5aterg$i-6aan+
(ne$&ei' on'eraan+ F m1G 8 mg&
@: ge$i-#e *ne$&ei' c<2g&=
/$ti-'+ 2U : 2?
@: on'er*te 6aan *ne$$er
Slinger
a**a m
,engte $
?egin&oe# O 8 O
0
2ineti*c&eApotenti7$e energie W
(ne$&ei' W
axima$e *ne$&ei' W
Tre##rac&t in to05 W
Up t 8 0+ en#e$ potenti7$e energie i
Un'eraan+ minima$e i> maxima$e 2
Boort'0ren'+ i 2 i
Tre##rac&t+
-:
Z
T
L '
-:
$
@:Geen ar6ei'
E 8 F m1G C mgy8 mgy
0
1 8 c<2g<y
0
y== 8 c<2g$<co* O co* O
0
==
aximaa$ on'erin+
@: 1 8 c<2g$<1-co* O
0
==
^
-:
Z 8 m
-:
a N Ta'ia$e 1er*ne$$ing+ a
T
8 1GA$
@: m <1GA$= 8 Z
T
mg co* O
@: Z
T
8 m <1GA$ C g co* O= 8 2mg<co* O co* O
0
= C mg co* O
8 <% co* O 2 co* O
0
=mg
Behoud van energie
Yiet-con*er1atie1e #rac&ten+
61E 5ri-1ing
'i**ipatie1e #rac&ten
/n'ere 1ormen 1an energie+
t&ermi*c&e energie
c&emi*c&e energie
e$e#tri*c&e energie
EEE
TUT/,E 3UiBEE,3E)K EYTEG)E (TEEK( ?E3UiKEY
5er#t oo# 5aar 5etten 1an Ye5ton niet ge$'en
Achtbaan met 5ri-1ing
2
5ri-1ing 8 - l
-:
Z
5r
'
-:
$ 8 Z
5r
$

1
92 C 9i C Z
5r
$ 8 0
F m<1
2
G 1
1
G= C mg<y
2
y
1
= C Z
5r
$ 8 0
F m1
1
G C mgy
1
8 F m1
2
G C mgy
2
C Z
5r
$
61E $ 8 400 m
T&ermi*c&e energie W
Z5r W
F m1
1
G C mgy
1
8 F m1
2
G C mgy
2
C Z
5r
$
@: 0 C <1000 #g=g<40 m= 8 0 C <1000 #g=g<25 m= C Z
5r
$ @: Z
5r
$ 8 14b 000 j
Z
5r
8 14b 000 jA400 m8 %b0 Y
Veer
F m1
0
G 8 F #pG C "
#
Z
Y
F m1
0
G 8 F #pG C "
#
mg
@: "
#
8 <1
0
GA2gp= - <#pA2mg=
0waartekracht
-:
Z 8 G m
/
E

fr
r
2
2 2
X 8 l
-:
Z '
-:
$ 8 - Gm
/
l <fr E '
-:
$ =ArG


1 2 1

8 - Gm
/
l 'rArG
1


8 Gm
/
<1Ar
2
- 1Ar
1
= 8 <Gm
/
=Ar
2
- <Gm
/
=Ar
1
@: con*er1atie1e #rac&t
-:
Z 8 G m
/
E

fr
r
2
9i 8 i
2
i
1
8 - <Gm
/
=Ar
2
C <Gm
/
=Ar
1
@: i<r= 8 - <Gm
/
=Ar C P
F m1
1
G <Gm
/
=Ar
1
8 F m1
2
G <Gm
/
=Ar
2
<ntnappingssnelheid
F m1
1
G <Gm
/
=Ar
1
8 F m1
2
G <Gm
/
=Ar
2
ontnappen aan 'e aar'e+
minima$e *ne$&ei' k--: *ne$&ei' 8 0 op onein'ig
F m1
ont
G G E m
/
8 0 C 0

r
/
@: 1
ont
8 c<2G
/
Ar
/
= 8 11> 2 #mA*
/ar'e aan

/
8 5> 98 R 10
24
#gm

8 b> %5 R 10
22
#g
r
/
8 !> %8 R 10
!
m r

8 1> b4 R 10
!
m
1
ont
<aar'e=A1
ont
<maan= 8 c<<
/
Am
m
=<r

Ar
/
== 8 4> b
2 @ 1G @: 2<aar'e= 8 22 S 2<maan=
Vermogen
Bermogen 8 *ne$&ei' 5aarmee ar6ei' 1erric&t 5or't
D P 8 XAt
P 8 'XA't
(ne$&ei' 5aarmee energie omgezet 5or't
Een&ei'+ X <Xatt= Q 1 X8 1 jA*
U0'e een&ei'+ paar'e#rac&t <p#= + 1 #X_ 1> % p#
P 8 'X 8
-:
Z R '
-:
$ 8
-:
Z R
-:
1
't 't
4 1oor6ee$'+
Bermogen+ men*
a**a m 8 !0 #g
Trap op in t 8 4> 0 *
Tota$e &oogte y 8 4> 5 m
DP 8 XAt 8 mgy At 8 <!0 #g=g<4> 5 m= A4> 0 * 8 !!0 X
E 8 D Pt 8 <!!0 X=<4> 0 *= 8 2!00 j
Bermogen+ a0to
a**a m 8 1400 #g
3e$$ing 1an 10 aan 80 #mA0
Ber*ne$t 1an 90 #mA0 tot
110 #mA0 in !> 0 *
Z
T
8 b00 Y
*ti$*taan + Z 8 b00 Y C mg *in 10V 8 b00 Y C <1400 #g=g *in 10V 8 %100 Y
D P 8 Z1 8 <%100 Y=<22 mA*= 8 !8> 0 #X _ 91 p#
ri-'en + Z 8 ma
x
C Z
T
8 <1400 #g=<0> 9% mA*2= C b00 Y 8 2000 Y
D P 8 Z1 8 <2000 Y=<%0> ! mA*= 8 !1> 2 #X _ 82 p#
3oof'*t0# 9+ )mp0$*
-----------------------------------------------------------------------------
)mp0$*+ 6e&o0'en groot&ei'
Enge$*+ moment0m
Boora$ 6i- [6ot*ingen\
)nteractie 2 of meer 1oor5erpen
a**ami''e$p0nt
!mpuls 4 kracht
4 Kefinitie+
-:
p 8 m
-:
1
Een&ei'+ #gRmA*
Ye5ton+ [&oe1ee$&ei' 6e5eging\
4 2'e 5et 1an Ye5ton + ^
-:
Z 8 '
-:
pA't
Pon*tante m+ ^
-:
Z 8 '
-:
pA't 8 '<m
-:
1=A't 8 mE <'
-:
1A't= 8 m
-:
a
4 1oor6ee$'+ Tenni*op*$ag
Up*$ag+ 1 8 55 mA* <_ 180 #mA0=
a**a+ m 8 !0 g
Ti-'*'00r+ 4 m*
Z
gem
8 9pA9t 8 <m1
2
m1
1
=At 8 <<0> 0!0 #g=<55 mA*= 0=A0> 004 * _ 800 Y
4 1oor6ee$'+ 5ater*traa$
Xater*traa$+ 1> 5 #gA*
(ne$&ei'+ 20 mA*
Z
gem
8 9pA9t 8 <m1
2
m1
1
=At 8 <0 <1> 5 #g=<20 mA*==A1 * _ -%0 Y
2rac&t 1an a0to op 5ater
Behoud van impuls
Bqqr 6ot*ing+ m
/
-:
1
/
> m
?
-:
1
?
Ya 6ot*ing+ m
/
-:
1
/
d > m
?
-:
1
?
d
Experimentee$+
)n'ien geen externe #rac&ten
@: m
/
-:
1
/
C m
?
-:
1
?
8 m
/
-:
1
/
d C m
?
-:
1
?
d
Bqqr 6ot*ing+ m
/
-:
1
/
> m
?
-:
1
?
Ya 6ot*ing+ m
/
-:
1
/
d > m
?
-:
1
?
d
2rac&t 1an / op ?+
-:
Z 8 '
-:
p
?
A't
2rac&t 1an ? op /+
-:
Z 8 '
-:
p
/
A't
@: 0 8 '<
-:
p
/
C
-:
p
?
=A't
@:
-:
p
/
C
-:
p
?
8 con*tant
4 (y*teem met meer'ere 1oor5erpen+
-:
p 8 m
1
-:
1
1
C m
2
-:
1
2
C E E E C m
n
-:
1
n
8 ^
-:
p
i
'
-:
pA't 8 ^ '
-:
p
i
A't 8 ^
-:
Z
i
8 ^
-:
Z
0it5
XET B/Y ?E3UiK B/Y )Pi,(
Ger*o$eer' *y*teem+ tota$e imp0$* con*tant
/$gemener 'an 5etten 1an Ye5ton
4 1oor6ee$'+ trein5agon*
Geen 0it5en'ige #rac&ten <#orte 6ot*ing=
p
6
8 p
e
m
/
1
/
C m
?
1
?
8 m
/
1
/
d C m
?
1
?
d
m
/
1
/
8 <m
/
C m
?
=1d
@: 1d 8 <m
/
A<m
/
C m
?
==E1
/
8 12>0mA*
4 1oor6ee$'+ ter0g*$ag ge5eer
p
6
8 p
e
m
?
1
?
C m
T
1
T
8 m
?
1
?
d C m
T
1
T
d
0 C 0 8 m
?
1
?
d C m
T
1
T
d
@: 1
T
T 8 m
?
1
?
d Am
T
Botsingen en =stoot>
)mp0$*ie1e #rac&t+ #orte 9t
-:
Z 8 '
-:
pA't @: '
-:
p 8
-:
Z 't
e t
e
l'
-:
p 8
-:
p
e
-
-:
p
6
8 l
-:
Z 't 8
-:
j
6 t
e
t
6
-:
j 8 l
-:
Z 't 8
-:
Z
gem
9t
t
6
41oor6ee$'+ #arate*$ag
(ne$&ei' &an'+ 10 mA*
a**a &an'+ <C'ee$ arm= 8 1 #g
(topt o1er+ caE1 cm
j 8 9p 8 <1 #g=<10 mA*= 8 10 #gRmA*
)n p$an#+ 1
gem
8 5 mA*
9t 8 xA1
gem
_ 2 m*
Z
gem
8 jA9t _ 5000 Y
Behoud van energie en impuls
?ot*ingen+
2rac&ten> 1er*ne$$ingen moei$i-# te ana$y*eren
E$a*ti*c&e 6ot*ing+ 2ineti*c&e energie 6e&o0'en
F m
/
-:
1
/
C F m
?
-:
1
?
8 F m
/
-:
1
/
d C F m
?
-:
1
?
d
Yiet-e$a*ti*c&e 6ot*ing+
F m
/
-:
1
/
C F m
?
-:
1
?
8 F m
/
-:
1
/
d C F m
?
-:
1
?
d C J
Elastische botsing in 1 dimensie
m
/
1
/
C m
?
1
?
8 m
/
1
/
d C m
?
1
?
d
F m
/
-:
1
/
C F m
?
-:
1
?
8 F m
/
-:
1
/
d C F m
?
-:
1
?
d
@: m
/
<1
/
1
/
d = 8 m
?
<1
?
1
?
d =
@: m
/
<1
/
G 1
/
dG = 8 m
?
<1
?
G 1
?
dG =
@: m
/
<1
/
1
/
d =< 1
/
C 1
/
d= 8 m
?
<1
?
1
?
d =< 1
?
C 1
?
d=
@: 1
/
C 1
/
d 8 1
/
C 1
/
d
@: 1
/
1
?
8 <1
/
d 1
?
d =
4 ge$i-#e ma**ad*+
1
/
C 1
?
8 1
/
d C 1
?
d @: 1
?
d 8 1
/
1
/
1
?
8 <1
/
d 1
?
d = @: 1
/
d 8 1
?
*peciaa$ ge1a$+ 1
?
8 0 @: 1
/
d 8 0 Q 1
?
d 8 1
/
4 onge$i-#e ma**ad*+ 1
?
8 0
m
/
<1
/
1
/
d = 8 m
?
1
?
d @: 1
/
d 8 1
/
<<m
/
m
?
=A<m
/
C m
?
==
1
/
C 1
/
d 8 1
?
d @: 1
?
d 8 1
/
<<2m
/
=A<m
/
C m
?
==
a$* m
/
8 m
?
@: 1
/
s 8 0 Q 1
?
d 8 1
/
a$* m
/
:: m
?
@: 1
/
d _ 1
/
Q 1
?
d _ 21
/
a$* m
/
kk m
?
@: 1
/
d _ -1
/
Q 1
?
d _ 0
&iet4elastische botsingen
ee*te macro*copi*c&e 6ot*ingen
2ineti*c&e energie niet 6e&o0'en
-: potenti7$e> t&ermi*c&e> EEE energie
k- c&emi*c&e> EEE energie
Bo$#omen niet-e$a*ti*c&e 6ot*ing+ 1oor5erpen 6$i-1en *amen na 6ot*ing
Xe$ 6e&o0'en+ imp0$* <1ectorI=
Ballistische slinger
1E ?ot*ing + m1 8 <m C=1d
2E ($ingering + 2 C i 8 con*tant
F <m C=1dG 8 <m C=g&
!n 2 5of )6 dimensies
?e&o0' 1an #ineti*c&e energie <a$$een e$a*ti*c&eI=
?e&o0' 1an imp0$* <in e$#e ric&ting afzon'er$i-#I=
/$gemeen+
4 on6e#en'en <1
/
d > 1
?
d > O
/
d > O
?
d =
Yiet-e$a*ti*c&e 6ot*ing+ 2 1erge$i-#ingen
E$a*ti*c&e 6ot*ing+ % 1erge$i-#ingen
;assamiddelpunt
/$gemene 6e5eging+
Tran*$atie C rotatie C EEE
a**ami''e$p0nt <= en#e$ tran*$atie
6e5eegt 1o$gen* 5etten Ye5ton
x

8 <m
/
x
/
C m
?
x
?
=A<m
/
C m
?
= 8 <m
/
x
/
C m
?
x
?
=A
x

8 <m
1
x
1
C m
2
x
2
C R R R C m
n
x
n
=A<m
1
C m
2
C R R R C m
n
= 8 < ^ m
i
x
i
=A
4 )n % 'imen*ie*+
-:
r

8 < ^ m
i
-:
r
i
=A < 8 ^ m
i
=
4 /$gemeen+
-:
r

8 <1A= l
-:
r'm < 8 l'm =
;assamiddelpunt: dunne stang
4 0niforme *taafW
y

8 z

8 0
a**a per $engte-een&ei'+ t 8 A$
'm 8 t'x
x8$ $
@: x

8 <1A= l x'm 8 <1A= l tx'x 8 <t$G=A<2= 8 $A2

x80 0
4 niet-0niforme *taaf
t neemt $ineair toe
t
0
-: 2t
0
a**a per $engte-een&ei'+ t 8 t
0
<1 C ux= 8 t
0
<1 C xA$ =
$ $
8 l t'x 8 t
0
l <1 C xA$ ='x 8 <%A2= t
0
$
0 0
x8$
@: x

8 <1A= l x'm 8 <5A!=<t

0
A=$G 8 <5A9= $
x80
;assamiddelpunt: balken
4 K0nne ,-1ormige 6e0ge$
[Ber'ee$\ in 2 6a$#en / en ?
;assamiddelpunt en translatie

-:
r

8 ^ m
i
-:
r
i
<'
-:
r

A't= 8 ^ m
i
<'
-:
r
i
A't=
@:
-:
1

8 ^ m
i
'
-:
1
i
<'
-:
1

A't= 8
-:
a

8 ^ m
i
-:
a
i
8 ^

-:
Z
i
iit5en'ige #rac&ten )n5en'ige #rac&ten ^8 0

-:
a

8 ^

-:
Z
0it5
Tran*$atie 1an a$*of p0ntma**a oEiE1E
0it5en'ige #rac&ten
tweetrapsraket
Ta#et 6ree#t op in t5ee ge$i-#e 'e$en
Kee$ ) 1a$t $oo'rec&t om$aag
zet ge5oon 6aan 1er'er+ @: 1a$t op x 8 2'
Kee$ ) 1a$t op x 8 '
mi''en t0**en 'ee$ ) en 'ee$ )) @: 'ee$ )) op x 8 %'
3oof'*t0# 10+ Totatie6e5eging
-----------------------------------------------------------------------------
Tot n0 toe+ tran*$atie 1an [p0nt1oor5erpen\
Y0+ rotatie 1an *tarre 1oor5erpen
(ter# ge$i-#en' op tran*$atie+
rotatione$e po*itie
&oe#*ne$&ei'
&oe#1er*ne$$ing
rotatione$e traag&ei'
#rac&tmoment <s#oppe$d=
?e5eging *tar 1oor5erp+
Tran*$atie 1an ma**ami''e$p0nt
Totatie om ma**ami''e$p0nt
.efinities
4 Z0i1ere rotatie+
a$$e p0nten op cir#e$6e5eging ron' rotatie-a*
<Yiet noo'za#e$i-# 'oor =
4 3oe#po*itie O
Een&ei'+ ra'iaa$ <ra'= <,et op+ Y)ET in gra'enI=
O 8 $AT $ 8 T O
4 T + $oo'rec&te af*tan' tot rotatie-a*
En#e$ 1oor p$atte 1oor5erpen+ T _ r
Hoeksnelheid
3oe#1erp$aat*ing+ 9O 8 O
2
O
1
4 3oe#*ne$&ei'+ Dv 8 9OA9t
v 8 $im 9OA9t 8 'OA't
9t-:0
Po*itief a$* tegen5i-zerzinI
4 3oe#1er*ne$$ing+ D 8 <v
2
- v
1
= A9t
8 9vA9t
8 $im 9vA9t 8 'vA't
9t-:0
> v ge$i-# 1oor a$$e p0nten in *tar
1oor5erp
1 8 '$A't 8 T 'OA't 8 Tv
4 tangentia$e 1er*ne$$ing
a
tan
8 '1A't 8 T <'vA't= 8 T
4 ra'ia$e 1er*ne$$ing
a
T
8 1GAT 8 <Tv=GAT 8 TvG
-:
a 8
-:
a
tan
C
-:
aT
Versnellingen
Bertre# 0it *ti$*tan' <t 8 0= met 8 0> 0!0 ra'A*G
Ya t 8 8> 0 *+
&oe#*ne$&ei' v W
$ineaire *ne$&ei' 1 op 2> 5 m 1an mi''e$p0nt W
tangentia$e 1er*ne$$ing a
tan
W
centripeta$e 1er*ne$$ing a
T
W
$ineaire 1er*ne$$ing a W
8 9vA9t @: v
2
8 v
1
C 9t 8 8 0 C <0> 0!0 ra'A*G=<8> 0 *= 8 0> 48 ra'A*
1 8 Tv 8 <2> 5 m=<0> 48 ra'A*= 8 1> 2 mA*
a
tan
8 T 8 <2> 5 m=<0> 0!0 ra'A*2= 8 0> 15 mA*G
a
T
8 1GAT 8 <1> 2 mA*=GA<2> 5 m= 8 0> 58 mA*G
a 8 c<a
tan
G C a
T
G= 8c<<0> 15 mA*G=G C <0> 58 mA*G=G= 8 0> !0 mA*G
O 8 tan
1
<a
tan
Aa
T
= 8 tan
1
<0> 15 mA*G A 0> 58 mA*G=8 0> 25 ra' 8 15V
;eer definities
4 Zre`0entie f+ aanta$ om5ente$ingen per *econ'e
1 om5A* 8 2a ra'A* @: f 8 vA<2a= @: v 8 2af
4 Perio'e T+ ti-' no'ig 1oor 1 om5ente$ing
T 8 1Af
Een&ei'+ mfn 8 om5A* 8 3z
Vectoren
,ineaire *ne$&ei' 1+ 1ector
-:
1
3oe#*ne$&ei' v W @:
-:
v
@@: rec&ter&an'rege$
Uo#+
-:
a>
-:

3ineair 944: rotationeel

,ineair Totationee$ Te$atie
x O x 8 TO
1 v 1 8 Tv
a
tan
a
tan
8 T
1 8 1
0
C at v 8 v
0
C t
x 8 1
0
t C F atG O 8 v
0
t C F tG
1G 8 1
0
G C 2ax vG 8 v
0
GC 2O
D1 8 <1 C 1
0
=A2 Dv 8 <v C v
0
=A2
Pon*tante a> I
$otationele d/namica
Yo'ig 1oor +
2rac&t
-:
Z
P$aat* 5aar #rac&t+ <moment=arm
Tic&ting
-:
Z
@
8 T
L
Z 8 TZ
LE
2rac&tmoment+
8 TZ *in O
#rachtmoment
@
8 TZ *in O
Een&ei'+ mn 8 YEm
Bectorgroot&ei'+
po*itief a$* tegen5i-zerzin
negatief a$* 5i-zerzin
@ ^

/
8 T
/
Z
/

?
8 T
?
Z
?
*in !0V
8
/
C
?
8 T
/
Z
/
T
?
Z
?
*in !0V
8 <0> %0 m=<50 Y= <0> 50 m=<50 Y=<0> 8!!=
8 !> b YEm
$otationele traagheid
^Z 8 ma ^ 8 WW
Z 8 ma 8 mT
8 TZ 8 mTG
Traag&ei'*moment+ mTG
Traag&ei'*moment )+
^ 8 )
) 8 ^ m
i
T
i
G
3angt af 1an m
i
en T
i
III
%raagheidsmoment
) 8 ^mTG ) 8 ^mTG
8<5> 0 #g=<2> 0 m=G 8 <5> 0 #g=<0> 5 m=G
C<b> 0 #g=<2> 0 m=G C<b> 0 #g=<4> 5 m=G
8 48 #gEmG 8 14% #gEmG
Traag&ei'*moment tEoE1E een 6epaa$'e rotatie-a* III
#atrol
T
0
8 %%> 0 cm> 8 4> 00 #g
Z
T
8 15> 0 Y

5r
8 1> 10 Ym
in %>00 * tot %0> 0 ra'A*
^ 8 T
0
Z
T

5r
8 <0> %% m=<15> 0 Y= 1> 10 Ym 8 %> 85 Ym
8 'vA't 8 <%0> 0 ra'A* 0=A%> 00 * 8 10> 0 ra'A*G
) 8 ^ A 8 <%> 85 Ym=A<10> 0 ra'A*G= 8
0> %85 #gEmG
#atrol en emmer
) 8 ^ 8 T
0
Z
T

5r
Z
T
8 mg ma 8 mg mT
0

@: ) 8 T
0
<mg mT
0
=
5r
@: 8 <mgT
0

5r
=A<) C mT
0
G=
8 <15> 0=<0> %%= 1> 10
0> %85 C <1> 5%=<0> %%=G
8 !> 98 ra'A*G
a 8 T
0
8 <0> %%=<!> 98= 8 2> %0 mA*G
Stang
8 A) 8 <g $A2=A <1A% $G= 8 <%A2=<gA$=
Yiet con*tantI
Tip+ a
tan
8 $ 8 <%A2=g : g I
+ a
tan
8 <$A2= 8 <%A4=g
%raagheidsmomenten
) 8 ^ m
i
T
i
G @: ) 8 l TG'm
<zie oefening=
Stelling van Steiner of verschuivingsstelling
Boor5erp ma**a
Traag&ei'*moment om 5i$$e#e0rige a*+ )
Traag&ei'*moment om a* 'oor LL aan a*+ )

& 8 af*tan' t0**en 'e 2 rotatie-a**en

) 8 )

C&G
$otationele energie
2
tr
8 F m1G @: 2
rot
8 F )vG W
2 8 ^ F m
i
1
i
G 8 ^ F m
i
T
i
GvG 8 F ^ <m
i
T
i
G=vG
8 F )vG
X 8 l
-:
Z R '
-:
$ 8 l Z
L
T 'O 8 l'O
P 8 'XA't 8 'OA't 8 v
8 ) 8 ) 'vA't 8 ) <'vA'O=<'OA't= 8 )v <'vA'O=
O2 v2
X 8 l 'O 8 l )v 'v 8 F )v
2
G- F )v
1
G
O1 v1
Stang
1a$t o1er $A2 @: X 8 g $A2
@: rotatione$e energie+ F )vG
F )vG8 g $A2
F <1A%= $GvG 8 g $A2
@: v 8 c<<%g=A$=
(ne$&ei' tip+ 1 8 v$ 8 c<%g$= : c<2g$=
$ollen
To$$en 8 tran*$atie C rotatie
)n <a=+ 5ie$ ro$t met *ne$&ei' 1 naar rec&t*
)n <6=+ 5ie$ *taat *ti$> gron' 6e5eegt naar $in#*
(ne$&ei' gron'> p0nt P+ 1
Xie$ in <6=+ p0re rotatie @: 1 8 Tv
To$$en 8 rotatie ron' p0nt P+ omentane a*
(ne$&ei' P tEoE1E 1<8 Tv= @: *ne$&ei' tEoE1E P+ 1
@: &oe#*ne$&ei' ron' momentane a* 8 v
@: 2
tot
8 F )
P
vG
(te$$ing 1an (teiner+ )
P
8 )

CTG
2
tot
8 F )
P
vG 8 F )

vG C F TGvG 8 F )

vG C F 1

G
$ollende bol
Tota$e energie+ F )

vG C F 1G C gy
0 C 0 Cg3 8 F )

vG C F 1G C 0
$ollen en gli,den
Tota$e energie+ F )

vG C F 1G C gy
)n ) *tee'* rG
v 8 1Ar @@: <ro$$en'e= 1oor5erpen 1 onaf&an#e$i-# r
3oe 'ic&ter ma**a 6i- a*> &oe #$einer )

To$$en trager 'an g$i-'en+

Energie in rotatie
Geen energie1er$ie* 'oor 5ri-1ing+
En#e$ *tati*c&e 5ri-1ing
?e5eging L

#rac&t
@: geen ar6ei' 1erric&t 'oor 5ri-1ing
$ollen: kracht5moment6en
g *in O Z
5r
8 a
Z
Y
g co* O 8 0
^

8 )

Z
5r
r
0
8 < 2A5 r
0
G= 8 < 2A5 r
0
G= <aAr
0
=
g *in O 2A5 a 8 a
@: a 8 <5Ab=g *in O
1 8 c<2ax= 8 c<2<<5Ab=g *in O=<3A*in O== 8 c<<10Ab=g3=
Bowlen: rollen en slippen
1E Tran*$atie +
a
x
8 ^Z
x
8 Z
5r
8 "
#
Z
Y
8 "
#
g
1

8 1
0
C a
x
t 8 1
0
"
#
gt
2E Totatie +
)

8 ^

2A5 r
0
G

8 "
#
gr
0
v

8 v
0
C

t 8 <5"
#
gt=A<2r
0
=
Z0i1er ro$$en+
1

8 v

r
0
1
0
"
#
gt 8 <<5"
#
gt=A<2r
0
==r
0
@: t 8 <21
0
=A<b"
#
g=
3oof'*t0# 11+ )mp0$*moment N a$gemene rotatie
-----------------------------------------------------------------------------
!mpulsmoment
(ne$&ei' k--: rotatione$e *ne$&ei'
Ber*ne$$ing k--: rotatione$e 1er*ne$$ing
2rac&t k--: #rac&tmoment
a**a k--: traag&ei'*moment
^

= )

N 2
rot
8 F )vG
p 8 m1 @: , 8 )v
2
'e
5et 1an ne5ton 1oor rotatie +
^

8 ) 8 ) <'vA't= 8 '<)v=A't
8 ',A't
(y*teem zon'er netto 0it5en'ig #rac&tmoment+
',A't 8 0 , 8 )v con*tant <) groot> v #$ein Q ) #$ein> v groot=
Behoud van impulsmoment
Geen netto #rac&tmoment+ #rac&t 'oor rotatie-a*
)
1
v
1
8 )
2
v
2
[P0nt\1oor5erp+ ) 8 mTG
1
2
8 T
2
v
2
8 T
2
v
1
<T
1
GA T
2
G= 8 1
1
<T
1
AT
2
=
4 1oor6ee$'+
/ 1er*ne$' tot v
1
8 b>2 ra'A*
,
/
8 )
/
v
1
8 F
/
T
0
Gv
1
8 F <!>0 #g=<0>!0 m=G<b>2 ra'A*= 8 b> 8 #gEmGA*
8 9,A9t 8 <b>8 #gEmGA* 0=A<2>0 *= 8 %> 9 Ym
(c&i-f ? tegen / ge'r0#t +
)
/
v
1
8 <)
/
C )
?
=v
2
v
2
8 <)
/
A<)
/
C )
?
== v
1

8 <
/
A<
/
C
?
== v
1

8 <!> 0 #gA15> 0 #g=<b> 2 ra'A*= 8 2E9 ra'A*
&eutronenster
Ein'e $e1en*'00r *ter+
?ran'*tof in #ern raa#t op
)neen*torting #ern on'er z5aarte#rac&t
@: 1orming ne0tronen*ter T _ 10 #m
v
2
8 <)
1
A)
2
= v
1
8 <<
2
A
5
m
1
r
1
G=A<
2
A
5
m
2
r
2
G== v
1
8 <r
1
GAr
2
G= v
1
f
2
8 v
2
A<2a= 8 <r
1
GAr
2
G= f
1
8 <b R 10
5
#mA10 #m=G <1> 0 om5 A <100 S 24 S %!00 *==
_!00 A*
[m*-p0$*ar*\I
!mpulsmoment: vector
(ymmetri*c& 1oor5erp om *ymmetrie-a*+
-:
, 8 )
-:
v
Tec&ter&an'rege$
?E3UiK B/Y )Pi,(UEYT
$oterend platform
an <!0 #g= op !> 0 m> 1 8 4> 2 mA*
P$atform ) 8 1800 #gEmG
, 8 ,
m
C ,
p
0 8 mTG <1AT= )v
v 8 <mT1=A) 8 <<!0 #g=<%> 0 m=<4> 2 mA*==A1800 #gEmG 8 0> 42 ra'A*
#rachtmoment: vector
Z 8 ma @:
-:
Z 8 m
-:
a
^ 8 )
8 TZ *in O
-:
8
-:
r S
-:
Z 8 ^<
-:
r
i
S
-:
Z
i
=
iit5en'ig 1ectorpro'0ct
!mpulsmomentvector
/$gemeen *y*teem+
-:
, 8 ^
-:
,
i
-:

net
8 ^
-:

i
8 ^<
-:
r
i
S
-:
Z
i
= 8 ^
-:

0it

'
-:
,A't 8 ^
-:

0it


-:
, N
-:
tEoE1E ze$f'e oor*prong U
En#e$ in inertiaa$*te$*e$
Uf tEoE1E
Star voorwerp
Boor e$#e [p0ntma**a\ i+
-:
,
i
8
-:
r
i
S
-:
p
i
Pomponente $ang* rotatie-a*
,
iv
8 r
i
p
i
co* w 8 m
i
1
i
r
i
co* w
,et op+
&oe# t0**en
-:
r
i
N
-:
p
i
+ 90V
w + &oe# t0**en
-:
,
i
en rotatie-a*
1
i
8 T
i
v
T
i
8 r
i
co* w
@: ,
iv
8 m
i
1
i
r
i
co* w 8 m
i
T
i
Gv
(ommeren o1er a$$e [p0ntma**ad*\ +
,
v
8 ^ ,
iv
8 ^< m
i
T
i
G=v 8 )v
Pomponente $ang* rotatie-a* +
,
v
8 ^ ,
iv
8 ^< m
i
T
i
G=v 8 )v
/$* rotatie-a* 8 *ymmetrie-a*+

-:
,8 ,
v
-:
e
v
C ,
T
-:
e
T

p0nten aan an'ere zi-'e a*+
,
v
+ in 'eze$f'e zin
,
T
+ in tegenge*te$'e zin
@@:
-:
, 8 )
-:
v
;achine van Atwood <&f'*t 4 + $ift contra ge5ic&t @: ge5ic&t #atro$ 1er5aar$oo*'=
)mp0$*moment om U +
, 8 <m
/
C m
?
=1T
0
C ) <1AT
0
=
2rac&tmoment om U+
8 m
?
gT
0
m
/
gT
0
8 ',A't
<m
?
m
/
=gT
0
8 <m
/
C m
?
=T
0
<'1A't= C <)AT
0
=<'1A't=
@: a 8 '1A't 8 <<m? m/=A<<m/ C m?= C )AT
0
G==g
?ietswiel
Totatie-a* $ang* y-a* @:
-:
, 8 ,
-:
e
y
Z5aarte#rac&t in mi''e$p0nt 5ie$> $ang* <=z-a*
-:
8
-:
r S m
-:
g 8 mrg
-:
e
x
@:
-:
, _
-:
9t $ang* negatie1e x-a*
@: /* 'raait naar $in#*I
!mpulsmoment 4 krachtmoment
/ [0it\ *c&ermQ ? [in\ *c&erm
@:
-:
,
/
Q
-:
,
?
@:
-:
, 8
-:
,
/
C
-:
,
?
%weede wet van #epler
[Xet 'er per#en\
)n 't+ '/ 8 F <r=<1't *in O=
'/A't 8 F r1 *in O
Um zon+ , 8 L
-:
r S m
-:
1 L 8 mr1 *in O
@: '/A't 8 <1A<2m== ,
2rac&tmoment 8 0 <
-:
Z 8 <<Gm=ArG= fr =
@: '/A't 8 con*tant
#ogel in cilinder
2oge$ om U+ , 8 L
-:
r S
-:
p L 8 T
0
m1
Ya 6ot*ing+ , 8 )v 8 <)
c
C mT
0
G= v
8 < F C m=T
0
Gv
v 8 , A<< F C m=T
0
G=
8 <m1T
0
=A<< F C m=T
0
G= 8 <m1=A<< F C m=T
0
=
2
e
2
6
8 F )
c
vG C F mT
0
GvG F m1G
ine$a*ti*c&e 6ot*ing
%ol
Totatie-a* 'raait om 1ertica$e a*+ prece**ie
^
-:
8 '
-:
,A't
', 8 <, *in w='O 8 L
-:

net
L't
x 8 'OA't 8 <1A't=<',A<, *in w==
8 <',A't=<1A<, *in w==
8 A<, *in w=
8 <rg *in w=A<, *in w= 8 <gr=A,
8<gr=A)v
5&iet46inertiaalstelsels
)nertiaa$*te$*e$+
niet 1er*ne$$en' referentie*te$*e$
<t5ee'e= 5et 1an Ye5ton ge$'ig m
-:
a 8 ^
-:
Z
)n roteren' *te$*e$+ 6a$ $i-#t te 1er*ne$$en zon'er #rac&t
@: niet-inertiaa$*te$*e$
)n niet-inertiaa$*te$*e$+
1oer fictie1e #rac&ten in om m
-:
a 8 ^
-:
Z te re''en
Toteren'e *te$*e$*+
Pentrif0gaa$#rac&t
Porio$i*#rac&t
4 Pentripeta$e #rac&t+
)n 1a*t *te$*e$+ no'ig 1oor cir#e$6aan
)n roteren' *te$*e$+ tegen centrif0gaa$#rac&t
[Pentrif0ga$e #rac&t\+ *c&i-n#rac&t
En#e$ no'ig in niet-inertiaa$*te$*e$
Xat oefent 'ie #rac&t 0itW
Z
cf
8 <m1G=Ar 8 mvGr
-:
a
cf
8
-:
v S <
-:
v S
-:
r=
-orioliskracht
4 ?a$ 1an / naar ?+
1E in 1a*t *te$*e$+
1
?
8 r
?
v : 1
/
8 r
/
v
2E in roteren' *te$*e$+
Xi-#t af naar rec&t*
r
?
r
/
8 1t
*
/
8 1
/
t Q *
?
8 1
?
t
* 8 *
?
*
/
8 <1
?
1
/
=t
* 8 <r
?
r
/
= vt 8 v1tG
a
Por
8 2v1
-:
a
Por
8 2
-:
v S
-:
1
4/f60iging 5in'en+
Up noor'e$i-# &a$fron'+
tegen5i-zerzin ron' $age-'r0#ge6ie'
Ur#anen> *tormen
4 ?a$$i*tie#
4 Bertica$e 1a$+ af5i-#ing naar oo*ten
3oof'*t0# 12+ (tati*c& e1en5ic&t Q e$a*ticiteit N 6re0#
-----------------------------------------------------------------------------
Statica
(om 1an #rac&ten 8 0
(om 1an #rac&tmomenten 8 0
Boor5erpen in r0*t <of 6e5eegt met con*tante *ne$&ei'=
(t0'ie 1an e1en5ic&t
Evenwicht
1*te 1oor5aar'e+
/$ti-' <min*ten*= z5aarte#rac&t
@: min*ten* 1 an'ere #rac&t no'ig om
-:
a 8 0
2rac&t+ 1ector
^ Z
x
8 0 N ^ Z
y
8 0 N ^ Z
y
8 0
2'e 1oor5aar'e+
Uo# geen #rac&tmomenten
Um 5i$$e#e0rige a*
@: ^ 8 0
Stabiliteit
E1en5ic&t+ ^
-:
Z 8 0 8 ^
-:

Ber*toor e1en5ic&t+
Ter0g naar e1en5ic&t+
(ta6ie$ e1en5ic&t
Ber'er 5eg 1an e1en5ic&t+
)n*ta6ie$ e1en5ic&t
?$i-ft $iggenA6e5egen+
Ye0traa$ e1en5ic&t
@: (ta6ie$ e1en5ic&t zo$ang z5aartep0nt 6o1en *te0n1$a#
Elasticiteit
2$eine 1eran'eringen+ Z 8 #9$
Grotere 1eran'eringen+ permanente
1er1orming
iitein'e$i-#+ 6re0#
Experimentee$+ 9$ 8 <1AE=<ZA/= $
0
/+ 'oor*ne'e
$
0
+ oor*pron#e$i-#e $engte
E+ e$a*ticiteit*mo'0$0* <materiaa$con*tante=

Spanning 4 vervorming
2rac&t per opper1$a#te-een&ei'+ *panning
*panning 8 ZA/
,engte1eran'ering per $engte-een&ei'+ 1er1orming
1er1orming 8 9$A$
0
ZA/ 8 E <9$A$
0
=
@: E 8 <ZA/=A<9$A$
0
= 8 *panningA1er1orming
%rek1 druk1 schuif
1E Tre#
o1era$ in materiaa$
oo# tre##rac&t aan an'ere
#ant
2E Kr0#
tegenge*te$'e 1an tre#
9$ 8 <1AE=<ZA/= $
0
oo# &ier
ze$f'e E
%E (c&0if
9$ 8 <1AG=<ZA/= $
0
G+ g$i-'ing*mo'0$0*
9$ L $
0
-ompressie
Kr0##rac&ten 0it a$$e ric&tingen+ 'r0#
'r0# 8 #rac&tAopper1$a#te
9BAB
0
8 <1A2= 9P
2+ compre**iemo'0$0*
Balk
?a$# <9> 5 cm S 14 cm= op t5ee on'er*te0ningen
a**a 25 #g
2 1ertica$e 6a$#en <'a#=
et 1ei$ig&ei'*factor 5
Xat i* maxima$e 6e$a*ting Z
,
W
axima$e 6e$a*ting+ af*c&0if*ter#te
Z 8 1A5 /<5 R 10! YAm2= 8 1% 000 Y
^ 8 Z
,
<1> 2 m= mg<1> 8 m= Z
,
<2> 4 m= C Z<%> ! m= 8 0
Z
,
8 <Z<%> ! m= mg<1> 8 m==A<<1> 2 C 2> 4= m= 8 1% 000 Y
@: 'a# maximaa$ 2!00 #g
3oof'*t0# 1%+ B$oei*toffen
-----------------------------------------------------------------------------
?asen
% 6e$angri-#e fa*en 1an materie+
Ba*te toe*tan' + niet *amen'r0#6aar N 6e&o0't 1orm
B$oei*tof + niet *amen'r0#6aar <61E g$a*ramen> teer J=
Ga* + 10$t 6e*c&i#6aar 1o$0me
/n'ere+ P$a*ma <61E t1> zon J= Q ,i`0i' cry*ta$* Q J
.ichtheid
y 8 mAB m 8 yB
4 Een&ei'+ #gAmg
Baa# oo# in+ gAcmg <1000 #eer #$einer=
4 Boor 1$oei*toffen en ga**en af&an#e$i-# 1an P en T
4 (oorte$i-# ge5ic&t+ yAy
5ater
Kimen*ie$oo*
.ruk
P 8 ZA/
4 Een&ei'+ YAm2 8 Pa
(ca$aire groot&ei'
4 Z+ #rac&t 'ie $oo'rec&t in5er#t op /
4 )n 1$oei*tof+ 'r0# ge$i-# in a$$e ric&tingen
4 )n 1$oei*tof+ 'r0##rac&t a$ti-' L op 1a*t opper1$a#
Vloeistofdruk
Pon*tante 'ic&t&ei'
Kr0# @: ge5ic&t 1$oei*tof 6o1en /
Z 8 mg 8 <yB=g 8 y</&=g
P 8 ZA/ 8 yg&
@: Unaf&an#e$i-# 1an /
Ge$i-# op ge$i-#e 'iepte
4 [P$a#-e\ in e1en5ic&t
P/ <P C 'P=/ yg/'y 8 0
'PA'y 8 yg
P2 y2
l 'P 8 - l yg'y
P1 y1
y2
P
2
- P
1
8 - l yg'y
y1
Pon*tante 'ic&t&ei'
Kr0# [6o1en\ 1$oei*tof+ P
0
P
2
P
1
8 yg<y
2
y
1
=
P 8 P
0
C yg&
Kr0# [6o1en\ C 1$oei*tof'r0#
4 1oor6ee$'+ /`0ari0m
2rac&t op e$#e [*trip\+ 'Z 8 P'/ 8 ygy$'y
Tota$e #rac&t+
y2
Z 8 - l yg$y'y 8 F yg$<y
2
G - y
1
G= 8 F <1000 #gAmg=g<%>0 m=m<2>0 m=G <1> 0m=Gn
y1 8 44 000 Y
B$0gge *c&atting+ Z 8 P/
Z _ <yg&=/ _ <1000 #gAm%=g<1> 5 m=<%> 0 mG= _ 45 000 Y
Atmosfeerdruk
Ga**en+ #$eine 'ic&t&ei'
Yorma$e &oogte1er*c&i$$en+ 'r0# o1era$ ge$i-#
Grote &oogte1er*c&i$$en+ y @ P <onge1eer=
yAy
0
8 PAP
0
P
0
+ 'r0# op zeeni1ea0
8 1> 01% R 105 YAmG 8 101% &Pa
'PA'y 8 yg 8 P <y
0
AP
0
= g
P y
l<'PAP= 8 - <y
0
AP
0
= g l 'y
P0 0
$n <PAP0= 8 8 - <y
0
AP
0
= gy
P 8 P
0
e
< y
0
gAP
0
= y
/tmo*feer &eeft geen *c&erpe 6o1en#ant
<y
0
g=AP
0
8 <<1> 29 #gAmg=g=A<1> 01% R 10
5
YAm2= 8 1> 25 R 10
4
m
1
3a$1e atmo*feer'r0#+ P 8 F P0
F 8 e
1>25R10e<4= y
$n F 8 1> 25 R 10
4
y
@: y 8 5550 m
Up zeeni1ea0+ gemi''e$'e 'r0#
P
0
8 1> 01% R 10
5
YAm
2
8 101% &Pa 8 101> % #Pa 8 1 atm
/n'ere een&ei'+
1 6ar 8 1> 000 R 10
5
YAm
2
1 atm 8 101% m6ar
4 1oor6ee$'+ Tiet-e
Kr0# 6o1en 5ater W
P/ C yg/& 8 P
0
/
P 8 P
0
yg&
7ascal
Up 100 m 'iepte in meer+
P 8 yg& 8 9> 8 R 105 YAm2 8 9> b atm
Tota$e 'r0#+ P C P
0
8 9> b atm C 1> 0 atm8 10> b atm
XET B/Y P/(P/, + iit5en'ige 'r0# P op 1$oei*tof @: 'r0# neemt o1era$ in
1$oei*tof toe met P
P
0it
8 P
in
@: Z
0it
AZ
in
8 /
0it
A/
in
Z
0it
AZ
in
+ &et mec&ani*c& 1oor'ee$
<niet 6e&o0' 1an #rac&t> maar 6e&o0' 1an energie=
;ano4barometers
manometer+ 'r0#meter
6arometer+ $0c&t'r0#meter
4 Upen-60i* manometer+
P 8 P
0
C yg9&
yg9&+ extra-'r0# 6o1enop P
0
(om*+ en#e$ 9& gege1en
1 mm 3g 8 1%% YAmG 8 1 Torr
1 atm 8 b!0 mm 3g
1 mm 3
2
U 8 9> 80 YAmG
1 atm 8 10> % m 3
2
U
4 25i#6arometer+
P 8 yg9&
G$a*#o$om 6o1en #5i#+ 1ac0zm
b!> 0 cm &oog <gemi''e$'=
Xater6arometer+ 10> % m &oog
@: 1ac0zmpomp nooit meer 'an 10 m om&oog pompen
Archimedes
Un'erge'ompe$' 1oor5erp $i-#t min'er te 5egen
@: op5aart*e #rac&t 0itgeoefen' 'oor 1$oei*tof
Kr0# on'eraan : 'r0# 6o1enaan
P
2
8 y
1
g&
2
: P
1
8 y
1
g&
1
Z
?
8 Z
2
Z
1
8 y
1
g/<&
2
&
1
= 8 y
1
g/9& 8 y
1
B g 8 m
1
g
XET B/Y /TP3)EKE( +
op5aart*e #rac&t 8 ge5ic&t 1erp$aat*te 1$oei*tof
4 Xet 1an /rc&ime'e*+
Up5aart*e #rac&t Z
?
op 1oor5erp K
8 op5aart*e #rac&t op 1o$0me Kd
Up5aart*e #rac&t op 1o$0me Kd
8 ge5ic&t 1$oei*tof in Kd
@: Z
?
8 mdg
4 (c&i-n6aar ge5ic&t+
Z 8 mg Z
?
8 mg y
5
Bg
8 <b0 #g=g <1> 025 R 10% #gAm%=g<0> 0% m%= 8 <40 #g=g
Eenmaa$ 0it 5ater+ 1o$$e ge5ic&t <b0 #g=g
4 (c&i-n6aar ge5ic&t+
5 5d 8 Z
?
5 8 y
1oor5erp
Bg
5 5d 8 y
5
B g
5A<5 5d= 8 <y
1oor5erp
Bg=A<y
5
Bg= 8 y
1oor5erp
Ay
5
@: 5A<5 5d= 8 <14> b #g=g A <14> b #g 1%> 4 #g=g 8 11> %
.ri,ven
3o0t on'erge'ompe$' in 5ater+ Z
?
: mg
@: netto op5aart*e #rac&t @: 1er*ne$t om&oog
/$ti-' a$* y
1$oei*tof
Bg : y
1oor5erp
Bg
Kri-ft a$* Z
?
8 mg
y
1$oei*tof
B
1erp$aat*t
g 8 y
1oor5erp
B
1oor5erp
g
B
1erp$aat*t
AB
1oor5erp
8 y
1oor5erp
Ay
1$oei*tof
1oor6ee$'+ 3o0t+ *g 8 0> ! <*oorte$i-# ge5ic&t=
@: !0{ on'erge'ompe$'
)j*6erg+ *g
i-
* 8 0> 91bQ *g
zee5ater
8 1> 025
@: 89>5{ on'erge'ompe$'
-ontinenten
Kic&t&ei' continent k 'ic&t&ei' mante$ge*teente
@: continenten ['ri-1en\ op mante$ge*teente
Typi*c&e 5aar'en+ y
con
8 2800 #gAmg Q y
mante$
8 %%00 #gAmg Q Ki#te conE 8 %5#m
B
1erp$aat*t
AB
1oor5erp
8 y
1oor5erp
Ay
1$oei*tof
8 2800A%%00 8 0> 85
@: Pontinent *tee#t 5> % #m 6o1en mante$ 0it
Ballonnen
Z
?
| m
3e
g C m
$a*t
g
y
$0c&t
Bg | <y
3e
B C 180 #g=g
B | 180 #gA<y$
0c&t
y
3e
=
B | 180 #gA<1> 29 #gAmg 0> 1b9 #gAmg= 8 1!0 mg
Up grotere &oogte+ y
$0c&t
@: B
H/drod/namica
(troom$i-nen
,aminaire *troom 1* t0r60$ente *troom
)nterne 5ri-1ing+ 1i*co*iteit
Xer1e$ingen
-ontinu@teitsvergeli,king
a**a'e6iet+ 9mA9t
3oe1ee$&ei' 1$oei*tof 'ie een p$aat* pa**eert +
9m
1
A9t 8 <y
1
9B
1
=A9t 8 <y
1
/
1
9$
1
=A9t 8 y
1
/
1
1
1
Geen 1$oei*tof 6i- of 5eg+
@: y
1
/
1
1
1
8 y
2
/
2
1
2
< y con*tant + /
1
1
1
8 /
2
1
2
=
Bo$0me'e6iet+ 9BA9t 8 /1
4 1oor6ee$'+ Ber5arming*#anaa$
T0imte 1an %00 mg Q ,0c&t e$#e 15 min 1er1er*t Q (ne$&ei' in #anaa$+ 1
1
8 %>0 mA*
/
2
1
2
8 /
2
$
2
At 8 B
2
At
/1 8 </
2
1
2
=A1
1
8 B
2
A<1
1
t= 8 %00 mgA<<%> 0 mA*=<900 *== 8 0> 11 mG
Bernoulli
Bi*co*iteit 1er5aar$oo*6aar
Un*amen'r0#6aar
,aminaire *troom
B$oei*tof in 1 '05t 1$oei*tof in 2 naar rec&t*
/r6ei' 1erric&t op 6$a05 1$oei*tof1o$0me+
Koor 1$oei*tof $in#* 1an 1 + X
1
8 Z
1
9$
1
8 P
1
/
1
9$
1
Koor 1$oei*tof rec&t* 1an 2 + X
2
8 P
2
/
2
9$
2
Koor z5aarte#rac&t + X
%
8 mg<y
2
y
1
=
X 8 X1 CX2 CX%
8 P
1
/
1
9$
1
P
2
/
2
9$
2
mgy
2
C mgy
1
F m1
2
G- F m1
1
G 8 P
1
/
1
9$
1
C mgy
1
P
2
/
2
9$
2
mgy
2
F y1
2
G- F y1
1
G 8 P
1
C ygy
1
P
2
ygy
2
m 8 yB 8 y/9$
P
1
C F y1
1
G C ygy
1
8 P
2
C F y1
2
G C ygy
2
Geen *troming <&y'ro*tatica=+ 1
1
8 1
2
8 0
P
2
P
1
8 yg<y
2
y
1
=
Geen &oogte1er*c&i$+ y
1
8 y
2
8 0
P
1
C F y1
1
G 8 P
2
C F y1
2
G
Groot*te *ne$&ei' k--: #$ein*te 'r0#
%orricelli
Kiameter 1at groot @: 12 _ 0
/tmo*feer'r0# ge$i-# @: P
1
8 P
2
F y1
1
G C ygy
1
8 ygy
2
@: 1
1
8 c<2g<y
2
y
1
==
Ze$f'e *ne$&ei' a$* na 1ri-e 1a$I
Bernoulli toegepast
Ge$i-#e &oogte P
1
C F y1
1
G 8 P
2
C F y1
2
G
Groot*te *ne$&ei' k--: #$ein*te 'r0#
Vliegtuig
4 ,0c&t *troomt *ne$$er o1er
6o1en#ant 1$e0ge$
@: netto \$ift\-#rac&t om&oog
P
1
P
2
8 <Z
1
Z
2
=A/ 8 F y<1
2
G 1
1
G=
4 1
2
G 1
1
G
Borm 1$e0ge$ Q 3oe# 1$e0ge$ <\ang$e of attac#\= Q \Z$ap*\
4 3angt af 1an y
,0c&t&a1en* op grote &oogte
Temperat00r
4 Geen t0r60$entie
\(ta$$\
0eilen
Borm 1an zei$ 1$e0ge$
@:
-:
Z
5in'
L
-:
1
5in'
2ie$ zorgt 1oor \tegen'r0#\+
-:
Z
5ater
L #ie$
Te*0$teren'e #rac&t tegen 5in' in
;agnus4effect
,aag-e $0c&t 'raait mee met opper1$a# 6a$+ \gren*$aag\
)n /+ *ne$&ei' afgerem'
)n ?+ *ne$&ei' 1ergroot
@: netto-#rac&t / ?
?a$ 5i-#t af in \*pin\ric&ting
V!A
Yormaa$+ 6$oe' naar &er*enen 1ia 2 1erte6ra$e *$aga'er*
/$* <parti7$e= 1er*topping aan 1 #ant+ Grotere *ne$&ei' 'aar N 2$einere 'r0#
@: 6$oe' 1an *$aga'er 1 naar 2> ip1 naar &er*enen
+indmolen
Xin'+
2ineti*c&e energieA1o$0me+ F y1G 8 F <AB=1G
Bo$0me $0c&tA*+ 9BA9t 8 /1
/+ opper1$a#te 5ie#en
Effici7ntie+ }
Xin' niet 1o$$e'ig ge*topt N ec&ani*c&e effici7ntie
Bermogen 8 U1erge'ragen energie A ti-'*een&ei'
8 <EnergieA1o$0me=<1o$0meAti-'*een&ei'=
P 8 F y1G S /1 S }
PA/ @ F y1g
Viscositeit
)n5en'ige 5ri-1ing in 1$oei*tof+ \*troperig&ei'\
Z 8 ~/ <1A$= ~ 8 <Z$=A<1/=
Een&ei'+ YE*AmG 8 PaE*
cg*-een&ei'+ 'yneE*AcmG 8 P
1aa# in cP810
%
PaE*
Temperat00r*af&an#e$i-#I
<ppervlaktespanning
o$ec0$en aan opper1$a#+ min'er aangetro##en
@: Upper1$a# op tre# 6e$a*t
Upper1$a#te*panning
8 ZA$
Pro6eert opper1$a# zo #$ein moge$i-# te ma#en
eten 1an opper1$a#te*panning+ 8 ZA2$
!nsect op water
(amen met Z
?
+ 1oor5erpen met y : y
5
'ri-1en <16+ *pe$' op 5ater> in*ect=
Upper1$a#te*panning#rac&t maa#t &oe# O met 1ertica$e
Xer#t in o1er af*tan' 2ar
Z
y
8 mg
2ar co* O _ <1A!= mg
2a<2> 0 R 10
5
m=<0> 0b2 YAm= co* O _ <1A!=<%> 0 R 10
!
#g=g
co* O _ 0> 54 k 1
-apillaire werking
/antre##ing mo$ec0$en in 1$oei*tof+ co&e*ie
@: opper1$a#te*panning
/antre##ing mo$ec0$en met 5an'+ a'&e*ie
Xater+ co&e*ie k a'&e*ie
25i#+ co&e*ie : a'&e*ie
3oof'*t0# 14+ Tri$$ingen
-----------------------------------------------------------------------------
;echanische trillingen
Beer+ E1en5ic&t*tan' <x 8 0=
Externe #rac&t+ Z
ext
8 C#x
Ter0g'ri-1en'e #rac&t+ Z 8 #x
0itgeoefen' 'oor 1eer
/+ amp$it0'e
Tri$$ing t0**en x 8 / en x 8 C/
%rillingen
iit5i-#ing+ x
/mp$it0'e+ / <maxima$e 0it5i-#ing=
Pyc$0*+ 1an 6egin- tot 6eginp0nt
Perio'e+ T <ti-'*'00r 1an cyc$0*=
Zre`0entie+ f <aanta$ cyc$iA*econ'e=
Een&e'en+ T+ *
f+ 3z 8 *
1
f 8 1AT T 8 1Af
Harmonische beweging
4Z @ x @: en#e$1o0'ige &armoni*c&e 6e5eging <E3?=
ma 8 ^Z
m <'GxA'tG= 8 #x
4<'GxA'tG= C <#Am=x 8 0
x 8 /co*<vt C w=
'xA't 8 v/*in<vt Cw=
'GxA'tG 8 vG/co*<vt Cw=
vG/co*<vt Cw= C <#Am= /co*<vt C w= 8 0
<<#Am= - vG= /co*<vt C w= 8 0
@: vG 8 #Am
/> w+ te 6epa$en 0it 6egin1oor5aar'en
416+ t 8 0> 1 8 0> x maximaa$
1 8 'xA't 8 'm/co*<vt C w=n A 't 8 v/*in<vt C w= 8 0
@: w 8 0
x 8 /co* vt
/+ amp$it0'e
416+ t 8 0> x 8 0> 1 : 0
x 8 /co*<vt C w= 8 0
@: w 8 aA2
1 8 'xA't 8 v/*in<vt Cw= : 0
@: w 8 - aA2
x 8 /*in vt
4 Za*e&oe# w
Ti-' om pie# te 6erei#en+ t 8 wAv
Borm+ a$ti-' *in0*or'aa$
Autoveren
/0to <1200 #g= N 4 per*onen <m 8 200 #g=
Za#t %> 0 cm <En met %00 #g W=
Zre`0entie \na-tri$$en\W
# 8 ZAx 8 <200 #g=gA0> 0% m 8 !> 5 R 10
4
YAm
x 8 ZA# 8 <%00 #g=gA!> 5 R 10
4
YAm 8 0> 045 m
T 8 2a c<mA#= 8 2a c<1400 #gA!> 5 R 10
4
YAm= 8 0> 92 *
Harmonische beweging
x 8 /co*<vt Cw=
1 8 - v/*in<vt Cw=
a 8 - vG/co*<vt Cw=
1
max
8 v/ 8 c<#Am= /
a
max
8 vG/ 8 <#Am= /
x
0
8 x<0= 8 /co* w
1
0
8 1<0= 8 v/*in w 8 1
max
*in w
a
0
8 a<0= 8 vG/co* w 8 a
max
co* w
%rillende vloer
B$oer tri$t met f 8 10 3z
/mp$it0'e+ / 8 %> 0 mm
v 8 2af 8 <2a=<10 *
1
= 8 !2> 8 ra'A*
a
max
8 vG/ 8 <!2> 8 ra'A*=G<0> 00%0 m= 8 12 mA*G : g
3uidspreker
,age 'o+ f 8 2!2 3z
/mp$it0'e+ / 8 0> 15 mm
Up t 8 0 + x 8 /
v 8 2af 8 <2a=<2!2 *
1
= 8 1!50 ra'A*
x 8 /co* vt
1
max
8 v/ 8 <1!50 ra'A*=<1> 5 R 10
4
m= 8 0> 25 mA*
a
max
8 vG/ 8 <1!50 ra'A*=G<1> 5 R 10
4
m= 8 410 mA*G
Spelen met een veer
Ge5ic&t 1an %00 g aan 1eer @: re# 1an 15> 0 cm
Beer &orizontaa$> geen 5ri-1ing
10> 0 cm inge'r0#t @: / 8 0> 100 m
,o*$aten op t 8 0
# 8 ZAx
0
8 mgAx
0
8 <0> %00 #g=gA0> 150 m 8 19> ! YAm
v 8 c<#Am= 8 c<19> ! YAmA0> %00 #g= 8 8> 08 ra'A*
a
max
8 Z
max
Am 8 #/Am 8 <<19> ! YAm=<0> 100 m==A0> %00 #g 8 !> 5% mA*G
T 8 2a c<mA#= 8 2a c<0> %00 #gA19> ! YAm= 8 0> bbb *
f 8 1AT 8 1> 29 3z
x 8 /co* vt 8 /co*<vt - a=
w 8 a
Up t 8 0+ 1
0
8 0> 400 mA*
1
0
8 - v/*in w x
0
8 /co* w
tan w 8 *in w A co* w 8 <1
0
A<v/==A<x
0
A/= 8 1
0
A<vx
0
=
8 0> 400 mA* A <<8> 08 *
1
=<0> 100 m== 8 0> 495
w 8 2!> %V C 180V 8 %> !0 ra'
/ 8 x
0
A co* w 8 0> 100 m A co*<%> !0 ra'= 8 0> 112 m
Energie
Z 8 #x
i 8 l Z'x 8 F #xG
E 8 F m1G C F #xG
E 8 F #/G 8 F m1
max
G
1 8 c<<#Am=</G-xG==
8 1
max
c<1 -<xGA/G==
Energie A amplitude
E 8 F #/G
Ber'066e$ 'e amp$it0'e+
@: E 4 S E
@: 1
max
2 S 1
max
<E 8 F m1
max
G=
@: Z
max
2 S Z
max
<Z 8 #x=
@: a
max
2 S a
max
<Z 8 ma=
EHB A E-B
EP? pro-ectie op x-a*
1A1

8 c</G - xG=A/ 1 8 1

c<1 - <xGA/==
Up t 8 0> &oe# w @: na t+ ge'raai' o1er O 8 vt
x 8 /co*<O C w= 8 /co*<vt C w=
v 8 1

A/ 8 <2a/AT=A/ 8 <2a=AT 8 2af

Pro-ectie EP? op x-a* + E3?
Pro-ectie EP? op y-a* + E3?
EP? + 2 E3? 1o$gen* L a**en
Slinger
Z 8 mg *in O _ mg O 8 <mg A$=x
Tot O 8 15V + *in O _ O
2$eine O + *$inger 8 E3? @: # 8 <mg=A$
v 8 c<#A$= 8 c<<mgA$=<1Am== 8 c<gA$=
f 8 vA<2a= 8 1A<2a= c<gA$=
T 8 1Af 8 2a c<$Ag=
@: perio'e onaf&an#e$i-# 1an 'e amp$it0'e
4 (econ'e*$inger
($inger met perio'e T 8 2 *
T 8 2a c<$Ag=
@: $ 8 g <TA2a=G 8 <9>80 mA*G= <2>0 *A<2 S %> 14==G 8 0> 99% m
4 Zy*i*c&e *$inger
?e*t+ a$* rotatie
8 mg& *in O
8 ) 8 ) <'GOA'tG=
'GO C mg& *in O 8 0 @: #$eine O + 'GO C mg& O 8 0
'tG ) 'tG )
x O #Am <mg&=A)
O 8 O
max
co*<vt Cw=
T 8 2a c<)A<mg&==
)'ea$e *$inger+ ) 8 m&G
@: T 8 2a c<)A<mg&== 8 2a c<<m&G=A<mg&== 8 2a c<&Ag=
%raagheidsmoment meten
(to#+ m 8 1> 0 #g
($inger ron' ein'e 42 cm 1an
T 8 1> ! *
) 8 mg& <TGA4a= 8 0> 2b #gEmG
Ton' + <m61 *te$$ing 1an (teiner=
)

8 ) m&G 8 0> 2b #gEmG <1> 0 #g=<0> 42 m=G 8 0> 09 #gEmG

Ton' + geen *$inger6e5egingI
%orsieslinger
Ter0groepen'e #rac&t+ tor*ie in 'raa'
8 2O
2 con*tante +
v 8 c<2A)=
Uo# 1oor grote O
*edempte trilling
)n 'e pra#ti-#+ 'oor 5ri-1ing 'emping 1an tri$$ing
Baa#+ Z
'emping
8 61 <6 8 c
te
=
/$* 'emping niet te *ter#+ *in0*or'aa$ C exponenti7$e afname
Snelheidsafhankeli,ke krachten
Xeer*tan'*#rac&t in me'i0m+ Z
K
8 61
6+ 1i*co*iteit
grootte> 1orm 1oor5erp
Grote> *ne$$e 1oor5erpen+
Z
K
@ 1G
Bertica$e 1a$+
^Z 8 mg 61
mg 61 8 m<'1A't=
t 8 0Q 1 8 0
Ber*ne$$ing+ g
Ein'*ne$&ei'+ mg 8 61
1
T
8 <mg=A6
mg 61 8 m<'1A't=
'1A't 8 g <6Am=1
'1 8 't
g <6Am=1
'1 8 - <6Am='t
1 <mgA6=
1 t
l '1 8 - <6Am= l 't
0
1 <mgA6=
0
$n < 1 mgA6 = $n < mgA6 = 8 <6Am=t
@: $n 1 mgA6 8 <6Am=t
mgA6
1 mgA6 8 <mgA6= e
<6Am=t
1 8 mgA6 <1 e
<6Am=t
=
*edempte trilling
^Z 8 ma 8 #x 61
m 'Gx C 6 'x C #x 8 0
'tG 't
Pro6eer+ x 8 /e
t
co* vdt <t 8 0 + x 8 /=
'xA't 8 /e
t
co* vdt s/e
t
*in vdt
'GxA'tG 8 G/e
t
co* vdt C / de
t
*in vdt C s/e
t
*in vdt sG/e
t
co* vdt
/e
t
m<mG mvdG 6 C#= co* vdtC<2vdm 6vd= *in vdtn 8 0
t 8 0 + mG mvdG 6 C# 8 0
t 8 aA<2vd= + 2m 6 8 0
@@: 8 6A<2m=
vd 8 c< G - <6=Am C #Am = 8 c< #Am - 6GA
<4mG= = <6G k 4m#=
x 8 /e
<6A2m=t
co* vdt
fd 8 vdA2a 8 <1A2a= c< #Am - 6GA<4mG= =
)et* #$einer 'oor 'emping
t
,
8 2mA6
Gemi''e$'e $e1en*'00r tri$$ingen
#ritische demping
8 6A<2m=
vd 8 c< G - <6=Am C #Am = 8 c< #Am - 6GA<4mG= =
6G k 4m#+ <(06#riti*c&= ge'empte o*ci$$atie* </=
6G 8 4m#+ 2riti*c&e 'emping <?=
8 c<#Am= <8 v=
vd 8 0
x 8 /e
vt
62 : 4m#+ (0per#riti*c&e 'emping <P=
vd imaginair
2riti*c&e 'emping+
(ne$*te 5eg naar / 8 0
(c&o#'emper*
Unt5orpen 1oor _ #riti*c&e 'emping
Ber*$i-ten
Ge6o05en k--: aar'6e1ingen
($inger*+ 'emping minima$i*eren
Slinger met demping
$ 8 1> 0 m
Ya 5> 0 min+ / 8 /
0
A2
Z 8 mgO
8 ma 8 m$

8 m$ <'GOA'tG=
$ <'GOA'tG= C 6 <'OA't= C gO 8 0
m <'GxA'tG= C 6 <'xA't= C #x 8 0
O 8 /e
t
co* vdt 8 6A2$ vd 8 c< gA$ - 6GA<a$G= =
0> 50/ 8 /e
<%00 *=
@:

8 $n 2> 0A<%00 *= 8 2> % R 10
%
*
1
6 8 2$ 8 4> ! R 10
%
mA*
fd 8 1A<2a= c<gA$= m 1 - <$Ag=<6GA4$G=n
1A2
<6inomiaa$ree#*ont5i##e$ing=
_ 1A<2a= c<gA$= m 1 - F <$Ag=<6GA4$G=n
<f - fd=Af _ F <$Ag=<6GA4$G= 8 2> b R 10
b
*edwongen trilling: resonantie
(y*teem in tri$$ing 6rengen+ @: eigenfre`0entie
(y*teem in tri$$ing 6rengen met perio'ie#e #rac&t+ ge'5ongen tri$$ing
Eigenfre`0entie 8 f
0
8 v
0
A2a 8 1A<2a= c<#Am=
m <'GxA'tG= C 6 <'xA't= C #x 8 Z
0
co* vt
x 8 /
0
*in <vt C w
0
=
/
0
8 Z
0
A< m c<<vG - v
0
G=G C <6GvG=AmG = =
tan w
0
8 <vG - v
0
G=A<v<6Am==
/
0
8 Z
0
A< m c<<vG - v
0
G=G C <6GvG=AmG = =
/
0
*ter# af&an#e$i-# 1an v
v 8 v
0
+ re*onantie
?ree'te 1an re*onantie @ 6
25a$iteit*factor+ 8 <mv
0
=A6
9vAv
0
8 1A
$esonanties
(tem1or#+ _ 1000
,0i'*pre#er> 6r0g + #$eine