> DBAM

SURYE DEVRMNDE DDET OLGUSU:

NEDENLER VE SONULARI

> 2012 ARALIK

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

DBAM

SURYE DEVRMNDE DDET OLGUSU:

NEDENLER VE SONULARI
DBAM iin eviren
Faruk brahimolu

Genel Yayn Ynetmeni

Akif EMRE

DBAM Yaynlar
Kresel letiim Merkezi
Barbaros Bulvar, Balmumcu / Beikta
Tel: (0212) 274 80 21 274 80 22
www.dunyabulteni.net

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

SURYE DEVRMNDE
DDET OLGUSU

<

SUNU

Arap Bahar kapsamnda meydana gelen ayaklanmalar Suriyede zamanla taraflarnn

kimler olduunda kafa karlkl yaatan bir i sava haline geldi. Dnya gleri kendi
hesaplarn yaparken bu i savata, lm ve katliam haberleri artk kanksanan bir olgu
haline gelmeye balad. Suriyeden gelen lm ve iddet grntleri, sosyal medya kanallarnn bir sava propaganda arac haline gelmesiyle, hergn maruz kalnan baka biriddet eidine dnm durumda. Siyasi iddetin sosyal iddetle kart bir kaos ortam
hakim Suriyede.
Arap Aratrma ve Politik almalar Merkezi Analiz Birimi Suriyede iddet olgusunu
farkl boyutlaryla ele alan bir rapor hazrlad. DBAM tarafndan tercme edilen raporu
bu dosyada okuyabilirsiniz.

> 2012 ARALIK

DBAM

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

SURYE DEVRMNDE
DDET OLGUSU

<

NDEKLER

nsz................................................................................................................................9
Birincisi: Adli vakalar.....................................................................................................13
kincisi: Politik amal karmalar.................................................................................. 15
ncs: rgtsel (Cihadi) iddet ............................................................................... 19
Drdncs: Mezhebi aksiyon ve reaksiyon.................................................................. 25

> 2012 ARALIK

zet................................................................................................................................. 32

SURYE DEVRMNDE
DDET OLGUSU

<

SURYE DEVRMNDE DDET OLGUSU:

NEDENLER VE SONULARI

Bu makale, Suriye devrimindeki iddet olgusunu ele alacak ve arlkl olarak sosyal
iddetin grngleri zerine eilecektir. Elinizdeki alma, sosyal iddetle mevcut
siyasi iddeti birbirinden ayrr. Ancak kriz ve istikrarszlk dnemlerinde siyasi
iddetle sosyal iddet i ie gemektedir. Siyasi iddetin baz ortaya k ekilleri ve
sosyal iddetin yol at toplumsal blnme, toplumsal asabiyelerin harekete geirdii
farkl dinamiklere dayanmaktadr. Ayrca siyasi hedeflerle maskelenmi sosyal iddet
olgusundan bahsetmek de mmkndr. Bu alma, sosyal ve siyasi iddeti, birbirinden
farkl, ancak toplumsal yapy sarsan devrimler gibi byk toplumsal dnmler
srasnda i ie geen olgular olarak ele almaktadr.
Bu alma, ayn ekilde, phesiz iinde barndrd mevcut ihlallere ramen,
silahl Suriye Devriminin iddeti olarak nitelenen eyle, devrimin dnda kalan ve
devrimin iddetiyle i ie geerek Suriye Devriminde ok byk ihlaller olutuuna
ilikin izlenim veren toplumsal iddeti birbirinden ayrmaktadr. Bu alma, ihlallerin
olduunu inkar etmemekle birlikte, mevcut iddetin i ie gemi yaps, bunun
abartlmasna ve gzlemcinin aralarndaki fark ayrt edememesine yol amaktadr.
rnein devrimden nce de mevcut olan cihat siyasi iddet, devrimin ilk aylarnda o
kadar etkin deildi ve devrimin balca kentlerinde bavurmak zorunda kald bir ara
olarak silahl iddetten ayrlmas gerekir.
Suriye Devriminde 2012 yl bandan itibaren dramatik bir art gsteren iddet
olgusu, devletin maskesinin dmesiyle birlikte kendisini ifade eden kadim toplumsal
dinamiklere delalet eden gstergelerinden biri olmas sebebiyle geni lekte basnn ve
siyasi evrelerin ilgisini ekti.
Bylece sistemle muhalefet arasnda mevcut siyasi olgunun siyasi amalar urunda
kullanlmas yntemine ilikin tutumlar birbirine kart, zel ve resmi medya aygt,
siyasi propaganda yntemleri erevesinde bu iddet olgusunun cihadi, adi sular ve
mezhepi yn, halk devrimiyle birbirine kartrld. Muhalefetin medyada yapt
siyasi aklamalar, ynetimi, demogojik bir ekilde bu iddeti ilemekle sulad ve
muhalefet, bu sorunu tedavi edilmesi gereken, edilmediinde gelecekte lkeye tehdit
9

> 2012 ARALIK

nsz

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

oluturacak toplumsal bir problem olarak grp bu hastalkla mcadele etmek, bu

sorunlar amak iin ak ve demokratik bir strateji izmek ve bununla yzlemek yerine
komplo teorilerine snmay yani gereklerden kamay tercih etti.
Suriye devletinin devrimin en bandan beri uygulad ei benzeri grlmemi iddet,
Suriye rejiminin hibir sorumluluunun bulunmad alanlarda dahi muhalefetin onu
iddet olaylarn tertip ettii ynndeki baz sulamalara muhatap olmasna neden
olmutur.
Suriye halk, devrimin bandan beri, gstericilere sistematik ve devaml surette
ate amak, ikence yapmak, meskun blgeleri ve kentleri bombalamak, ykm ve
tehcir gibi bir takm uygulamalarda ortaya kan kapsaml bir bask siyasetine maruz
kalmtr. Suriye devrimindeki iddet olgusunu ele alan hibir analizin temel gerei
gz ard etmemesi gerekiyor, bunlarn banda rejimin toplum ve insana uygulad
iddet gelir. Bu iddet, kapsaml kanunlar, deerler ya da caydrc baka unsurlarla
snrlanmam bir iddettir. Suriyedeki atmalar, bir buuk yl boyunca rejimin
gsterileri iddetle bastrma konusundaki srar nedeniyle silahl atmalara dnt.
Silahl atmalarn meydana geldii bir srete iddet olgusu nadir rastlanan bir durum
deildir. zellikle de halkn mahrum braklm kesimleri bizzat silahlandnda bu
byledir. Bu durum, iddetin rettii ve hzlanmasna neden olduu balamlarn gzden
geirilmesini gerektirir. zellikle de iddetin meydana geliini yorumlamaya ve izaha
girien bilimsel genellemeler iin bu geerlidir. Bu genellemelerin en gze arpc
olan, Suriye Devriminin radikal ky devrimleri kategorisine sokulmasdr. Nitekim
baz aratrmaclar, karlatrmalarnda Eric Hobsbawmn kyl devrimlerine ilikin
tariflerine dayanmaktadr. Hobsbawma gre bu devrimler geni tabanl ve ekilsiz
olur. Birdenbire meydana gelir, ama direniini srdrmez. Kyllerin kkrtc bir
nedenden dolay duyduklar huzursuzluktan kaynaklanan patlama ya da frtna,
geri dndrlmesi mmkn olmayan bir sarsntya neden olur. Ardndan yerleim
merkezlerinde, kentlerde, blgelerde ayaklanmalara yol aar. lkenin drt bir yannda
belirsiz ve hzl bir ekilde yaylan toplumsal endie dalgasn zerinde tadndan orta
snf bundan geri durur.1
Arap lkeleri, ky devrimleri olarak balayan yahut kylerde son bulmas nedeniyle
bu kategoriye girebilen devrimleri yaamtr. rnein Abdlkerim Hattabinin ky
devrimi, emmal es Suri (1919-1923) Devrimi, Filistin Devrimi (1936-1939) zellikle
de son dnemi, bunun rneklerindendir.

1
Eric Hobsbawm, Devrimler a, Avrupa, 1798-1848 (Beyrut, el Munazzamatl Arabiyye lit
Tercme, 2008, 2.bask, s.140.)

10

SURYE DEVRMNDE
DDET OLGUSU

<

2
Azmi Biara, Yce Tunus Devrimi, 1. bask, Doha/Beyrut, el Merkezul Arabi lil Ebhas ve
Dirasetis Siyasat, 2011), s.111,
3
a.g.e., s.110-111.

11

> 2012 ARALIK

Sz konusu tasnif, Arap halk devrimlerinin yapsn anlama konusunda ok miktarda

kusur barndrmaktadr. Belki de fakirlik, protestonun ana nedenidir. Kendisini
patlamaya hazr bir g gibi ortaya koyar, ancak siyasi sloganlar olan bir devrim
retmesi gerekmez. Genellikle ortaya kan protestolar kanlmaz olarak dzenli
deildir, apolitiktir; 1977de Msrdaki Ekmek Devrimi, 1984de Tunusta Ekmek
syan, yine Msrda 2008deki Byk Mahalle isyan, ve son olarak Tunusta 2007de
gerekleen el Havzul Mncemi ayaklanmas gibi rejimin bastrmay baard ve
tahkik komisyonlarna havale edilmesi dnda herhangi bir toplumsal iz brakmam
olan bu isyanlar, belirli taleplerin gereklemesi iin yaplmtr.
Baka dier durumlarda fakirlerin ayaklanmalar, dorudan siyasi eylem dzenlemek
amacyla, sahip olduu bilin dzeyine ya da kimliine gre (alt gelir grubundan
insanlar seferber edebilmek iin toplumsal protesto gcn harekete geirebilen
kitle ierisinde siyasi bilin sahibi insanlarn bulunmas artyla) birikimsel sreklilik
sfatn almaya hak kazanmakta ve siyasi rejim zerinde bask gerekletirebilmektedir.2
Bunun dnda fakirlik ve kalknmann olmay, geni halk kitlelerini kamusal ilerden
ve siyasi etkiden uzak tutacandan olumsuz rol oynayabilir, mevcut ihtiyalarn
karlanmasyla megul olunmasnn bir sonucu olarak sisteme bamll kolaylatrr,
onu kltrel bolua iter.3
Bu temelde, Suriye Devriminin kyllerin devrimi ya da krsal devrimler ierisinde
deerlendirilmesi, yerel toplumlarda fakirlik kuann bulunduunun ifade edilmesi
doru bir tespit deildir. Zira fakirlik ve marjinalletirme bu devrimin temel nedenidir.
Krsal blgeler k noktas olmayp sosyal ve ekonomik dlanmlk kitleleri bandan
itibaren siyasi bir devrime katlmaya itmitir. Suriye Devrimi, siyasi ve ekonomik
olarak merkezi bir g (bakent) karsnda fakirletirilmi ve dlanm, periferi/
evrede yerlemitir. Ancak bunun fitilini ateleyen, teorisini oluturan, ona siyasi
bir karakter kazandran, siyasi bilinciyle deiim yaratma gcne sahip, Msr ve
Tunus devrimleriyle gz alm orta snfn bulunduu evre kentlerin bakentleridir
(evrenin merkezi).
Ayaklanmalarn dayand kitle, neo-liberal bir dzen devam ettiren Bear Esed
ynetiminden ekonomik adan mutazarrr olmu kitleler olup ne krsal kesimle snrl
ne de kyl devrimlerdir. Sosyal snf farkllklar bu devrimin tamamen vatansever
bir devrime dnmesini engelleyememitir. Bylelikle Suriye Devriminin yaad
srecin Tunus Devrimiyle benzerliklere sahip olduunu sylemek mmkndr. Suriye
Devriminin fitilini ateleyen ve ekonomik ve idari bir merkez saylan Dera kentinin

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

tecrbesi, Sidi Buzidin tecrbesiyle benzemektedir. Aralarndaki farkllklar ise

olduka basittir, fark sadece sendika ve partiler eklindeki rgtlenme biiminin
olup olmamas, parti ya da sendika yesi aktivistlerin eylemleriyle ilgilidir. Sidi
Buziddeki aktivistler, Deradakilerden daha rgtl, sendikal birliklerde ve gizli
partilerde daha kkl tecrbelere sahip olan gruplardr.4
Bu yzden, Suriye Devriminin, Dera, Humus, Hama, dlib, Deyruz Zor, Lazkiye
ve amn belli bal mahalleleri, amn krsal kesimleri (buradaki krsal kesim
ifadesi yanlsamalara yol amaktadr) gibi taradaki kent merkezlerinin nderlik
ettii vatansever bir halk devrimi olduunu syleyebiliriz. amn krsal kesimleri
adnn yanlsamaya yol atn syledik nk bu blgeler krsal blgeler olmayp
tara merkezleridir. Ardndan devrim krsal blgeye doru yaylm, rejimin askeri
zm ynndeki srar ve barl gsteriler dzenleyenlerin zerine ate amas
nedeniyle silahl ayaklanmaya dnmt. Ancak kentler, silahl mcadeleye
getikten sonra bile gl bir ekilde ayaklanmaya katldlar, ayaklanmaya Humus,
Deyruz Zor ve Duma gibi tara kent merkezleri nderlik yapt.
Devrimin kentliliinden ve Arap Devrimleriyle, zellikle de Msr ve Tunus
devrimleriyle ilikiye geen ada gen bir kesimin varlndan hareketle Suriye
Devriminde krsal devrimlerden ayrlan faaliyetleri, sivil aktiviteler ve protesto
gsterileriyle snrl kalan barl ynelimi yorumlayabiliriz. Bu barl gsteriler,
ierisinde ina olunan geleneksel sosyal yapnn gerekliini yanstan iddet dolu bir
zellie sahip olduu iin deil, bilakis siyasi alana etki edebilme imkanna ihtiya
duyduu iin genelde radikal hareketlerdir. Bunun yannda Suriye Devriminin
tara merkezleri, kentler ve kk beldelerden sonra krsal kesimlerde yaylmaya
balamtr.
Devrimin ilk aylarnda gvenlik kampanyalar eitimli gen kesimleri hedef alarak
bir ksmn ldrd bir ksmn da hapse att. Amac genleri bar protestolardan
uzaklatrmak, gsterilerin siyasi nderlikten yoksun brakmak, bastrlmas ve
kuatlmasn kolaylatrmakt. Barl gsterilere ve siyasi protestolara kar
otoriter iddet ve bastrma harekatnn srmesinin ardndan sosyal etkileim iddet
tezahrleri gstermeye balam, genler gvenlik glerinin aalama ve tahkirine
kar bir ksm savunma amal refleksler gelitirmilerdir. Genler silah tamaya,
sivil unsurlarla ordudan iliiini kesen kesimleri kapsayan silahl mfrezeler
oluturmulardr. Bu mfrezeler, kendisini barl gsterileri koruma ve askeri
basknlara cevap vermekle mkellef grmtr. Suriye ordusunda grev yapmakta
4

12

A.g.e. s. 155.

SURYE DEVRMNDE
DDET OLGUSU

<

olan subay ve dier askeri unsurlarn ordudan ayrlmalar da bunda etkili olmutur.
Devletin asli grevi olarak bu aamada kendini tamamen ayaklanmalar bastrmaya
vermi olmas nedeniyle devlet otoritesi, lkenin geni bir kesiminde ortadan kalkmtr.
Bu da vatandalk temeline dayanan sivil toplumun zayflnn katkda bulunduu
toplumsal iddetin ortaya kmasna, sosyal kontrol mekanizmalarnn gerilemesiyle
birlikte iddetin cinayet vakalarna, mezhebi eylemlere ve adli sulara dnmesine
neden olmutur.
Cihadi gruplarn sahip olduu iddet olgusunun tarihi, devrimden nceye gider,
devrimin taleplerine, ilkelerine ya da hedeflerine olan ball nedeniyle deil, rejime
olan kadim dmanlndan hareketle devrime destek olmutur.
iddetin bu yn zerinde younlamak, iddetin toplumsal balamn anlamaya
almak onu merulatrmak anlamna gelmez. Bilakis devrimin bar ve savunma
amal silahl mcadele ynn dier boyutundan ayrmak, iddetin toplumsal olarak
olumsuz sonularna, Suriye devriminin birletirici ynne oluturduu tehlikelere
dikkat ekmek amacn tar. Gerek tehlike, bu iddet olgularnn, onu besleyen,
varln srdrmesi iin gerekli olan btn gerekeleri salayan kltrel bir zemin
bulmu olmasdr. Bu ayn ekilde mezhebi meseleler iin de geerlidir. Mutlaka
bunun zerinde durulmas, nedenlerinin aratrlmas, srekli tekrar eden bir olay
olmas nedeniyle buna yol aan etkenleri de teste tabi tutmak gerekir. Tabi burada
halk katmanlar ierisinde kltrel olarak ayrlk ynelimleri besleyen, alt kimlikleri
glendiren st ulusal kimlii zayflatan unsurlardan da yararlanmaldr.
Birincisi: Adli vakalar

13

> 2012 ARALIK

Toplumsal Kamusal dzenin bozulmasndan ve sivil toplumun zayf olmasndan

mtevellit gvenlik ve toplumsal istikrarn olmamas, devrim klf altnda cinayet
vakalarnn yaanmasna neden olmaktadr. Bunu devrim srecinde, zellikle de uzun
sren silahl atmalar nedeniyle kanun ve devlet otoritesinin ortadan kaybolmas
nedeniyle anlayabiliriz. Bu tr hadiseleri, tamamen ahsi kin ve intikam duygularyla
ilenmi ya da adli sulular iin verimli bir zemin oluturan kanun otoritesinin olmamas
nedeniyle anlamazlklarn giderildii cinayetlerde grmek mmkndr. Nitekim bu
tr ahslar, devrimi, arkasna gizlenebilecekleri bir rt olarak grmekte, kartlarn
rejimi destekledikleri gerekesiyle ortadan kaldrmaktadr. Tersi de olabilmekte devrimi
destekledii iin de insanlar ldrlebilmektedir.

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

Resmi bir izin olmadan faaliyet gsteren Suriyedeki insan haklar savunucusu rgtler5,
periyodik olarak onlarca olay belgelemekte, rejim ve muhaliflerin olayla ilgisinin olup
olmadn aratrdktan sonra bunu mehul kiilere atfetmektedirler. Buna ilaveten
fidye karl adam karma olaylar da yaygnlam baz caniler, bunu bir gelir
kayg olarak grmlerdir. Zenginler, tccarlar, i adamlar ve aileleri bu grubun hedef
ald kesimler arasndadr. Bu tip kiileri rehin alarak nakit para karlnda takas
etmektedirler. Bu olay en ok kent merkezlerinde zellikle de, Suriyedeki para sahibi
burjuvazinin en ok bulunduu yerler olan Halep ve amda meydana gelmektedir.
Karlan insanlar iin istenen mebla ok yksek seviyelere ulamaktadr.6
Bu tr sular, genelde soygun, yama ve talan olaylarnn meydana geldii ana
yollarda olmaktadr. Kimlii belirsiz silahl gruplar, arabalar durdurarak iindeki
insanlar devrimi desteklemek ya da zgr Suriye Ordusunu desteklemek gibi bir
takm gerekelerle ailelerinden ya da arkadalarndan para istemektedir. Bu tr olaylar
ounlukla uluslararas am-Halep otobannda, Humus, Hamann ve dlibin krsal
kesimlerinde meydana gelmektedir. Bu durum bir ok insann devrimden ve zgr
ordudan nefret etmesine yol amtr. Halepte fidye karl karma ve benzeri baka
su unsurlarna ilikin oranlar, zellikle de rejimle Halepin bir ksmn elinde tutan
muhalifler arasndaki atmalarn iddetlenmesiyle giderek artmtr. Bu durum, zgr
Suriye Ordusu ats altnda faaliyet gsteren bir takm silahl gruplarn sz konusu
sular ileyen gruplarn zerine gitmesi ve onlar ortadan kaldrmak iin mcadele
etmeleriyle sonulanmtr. Bunun zerine benzeri olaylarda ciddi bir gerileme
yaanm, ancak yer yer ortaya kmaktan da geri durmamtr.
Suriyeli muhaliflerin zgr orduyu ve devrimi finanse edebilmek iin rejim yanls
olmakla sulad i adamlarnn, kabile nderlerinin ya da tccarlarn karlarak
ailelerinden fidye istenmesi hadisesi sayldr. Bu tr olaylar Halepin krsal

5
Gnlk olarak yaynlanan bir belge, bu olaylar ne rejimin ne de muhalefetin sorumluluunda
olmayan olaylar olarak zikretmektedir. Bunu ifade eden kurulular: Suriye nsan Haklar ve Demokrasiyi
Savunma Komitesi, Suriye Krtleri nsan Haklar Komitesi (er Rasd), Suriye-Arap nsan Haklar rgt,
Suriye nsan Haklar rgt (Maf), Suriye Ulusal nsan Haklar rgt, Suriye Krtleri nsan Haklarn ve
Kamusal zgrlkleri Savunma rgt (DAD). nsan Haklar Arap networku bu raporu elektronik ortamda
yaynlamtr: Bunu izleek iin aadaki linki tklaynz: http://www.anhri.net/
6
Para karl adam karma eylemleri Suriyede srekli olarak vuku bulmaktadr, zellikle am
ve Halepten en yksek dzeyde gereklemektedir. zgr Suriye Ordusuna katldklarn iddia eden i
adamlar ve zenginlerden bir ou, bu amala faaliyet gsteren silahl gruplarn hedefi olmutur. amdaki
bir tccarn karlmas olaynda istenen bir milyon dolarla bu eylemler zirvesine km olup Halep, am ve
Deyruz Zorda daha az meblalar talep edilmitir.

14

SURYE DEVRMNDE
DDET OLGUSU

<

kesimleriyle7 Suriyenin baka blgelerinde olmutur.8

Dier durumlarda ise farkl etnik ve mezhebi kkenden insanlarn i ie yaad
blgelerde, zellikle de Humus, Hamann krsal blgeleri, amdaki Terin ve Kabun
mahallelerinde adli vakalar, mezhebi unsurlarla birbirine karmtr.9 Karlan baz
kimseler, ister silahl muhalifler ister ebbiha (Suriye rejimine yakn paramiliter
gruplar) ve blge halkndan olsun karanlara ykl miktarda fidye deme ilemi
yapldktan sonra hem Snni hem de Alevi blgelerde serbest braklmlardr.
Bu tr olaylar, ayn balamda ancak bu kez daha hafif bir ekilde Salake olarak
nitelenen bir olayla gerekletirmektedirler. Bu grup devrim srecinde yer alm, nizami
glerin kentleri kuatmas ve askeri operasyonlar yapt srada srasnda faaliyet
gsteren gruplardr. Nitekim onlar, zenginlerden aldklar para, mal ve deerli
eyalar olaylar nedeniyle ileri bozulan ya da ilerini brakmak zorunda kalan, kuatma
nedeniyle rzk kaynaklarn kaybetmi insanlara datmaktadrlar. Bir baka yntem ise
tehdit ve antajla zenginleri silahl muhalif gruplara ya da meydana gelen atmalardan
zarar grenlere ba yapmaya zorlamaktr. Bu tr eylemler Humus, Hama, Deyruz
Zor ve bir dereceye kadar Derada yaanmaktadr. Ancak kayda deer olan, para sahibi
zengin kesimlerin ebbiha gruplar tarafndan da benzeri tehdit ve antajlara maruz
kaldklar gibi devrimden yana olanlarn ya da devrim rts altna gizlenmi olanlarn
da antajlarna maruz kalm olmalardr.
kincisi: Politik amal karmalar
Bu adla adlandrlmasnn nedeninin, bu tr karmalar cinayet ya da mezhebi saiklerle
yaplan dier karmalardan ayrmak iindir. Zira silahl gruplarn adam karmalar
bazen cinayet amal, baka zamanlar da mezhebi saiklerle olabiliyor. Bir baka ifadeyle
bu, dinamikleri ok da sistematik olmayan ancak genelde meydana geldikten sonra
siyasi bir takm sloganlarla sslenmeye ya da siyasi bir maske giydirilmeye allan bir
iddettir.
7
Meskene kentinde rejim yanls airetlerle zgr orduya bal tugaylar arasnda anlamazlk
ba gstermi, sonra silahl gruplar airet reisini karm ve braklmas iin 15 milyon Suriye liras fidye
istemitir. Airetin bu paray demeyi reddetmesiyle taraflar arasnda silahl atma km ve sonunda airet,
kentten kamak zorunda kalmtr.

9
Aratrma merkezimizden bir ekip, farkl mezhebi gruplardan insanlarn kark bir ekilde
bulunduu Kabun, Terin gibi mahallelerdeki tanklarla yapt grmelerde, her cadde giriine bir bariyer
yerletirildiini, bunlarnn bir ksmnn zgr ordu dierlerinin de rejim tarafndan oraya dikildiini, ayrca
her iki taraftan da adamlar karan Snni ve Alevi ailelerin de buralara barikatlar koyduklarn ifade etmitir.

15

> 2012 ARALIK

8
Guardian: zgr ordu, finansal kaynak temini iin adam karma eylemlerine bavuruyor, DP
news, 1/9/2012. http://www.dp-news.com/pages/detail.aspx?articleid=130603

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

Reayaya kar ilenen iddetin bu trls, egemen sistemi destekleyen ekonomik ve

lojistik olarak ona omuz veren ya da en azndan devrime kar olumsuz bir tutum
taknarak rejimin baskc uygulamalarn methetmeye varan siyasi grup ya da devletlerin
vatandalarna kar uygulanmaktadr. Suriyede ran, Hizbullah ve baz Irakl partilere
kar yaygn olumsuz bir yaklam mevcuttur. Bunun nedeni, sz konusu lke grup ya
da partilerin Suriyedeki devrime kar olumsuz tavr taknmalar ve rejimin uygulama
ve tavrlarn benimsemeleridir. Her ne kadar bu gruplar ierisindeki baz kesimler ifahi
olarak reform yaplmas gerektii ynnde bir takm aklamalar yapm da olsa, bu
tamamen rejimin savunduu tarzda bir reformu pazarlamakta, dolaysyla rejime olan
desteini sslemeye almaktadr.
Bu tr bir tutum, baz kii ve gruplar sz konusu lkelerin vatandalarn, bu izgideki
parti ve gruplarn yelerini karmaya sevk etmitir. Burada siyasi duru, mezhebi
bir saik ve baz selefi davet TV kanallarnn gelimesine yardm ettii ters bir bilin
ve mezhebi bir etki brakmtr. Doal olarak bu tr bir tutum, sz konusu eylemleri
merulatramaz. Zira devrimcilerin tasarruflarnn tamamen dnda meydana gelmi,
devrimin birletirici ierik ve hedeflerinden sapmtr. Diktatrle kar mcadele ve
sava, adil olmayan, devrimin adalet talepleriyle badamayan noktalara gtrmtr.
Ayrca sz konusu uygulamalar gerek blgesel gerekse uluslararas kamuoyunda nefret
ve tiksinti yaratmtr. Devrimci tavr, devrimin imajna zarar veren, onu savunanlar
zor durumda brakan bir tablonun iindeymi izlenimi vermi ve bununla balantl hale
getirilmitir. Politik amal karmalarla ilgili en arpc rnekler aada verilmektedir:
Aralk 2011 tarihinde Cender Elektirik santralinde alan yedi ranl teknisyen
ve mhendisin karlmas. Kendisine Suriyedeki ii yaylmaclna kar
Mcadele Hareketi adn veren bir grup, bu karma eylemini slenmi,
ranl rehinelerin geleceinin rann ve Hizbullahn Suriye rejimine ynelik
desteine bir son vermesiyle yakndan irtibatl olduunu ilan etmitir.10
Suriyede bulunan 11 ranl hacnn, Suriye zgr ordusu tarafndan 26 Ocak
2012 tarihinde karlmas.11 Bunun ardndan Trkiye devreye girerek, 7 ubat
2012 tarihinde teknisyenlerle ranl haclarn salverilmesini salamtr.12
10
Suriyeli muhalif hareket, mezhebi nedenlerden dolay 5 ranlnn karlmasn slendi, Syria
Politic, 04/01/2012.
11
Suriyedeki 11 ranl hacnn karlmas, Msr Merkezli e uruk gazetesi, 27/01/2012.
http://www.shorouknews.com/news/view.aspx?id=eb82eb2f-1c20-422f-9003-68ac5d0171ff

12

Suriyedeki ranl turistlerin serbest braklmas, ran merkezli el Alem Kanal, 07/02/2012:
http://www.alalam.ir/news/975794

16

SURYE DEVRMNDE
DDET OLGUSU

<

Trkiyenin arabuluculuk yapm olmas, zgr Suriye Ordusunun

uluslararas kamuoyu nnde zor durumda brakt gibi Trkiyenin
zgr Suriye ordusu ierisindeki gruplar zerinde ne kadar etkin olduunu
gstermitir. Devrim bu tr eylemlerden hibir zaman fayda grmemi, ancak
bu tr uygulamalar Trkiyenin ranla olan ilikilerinde puan kazanmas
bakmndan nemli etkisi olmutur.
Kuzey Halepin krsal kesimlerinde 11 Lbnanl iinin dini vecibelerini
yerine getirdikten sonra dnerken 22 Mays 2012 tarihinde karlmalardr.
SO, bu karmadan sorumlu olduunu ilan etmi olmasna ramen SO
ierisindeki baz gruplar bu eylemden dolay rejimi sorumlu tutmulardr.
Ancak bu gruplarn yapt aklamalar, nceden hazrlanm, bu aklamay
yapanlarn gvenilirliini zedeleyen sulamalardr. Ancak kendisine Suriyeli
Devrimciler-Halep krsal adn veren bir grup, 31 Mays tarihinde bu karma
eylemini slenmitir. Trkiye arabuluculuk yapmasna ramen rehinelerin
salverilmesi ilemi baarszlkla sonulanmtr. Grup balangta fidye
istemi, sonra Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallahn Suriye rejimini
desteklemesi nedeniyle zr dilemesini, ayrca ordudan kopan ve Suriye
ynetimi tarafndan Trkiye topraklarnda yapt istihbarat faaliyetiyle
yakalanarak hapse atlan isimlerden Hseyin Harmuun serbest braklmasn
talep etmitir.13 Lbnanl haclarn karlmas, sadece rejim yanls evrelerde
deil, devrimi destekleyen evrelerde de bu eylemin eletirilmesine yol
amtr.
Seyyide Zeynep Blgesinden am havaalanna hareket eden 48 ranlnn 5
Austos 2012de, SOya bal Bera Tugaylar adl askeri bir grup tarafndan
karlmas. Rehineciler, rehinelerden birinin zerinden askeri kimlik kart
ktn belirterek, kardklar bu kiilerin, Suriye rejimi saflarnda arpan
ran devrim muhafzlar yeleri olduunu iddia etti.14 ran Dileri ise rehineler
arasnda Devrim Muhafzlar ordusundan emekli bir kiinin bulunduunu
teyit ederek bu kiilerin serbest braklmas iin Katar ve Trkiyenin
arabuluculuk yapmasn istedi. Devrim Muhafzlar Ordusu komutanlarndan
Muhammed Ali Caferinin 16 Eyll 2012de yapt aklamada, Suriyede

14
Bera Tugaylarnn aklamasn u linkten izleyebilirsiniz:
http://www.youtube.com/watch?v=LBQ6UEflsoU

17

> 2012 ARALIK

13
Suriyeli bir grup, 11 Lbnanlnn karlmas eylemini stlendi el Cezire.net, 31/05/2012:
http://www.aljazeera.net/news/pages/b346624d-c6b6-45d3-ada9-1da47dfe0373

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

Devrim muhafzlar unsurlarnn bulunduunu, bu unsurlarn Suriye

devletinin iinde bulunduu krizden kurtulmas iin danmanlk faaliyetleri
gsterdiklerini ifade eden aklamas nedeniyle bu kiilerin serbest braklmas
ii daha da zora girdi. Abdnnasr umeyr, Suriye rejiminin tutsak ald
Suriyeli tutuklularn salverilmesi talebine kulak tkad srece kendilerinin
de kardklar kiiler hakknda bilgi vermeyeceklerini syledi.15 Caferinin
aklamalar bir yana, emekli bir kii hari kard dier isimlerin Devrim
Muhafz Ordusu yeleri olduunu belgeyebilmi ya da ispat edebilmi
deildir. Bu belge, en fazla, rejime olan destek noktasnda danmanlk hizmeti
vermeyi aan, ancak katliam ya da ayaklanmalar bastrma gibi dorudan iddet
olaylarna karma noktasna ulamayan bir destein gstergesi olabilir. ran,
bizzat kendisi Suriyede danma ve mstearlarnn, Suriye devletine krizden
kmas iin yardm etmek zere bulunduunu ifade ediyorsa ran varl,
orada danmanlktan te bir boyutta var demektir.
13 Austos 2012de amdaki ii topluluktan Hassan Mikdad isimli ahsn
Suriye rejimine destek vermek zere ama gelen Hizbullah hareketinin st
dzey yneticilerinden biri olduu gerekesiyle zgr Suriye Ordusuna
bal grup tarafndan karlmas.16 zgr Ordunun mterek komutanl bu
tugayn kendilerine bal olarak alt iddialarn reddederek17 daha nce
yukarda bahsettiimiz demagojik ereve ierisinde Suriye rejimine zmni
sulamalar yneltmitir.. Karma eylemi, Lbnandaki Mikdad airetine
zgr Orduya mensup olduu iddiasyla yirmi Suriyeli iiyi karma
eylemini dzenlemesi iin gereke vermi, iilerin serbest braklmasnn
amda muhaliflerin elinde esir bulunan Hassan Mikdadn salverilmesine
bal olduunu dile getirmitir.
Bu tarz eylemler sadece baka lkelerin vatandalarna yaplmad, ayn zamanda devlet
sektrnde almakta olan Suriye vatandalarna kar da yapld. Deyruz Zorda 25
Mays 2012 tarihinde Frat Petrol irketinde alan iiler bunun tipik bir rneidir.
15
Suriyedeki Devrim muhafzlar unsurlar, Maverael Haber Program, el Cezire Haber Kanal,
16/09/2012. Programn Youtubeda u linkte bulmak mmkndr:
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=ldXMOywTCaU
16
Hassan Mikdadn 13/08/2012 tarihindeki karln aadaki linkten seyredebilirsiniz.
http://www.youtube.com/watch?v=FWCVQbGVDAU
17
zgr Ordunun mterek liderlii, kendilerinin Hassan el Mikdadn karlmasyla bir
ilikilerinin olmadn aklad: Kllna reka, 15/8 2012:
http://all4syria.info/Archive/51276

18

SURYE DEVRMNDE
DDET OLGUSU

<

Humusa dnerken 39 ii, bu silahl gruplar tarafndan karlmtr.18 Rehinecilerin

talebi en bata fidyeydi, ardndan fidye reddedilerek siyasi talepler gndeme geldi
ve bu erevede kentte devletin hapishanelerinde bulunan btn tutuklularn serbest
braklmasn ve Suriye ordusunun bu blgelerden ekilmesini istedi. Halkn ileri
gelenlerinden baz isimlerle kabile nderleri, rehinelerin braklmas iin araclk
yaptlar. Rehinelerin braklmas ynndeki arabuluculuk abalar sonu verdi ve
rehineler belirli aralklarla serbest brakldlar.19
Adli vakalarla siyasi eylemlerin birbirine kart bu tarz iddeti inceledik ancak unu
eklemek gerekir ki bu tarz adam karma eylemleri, hibir devrimci tarzla uyumaz.
Dier durumlarda ise yapacak bir ey olmamas, sivillerin ve devrimcilerin maruz
kaldklar iddetin boyutlar nedeniyle yaanan krelmenin de bunda pay vardr.
Bu durum, sonular hesaplanmam intikam amal saldrlara bavurmaya neden
olmaktadr.
ncs: rgtsel (Cihadi) iddet
Bu iddet Suriyede devrim sreci balamadan nce de bulunmaktayd. Ancak gemite
bu tr eylemler bir halk devrimine yol amad gibi Suriye devriminin bir zellii de
deildi. Bandan itibaren Suriye devrimi, demokratik talepleriyle, sivil bir halk devrimi
olmas itibariyle dini iddetten tamamen ayrlmt. Devrim, onu kucanda buldu. Bu
tarz iddet eylemlerini 2011 Aralnda balayan intihar saldrlarnda ve patlayc dolu
arabalarla dzenlenen intihar eylemlerinde grmek mmkndr. Bu dnemden itibaren
saldrlar defalarca tekrar etmitir.
Suriye devrimi, onur ve zgrlk iin harekete gemitir. Harekete getii ilk gnden
beri de birletirici milli iarlar benimsemitir. Bask politikalar, milli serveti salt bir
aileye hasretmesi ve siyasi hayat zerindeki hegemonya kurmas nedeniyle diktatrlk
rejimini kendisine dman ilan etmitir. Dmanln gerek nedeni hi bir zaman
rejimin sahip olduu ideolojik arka plan ve onun izledii d politika olmamtr.
nceden belirlenmi bu tr hususlar, protesto hareketlerinin kitlesellik kazanmas ve
geni toplumsal kesimlerin devrime katlmas noktasnda temel belirleyici olmutur.
Ancak bunun yan sra protesto hareketlerine eklemlenmi, devrimden nce ortaya

19
el Furat Petrol irketinden karlan 26 rehine serbest brakld, Suriyyel An,
http://syrianow.sy/index.php?d=7&id=55125

19

> 2012 ARALIK

18
el Furat Petrol irketinden karlan 26 rehinenin serbest braklmasna ilikin garanti, el Vatan
gazetesi, 30/5/2012.
http://www.alwatan.sy/dindex.php?idn=123624

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

km kendine has ideolojik yaps ve akaidi rgs olan iddet yanls dini gruplar
faaliyetlerini srdrmlerdir. Bu tr hareketlerin Suriye devriminde yer alan
muhaliflerle tek ortak noktas, Suriye rejimine ynelik dmanlktr. Ancak yntem ve
hedefte (slam devletinin kurulmas) anlamazlk bulunmaktadr. Bu tr akmlar, barl
gsterilerin rejimi devirmeye yetmeyecei gerekesiyle daha devrimin ilk balarnda
silahl mcadeleye bavurmulardr. Ve Cebhetun Nusra adl rgt, Suriyede el
Kaide tarznda mcadele veren ve am, Halep ve Deyruz Zor kentindeki patlamalarn
sorumluluunu slenen cihadi gruplarn vitrindeki ismi olmutur.20
Ayn ekilde Cebhetun Nusra, 4 Haziran 2012 tarihinde yaynlad bir aklamada,
Suriye gvenlik glerine bal 13 kiinin infaz edilmesi eylemini slenmi,
aklamasnda Deyruz Zordaki arkn Aslanlar Sal gn gvenlik gleri ve
ebbiha kpeklerinden sapkn bir grubu yakalayp yaptklar irkin ileri itiraf ettirmi,
onlara adil ceza olarak ksas cezas uygulanmtr.21
Bu olay, kar iddetin en irkin ekillerinden biri olmas nedeniyle ierisinde bir ok
irenlikleri barndrmakta, rejimin insanlk onurunu aalayc sistematik iddetinden
fark bulunmamaktadr. Ayrca hedef ve ynelim bakmndan Cebhetun Nusradan
fark olmayan baka cihadi gruplar ortaya kmtr. Bu gruplarn bazlar zgr Suriye
Ordusunun ats altnda faaliyet gstermekte birlikte organizasyon, dini referanslar ve
isim olarak kendi bamsz yapsn korumaktadr. Bu durum, benzer intikam olaylarna
kapy aralamtr.
rnein 1 Austos 2012de El Beri adl ebbihann infaz edilmesi, - airet
gruplarnn iledii cinayetler gz nnde tutulmakszn- silahlarn yaratt kaos, bu
silahlar elinde bulunduran gruplar, bu silahlarn devrimcilerin prensipleriyle eliecek
tarzda kullanlmas Suriyelilerin korkularn artrm, bu yzden de rejimin uygulad
iddet yntemleriyle byk lde benzerlikler arz etmitir.22 Bu tarz yaklamlar,
Hananu klasna yaplan baskn olaynda da grlmektedir. Burada 20 asker, 10 Eyll
2012 tarihinde esir alndktan sonra infaz edilmilerdir.23
20
Nusra Cephesinin kurulu bildirgesini izlemek iin bkz.
http://www.youtube.com/watch?v=Fuh1cI9vlR0
21
Cebhetun Nusra, Gvenlik gleri ve ebbihadan 13 kiinin ldrlmesi eylemini slendi, er
Riyad gazetesi, 5/6/2012.
http://www.alriyadh.com/2012/06/05/article741893.html
22
ebbiha olduu iddia edilen EL Beri ve liderleri Zeyno Berinin infaz iin u linke bakabilirsiniz:
http://www.youtube.com/watch?v=VjBMTEcAK_0
23
Katar merkezli el Cezire televizyonunda katld bir programda Halep Devrimci Konseyi
szcs el Mekkenni Ebu Abdullah el Halebi, idam hkmnn Tevhit ve Fetih Tugaylar ats altnda
faaliyet gsteren gruplarca gerekletirdiini, bu kararn da orada bulunan eri bir mahkemenin ald karar

20

SURYE DEVRMNDE
DDET OLGUSU

<

Cebhetun Nusra ya da onunla rten dier silahl gruplara benzer ekilde

gerekletirilen intihar saldrlar, bomba ykl arabalarla gerekletirilen cihadi
iddet, bir g gsterisi olmas bakmndan ister silahl isterse bar olsun devrimi
tehdit eden tehlikelerden biridir. Zira askeri karargahlara yaplan bu saldrlar, manevi
olarak bu gruplarn g gsterisi yapmas bakmndan sembolik bir deere sahip olsa
da maddi sonular, yoldan tesadfen geen onlarca sivilin hayatn kaybetmesine yol
amaktadr. Ve zet olarak btn bu yaananlar toplumda korkunun yaylmasna ve
panie yol aarak Irakta yaananlar hatrlatmakta, bylelikle insanlar diktatrl ve
yolsuzluuna ramen istikrara olan hasreti nedeniyle rejime yaknlamaktadr.
Baz rgtlerin szmas ya da bu gruplarn rejim tarafndan kullanlm olduklarna
dair makul bir phe, bazlar el Kaide tarznda hareket eden (bombalamalar, intihar
saldrlar ve suikastlar) bazlar ise zgr Suriye Ordusu ats altnda faaliyet gsteren
silahl halk rgtlenmelerine dair gerei deitirmez. Bu yzden devrimci bilin,
zeletiriyi ve rejime ynelik geliigzel sulamalar yaptrmamay gerektirir. Bu
balamda Suriyede belli bal cihadi rgtleri sralamak gerekirse:
1. am zgr Tugaylar: Suriye devrimiyle birlikte ortaya km bir rgt olup
Kafir ve Tauti rejime kar cihad bayran ykselten gruplardan biridir.
Yapt aklamalarda grld kadaryla Ehli Snnet vel Cemaatin
metodunu takip etmekte selefi salihe ittiba etmektedir.24 Bu rgt yaynlad
bildirilerde bir ok kez zgr Suriye Ordusu ile birlikte savam olmasna
ramen onun bir paras olmadn, Suriye iinde ve dnda herhangi bir
kurulua mensup olmadn ifade etmektedir. Suriyenin her yannda faaliyet
gsteren rgtn doum yeri dlibdir. dlib ierisinde Cebeli Zaviye, Serakb,
Eriha ve yine dlib krsalnda Bene ve dier yerlerde etkinlik gstermektedir.
Silahl eylemlerinde kulland askeri tehizat dlib ve am-Halep uluslararas
otoyolunda gerekletirdii operasyonlar srasnda elde ettii ganimetlerden
salamaktadr. Grup yeleri, finansal destein Krfez lkeleri ve zellikle
Kuveytteki iadamlar ve tccarlardan gelen ahsi balar araclyla elde
edildiini sylemektedir.25 am zgr Tugaylar ierisinde faaliyet gsteren
muvacehesinde alndn syledi. Buna karn Halep Askeri Konsey komutan Abdlcebbar el Ukeydi, zgr
Suriye Ordusunun rejime bal askerlerin infazn knadn belirterek bunun tamamen kiisel tasarruf ve
hatalar hanesine yazlmas gerektiini aklad. Ayn ekilde Suriye Ulusal Konseyi de Hananu klasnda
yaplan infazlar knad.

25

Arap Aratrma ve ncelemeleri Merkezinden aratrma ekibinin am zgr Tugaylar adl rgt

21

> 2012 ARALIK

24
am zgrleri Cephesi kurulu bildirgesi iin u linki tklaynz:
http://www.youtube.com/watch?v=f77DBt9-GD8

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

ok miktarda alt birimler bulunmaktadr. Bunlar: Erihada Ibadurrahman

tugaylar, Cebeli Zaviyede Sariyyetl Cebel Tugaylar, Hama krsalnda
Selahaddin Tugaylar, Maardebsede eyma Tugaylar, Maarratn Numanda
Tevhid ve man Tugaylar, Han eyhunda Hakkn Askerleri ve ehit
Kafileleri Tugaylar, Serakbda Furkan Tugaylar.
2. am Kartallar Tugaylar: Liderliini, Cebel-i Zaviyeden eyh Mekkenni
Ebu sa yapmaktadr. am Kartallar yap ve dnsel izgi bakmndan
am zgr Tugaylaryla benzerlik gstermektedir. Faaliyet yerleri de
hemen hemen ayndr. Blge sakinlerinin tanklna gre bu rgt, 12
Tugaydan olumakta ve neredeyse tamam dlib krsalndan ve Kuzey Hama
krsalndan gelmekte olan 3 bin kiidir. erisinde gnll yabanc savalar
da bulunmaktadr. Bu rgt, rejim gleriyle bir ok atmaya girmi olup
bunlardan en nemlisi Han es Sbl mevkiinde meydana gelen atmadr. 10
Temmuz 2011de meydana gelen bu atmada, Maardebse kylerinde, dlibin
kasabalar olan Serakb ve Zuhurda rejime ait bir ok helikopteri drmeyi
baarmtr.26 am Kartallar Tugaylar mali ihtiyacn Kuveyt., S. Arabistan ve
Bahreyn gibi baz Krfez lkelerinden karlamaktadr.27
3. Dier cihadi rgtler: Bununla fikri ve rgtsel olarak el Kaide rgtne
mensup gruplar kastediyoruz. Suriye Devriminden nce Lbnan ve
Irakta faaliyet gsteren bu rgtler, Suriyede atmalar balaynca buraya
gelmilerdir. Bu gruplar ierisinde en bariz olanlar, am Askerleri, am
Garipleri gibi rgtlerdir. Ancak bu rgtlerin say ve etkileri, dier cihadi
gruplarla karlatrldnda olduka snrldr. Baz cihadi gruplar, zgr
Suriye Ordusu buralar teslim almadan nce Trkiye-Suriye snrndaki Babl
Heva gei noktasn bir sreliine gele geirmilerdir.28
Suriyedeki silahl ayaklanma Suriyedeki cihadi hareketin gelimesi iin uygun
bir ortam salam, tamamn burada zikretmemiz mmkn olmayan bir ok
silahl grup ve tugay ortaya kmtr. Bu gruplarda Suriyeli ve Arap savalar
bulunmakta olup zgrlk ve demokrasi kavramlarndan tamamen farkl bir
ierisinde rejim glerine kar silahl mcadele veren Cebel-i Zaviyeli bir genle yapt rportaj.
26
http://www.youtube.com/watch?v=js_Sg5GJSkk
27
am Kartallar komutan Ahmed e eyh, 5/8/2012 tarihli youtube grntsnde, askeri ve
mali destek vermek zere Bahreynden gelen baz milletvekilleriyle birlikte grnyor. Arap Aratrma ve
nceleme Merkezi Aratrma ekibi, bu bilgiyi u linkten elde etti:
https://www.youtube.com/watch?v=oswZiTxOow4&feature=player_embedded
28
Suriye Trkiye snrnda bulunan ve olaylara tanklk eden Naci et Tayyara, Arap ve yabanc
savalarn rejim glerini kuatarak Babul Heva gei kapsn ele geirdiini syledi.

22

SURYE DEVRMNDE
DDET OLGUSU

<

takm akaidi ve ideolojik gerekelerle dardan finansal destek temin etmitir.

Bunlarn bir ksm birleerek yeni yaplar oluturmulardr. am ve krsalnda
Peygamber Dostlar Birlii, Humusta Faruk Tugaylar, Amr bni el As Tugaylar,
Suriye Krt Kartallar Tugaylar, Deyruz Zor Devrimcileri Konseyi ve daha nce
yukarda zikrettiimiz am Kartallar Tugaylar, birleerek kendilerine Suriye
Kurtulu Cephesi adn vermilerdir.29 Bu yeni oluum, Suriyede rejim devrilene
kadar savaa devam edeceklerini ilan etmi ve temel referanslarnn da slam
eriat Hkmleri olduunu belirtmilerdir.30 Bu makale, selefi ya da kktenci
olmad halde bunlara katlan dier gruplarn varln uzak bir ihtimal olarak
grmemektedir. Zira kendilerine silahl mcadeleyi srdrmelerine imkan verecek
bir destein temini iin bir at oluum arayan insanlar vardr. Maddi destek ve
silah destei garantisi, Suriye devrimine katlmak isteyen her gencin sorunudur.
Suriye Kurtulu Cephesine katlan Faruk Tugaylar, douu ve geliimi
bakmndan dier cihadi rgtlerden farkldr. 2011 ortalarnda silahl mcadelenin
patlak vermesiyle birlikte bu rgtn ortaya k koullar, herhangi bir
ideolojik ya da akaidi bir zellie sahip olmayan Suriye devrimininkiyle
benzerlik gstermektedir. Bu rgtte yer alanlarn ou, nceleri barl protesto
gsterilerine katlm ardndan da rejimin kendilerine uygulad ar iddet
nedeniyle silahl mcadeleye evrilmi, Humus kentinin dindarln grmek
mmkn olan Suriyeli genlerdir.
Faruk Tugaylar, Humus kentinde askeri faaliyet gsterip de, siyasi olarak zellikle
de (el Halidiye, Beyada) gibi eski Humus ve Faruk Tugaylarnn rejimin ele
geirdii ubat 2012ye kadar merkez ss haline gelmi olan Baba Amr gibi
Humusun arka mahallelerinde halkn desteini alm tek askeri oluumdur.
Tugaylarn hretinin artmas ve g kazanmasnn bir sonucu olarak Selefi gler
bunlara katlmaya balad. Bu durum kendisine Krfez lkelerinden ama zellikle
de Kuveyt ve S. Arabistandan daha fazla mali destein gelmesine neden oldu.31
Siyasi finansmann da etkisiyle Faruk Tugaylar, dnsel manada giderek radikal
bir deiim geirerek Selefi cihadi gruplar gibi hareket etmeye balad ve temel
referansnn slam eriatnn hkmleri olduunu aka ilan etti. Bu merceiyyet
29
SO, Halepte yeni yerler ele geirirken Suriyedeki Tugaylar birleiyor, aljazeera.net 12/9/2012.
http://www.aljazeera.net/news/pages/885aced8-3c5c-4aca-b7eb-2a2ca28a36cb?GoogleStatID=9

31
Arap Aratrma ve ncelemeleri Merkezinden aratrma ekibinin, yerel halk komiteleri temsilcisi
mer dlibiyle yapt konumalardan kaydedilen tanklklar. 13/8/2/12.

23

> 2012 ARALIK

30
Suriye Kurtulu Cephesi kurulu bildirgesini (12/09/2012) grmek iin, aadaki linki tklaynz:
http://www.youtube.com/watch?v=I76Q7_8RTYA

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

altnda siyasi kurul ve heyetler tekil oldu, savalarnn savama disiplinini

dzenleyen eri mahkemeler oluturuldu. Faruk Tugaylar ats altnda birleen
silahl gruplarn liderleri, mezhebi ve dini olarak olduka kark bir yer olan
Kusayr blgesinde slami ynetimin filizlenme almalarna baladklarnda yeni
fikri ynelimlerini hayata geirmi oldular. Bu durum, blgede karklklarn
yaanmasna neden oldu. Blgede bulunan cami minarelerinden, Hristiyanlardan
blgeyi boaltmalar istendi. Bu aryla birlikte Hristiyanlar kafileler halinde
kentten ayrldlar. Bu duruma mdahale eden eder Paulo Daluliyonun arabuluculuk
gayretleriyle kentteki mezhebi gerilim azald.32 Tugaylarn izledii cihadi yntem,
kendisini Humusta mcadele eden dier konsey ve oluumlardan zellikle de
kentte oluturulan askeri konseyden ayrmasna yol at. Dini ahsiyetlerin ve
kanaat nderlerinin bu rgtleri tek bir at altnda birletirme abalar ok fazla
sonu vermedi, zellikle silah ve tehizat elde etme konusunda taraflar arasnda
meydana gelen ekime, bu abalar btnyle yok etti.33 Faruk Tugaylar,
kendisinin merkez ss Humusun kent merkezinden uzaktaki corafi blgelerde
faaliyet gstermekte olan am Kartallar ve Peygamberin Torunlar gibi
gruplarla ibirliine gitmeyi tercih etti.
Suriye Devrimi, rejimden ahlaki ve siyasi meruiyeti ekip almtr. Tugaylara
yneltilen ancak baka gruplarn baz arlk yanls selefi din adamlarnn
fetvalarna uygun suikast ve bombalamalara ilikin eletiriler onun ahlaki tutumunu
etkilemez. Ancak bu tr iddet olaylarnn medya tarafndan grmezlikten
gelinmesi ve stnn rtlmeye allmas, toplumsal yarlmann genilemesine
katkda bulunmu ve rejimden zarar gren farkl sosyal kesimler arasnda nefret
duygularnn yaylmasna yol amtr. Devrimin gerek demokratik bir program
ortaya koymas gerekir. Suriye devriminde bu tr iddet olaylarnn ortaya kmas,
kabul edilebilir eyler deildir, bu olaylar onun kamuoyu nndeki imajnn
bozulmasna ve elde ettii sempatiyi kaybetmesine, Suriye devrimi zerinden bir
buuk seneden fazla bir zaman getikten sonra gerekletirmek istenen deiimin
nndeki engellerin artmasna neden olabilir. Bu, geni tabanl katlm olan, sivil,
zgrlk, onur ve demokrasi isteyen bir devrimdir. Cihadi karaktere sahip iddetin
ncelikle rejime hizmet edecei bir gerektir. Suriyenin gvenlik ve istikrarn
tehdit eden, kurmaylarnn aklamalaryla rgtn yaynlad bildirilere damgasn
vuran banaz terrist gruplarla ayn telden almak, rejime, Suriye devriminin
32
Peder Paolo ve Suriye Devrimi, Merkezu arkul Arabi, 14/6/2012.
http://www.asharqalarabi.org.uk/barq/b-qiraat-12.htm
33

24

Burhan Golyonla Dohada rportaj, 30/08/2012.

SURYE DEVRMNDE
DDET OLGUSU

<

insanlar nezdindeki itibarn zedelemesi ve bir takm d mihraklarn lkenin

gvenlik ve istikrarn sarsmas iin urat ynndeki iddialarna geerlik
kazandrmakta ve bunun iin gerekli malzemeyi sunmaktadr. Rejim, patlamalardan
pratik olarak yararlanmaktadr. Bunun en nemli rneklerinden biri de rejimin,
am ve Halepteki patlamalarn ardndan 2 Temmuz 2011de, son derece abartl
bir takm tanmlar, belirsiz hukuki yorumlar eliinde, terrist faaliyetlerle muhalif
unsurlar birbirinden ayrmayan bunlarn tamamna ar cezalar ngren Terrle
Mcadele Kanununu yrrle sokmasdr.34 Bu da devrim unsurlarna ynelik
saldrlara ve devrimi destekleyenler zerinde terrle mcadele gerekesiyle ar bir
bask oluturmak iin kanuni bir rt vazifesi grmektedir.
Drdncs: Mezhebi aksiyon ve reaksiyon
Suriye toplumu, dini, mezhebi ve etnik olarak mrekkep bir yap arz etmektedir.
Ulusal kimliin krlgan bir yap arz etmesi ve devletin milli kimliin
olgunlatrlmasna katkda bulunarak bunun dier alt kimlikler zerinde belirleyici
olmas konusundaki baarszl nedeniyle alt kimlikler toplumda daha belirleyici
bir role sahip olmutur. Her ne kadar Suriye rejimi ulusal kimlii ideolojik bir ilke
ve slogan olarak belirlemise de sosyal manada ikincil kimlikleri glendirmitir.
Bunu ideolojik bir tarafgirlik olarak yapmamsa da egemenliini kolayca kurmak
ve toplumu kolay ynetebilmek iin yapmtr. Sonu, zellikle rejimin ana
direi, ayn zamanda toplumla ilikilerinde hegemonik bir unsur olan gvenlik
alanndaki icraatlar, mezhepi bir yaklama sahiptir. Buradan hareketle Suriye
rejimi, her ne kadar orduda ve gvenlik glerindeki atama ve grevlendirme gibi
bir takm icraatlarnda blge, kabile ve akrabalk esasna gre hareket etmise de
bu unsurlar, rejimi ideolojik, siyasi ya da anayasal yaps bakmndan mezhepi
yapmaz. Suriyedeki siyasi sistemi tarif edecek en doru tanm udur: O, diktatr,
farkl mezhebi ve etnik kkenden insan gruplarnn hedeflerinin ve karlarnn
bulutuu, farkl etnisiteden insanlar, toplumu ve ona egemen olmasn salayan
aralar glendirecek ekilde ynetme konusunda olduka derin tecrbeye sahip,
gvenlik aygtlarnda ahsi ve blgesel balla dayal (ki bu mezhepi bir yapya
dnmtr) bir rejimdir. Bu niteleme, Halep ve am burjuvazisinin rejimi neden

25

> 2012 ARALIK

34
Bakanlk kararlar, terrle mcadeleyi 30 madde erevesinde belirliyor el Vatan gazetesi,
3/7/2012.
http://www.alwatan.sy/dindex.php?idn=125505

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

ahsi karlarnn garantr olarak grp uzun yllar onun yannda saf tuttuu
gereini gayet iyi aklar. Daha da nemlisi, ordu ve gvenlik aygtlar ierisindeki
subaylarn ezici ounluunun rejime olan ballklarn da aklar.
Rejim, talepleri balangta sadece zgrlk ve onur gibi bir takm sloganlarla
snrl kalm olmasna ramen, ilk protesto gsterilerini, ortak yaam hedef
alan, d mihraklarn destekledii ve ynlendirdii mezhebi fitne sylemiyle
karlamtr. Gsterilerin ilk aylarnda gstericiler, rejimin devrilmesini talep
etmeden nce ok yava bir ekilde yrtlen reformlarn hzlandrlmasn talep
etmilerdi. Rejim tamamen bu anlaya dayanarak krizi zme ynnde bir adm
atmad, askeri zm dnda baka bir zme pek scak bakmad. Derada
ayaklanmann yaylmasnn ve baka Suriye ehirlerine sramasnn ardndan da
askeri zm tamamen devreye girmi oldu.
Gstericilerin barl gsteriler ve milli sloganlar atma ynndeki eilimleri,
ayrca kesinlikle mezhebi sloganlar atlmasna msamaha edilmemesi, gsterilerin
birletirici ynn glendirdi. Bu, Dera ve Humus gibi bir takm yerlerde baz
istisnalarn olmad anlamna gelmez. Resmi sylemin mezhebi fitne sylemini
kullanmas, balangta sadece siyasi anlamda bir kutuplama meydana gelmesine
katks oldu. Ancak bu sylem, daha sonra sz konusu blnmenin siyasi olmaktan
karak Suriyenin toplumsal yapsna farkl derecelerde etki ederek etnik
blnmelere yol at.
Gerek vatandalk gerekse ulusal kimlik bakmndan oklu ve henz
tamamlanmam kimliklere sahip toplumlarda meydana gelen blnme, byk
ulusal krizlerde doal bir olgu olup sosyolojik olarak anlalabilir ynleri vardr.
Ancak Suriyede diktatrle ve yolsuzlua kar sren mcadelenin nedenlerini
aklayamaz. Zira Suriye devriminin u anki temel hedefi, diktatr rejimin
devrilmesidir.
Rejimin askeri basklarnn artmasyla mezhebi anlamda kutuplama giderek art
kaydetti ve rejime bal ebbiha glerinin siyasi basklar siyasi ynn aan
mezhebi anlamlar artrr tarzda kullanmas, zellikle de 23 Mart 2011de
Deradaki Umeri Camii baskn srasnda yaptklar, bu kutuplamann artmasnda
etkili oldu. Ayn ekilde Suriye muhalefeti ierisinde de en bandan itibaren
provakatif mezhebi sylemi benimseyenler oldu. Bu olgu son derece snrl kalyor
olabilir ancak sorun, mezhepile kar genel ve teorik bir tavr alan ancak bunun
somut rneklerini knamaya yanamayan muhaliflerin bu syleme yeterince
gl ve kararl cevaplar verememesinde yatmaktadr. Bunda, silahl mcadele
henz balamamken iin en bandan beri gstericileri, srail ve Amerikann
26

bir oyununa gelmekle sulayan ran ve Hizbullahn da etkisi olmutur. Bu eksen,

Suriye halknn dzenledii gsterilere son derece olumsuz yaklamtr. Silahl
mcadelenin balamasndan sonradr ki rejimin temsilcileri barl gsterileri
vmeye balamtr. Ama gsteriler devam etmekte iken devrimi komplo olarak
gryorlard.
Kendisine fazla deinilmeyen sorun, lkelerin rolnn mezhepilii nlemedii
tam tersine ykselttiidir. Suriye devrimi, belirli bir mezhebe olan mensubiyeti
kullanan lkeler arasndaki siyasi etkileim ierisinde olduu bir potaya
dnmtr. Genel olarak Arap devrimlerini destekler pozisyonda olan ran,
Suriye Devrimine kar bir tutum almtr ki kitleler bu tutumu mezhebi bir tavr
olarak alglamtr. Halbuki gerekte ran, mezhepilii Arap vatannn dousunda
kendi nfuzunu artrmak iin kullanmaktan baka bir ey yapmamtr. Btn
devrimlere kar tavr alan S.Arabistan ise demokrasiyle uzaktan yakndan ilgisi
olmayacak ekilde devrimin son dnemlerine doru Suriye devrimine destek
olmaya balamtr. S. Arabistana yakn TV kanallar, Suriye rejimine kar
dzenledii kampanyalarda mezhepilii ak ve aleni bir ekilde kullanmlardr.
Bu kanallarda Suriye devriminin gerekleriyle ve Suriye toplumuyla uzaktan
yakndan ilgisi olmad gibi, ne amda ileri Bakanl ve Libya B.elilii
nnde gsteriler yapan genlerin ynelimleriyle ne de Derada kendilerini
savunmak iin isyan balatan genlerin ynelimiyle ilgisi olmayan provakatif
unsurlar yer almtr. Bunun en arpc rnei sz konusu kanallardaki yaynlarn
da etkisiyle Snnilerin kan birdir ve Mecusi rejimi ya da Nusayri ebbihalar
tarzndaki sloganlardr. Halen atlmaya devam eden bu tr sloganlar, bize gre
Suriye devrimindeki temel ynelimle eliki arz etmektedir.
ebbiha terimi, medyada ve siyasi evrelerde devrim sreciyle birlikte kullanlmaya
balamtr. Suriye toplumundaki bilgi ve deneyim azl nedeniyle bu terimin
kullanlmasnda byk yanllklar yaplmtr. Zira ebbiha teriminin ortaya
k seksenli yllarn ortalaryla doksanl yllarn balarna rastlar. Bu dnemde
sz konusu terim, bundan nceki devlet bakan Hafz el Esedin kardelerinin
ve Lazkiyedeki yaknlarnn ahsi korumalar iin kullanlrd. Ailenin giderek
hakimiyetini artrmas sonucunda saylar ve nfuzlar art gsterince, kaakl
kendilerine meslek edinmi baz isimler, kardklar mallarn Lbnan ya da
Akdeniz zerinden Suriyeye giriini garantiye almak iin bu grevi slenecek
eteler oluturdular. Ardndan st dzey subaylar, yetkililer ile Lazkiyeli i
adamlar Hafz Esedin kardeleri ve yaknlarn taklit ettiler. Bylece her birinin,
resmi grev bahanesi altnda ahsi korumalar ve mal biriktirmek iin bir
27

<

> 2012 ARALIK

SURYE DEVRMNDE
DDET OLGUSU

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

gelirleri olmu oldu. Bunlar, defalarca devletle ve ordu gleriyle att. En

mehuru, doksanl yllarn balarnda Celbe blgesinde ve Hamayla Lazkiye
arasndaki Beyt Yaut blgesinde meydana gelen atmadr. Bu eteler, blgeye
hakim olup kurduklar kontrol noktalarndan geen arabalar soymaya balaynca
Cumhuriyet Muhafzlarna bal birlikler olaya mdahale etti ve aralarnda atma
kt. atmalarn ardndan sz konusu eteler belirli blgelere geri ekilerek
etkinliklerini sadece Celbe ilinin krsal kesimleriyle Esed ailesinin doum yeri olan
Kardaha blgesinde srdrdler.
Protesto gsterilerinin patlak vermesiyle birlikte Deradaki ayaklanmalarda ve
Lazkiyedeki ayaklanmalarn bastrlmasnda kendilerinden yardm istendi. Bunlar
Lazkiye ve Banyasta zalimce ve aalayc bir tarzda bastrma iini slendiler.
Belki de mehur Beyda ky hadisesi Suriye devriminin toplumsal vicdannda bir
yara olarak halen hatrlanmaktadr. ebbiha gruplar, aldklar maa ve dllerle,
tam anlamyla faist lm mfrezelerine dnerek skandal sulara ve sadist
eylemlere imza atmaktan geri durmadlar.
Protesto gsterilerini dzenleyenler ise ebbihann eylemlerinde mezhebi bir arka plan
grerek bu kez Alevi mezhebinden olan herkesi ayn ithamla sulamalar duyulmaya
baland. Bu tarihi olarak doru olmayp gereklere de aykrdr. Bunun bir ok nedeni
bulunmakta. En nemlisi, siyasi tutumlar ve demokratik talepleri nedeniyle hayatlarn
zindanlarda geirmi bir ok demokrat Alevi aktivist bulunmaktadr.
Ayrca ebbiha ifadesi, bir ok Arap medya kuruluu tarafndan sadece Alevi
mezhebiyle snrl bir ekilde kullanlmaktadr. Halbuki bu basknlara katlanlar,
sadece Alevi mezhebiyle snrl deildir. Kiralk adamlar, adli sulular, farkl etnik
ve mezhebi kkenden insann bulunduu Baslar kapsayan gvenlik glerinin
kontrolnde bir aygttr. rnein rejime bal baz airetler, Halepteki gsterilerin
bastrlmasnda nemli rol oynamlardr. Ayn ekilde Trkiyenin Suriye rejimine
kart tutumu nedeniyle Suriye rejiminin yannda saf tutan Demokratik Birlik Partisi
gleri, ideolojik nedenlerle (Ifrin, Aynul Arab, Haseke ve Kaml) gibi blgelerde
Krtlerin gsterilerini bastrmtr. Dera ve amda -Snni kkenli- Baas Partisi
mensuplar gsterilerin bastrlmasnda aktif rol alm, bunun zerine rejim Baas
Partililerden oluan halk komiteleri kurarak bir ok mahallede onlar silahlandrmtr.
Ayn ekilde arlkl olarak Drzi kenti olarak bilinen Sveyda sakinleri de kent
merkezinde muhalif gruplarn gsteriler dzenlemesine engel olmaya almtr.
ebbiha sadece Suriyelilerle snrl kalmam, Ahmed Cibril grubuna ye Filistinliler
de zellikle Yermuk ve Adra gibi mlteci kamplarnda muhaliflere destek gsterisi
dzenleyen Filistinli protestocularn bastrlmasnda aktif rol almlardr. Bu tr
28

bastrma hareketleri ok miktarda atmann kmasna neden olmutur. Rejimin

Haziran 2011de 1967 felaketinin yldnmnde Filistinli genlerin igal altndaki
Golan tepelerine geiine izin vermesinin ardndan Yermuk Kamp sakinlerinin Filistin
Halk Kurtulu Cephesi Genel Komutanl (Ahmed Cibril) karargahna saldrmalar
nemli anlamlar iermektedir. Zira bu saldr, Filistin davasnn rejim tarafndan
kullanlmasna verilen ak bir tepkidir. Baklar, gsteriler yapan sivillere uygulanan
baskdan, medyatik ve siyasi amalarla kullanlan baz Filistinli genlerin ldrlmesine
evrilmitir. Buradan hareketle, ebbihann gsterileri bastrmak maksadyla
kullanlmas, sadece belirli mezhepten olan insanlarla snrl deildir. Bilakis rejime olan
ballk, destek ve maddi karlkla ilgili bir ey olup Suriyedeki her blgenin kendine
has yapsna gre deiiklik gsterir.
Daha nce yukarda bahsettiimiz belirlenimler, Suriye toplumunun kolektif bilincinde
yer etmitir. Ancak toplumsal etkileimler genelde bu tarz kavramlar arptarak,
zellikle farkl etnik ve mezhebi kkenden insanlarn bir arada bulunduu kentlerde
baka ynelimlere srkler. ebbihann Lazkiye kylerinden seilen Alevilerden
olmas, bu kentin iki byk kutba blnmesinde nemli bir rol oynamtr. Ancak
mutedil din adamlar ve ehrin nde gelenlerinde temsil olunan toplumsal kontrol
mekanizmalar ve sivil etkinlikler, kentte Nisan 2011den bu yana mezhebi bir
atmann patlak vermesinin nne gemitir. yle grnyor ki halk iinde mezhebi
blnme ynndeki bu tarz hazrlklar, gnlk yaklamlarda blnme iin gerekli olan
kltrel unsurlarn oluumu en tehlikeli toplumsal olgular olup Suriyede devrime ve
demokrasinin geleceine ynelik en byk tehdittir. Aktr ki rejim, baka yerde bu
ynde hibir gayret gstermedii ve hatta gerilimi ykseltmek iin urat ynnde
baz kantlar varken Lazkiyede mezhebi bir fitnenin olumamas iin olduka byk bir
aba sarf etmitir.
Ama Humusta, toplumsal kontrol mekanizmas kentin mahalleleri arasnda
kutuplamalarn ve blnmelerin olumasn nleyememi, pe pee dzenlenen askeri
operasyonlarn yan sra, Halidiyye ve Beyada gibi Snnilerin arlkta bulunduu
mahallelerde patlak veren gsterileri bastrmak iin Zuhre ve Ikrime gibi Alevilerin
ounlukta bulunduu mahallelerden genlerin getirtilmesi, Lbnan i savandaki
Beyrutu andrr tarzda derin bir blnmenin meydana gelmesiyle sonulanmtr.
Bunun neticesinde silahl mcadelenin meydana geldii mezhebi atmalar ve
buna tepki olarak intikam saldrlar yaanmtr. Ancak Alevi ky ve mahallelerine
ynelik iddet, kyas kabil olmayacak ekilde en vahisi olmutur. Bu da bir ok
mahallesinin bombardmana ve ykma maruz kald Humusta, Suriye ordusunun
salad kamuflaj sayesinde olmutur. Bu nedenle her trl aalanma, tahkir ve
29

<

> 2012 ARALIK

SURYE DEVRMNDE
DDET OLGUSU

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

tezyifin yaand katliamlar gereklemitir. Katliamclar, 12 Mart 2012de Kerem

Ez Zeytunda, 21 Mart 2012de Rfai mahallesinde, ounluu ocuk ve kadnlardan
oluan 100den fazla insann daha nceki nefret sularn andrr tarzda ilkel bir ekilde
ldrld 25 Mays 2012de Huladaki katliamlar, tahmin edilmesi imkansz dzeyde
bir aala ulamtr. Tamamen mezhebi karakterli olan bu katliamlar, caydrc
cezalarn olmamas ve rejim tarafndan kamufle edilmesi nedeniyle tekerrr etmitir.
Gerekte rejim, her katliamn ardndan bu katliama ynelik gsterdii duyarszlk, bu
katliamlar yapanlara sorumluluk yklememesi, olaylar grmezden gelmesi ya da
dosyalar kapatmas nedeniyle lm timlerini daha fazla katliamda bulunmaya tevik
etmitir. Rejim, bu terr ileyenleri hesaba ekme ya da onlar zayflatmas mmkn
olamayacak kadar halk terrne bel balamtr. Rejim kan deryasna batm, bizzat
kendisi bu terrn rehinesi olmutur. Rejimin tek yapt, iddet dngsn artracak
ekilde bombardman ve ldrmeye devam etmek olmutur.
Ayn zamanda hem bir ok frsat hem de bir ok tehlikeyi iinde barndran Hula
katliam, Suriye Devrimi iin nemli bir dnm noktas olmutur. Frsat olma
bakmndan bu katliamla birlikte Suriyenin bir ok kentinde protesto gsterileri
ykselmi, ilk kez amn tarihi pazarlarnda yaygnlaan bir boykot gerekletirilmitir.
Bylece bandan beri devrime destek vermeyen bir ok kesim, ilk kez tavrlarnda
deiiklie gitmitir. Bu katliam ayn zamanda rejimin zerindeki uluslararas basknn
artmasna, kendisine destek olan lkelerin de uluslararas arenada zorda kalmasna
neden olmutur. lk kez Gvenlik Konseyinde rejim ak bir ekilde knanm,
kendisine bal paramiliter gruplarn kente girmeden nce iledii cinayetler ve yapt
ok iddetli bombardman nedeniyle bu katliamn sorumluluunu zerine ald
belirtilmitir.
Riskler asndan bakldnda bu katliam, Suriye toplumundaki mezhebi kutuplamay
ve bu kutuplamann daha fazla karklklar yol amasna meydan verecek ekilde
derinletirmi, zaten krlganlaan toplumsal kontrol mekanizmasnn bu blgelerde
etkinliini yitirmesine neden olarak bu tr katliamlarn ilenmesinin nne gemesini
imkansz hale getirmitir.
Bu tehlikeler, 6 Haziran 2012 tarihinde, Suriye ordusunun Hamann Kuzey ve Bat
blgesindeki krsalnda dzenledii askeri operasyonla ezamanl olarak meydana
gelen Maarzaf katliam (Kubeyr mahallesi katliam)ndan sonra ak bir ekilde ortaya
kmtr. Mecdel Kynde bulunan askeri noktadan hareket eden rejim gleri,
Maarzafaa ynelince ky yaknlarnda silahl gruplarla atmaya girmitir. Bunun
zerine ordu, bombardmana balam, silahl gruplar saldrya kar koymak iin
gerileyerek kyn ierisinde mevzilenmilerdir. Bu bombardman frsat bilen Maarzaf
ky yaknndaki muhalif gler, kyn hemen bitiiinde bulunan ve bedevilerin
30

SURYE DEVRMNDE
DDET OLGUSU

<

31

> 2012 ARALIK

yaamakta olduu 250 nfuslu Kubeyr mahallesine ynelerek korkun bir katliam
gerekletirmilerdir. Buradaki katliamda 22si ocuk ve bir o kadar da kadn olmak
zere 88 kii hayatn kaybetmitir. lenlerin bir ksm kuruna dizilerek, bir ksm
baklarla dier bir ksm da yaklarak ldrlmtr. Kmre dnm 8 ceset ky
meydannda bulunmutur.
Bu katliam, ok farkl etnik kkenden insanlar barndran Hamann krsal kesimlerinde
devrime ve devrimin bandan beri mezhebi zeminde hareket eden rejime ynelik
siyasi tavrlardaki blnmeyi derinletirmitir. Zira mezhebi kkenli hadiselerin
meydana gelmesi, ancak Alevi genlerin ebbiha birliklerine katlarak gsterilerin
basklanmasnda yardmc olmalarndan sonra meydana gelmitir. Bu nedenle Snni
kylerle Alevi kyler arasnda, toplumun nde gelenlerinin arabulucuuyla nne
geilen atmalarn eiinden dnlmtr. Ancak bu atmalarn en iddetlisi 2011
Austosunun banda, ordunun Hama kentine girmesinin ardndan yaanmtr.
Maarzaf, Tizin, el Lutamene, Halfaya, Havaciz kyleri ahalisi, gvenlik glerinin Alevi
kylerden rgtledii ebbiha birliklerinin kente girmesini engellemek iin barikatlar
ve mahalle konseyleri kurmulardr. Tizin ky yaknlarndaki barikatte ebbiha ile
kyller arasnda meydana gelen silahl atmada iki kyl hayatn kaybetmitir.
Snni kylerin kendileriyle dayanma ve ibirliine girmesi arsnda bulunan
kyller, silahl saldr dzenlemek amacyla aralaryla (Alevilerin younlukta olduu)
er Rubaya kyne girmek istemilerdir. Her iki tarafn nde gelenleri araya girerek
mezhebi bir sava kmasn engellemilerdir.
Bu olayn ardndan silah yaygnlam, her ky kendini korumak iin silah kuanmtr.
Bunun sonucu olarak her iki taraftan da adam karma ve katil olaylar, periyodik
olarak meydan gelmeye balamtr. Bu durum da blnme ve karklklar artrmtr.
Mart 2012de Asile kynden 5 Alevi, Snni Halfaya kynden silahl kimselerce
ldrlm, ayrca Asile kynden insanlarn Halfayadaki gsterileri bastrmak
amacyla dzenlenen operasyonlara katld gerekesiyle 1 Alevi kadn retmen
karlmtr. Ayrca Snni Maarzaf kynden silahl gruplarn katld mezhebi
atmalar meydana gelmitir. Aka grlmektedir ki iddet dolu tutumlar ve
kabul edilemeyecek davranlar, bir sreden beri iten ie kaynamakta olan intikam
duygularyla gerekletirilmitir.
Bu katliamlar, mezhebi arka plana sahip intikam eylemleri iin kaplar sonuna kadar
am, o yzden bu tr eylemler sk sk ilenmitir. Bunun en nemli rnei, Semir
Ali adl Alevi bir retim yesinin 29 Haziran 2012 tarihinde ldrlmesidir. Halep
ehitleri Tugaylar adl silahl gruplar, tamamen mezhebi nedenlerle retmeni nce
karm sonra ikence etmi ardndan ldrmlerdir. Silahl grup, niversite hocasn

insanlarn zerine ate amak ve kadnlara tecavz etmekle sulamtr.35 Ancak Halep
kentinde devrimi destekleyen gruplar ierisindeki insanlarn da tankl bu kiinin
hayatnn ve davranlarnn kesinlikle sylendii gibi olmadn ifade etmektedir.
Bu nedenle ilenen bu cinayet, alaka ve tamamen mezhebi saiklerle ilenmi bir
cinayettir. Tureymise kynde 12 Temmuz 2012de ilenen mezhep cinayeti de Kubeyr
Ky katliamyla byk lde benzerlikler arz etmekte ve blgede meydana gelen
kutuplamann boyutlarn gstermesi asndan ibret vericidir. Bu katliamda 228 kii
hayatn kaybetmitir. ldrlenlerden 40 kii muhaliflerden olup ordu glerinin kye
baskn srasnda ldrlmtr. Geri kalanlar, yaknda bulunan Safsafiye, Tel Sikkin
ve Feha gibi Alevi kylerinden gelen ebbiha gruplar tarafndan tamamen ilkel bir
biimde (bakla boazlanarak ve yaklarak) ldrlmlerdir.36

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

zet
Yukarda zikrettiimiz olumsuz durumlar, devlet otoritesinin olmamasndan ya da
en azndan bu yokluu telafi edecek sivil toplum kurulularnn bulunmamasndan
kaynaklanmaktadr. Bu durumlar yer yer toplumsal gruplarn birbirleriyle olan
etkileimlerinden domaktadr. Bu nedenle en byk problem, yer yer meydana gelen
bu tr karklklarn daimi bir ekilde olmasna engel olma konusunda karmza
kmaktadr. Bu tr olaylar besleyen nedenleri aratrdktan sonra bunlarn nne
geecek toplumsal ve siyasi mekanizmalar harekete geirerek yeniden meydana
gelmesini engelleme sorumluluu, Suriyeli sekinlerin omuzlarndadr. Zira bu
sorumluluk, geni grl din adamlar ve kent ve ky ileri gelenlerinin iptidai bir
biimde slendii toplumsal kontrol mekanizmasn amaktadr. O yzden Suriyeli
sekinlerin, bu tr olaylarn sadece iinde bulunulan zaman diliminde ilenilen
ani olaylar olmadn, bunlarn ayn zamanda demokratik dnmn nndeki
gerek bir engel ve toplumsal bir meydan okuma olarak gelecekte de etkili olacak
olaylar dizgesi olarak grmeli, bu alanda faaliyet gsterecek uzman sivil kurumlarn
oluturulmasna n ayak olmalar gerekir. Bu tr olgular, nefs-i mdafaa ya da barl
gsteriler dzenleme gibi bunu merulatracak rgtl silahl iddet ekilleriyle
benzerlik gstermemesi nedeniyle tamamen devrimin balam dnda gereklemitir.
Bilinmelidir ki bir ok sivil kurulu ve dernek bu amala kurulmu, Humus ve
Hamann baz krsal kesimlerindeki temas noktalarnda kurulan bu tr kurulular
35
Muhalifler, lkede ok iyi bir insan olarak bilinen Alevi bir niversite hocasn Halepte katletti.
Syrian Politic, 29/06/2012.
http://syria-politic.com/ar/Default.aspx?subject=796
36

32

Arap Aratrmalar Merkezindeki Aratrmaclarn Tureymisedeki olaylar yakndan takip etmesi.

ok nemli grevler gerekletirmilerdir. Ancak bu tr kurulularn saylarnn az

olmas, Suriye kentlerinde dzenlenen askeri operasyonlar ve silahl atmalar gibi
alma koullarn evreleyen olumsuz koullar, daha aktif kurumlarn ortaya kn
engellemektedir.
Ne devrimci tavr asndan ne de siyasi olarak meru grlmesi mmkn olmayan
iddet gstergelerine kar bir tr polisiye ilevi grecek yaplarn ve baz standartlarn
oluturulmas iin devrimci gruplarn bir araya gelmesinden baka bir alternatif
bulunmamaktadr.
Ayrca devrime katlan demokratik gler ve zellikle siyasi muhalefetin bu olaylarn
zerini rtmek ve basite rejimi sulamak yerine, aka knamalar ve neden byle
olduunu aratrarak bu tr olaylar sosyal ve siyasi olarak ifa etmeleri gerekir. Zira bu
tr olaylar devrimin ahlaki olarak kmesine ve meruiyetini yitirmesine neden olacak,
nmzdeki dnemde de Suriyeyi gerek siyasi gerekse toplum olarak onu nelerin
beklediini gsteren tehlikeli bir gsterge olacaktr. Ayn ey devrim kamuflaj altnda
yaplan siyasi iddet iin de geerlidir. Bu nedenle bu tr iddet olaylar, devrimin
doal bir paras saylamaz. te tam burada rejimin ei benzeri grlmemi iddet ve
vahetine bir tepki olarak ortaya kan devrimci silahl mcadeleyle hem halkn bar
protesto gsterilerini hem de devrimi kendisine kamufle edinmekle birlikte devrimin
hedeflerinden tamamen ayrlan, i sava ve karklklar besleyen baka hedeflere
hizmet eden iddet eylemlerini birbirinden ayran snrlarn net bir ekilde izilmesi
gerekir.
Bu deerlendirmelere ramen devrim, mezhep savana dnmemi olup hala halk
devrimi zelliini kendi iinde srdrmektedir. Siyasi muhalefetin nde gelen isimlerine
yneltilen eletiri ve deerlendirmelere ramen, baz istisnalar olmakla birlikte genelde
devrimin siyasi nderliinin demokratik zelliklere sahip olduunu, mezhepi olmayan
bir yap arz ettiini sylemek mmkndr. Nitekim bunu, alma programnda ve
gelecee dair baknda aka grmek mmkndr. zellikle 2-3 Temmuz tarihleri
arasnda Kahirede dzenlenen konferansta ortaya konan Milli Misak Belgesiyle Gei
Dnemi Belgesi bunun gzel bir rneini tekil etmektedir. Sz konusu belgede u
ifadeler yer almaktadr: Suriye halk, tek bir halk olup tarih boyunca birliini, kken,
renk, cinsiyet, dil, etnik kken, siyasi gr, din ya da mezhep sz konusu olmakszn
vatandalk temelinde tam bir eitlikte gstermitir. Hi kimse kimseye din ve mezhep
dayatamayaca gibi kimsenin inan ve bunu hayata geirme zgrlne engel olamaz.
Kadnlar erkeklerle eit dzeydedir, haklaryla ilgili herhangi bir kazanmdan geri adm
atlmas sz konusu olamaz. Her vatanda, kadn ya da erkek, dini ya da etnik kkeni
ne olursa olsun Cumhurbakanl da dahil olmak zere devletteki her trl makamda
oturabilir, herhangi bir grevi slenebilir. Suriye halk zengin medeniyetsel, kltrel ve
33

<

> 2012 ARALIK

SURYE DEVRMNDE
DDET OLGUSU

dini derinliiyle gurur duymakta, bu durum onu kltr ve toplumunun bir paras haline
getirir. Devletini de herhangi bir ayrmclk ya da dlama sz konusu olmakszn, farkl
oluumlarnn katlmyla okluk ierisinde birlik kural zerine ina eder.37
Geriye tek bir soru kalyor: Siyasi glerin, yerel paramiliter gruplar karsnda kendi
bak asn kar tarafa kabul ettirebilecek mi? Suriye halknn karlarn temsil
edebilecek mi, Suriyede siyasi arenaya bir ekilde dahil olmu olan ve bir ksm gl
bir Suriye istemeyen, Suriye halknn Araplna, zenginlikleriyle birlikte yaamasna
kar olan uluslararas gler karsnda bu karlar ne kadar koruyabilecek? Bu ve
devrim srecinde zerinden rtnn kaldrld olumsuz toplumsal durumlarn almas
meselesi devrimden sonra demokratik dnmn en nemli sorunlarndan biridir.

> DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

Arap Aratrmalar Merkezi Analiz Birimi

37
Kahire Milli Misak Belgesi, e arkul Evsat, 05/08/2012
http://www.aawsat.com/details.asp?article=684969

34

SURYE DEVRMNDE
DDET OLGUSU

<

> DBAM YUVARLAK MASA TOPLANTILARI

SURYE DEVRMNDE DDET OLGUSU:

NEDENLER VE SONULARI

DBAM Yaynlar
Kresel letiim Merkezi
Barbaros Bulvar, Balmumcu / Beikta
Tel: (0212) 274 80 21 274 80 22
www.dunyabulteni.net

35

> 2012 ARALIK

> 2012 ARALIK

DNYA BLTEN ARATIRMA MASASI