Professional Documents
Culture Documents
1.1.1
..o0o..
Tiu lun
ng dng phng php
hunh quang tia X trong
khoa hc v k thut
Mc Lc
ng Dng Phng Php Hunh Quang Tia X Trong Khoa Hc V K Thut
Trang 2
Mc Lc.................................................................................................................... 1
Chng 1. L Thuyt Pht X Hunh Quang Tia X..................................................3
1.1 C Ch Pht X Hunh Quang Tia X..............................................................3
1.2 u im V Nhc im...............................................................................5
1.2.1 u im.....................................................................................................5
1.2.2 Nhc im...............................................................................................5
Chng 2. Cc ng Dng Ca Phng Php Hunh................................................6
2.1 ng Dng Trong Xc nh Nguy Hi V Nguyn T Vi Lng Thit Yu
Trong Mi Trng V Vt Liu Sinh Hc.............................................................6
2.1.1 Gii thiu..................................................................................................6
2.1.2 Cc loi my s dng v iu kin o.......................................................7
2.1.2.a Ph k EDXRF vi bia th cp...........................................................8
2.1.2.b Quang ph k TXRF...........................................................................8
2.1.2.c Quang ph k PXRF...........................................................................9
2.1.2.d Quang ph k XRF/CT.................................................................11
2.1.3 Chun b mu..........................................................................................11
2.1.3.a Mu sinh hc.....................................................................................13
2.1.3.b Mu mi trng................................................................................13
2.1.4 Kt qu....................................................................................................14
2.1.4.a .Mu go...........................................................................................14
2.1.4.b Mu xng........................................................................................14
2.1.4.c Mu mi trng................................................................................15
2.1.4.d Mu kh ht nhn ngng t...............................................................16
2.1.4.e Mu t nhim Uranium...................................................................17
2.2 ng Dng S2 Picofox Phn Tch Du Vt Nguyn T, Xc nh Tnh Xc
Thc V Kim Tra Tinh Khit Ca Cc Mu Dc Phm.............................19
2.2.1 Gii thiu................................................................................................19
2.2.2 Nhng thng s o lng........................................................................21
2.2.3 Chun b mu..........................................................................................21
2.2.4 Kt qu....................................................................................................23
2.2.4.a Kim tra tnh xc thc ca ASA........................................................23
2.2.4.b Kim tra tinh khit ca Natri clorua.............................................24
2.2.5 Kt lun...................................................................................................25
2.3 Mt S ng Dng Khc................................................................................26
2.3.1 Trong phn tch hnh nh.........................................................................26
2.3.2 Trong php y...........................................................................................27
Ti Liu Tham Kho................................................................................................28
Trang 3
Quang electron
Bc x pht ra t
ng tia X hoc
ngun ng v
phng x
Trang 4
Dng cho electron Auger ngha l nng lng tia X hon ton b
mt do hp th trong phm vi nguyn t vi kt qu l electron mc cao hn
( lp ngoi) s thot ra ngoi.
Trang 5
2.2 u im V Nhc im
2.2.1 u im
Hunh quang tia X thch hp cho vic phn tch c lin quan n:
- Phn tch c s lng ln cc nguyn t ha hc chnh (Si, Ti, Al, Fe, Mn,
Mg, Ca, Na, K, P) trong v trm tch.
- Phn tch c s lng ln cc nguyn t vi lng (> 1 ppm; Ba, Ce, Co,
Cr, Cu, Ga, La, Nb, Ni, Rb, Sc, Sr, Rh, U, V, Y, Zr, Zn) trong v trm tch.
2.2.2 Nhc im
Trong l thuyt XRF c kh nng pht hin tia X pht ra t hu ht tt c cc
yu t, ty thuc vo bc sng v cng ca tia X. Tuy nhin :
- Trong thc t, cc ph k thng mi rt hn ch trong kh nng o chnh
xc cc nguyn t c Z <11 hu ht cc vt liu t t nhin.
- XRF phn tch khng th phn bit cc bin th trong s cc ng v ca
mt nguyn t, do , cc phn tch ny thng xuyn c thc hin vi
cc dng c khc.
- XRF phn tch khng th phn bit cc ion ca cng mt nguyn t trong
nhng trng thi ha tr khc nhau, do , nhng phn tch ca v khong
sn c thc hin vi k thut nh phn tch ha hc t hoc ph
Mossbauer.
Trang 6
Trang 7
EDXRF
sec.target
Mu
Sinh hc
Go
Xng ngi
TXRF
PXRF
XRF
CT
Mu
Mi trng
t
Kh ht nhn
ngng t
t b nhim
uranium
Trang 8
Trang 9
Trang 10
L chn
bng ch
Hp ng mu
bng nha
Ngun cung
cp
Trang 11
Trang 12
3.1.3 Chun b mu
Cc mu c chun b bng nhiu cch khc nhau ty thuc vo cc loi
mu, s lng c sn, v la chn cc quang ph k thch hp thc hin cc
phn tch .
Mu
Khng c bt k
Cc dng
s chun b no
(PXRF,XRF,
(PXRF, EDXRF)
CT )
Dng vin
( EDXRF)
Ha tan
( TXRF )
Mu sinh
hc
Go
Vin, khng
c cht kt
dnh
Xng
ng kh
ngi
Mu mi
trng
t
Trc tip, ti ch
Bt
Vin, c hoc
khng c cht
kt dnh
Khng
Ha tan
kh ht
lc
vo dung
Trang 13
nhn
dch c
ngng t
cha
Cobalt
t b
Gi trn l
nhim
Uranium
Bng 2: Bng tm tt cc dng mu
3.1.3.a Mu sinh hc
Mu sinh hc c phn tch bao gm go v mnh xng. Go c nghin
thnh bt mn, sau ly 7g, nm thnh vin c ng knh 32mm, khng c cht
kt dnh. Mu go c phn tch bi EDXRF v ph k thng mi.
Mu xng ca mt ngi b long xng c chun b thc hin cc
hnh nh 3D CT ( cu trc xng). Mnh xng c ng kh. Mu xng c
t trn khung graphite 0.5mm v sau c qut trong ph k CT.
3.1.3.b Mu mi trng
Mu mi trng bao gm t, khng kh ht nhn ngng t v t b nhim
uranium.
Mu t c chun b dng vin bng cch nn bt ng nht to thnh
vin dy, hoc thm vo cht kt dnh to thnh dng axit boric hoc cellulose.
Sau , mu c o bi ph k EDXRF. Nhng mu ny dng bt c phn
tch bi ph k PXRF v b mt t c th phn tch trc tip ti ch.
Mu khng kh ht nhn ngng t ban u c phn tch bi ph k EDXRF
m khng c bt k s chun b no. Sau khi EDXRF phn tch, b lc c nhng
vo dung dch c cha cobalt trong mt h thng l vi sng . Sau , mt phn 2L
c ht vo trong mu thch anh v c o bng ph k TXRF
t b nhim uranium c tri u trn b mt mt l Mylar dy 2.5m c
lp vo mt khung nha. ng knh ca mu t trn l Mylar khong 1cm. Mu
Trang 14
3.1.4 Kt qu
3.1.4.a .Mu go
Trong hai mi mu go, bao gm 2 mu go thng mi, c phn tch bi
EDXRF sec.target. Xc nh c cc nguyn t: P, K, Ca, Mn, Fe, Zn, Br, Rb. S
Dy nng ( g.g-1 )
Nguyn t
Trang 15
3.1.4.b Mu xng
H XRF c s dng qut hnh nh 3D ca mu xng ngi b long
xng. Ph k CT qut c hnh nh 3D trnh by hnh 4
3.1.4.c Mu mi trng
Ph k EDXRF thng mi cng c s dng xc nh s c mt ca cc
nguyn t trong t, bin v trm tch. Nng ca nhm nguyn t c xc nh
l: Mg, Al, Si, P, S, Cl, K, Ca, Ti, V, Cr, Mn, Fe, Ni, Cu, Zn, Ga, As, Br, Rb, Sr, Y,
Zr, Nb, Mo, Cd, Sn, Cs, I, Ba, La, Ce, Pb, Th, U. Mu mi trng c phn tch
Trang 16
Nng xc nh c ( g.g-1 )
Trang 17
Nguyn t
Trang 18
Trang 19
Cng
Trang 20
Trang 21
ng dng ca k thut hunh quang tia X (XRF) thng thng cho nhng
nhim v phn tch th b hn ch do i hi cao v nhy, trong nhiu trng hp
s lng mu nh sn c v thiu tiu chun nh c thch hp. S dng cc
phng php khc phn tch du vt nguyn t ging nh quang ph hp th
nguyn t (AAS) hoc quy np- cng vi plasma pht x quang ph (ICP-OES) th
thng b gii hn bi s lng mu, s cn thit cho vic ha tan mu v nhng
hn hp lin quan th gp kh khn.
Vi ph tng phn x hunh quang tia X (TXRF), s lng mu dng nh hn
milligram c th c phn tch theo di s phn b nguyn t. l phng
php da trn cc ni tiu chun. Hn na, ph k TXRF S2 PICOFOX khng i
hi s ph hy mu, kh hoc phng tin lm lnh.
Trong phn ny p dng quang ph TXRF phn tch tnh xc thc ca cc
mu dc phm. S khc nhau v phng din thng mi ca acid acetylsalicylic
l da vo cc loi thuc c kim tra bng cch phn tch TXRF nh tnh v
nh lng
Vi mc ch ny cc loi thuc sau y c phn tch:
- Aspirin 500mg, Bayer AG,c
- Aspirin + C(vin si bt), Bayer AG, c
- ASA 100mg, Hexal AG , c
- ASA, Ratiopharm GmbH , c
- Aspirin, khng tn, M
xc nhn s ph hp ca cc PICOFOX S2 kim tra tinh khit ca
mt nguyn liu th in hnh, natri clorua (NaCl) c trn vi hm lng As
khc nhau xc nh gii hn pht hin ca cht gy nhim ny.
Trang 22
3.2.3 Chun b mu
Tt c cc mu c nghin bng tay trong mt ci m no c c cc
ht c kch thc nh hn 75m.
Mt phn tch nh tnh c thc hin bng cch cn lng mu bt
khong 60 mg v t mu vo trong chn nha. i vi s chun b bn than, 2,5
ml c 1% nc dung dch Triton X100 c thm vo. Triton X100 l mt cht ty
ra thng thng iu chnh nht ca cc dung dch. ng dng ca s chun
b bn than trong phn tch TXRF, n gip tng cng cht lng ca cc mu. Sau
khi ng nht trit , 10 ml bn than c t trn mu knh thch anh, mu c
sy kh trong mt bnh kh m v sau em i o.
nh lng v d liu o TXRF c thc hin bng phng php chun ha
bn trong. V mc ch ny, bn than cng c chun b ging nh trong phn tch
Trang 23
Trang 24
Tt c cc gi tr trong mg/kg
Bng 3: Nng cc nguyn t trong thuc Aspirin
Hnh 12: S phn tch tng ng v thnh phn nguyn t ca 5 loi thuc
Aspirin khc nhau
3.2.4 Kt qu
3.2.4.a Kim tra tnh xc thc ca ASA
Hnh 11 cho thy quang ph ca cc mu ASA khc nhau. P, Ni, Cu v Sr c
mt trong Aspirin khng tn ; V, Cr, As v Se c mt trong mu Hexal. Cc
nguyn t nh Cl, K, Ca, Fe, Zn v Pb cho thy s khc bit ln trn tt c 5 loi
Trang 25
thuc. Nh mt s nguyn t i din (Cl, Zn, Pb) khc nhau trong nng c
th hin trong bng 3.
S khc bit ca cc loi thuc ASA c th c so snh sau khi d liu
chuyn i v nhng thnh phn nguyn t c trng. Php phn tch tng ng
ny c biu din bi php phn tch Biplot, a ra mt s gii thch v hnh nh
ca cc thnh phn ha hc (Hnh 12). Kch thc ca mi im d liu i din
cho cc li ca php phn tch TXRF .R rng, tt c cc loi thuc c th c
phn tch mt cch ng tin cy.
S lp li ca cc php o c chng minh bng mi ln s chun b v
phn tch mu Aspirin ,khng tn, USA. Bng 4 cho thy cc gi tr trung bnh
ca cc nguyn t quan trng nht. lch tiu chun vt qu mt phm vi chp
nhn c ch trong trng hp nng gn vi gii hn pht hin.
Trang 26
/ kg.
3.2.5 Kt lun
S khc bit trong thnh phn nguyn t, c bit l P, S, Cl, Ca, Fe, Zn, Sr,
Pb ca nm loi thuc aspirin khc nhau c xc nh chnh xc bng ph k S2
PICOFOX TXRF.
Kt qu l tnh xc thc ca thuc th nghim c biu din bng mt
th phn tch tng ng. Php phn tch nh lng cung cp thng tin c gi tr, c
th dn n mt s xc nh r rng ca cc nhn hiu sn phm.
Ngoi ra, S2 PICOFOX c chng minh kim tra tinh khit ca
nguyn liu, cht rn ha hc. N thng c dng trong sn xut nhng dc
Trang 27
phm. S nhim As ca NaCl c o mt cch chnh xc bng cch pht hin gii
xung n 70 14ppb. Li ch c th ca TXRF phn tch cc dc phm so vi
nhng phng php phn tch khc l:
+ Lng mu cn thit l cc k thp (di mg )
+ Vic chun b mu l nhanh chng v n gin cho nhng ng dng thng thng
+ Dng c nh c v vic s dng nh c tiu chun l khng cn thit
+ Tt c cc nguyn t c th pht hin c phn tch cng mt lc
Trang 28
Trang 29