You are on page 1of 12

Bijaganita of Bhaskara (A.D.

1150)
===================================================
Digitalized by T. Hayashi (-- June 1993)
Based on V. G. Apate's edition (ASS 99, Poona 1930)
===================================================

[dhana-RNa-SaS-vidham]

BG 1a/ utpAdakam yad pravadanti buddhes adhiSThitam sat-


puruSeNa sAMkhyAs/
BG 1c/ vyaktasya kRtsnasya tad eka-bIjam avyaktam Izam
gaNitam ca vande//[upajAti]
BG 2a/ pUrvam proktam vyaktam avyakta-bIjam prAyas praznAs
no vinA avyakta-yuktyA/
BG 2c/ jJAtum zakyAs manda-dhIbhis nitAntam yasmAt tasmAt
vacmi bIja-kriyAm ca//[zAlinI]
BG 3/ yoge yutis syAt kSayayos svayos vA dhana-RNayos antaram
eva yogas/
BG 4a/ rUpa-trayam rUpa-catuSTayam ca kSayam dhanam vA
sahitam vada Azu//[upajAti]
BG 4c/ sva-RNam kSayam svam ca pRthak-pRthaktve dhana-
RNayos sMkalanAm avaiSi//[upajAti-ab; cd=7]
BG 5/ atra rUpANAm avyaktAnAm ca Adya-akSarANi upalakSaNa-
artham lekhyAni/ tathA yAni Una-gatAni tAni Urdhva-bindUni ca
iti//[prose]
BG 6/ evam bhinneSu api iti//[prose]
BG 7/ saMzodhyamAnam svam RNatvam eti svatvam kSayas tad-
yutis uktavat ca//[upajAti-cd; ab=4cd]
BG 8/ trayAt dvayam svAt svam RNAt RNam ca vyastam ca
saMzodhya vada Azu zeSam//[upajAti-ab; cd=10]
BG 9/ svayos asvayos svam vadhas sva-RNa-ghAte
kSayas//[bhujaGgaprayAta-a (+2akSara); b=11; cd=13]
BG 10/ dhanam dhanena RNam RNena nighnam dvayam trayeNa
svam RNena kim syAt//[upajAti-cd; ab=8]
BG 11/ bhAga-hAre api ca evam niruktam//[bhujaGgaprayAta-b (-
2akSara); a=9; cd=13]
BG 12a/ rUpa-aSTakam rUpa-catuSTayena dhanam dhanena RNam
RNena bhaktam/
BG 12c/ RNam dhanena svam RNena kim syAt drutam vada idam
yadi bobudhISi//[upajAti]
BG 13/ kRtis sva-RNayos svam sva-mUle dhana-RNe na mUlam
kSayasya asti tasya akRtitvAt//[bhujaGgaprayAta-cd; a=9; b=11]
BG 14/ dhanasya rUpa-tritayasya vargam kSayasya ca brUhi sakhe
mama Azu/
BG 15/ dhana-AtmakAnAm adhana-AtmakAnAm mUlam navAnAm
ca pRthak vada Azu//[upajAti]

[zUnya-SaS-vidham]

BG 16/ kha-yoge viyoge dhana-RNam tathA eva cyutam zUnya-tas


tad-viparyAsam eti//[bhujaGgaprayAta-ab; cd=18]
BG 17/ rUoa-trayam svam kSaya-gam ca kham ca kim syAt kha-
yuktam vada kha-cyutam ca//[indravajrA-ab; cd=19]
BG 18/ vadha-Adau viyat khasya kham khena ghAte kha-hAras
bhavet khena bhaktas ca rAzis//[bhujaGgaprayAta-cd; ab=16]
BG 19/ dvi-ghnam tri-hRt kham kha-hRtam trayam ca zUnyasya
vargam vada me padam ca//[indravajrA-cd; ab=17]
BG 20a/ asmin vikAras kha-hareNa rAzau api praviSTeSu api
niHsRteSu/
BG 20c/ bahuSu api syAt laya-sRSTi-kAle anante acyute
bhbUta0gaNeSu yad-vat//[upajAti]

[varNa-SaS-vidham]

BG 21a/ yAvattAvat-kAlakas nIlakas anyas varNas pItas lohitas


ca etad-AdyAs/
BG 21c/ avyaktAnAm kalpitAs mAna-saMjJAs tad-saMkhyAnam
kartum AcArya-varyais//[zAlinI]
BG 22/ yogas antaram teSu samAna-jAtyos vibhinna-jAtyos ca
pRthak sthitis ca//[upajAti-ab; cd=26ab]
BG 23ab/ svam avyaktam ekam sakhe sa-eka-rUpam dhana-
avyakta-yugmam vi-rUpa-aSTakam ca/
BG 23cd/ yutau pakSayos etayos kim dhana-RNe viparyasya ca
aikye bhavet kim vada Azu//[bhujaGgaprayAta]
BG 24/ dhana-avyakta-varga-trayam sa-tri-rUpam kSaya-
avyakta-yugmena yuktam ca kim syAt//[bhujaGgaprayAta-ab;
cd=25]
BG 25/ dhana-avyakta-yugmAt RNa-avyakta-SaTkam sa-rUpa-
aSTakam projjhya zeSam vada Azu//[bhujaGgaprayAta-cd; ab=24]
BG 26a/ syAt rUpa-varNa-abhihatau tu varNas dvi-tri-AdikAnAm
sama-jAtikAnAm//[upajAti-cd; ab=22]
BG 26c/ vadhe tu tad-varga-ghana-Adayas syus tad-bhAvitam ca
asama-jAti-ghAte/
BG 26e/ bhAga-Adikam rUpa-vat eva zeSam vyakte yad uktam
gaNite tad atra//[upajAti]
BG 27a/ guNyas pRthak guNa-khaNDa-samas nivezyas tais
khaNDakais krama-hatas sahitas yathA-uktyA/
BG 27c/ avyakta-varga-karaNI-guNanAsu cintyas vyakta-ukta-
khaNDa-guNanA-vidhis evam atra//[vasantatilakA]
BG 28a/ yAvattAvat-paJcakam vi-eka-rUpam yAvattAvadbhis
tribhis sa-dvi-rUpais/
BG 28c/ saMguNya drAk brUhi guNyam guNam vA vyastam sva-
RNam kalpayitvA ca vidvan//[zAlinI]
BG 29a/ bhAjyAt chedas zudhyati pracyutas san sveSu sthAnakeSu
krameNa/
BG 29c/ yais yais varNais saMguNas yais ca rUpais bhAga-hAre
labdhayas tAs syus atra//[zAlinI]
BG 30/ rUpais SaDbhis varjitAnAm caturNAm avyaktAnAm brUhi
vargam sakhe me/[zAlinI-ab]
BG 31a/ kRtibhyas AdAya padAni teSAm dvayos dvayos ca
abhihatim dvi-nighnIm/
BG 31c/ zeSAt tyajet rUpa-padam gRhItvA ced santi rUpANi tathA
eva zeSam//[upajAti]
BG 32a/ yAvattAvat-kAlaka-nIlaka-varNAs tri-paJca-sapta-
dhanam/
BG 32c/ dvi-tri-eka-mitais kSaya-gais sahitAs rahitAs kati syus
tais//[AryA]
BG 33a/ yAvattAvat-trayam RNam RNam kAlakau nIlakas svam
rUpeNa ADhyAs dvi-guNita-mitais tais tu tais eva nighnAs/
BG 33c/ kim syAt teSAm guNana-ja-phalam guNya-bhaktam ca
kim syAt guNyasya atha prakathaya kRtim mUlam asyAs kRtes
ca//[mandAkrAntA]

[karaNI-SaS-vidham]

BG 34a/ yogam karaNyos mahatIm prakalpya ghAtasya mUlam dvi-


guNam laghum ca/
BG 34c/ yoga-antare rUpa-vat etayos te vargeNa vargam guNayet
bhajet ca//[indravajrA]
BG 34e/ laghvyA hRtAyAs tu padam mahatyA sa-ekam nir-ekam
sva-hatam laghu-ghnam/
BG 34g/ yoga-antare stas kramazas tayos vA pRthak-sthitis syAt
yadi na asti mUlam//[upajAti]
BG 35a/ dvika-aSTa-mityos tri-bha-saMkhyayos ca yoga-antare
brUhi sakhe karaNyos/
BH 35c/ tri-sapta-mityos ca ciram vicintya ced SaS-vidham vetsi
sakhe karaNyAs//[upajAti]
BG 36a/ dvi-tri-aSTa-saMkhyA-guNakas karaNyos guNyas tri-
saMkhyA ca sa-paJca-rUpA/
BG 36c/ vadham pracakSva Azu vi-paJca-rUpe guNe atha vA tri-
arka-mite karaNyau//[upajAti]
BG 37a/ kSayas bhavet ca kSaya-rUpa-vargas ced sAdhyate asau
karaNItva-hetos/
BH 37c/ RNa-AtnikAyAs ca tathA karaNyAs mUlam kSayas rUpa-
vidhAna-hetos//[upajAti]
BG 38a/ dhana-RNa-tA-vyatyayam IpsitAyAs chede karaNyAs
asakRt vidhAya/
BG 38c/ tAdRz chidA bhAjya-harau nihanyAt ekA eva yAvat karaNI
hare syAt//[upajAti]
BG 38e/ bhAjyAs tayA bhAjya-gatAs karaNyas labdhAs karaNyas
yadi yoga-jAs syus/
BH 38g/ vizleSa-sUtreNa pRthak ca kAryA yathA tathA praSTus
abhIpsitAs syus//[upajAti]
BG 39a/ vargeNa yoga-karaNI vihRtA vizudhyet khaNDAni tad-
kRti-padasya yathA-IpsitAni/
BG 39c/ kRtvA tadIya-kRtayas khalu pUrva-labdhyA kSuNNAs
bhavanti pRthak evam imAs karaNyas//[vasantatilakA]
BG 40a/ dvika-tri-paJca-pramitAs karaNyas tAsAm kRtim dvi-
trika-saMkhyayos ca/
BG 40c/ SaS-paJcaka-dvi-trika-saMmitAnAm pRthak pRthak me
kathaya Azu vidvan//[upajAti]
BG 40e/ aSTAdaza-aSTa-dvika-saMmitAnAm kRtI kRtInAm ca
sakhe padAni//[upajAti-ab; cd=43ab]
BG 41a/ varge karaNyAs yadi vA karaNyos tulyAni rUpANi atha vA
bahUnAm/
BG 41c/ vizodhayet rUpa-kRtes padena zeSasya rUpANi yuta-
UnitAni//[upajAti]
BG 41e/ pRthak tad-ardhe karaNI-dvayam syAt mUle atha bahvI
karaNI tayos yA/
BG 41g/ rUpANi tAni evam atas api bhUyas zeSAs karaNyas yadi
santi varge//[upajAti]
BG 42a/ RNa-AtmikA ced karaNI kRtau syAt dhana-AtmikAm tAm
parikalpya sAdhye/
BG 42c/ mUle karaNyau anayos abhISTA kSaya-AtmikA ekA su-
dhiyA avagamyA//[upajAti]
BG 43a/ tri-sapta-mityos vada me karaNyos vizleSa-vargam
kRtitas padam ca/[upajAti-cd; ab=40ef]
BG 43c/ dvika-tri-paJca-pramitAs karaNyas sva-sva-RNa-gAs
vyasta-dhana-RNa-gAs vA/
BG 43e/ tAsAm kRtim brUhi kRtes padam ca ced SaS-vidham vetsi
sakhe karaNyAs//[upajAti]
BG 44a/ eka-Adi-saMkalita-mita-karaNI-khaNDAni varga-rAzau
syus/
BG 44c/ varge karaNI-tritaye karaNI-dvitayasya tulya-
rUpANi//[gIti]
BG 44e/ karaNI-SaTke tisRNAm dazasu catasRNAm tithiSu ca
paJcAnAm/
BG 44g/ rUpa-kRtes projjhya padam grAhyam ced anyathA na sat
kva api//[gIti]
BG 44i/utpatsyamAnayA evam mUla-karaNyA alpayA catur-
guNayA/
BG 44k/ yAsAm apavartas syAt rUpa-kRtes tAs vizodhyAs
syus//[AryA]
BG 44m/ apavarte yAs labdhAs mUla-karaNyas bhavanti tAs ca
api/
BG 44o/ zeSa-vidhinA na yadi tAs bhavanti mUlam tadA tad
asat//[AryA]
BG 45a/ varge yatra karaNyas dantais 32 siddhais 24 gajais 8
mitAs vidvan/
BG 45c/ rUpais dazabhis upetAs kim mUlam brUhi tasya
syAt//[AryA]
BG 46a/ varge yatra karaNyas tithi-vizva-hutAzanais catur-
guNitais/
BG 46c/ tulyAs daza-rUpa-ADhyAs kim mUlam brUhi tasya
syAt//[AryA]
BG 47a/ aSTau SaS paJcAzat SaSTis karaNI-trayam kRtau yatra/
BG 47c/ rUpais dazabhis upetam kim mUlam brUhi tasya
syAt//[AryA]
BG 48a/ catur-guNAs sUrya-tithISu rudra-nAga-Rtavas yatra
kRtau karaNyas/
BG 48c/ sa-vizava-rUpAs vada tad-padam te yadi asti bIje
paTutA-abhimAnas//[upajAti]
BG 49a/ catvAriMzat-azIti-dvizatI-tulyAs karaNyas ced/
BG 49c/ saptadaza-rUpa-yuktAs tatra krtau kim padam
brUhi//[upagIti]

[kuTTaka-vivaraNam]

BG 50a/ bhAjyas hAras kSepakas ca apavartyas kena api Adau


saMbhave kuTTaka-artham/
BG 50c/ yena chinnau bhAjya-hArau na tena kSepas ca etad
duSTam uddiSTam eva//[zAlinI]
BG 51a/ parasparam bhAjitayos yayos yas zeSas tayos syAt
apavartanam sas/
BG 51c/ tena apavartena vibhAjitau yau tau bhAjya-hArau dRDha-
saMjJakau stas//[upajAti]
BG 51e/ mithas bhajet tau dRDha-bhAjya-hArau yAvat vibhAjye
bhavati iha rUpam/
BG 51g/ phalAni adhas adhas tad-adhas nivezyas kSepas tathA
ante kham upAntimena//[upajAti]
BG 51i/ sva-Urdhve hate antyena yute tad-antyam tyajet muhus
syAt iti rAzi-yugmam/
BG 51k/ Urdhvas vibhAjyena dRDhena taSTas phalam guNas syAt
aparas hareNa//[upajAti]
BG 52a/ evam tadA eva atra yadA samAs tAs syus labdhayas ced
viSamAs tadAnIm/
BG 52c/ yathA Agatau labdhi-guNau vizodhyau sva-takSaNAt
zeSa-mitau tu tau stas//[upajAti]
BG 53a/ bhavati kuTTa-vidhes yuti-bhAjyayos samapavartitayos
api vA guNas/
BG 53c/ bhavati yas yuti-bhAjakayos punar sas ca bhavet
apavartana-saMguNas//[drutavilambita]
BG 54a/ yoga-je takSaNAt zuddhe guNa-AptI stas viyoga-je/
BG 54c/ dhana-bhAjya-udbhave tad-vat bhavetAm RNa-bhAjya-
je//[anuSTubh]
BG 55/ guNa-labdhyos samam grAhyam dhImatA takSaNe phalam/
BG 56a/ hara-taSTe dhana-kSepe guNa-labdhI tu pUrva-
vat//[anuSTubh]
BG 56c/ kSepa-takSaNa-lAbha-ADhyA labdhis zuddhau tu varjitA/
BG 57a/ atha vA bhAga-hAreNa taSTayos kSepa-
bhAjyayos//[anuSTubh]
BG 57c/ guNas prAk-vat tatas labdhis bhAjyAt hata-yuta-
uddhRtAt/
BG 58a/ kSepa=abhAvas atha vA yatra kSepas zudhyet hara-
uddhRtas//[anuSTubh]
BG 58c/ jJeyas zUnyam guNas tatra kSepas hara-hRtas
phalam//[anuSTubh-ab; cd=63ab]
BG 59/ iSTa-Ahata-sva-sva-hareNa yukte te vA bhavetAm
bahudhA guNa-AptI//[upajAti-ab; cd=66ab]
BG 60a/ ekaviMzati-yutam zata-dvayam yad-guNam gaNaka
paJcaSaSTi-yuj/
BG 60c/ paJca-varjita-zata-dvaya-uddhRtam zuddhim eti
guNakam vada Azu tam//[rathoddhatA]
BG 61a/ zatam hatam yena yutam navatyA vivarjitam vA vihRtam
triSaSTyA/
BG 61c/ nir-agrakam syAt vada me guNam tam spaSTam paTIyAn
yadi kuTTake asi//[upajAti]
BG 62a/ yad-guNA akSaya-ga-SaSTis anvitA varjitA ca yadi vA
tribhis tatas/
BG 62c/ syAt trayodaza-hRtA nir-agrakA tam guNam gaNaka me
pRthak vada//[rathoddhatA]
BG 63a/ aSTAdaza guNAs kena daza-ADhyAs vA daza-
UnitAs//[anuSTubh-cd; ab=58cd]
BG 63c/ zuddham bhAgam prayacchanti kSaya-ga-ekAdaza-
uddhRtAs/
BG 64a/ yena saMguNitAs paJca trayoviMzati-
saMyutAs//[anuSTubh]
BG 64c/ varjitAs vA tribhis bhaktAs nir-agrakAs syus sas kas
guNas//[anuSTubh-ab; cd=73ab]
BG 65a/ yena paJca guNitAs kha-saMyutAs paJcaSaSTi-sahitAs ca
te atha vA/
BG 65c/ syus trayodaza hRtA nir-agrakAs tam guNam gaNaka
kIrtaya Azu me//[rathoddhatA]
BG 66a/ kSepam vizuddhim parikalpya rUpam pRthak tayos ye
guNa-kAra-labdhI//[upajAti-cd; ab=59]
BG 66c/ abhIpsita-kSepa-vizuddhi-nighne sva-hAra-taSTe
bhavatas tayos te/
BG 67a/ kaalpyA atha zuddhis vikalA-avazeSam SaSTis ca
bhAjyas ku-dinAni hAras//[upajAti]
BG 67c/ tad-jam phalam syus vikalAs guNas tu liptA-agram
asmAt ca kalA-lava-agram/
BG 67e/ evam tad-Urdhvam ca tathA adhimAsa-avama-
agrakAbhyas divasAs ravi-indvos//[upajAti]
BG 68a/ ekas haras ced guNakau vibhinnau tadA guNa-aikyam
parikalpya bhAjyam/
BG 68c/ agra-aikyam agram kRtas ukta-vat yas saMzliSTa-
saMjJas sphuTa-kuTTakas asau//[upajAti]
BG 69a/ kas paJca-nighnas vihRtas triSaSTyA sapta avazeSas
atha sas eva rAzis/
BG 69c/ daza-Ahatas syAt vihRtas triSaSTyA caturdaza agras
vada rAzim enam//[upajAti]

[varga-prakRtis]

BG 70a/ iSTam hrasvam tasya vargas prakRtyA kSuNNas yuktas


varjitas vA sas yena/
BG 70c/ mUlam dadyAt kSepakam tam dhana-RNam mUlam tad ca
jyeSTha-mUlam vadanti//[zAlinI]
BG 71a/ hrasva-jyeSTha-kSepakAn nyasya teSAm tAn anyAn vA
adhas nivezya krameNa/
BG 71c/ sAdhyAni ebhyas bhAvanAbhis bahUni mUlAni eSAm
bhAvanA procyate atas//[zAlinI]
BG 71e/ vajra-abhyAsau jyeSTha-laghvos tad-aikyam hrasvam
laghvos Ahatis ca prakRtyA/
BG 71g/ kSuNNA jyeSTha-abhyAsa-yuj jyeSTha-mUlam tatra
abhyAsas kSepayos kSepakas syAt//[zAlinI]
BG 71i/ hrasvam vajra-abhyAsayos antaram vA laghvos ghAtas
yas prakRtyA vinighnas/
BH 71k/ ghAtas yas ca jyeSThayos tad-viyogas jyeSTham kSepas
atra api ca kSepa-ghAtas//[zAlinI]
BG 72a/ iSTa-varga-hatas kSepas kSepas syAt iSTa-bhAjite/
BG 72c/ mUle te stas atha vA kSepas kSuNNas kSuNNe tadA
pade//[anuSTubh]
BG 73a/ iSTa-varga-prakRtyos yad vivaram tena vA
bhajet/[anuSTubh-cd; ab=64cd]
BG 73c/ dvi-ghnam iSTam kaniSTham tad padam syAt eka-
saMyutau/
BG 73e/ tatas jyeSTham iha Anantyam bhAvanAtas tathA
iSTatas//[anuSTubh]
BG 74a/ kas vargas aSTa-hatas sa-ekas kRtis syAt gaNaka
ucyatAm/
BG 74c/ ekAdaza-guNas kas vA vargas sa-ekas kRtis
sakhe//[anuSTubh]
BG 75a/ hrasva-jyeSTha-pada-kSepAn bhAjya-prakSepa-
bhAjakAn/
BG 75c/ kRtvA kalpyas guNas tatra tathA prakRtitas
cyute//[anuSTubh]
BG 75e/ guNa-varge prakRti-Une atha vA alpam zeSakam yathA/
BG 75g/ tat tu kSepa-hRtam kSepas vyastas prakRtitas
cyute//[anuSTubh]
BG 75i/ guNa-labdhis padam hrasvam tatas jyeSTham atas
asakRt/
BG 75k/ tyaktvA pUrva-pada-kSepAn cakra-vAlam idam
jagus//[anuSTubh]
BG 75m/ catur-dvi-eka-yutau evam abhinne bhavatas pade/
BG 75o/ catur-dvi-kSepa-mUlAbhyAm rUpa-kSepa-artha-
bhAvanA//[anuSTubh]
BG 76a/ kA saptaSaSTi-guNitA kRtis eka-yutA kA ca ekaSaSTi-
nihatA ca sakhe sa-rUpA/
BG 76c/ syAt mUla-dA yadi kRti-prakRtis nitAntam tvad-cetasi
pravada tAta tatA-latA-vat//[vasantatilakA]
BG 77/ rUpa-zuddhau khila uddiSTam varga-yogas guNas na ced/
BG 78a/ akhile kRti-mUlAbhyAm dvidhA rUpam
vibhAjitam//[anuSTubh]
BG 78c/ dvidhA hrasva-padam jyeSTham tatas rUpa-vizodhane/
BG 78e/ pUrvavat vA prasAdhyete pade rUpa-
vizodhane//[anuSTubh]
BG 79a/ trayodaza-guNas vargas nir-ekas kas kRtis bhavet/
BG 79c/ kas vA aSTa-guNitas vargas nir-ekas mUla-das
vada//[anuSTubh]
BG 80a/ kas vargas SaS-guNas tri-ADhyas dvAdaza-ADhyas atha
vA kRtis/
BG 80c/ yutas vA paJcasaptatyA trizatyA vA kRtis
bhavet//[anuSTubh]
BG 81a/ sva-buddhyA eva pade jJeye bahu-kSepa-vizodhane/
BG 81c/ tayos bhAvanayA Anantyam rUpa-kSepa-pada-
utthayA//[anuSTubh]
BG 82/ varga-chinne guNe hrasvam tad-padena vibhAjayet/
BG 83/ dvAtriMzat-guNitas vargas kas sa-ekas mUla-das
vada//[anuSTubh]
BG 84a/ iSTa-bhaktas dvidhA kSepas iSTa-Una-ADhyas dalI-
kRtas/
BG 84c/ guNa-mUla-hRtas ca Adyas hrasva-jyeSThe kramAt
pade//[anuSTubh]
BG 85a/ kA kRtis navabhis kSuNNA dvipaJcAzat-yutA kRtis/
BG 85c/ kas vA catur-guNas vargas trayastriMzat-yutA
kRtis//[anuSTubh]
BG 86a/ trayodaza-guNas vargas kas trayodaza-varjitas/
BG 86c/ trayodaza-yutas vA syAt vargas eva
nigadyatAm//[anuSTubh]
BG 87a/ RNa-gais paJcabhis kSuNNas kas vargas sa-ekaviMzatis/
BG 87c/ vargas syAt vada ced vetsi kSaya-ga-prakRtau
vidhim//[anuSTubh]
BG 88a/ uktam bIja-upayogI idam saMkSiptam gaNitam kila/
BG 88c/ atas bIjam pravakSyAmi gaNaka-Ananda-
kArakam//[anuSTubh]

[eka-varNa-samI-karaNam]

BG 89a/ yAvattAvat kalpyam avyakta-rAzes mAnam tasmin


kurvatA uddiSTam eva/
BG 89c/ tulyau pakSau sAdhanIyau prayatnAt tyaktvA kSiptvA vA
api saMguNya bhaktvA//[zAlinI]
BG 89e/ eka-avyaktam zodhayet anya-pakSAt rUpANi anyasya
itarasmAt ca pakSAt/
BG 89g/ zeSa-avyakte na uddharet rUpa-zeSam vyaktam mAnam
jAyate vyakta-rAzes//[zAlinI]
BG 89i/ avyaktAnAm dvi-AdikAnAm api iha yAvattAvat dvi-Adi-
nighnam hRtam vA/
BG 89k/ yukta-Unam vA kalpayet Atma-buddhyA mAnam kva api
vyaktam evam viditvA//[zAlinI]
BG 90a/ ekasya rUpa-trizatI SaT azvAs azvAs daza anyasya tu
tulya-maulyAs/
BG 90c/ RNam tathA rUpa-zatam ca yasya tau tulya-vittau ca kim
azva-maulyam//[upajAti]
BG 91a/ yat Adya-vittasya dalam dvi-yuktam tad-tulya-vittas
yadi vA dvitIyas/
BG 91c/ Adyas dhanena tri-guNas anyatas vA pRthak pRthak me
vada vAji-maulyam//[upajAti]
BG 92a/ mANikya-amala-nIla-mauktika-mitis paJca aSTa sapta
kramAt ekasya anyatarasya sapta nava SaT tad-ratna-saMkhyA
sakhe/
BG 92c/ rUpANAm navatis dvi-SaSTis anayos tau tulya-vittau
tathA bIja-jJa prati-ratna-jAni su-mate maulyAni zIghram
vada//[zArdUlavikrIDita]
BG 93a/ ekas bravIti mama dehi atam dhanena tvattas bhavAmi hi
sakhe dvi-guNas tatas anyas/
BG 93c/ brUte daza arpayasi ced mama SaS-guNas aham tvattas
tayos vada dhane mama kim-pramANe//[siMhoddhatA]
BG 94a/ mANikya-aSTakam indranIla-dazakam muktAphalAnAm
zatam yat te karNa-vibhUSaNe sama-dhanam krItam tvad-arthe
mayA/
BG 94c/ tad-ratna-traya-maulya-saMyuti-mitis tri-Unam zata-
ardham priye maulyam brUhi pRthak yadi iha gaNite kalpA asi
kalyANini//[zArdUlavikrIDita]
BG 95a/ paJca-aMzas ali-kulAt kadambam agamat tri-aMzas
zilIndhram tayos vizleSas tri-guNas mRga-akSi kuTajam
dolAyamAnas aparas/
BG 95c/ kAnte ketaka-mAlatI-parimala-prApta-eka-kAla-priyAt
dUta-AhUtas itas tatas bhramati khe bhRGgas ali-saMkhyAm
vada//[zArdUlavikrIDita]
BG 96a/ paJcaka-zata-datta-dhanAt phalasya vargam vizodhya
pariziSTam/
BG 96c/ dattam dazaka-zatena tulyas kAlas phalam ca
tayos//[AryA]
BG 97a/ eka-zata-datta-dhanAt phalasya vargam vizodhya
pariziSTam/
BG 97c/ paJcaka-zatena dattam tulyas kAlas phalam ca
tayos//[AryA]
BG 98a/ mANikya-aSTakam indranIla-dazakam muktAphalAnAm
zatam sat-vajrANi ca paJca ratna-vaNijAm yeSAm caturNAm
dhanam/
BG 98c/ saGga-sneha-vazena te nija-dhanAt dattvA ekam ekam
mithas jAtAs tulya-dhanAs pRthak vada sakhe tad-ratna-
maulyAni me//[zArdUlavikrIDita]
BG 99a/ paJcaka-zatena dattam mUlam sa-kalAntaram gate
varSe/
BG 99c/ dvi-guNam SoDaza-hInam labdham kim mUlam
AcakSva//[AryA]
BG 100a/ yat paJcaka-dvika-catuSka-zatena dattam khaNDais
tribhis navati-yuj trizatI dhanam tat/
BG 100c/ mAseSu sapta-daza-paJcasu tulyam Aptam khaNDa-
traye api sa-phalam vada khaNDa-saMkhyAm// [vasantatilakA]
BG 101a/ pura-praveze daza-das dvi-saMguNam vidhAya zeSam
daza-bhuk ca nirgame/
BG 101c/ dadau daza evam nagara-traye abhavat tri-nighnam
Adyam vada tat kiyat dhanam//
BG 102a/ sa=ardham tandula-mAnaka-trayam aho drammeNa
mAna-aSTakam mudgAnAm ca yadi trayodaza-mitAs etAs vaNik
kAkiNIs/
BG 102c/ AdAya arpaya tandula-aMza-yugalam mudga-eka-bhAga-
anvitam kSipram kSipra-bhujas vrajema hi yutas sa-arthas
agratas yAsyati//
BG 103a/ sva-ardha-paJca-aMza-navamais yuktAs ke syus samAs
trayas/
BG 103c/ anya-aMza-dvaya-hInAs ye SaSTi-zeSAs ca tAn vada//
BG 104a/ trayodaza tathA paJca karaNyau bhujayos mitI/
BG 104c/ bhUs ajJAtA atra catvAras phalam bhUmim vada Azu
me//
BG 105a/ daza-paJca-karaNI-antaram ekas bAhus paras ca SaT
karaNI/
BG 105c/ bhUs aSTAdaza karaNI rUpa-UnA lambam AcakSva//
BG 106a/ asamAna-sama-chedAn rAzIn tAn caturas vada/
BG 106c/ yad-aikyam yad-ghana-aikyam vA yeSAm varg-aikya-
saMmitam// [ApaTe: -dhana- < -ghana-]
BG 107a/ tri-asra-kSetrasya yasya syAt phalam karNena
saMmitam/
BG 107c/ dos-koTi-zruti-ghAtena samam yasya ca tad-vat//
BG 108a/ yutau vargas antare vargas yayos ghAte ghanas bhavet/
BG 108c/ tau rAzI zIghram AcakSva dakSas asi gaNite yadi//
BG 109a/ ghana-aikyam jAyate vargas varga-aikyam ca yayos
ghanas/
BG 109c/ tau ced vetsi tadA aham tvAm manye bIja-vidAm
varam//
BG 110a/ yatra tri-asre kSetre dhAtrI manu-saMmitA sakhe
bAhU/
BG 110c/ ekas paJcadaza anyas trayodaza vada avalambakam
tatra//
BG 111a/ yadi sama-bhuvi veNus dvi-tri-pANi-pramANas gaNaka
pavana-vegAt eka-deze su-bhagnas/
BG 111c/ bhuvi nRpa-mita-hasteSu aGga lagnam tad-agram
kathaya katiSu mUlAt eSas bhagnas kareSu//
BG 112a/ cakra-krauJca-Akulita-salile kva api dRSTam taDAge
toyAt Urdhvam kamala-kalikA-agram vitasti-pramANam/
BG 112c/ mandam mandam calitam anilena Ahatam hasta-yugme
tasmin magnam gaNaka kathaya kSipram ambu-pramANam//
BG 113a/ vRkSAt hasta-zata-ucchrayAt zata-yuge vApIm kapis
kas api agAt uttIrya atha paras drutam zruti-pathAt proDDIya
kiMcit drumAt/ [ApaTe: kiMci < kiMcit]
BG 113c/ jAtA evam samatA tayos yadi gatau uDDIya-mAnam
kiyat vidvan ced su-parizramas asti gaNite kSipram tat AcakSva
me//
BG 114a/ paJcadaza-daza-kara-ucchrAya-veNvos ajJAta-madhya-
bhUmikayos/
BG 114c/ itaretara-mUla-agra-ga-sUtra-yutes lamba-mAnam
AcakSva//

[madhyama-AharaNam]

BG 115a/ avyakta-varga-Adi yadA avazeSam pakSau tadA iSTena


nihatya kiMcit/
BG 115c/ kSepyam tayos yena pada-pradas syAt avyakta-
pakSasya padena bhUyas//
BG 115e/ vyaktasya pakSasya sama-kriyA evam avyakta-mAnam
khalu labhyate tat/
BG 115g/ na nirvahas ced ghana-varga-vargeSu evam tadA jJeyam
idam sva-buddhyA//
BG 115i/avyakta-mUla-RNa-ga-rUpatas alpam vyaktasya
pakSasya padam yadi syAt/
BG 115k/ RNam dhanam tat ca vidhAya sAdhyam avyakta-mAnam
dvi-vidham kvacit tat//
BG 116a/ catur-Ahata-varga-samais rUpais pakSa-dvayam
guNayet/
BG 116c/ pUrva-avyaktasya kRtes sama-rUpANi kSipet tayos
eva//
BG 117a/ ali-kula-dala-mUlam mAlatIm yAtam aSTau nikhila-
navama-bhAgAs cAlinI bhRGgam ekam/
BG 117c/ nizi parimala-lubdham padma-madhye niruddham
pratiraNati raNantam brUhi kAnte ali-saMkhyAm//
BG 118a/ pArthas karNa-vadhAya mArgaNa-gaNam kruddhas raNe
saMdadhe tasya ardhena nivArya tad-zara-gaNam mUlais
caturbhis hayAn/
BG 118c/ zalyam SaDbhis atha iSubhis tribhis api chatram
dhvajam kArmukam ciccheda asya ziras zareNa kati te yAn
arjunas saMdadhe//
BG 119a/ vi-ekasya gacchasya dalam kila Adis Ades dalam tad-
pracayas phalam ca/
BG 119c/ caya-Adi-gaccha-abhihatis sva-sapta-bhAga-adhikA
brUhi caya-Adi-gacchAn//
BG 120a/ kas khena vihRtas rAzis koTyA yuktas atha vA Unitas/
BG 120c/ vargitas sva-padena ADhyas kha-guNas navatis bhavet//
BG 121a/ kas sva-ardha-sahitas rAzis kha-guNas vargitas yutas/
BG 121c/ sva-padAbhyAm sva-bhaktas ca jAtas paJcadaza
ucyatAm//
BG 122a/ rAzis dvAdaza-nighnas rAzi-ghana-ADhyas ca kas
samas yasya/
BG 122c/ rAzi-kRtis SaS-guNitA paJcatriMzat-yutA vidvan//
BG 123a/ kas rAzis dvizatI-kSuNNas rAzi-varga-yutas hatas/
BG 123c/ dvAbhyAm tena Unitas rAzi-varga-vargas ayutam 10000
bhavet/
BG 123e/ rUpa-Unam vada tam rAzim vetsi bIja-kriyAm yadi//
BG 124a/ vana-antarAle plavaga-aSTa-bhAgas saMvargitas
valgati jAta-rAgas/
BG 124c/ brUt-kAra-nAda-pratinAda-hRSTAs dRSTAs girau
dvAdaza te kiyantas//
BG 125a/ yUthAt paJca-aMzakas tri-Unas vargitas gahvaram
gatas/
BG 125c/ dRSTas zAkhA-mRgas zAkhAm ArUDhas vada te kati/
BG 125e/ karNasya tri-lavena UnA dvAdaza-aGgula-zaGku-bhA/
BG 125g/ caturdaza-aGgulA jAtA gaNaka brUhi tAm drutam//
BG 126a/ catvAras rAzayas ke te mUla-dAs ye dvi-saMyutAs
BG 126c/ dvayos dvayos yathA Asanna-ghAtAs ca aSTAdaza-
anvitAs/
BG 126e/ mUla-dAs sarva-mUla-aikyAt ekAdaza-yutAt padam/
BG 126g/ trayodaza sakhe jAtam bIja-jJa vada tAn mama//
BG 127a/ rAzi-kSepAt vadha-kSepas yad-guNas tat pada-
uttaram/
BG 127c/ avyakta-rAzayas kalpyAs vargitAs kSepa-varjitAs//
BG 128a/ kSetre tithi-nakhais tulye dos-koTI tatra kA zrutis/
BG 128c/ upapattis ca rUDhasya gaNitasya asya kathyatAm//
BG 129a/ dos-koTi-antara-vargeNa dvi-ghnas ghAtas samanvitas/
BG 129c/ varga-yoga-samas sas syAt dvayos avyaktayos yathA//
BG 130a/ bhujAt tri-UnAt padam vi-ekam koTi-karNa-antaram
sakhe/
BG 130c/ yatra tatra vada kSetre dos-koTi-zravaNAn mama//
BG 131a/ varga-yogasya yad-rAzyos yuti-vargasya ca antaram/
BG 131c/ dvi-ghna-ghAta-samAnam syAt dvayos avyaktayos
yathA/
BG 131e/ catur-guNasya ghAtasya yuti-vargasya ca antaram/
BG 131g/ rAzi-antara-kRtes tulyam dvayos avyaktayos yathA//
BG 132a/ catvAriMzat yutis yeSAm dos-koTi-zravasAm vada/
BG 132c/ bhuja-koTi-vadhas yeSu zatam viMzati-saMyutam//
BG 133a/ yogas dos-koTi-karNAnAm SaTpaJcAzat 56 vadhas
tathA/
BG 133c/ SaTzatI saptabhis kSuNNA 4200 yeSAm tAn me pRthak
vada//

[aneka-varNa-samIkaraNam]

BG 134a/ Adyam varNam zodhayet anya-pakSAt anyAn rUpANi


anyatas ca Adya-bhakte/
BG 134c/ pakSe anyasmin Adya-varNa-unmitis syAt varNasya
ekasya unmitInAm bahutve//
BG 134e/ samI-kRta-cheda-game tu tAbhyas tad-anya-varNa-
unmitayas prasAdhyAs/
BG 134g/ antya-unmitau kuTTaka-vidhes guNa-AptI te bhAjya-
tad-bhAjaka-varna-mAne//
BG 134i/ anye api bhAjye yadi santi varNAs tad-mAnam iSTam
parikalpya sAdhye/
BG 134k/ vilomaka-uttApana-tas anya-varNa-mAnAni bhinnam
yadi mAnam evam/
BG 134m/ bhUyas kAryas kuTTake atra antya-varNam tena
utthApya utthApayet vyastam AdyAt//
BG 135a/ mANikya-amala-nIla-mauktika-mitis paJca aSTa sapta
kramAt ekasya anyatarasya sapta nava SaT tad-ratna-saMkhyA
sakhe/
BG 135c/ rUpANAm navatis dviSaSTis anayos tau tulya-vittau
tathA bIja-jJa prati-ratna-jAni sumate maulyAni zIghram vada//
[zArdUlavikrIDita]
BG 136a/ ekas bravIti mama dehi zatam dhanena tvattas bhavAmi
hi sakhe dvi-guNas tatas anyas/
BG 136c/ brUte daza arpayasi ced mama SaS-guNas aham tvattas
tayos vada dhane mama kim-pramANe//
BG 137a/ azvAs paJca-guNa-aGga-maGgala-mitAs yeSAm
caturNAm dhanAni uSTrAs ca dvi-muni-zruti-kSiti-mitAs aSTa-
dvi-bhU-pAvakAs/
BG 137c/ teSAm azvatarAs vRSAs muni-mahI-netra-indu-
saMkhyAs kramAt sarve tulya-dhanAs ca te vada sapadi azva-Adi-
maulyAni me//
BG 138a/ tribhis pArAvatAs paJca paJcabhis sapta sArasAs/
BG 138c/ saptabhis nava haMsAs ca navabhis barhiNas trayas//
BG 138e/ drammais avApyate dramma-zatena zatam Anaya/
BG 138g/ eSAm pArAvata-AdInAm vinoda-artham mahI-pates//
BG 139a/ SaS-bhaktas paJca-agras paJca-vibhaktas bhavet
catuSka-agras/
BG 139c/ catur-uddhRtas trika-agras dvi-agras tri-samuddhRtas
kas syAt//
BG 140a/ syus paJca-sapta-navabhis kSuNNeSu hRteSu keSu
viMzatyA/
BG 140c/ rUpa-uttarANi zeSANi avAptayas ca api zeSa-samAs//
BG 141a/ eka-agras dvi-hRtas kas syAt dvika-agras tri-
samuddhRtas/
BG 141c/ trika-agras paJcabhis bhaktas tad-vat eva hi
labdhayas//
BG 142a/ kau rAzI vada paJca-SaTka-vihRtau eka-dvika-agrau
yayos dvi-agram tri-uddhRtam antaram nava-hRtA paJca-agrakA
syAt yutis/
BG 142c/ ghAtas sapta-hRtas SaS-agras iti tau SaTka-
aSTakAbhyAm vinA vidvan kuTTaka-vedi-kuJjara-ghaTA-
saMghaTTa-sMhas asi ced//
BG 143a/ navabhis saptabhis kSuNNas kas rAzis triMzatA hRtas/
BG 143c/ yat agra-aikyam phala-aikya-ADhyam bhavet
SaDviMzates mitam//
BG 144a/ kas tri-sapta-nava-kSuNNas rAzis triMzat-vibhAjitas/
BG 144c/ yat agra-aikyam api triMzat-hRtam ekAdaza-agrakam//
BG 145a/ kas trayoviMzati-kSuNNas SaSTyA asItyA hRtas pRthak/
BG 145c/ yat agra-aikyam zatam dRSTam kuTTaka-jJa vada Azu
tam//
BG 146a/ atra adhikasya varNasya bhAjyasthasya IpsitA mitis/
BG 146c/ bhAga-labdhasya no kalpyA kriyA vyabhicaret tathA//
BG 147a/ kas paJca-guNitas rAzis trayodaza-vibhAjitas/
BG 147c/ yat labdham rAzinA yuktam triMzat jAtam vada Azu
tam//
BG 148a/ SaS-aSTa-zatakAs krItvA sama-ardhena phalAni ye/
BG 148c/ vikrIya ca punar zeSam eka-ekam paJcabhis paNais/
BG 148e/ jAtAs sama-paNAs teSAm kas krayas vikrayas ca kas//

[aneka-varNa-samI-karaNa-antar-gatam madhyama-AharaNam]

BG 149a/ varga-Adyam ced tulya-zuddhau kRtAyAm pakSasya


ekasya ukta-vat varga-mUlam/
BG 149c/ varga-prakRtyA para-pakSa-mUlam tayos samI-kAra-
vidhis punar ca/
BG 149e/ varga-prakRtyA viSayas na ced syAt tadA anya-varNsya
kRtes samam tam//
BG 149g/ kRtvA aparam pakSam atha anya-mAnam kRti-prakRtyA
Adya-mitis tathA ca/
BG 149i/ varga-prakRtyA viSayas yathA syAt tathA sudhIbhis
bahudhA vicintyam//
BG 150a/ bIjam matis vividha-varNa-sahAyinI hi manda-
avabodhavidhaye vibudhais nija-Adyais/
BG 150c/ vistAritA

You might also like