SADRAJ

Uvod
................................................................................................................. 2
- Graa ake, definicija zglobova i njihova funkcionalna podjela
Metod rada ...................................................................................................... 4
-

Articulatio manus
Mehanika runog zgloba ...................................................................... 7
Analiza pokreta runog zgloba ............................................................ 8
Ligamenta art. manus ......................................................................... 10

Zakljuak ......................................................................................................... 13
Literatura ..........................................................................................................14

1. Uvod
U svom seminarskom radu razmatram mehaniku zglobova ake. Da bi to bolje
objasnila temu seminarskog rada, u uvodnom dijelu osvrnuu se na grau same ake,
definiciju zglobova i njihovu funkcionalnu podjelu.
ake(ossa manus) su najfleksibilniji i najpokretljiviji dijelovi tijela. Okvir ake ine
27 kostiju koje su rasporeene u tri grupe: kosti ruja (ossa carpi), kosti doruja (ossa
metacarpalia) i lanaka prstiju ( phalanges digitorum manus).
Kosti ruja (ossa carpi) sadre osam karpalnih kostiju, koje su rasporeene u dva dijela,
proksimalne i distalne. Proksimalni red karpalnih kostiju ine unjasta kost (os scaphoideum),
mjeseasta kost (os lunatum),troroga kost (os triquetrum) i grakasta kost (os pisiforme), a
distalni red karpalnih kostiju ine trapezna kost (os trapesium), trapezoidna (os trapesoideum),
glaviasta (os capitatum) i kukasta kost (os hamatum).
Kosti doruja su duge kosti i ima ih pet. Prva kost je najkraa i najdeblja, a druga najdua.
Kraj koji se zglobljava sa kostima ruja naziva se bazom, a suprotni glavicom. Baza je
nepravilnag etvorouglastag oblika.
Svaki prst ima tri lanka ( phalanx proximalis,media,distalis), osim palca koji ima dva lanka.
Svaki lanak ima tijelo i dva kraja. Po duini, lanci jednog prsta nisu jednaki. Dvije treine
duine prvog lanka predstavlja duinu drugog lanka, a dvije treine drugog lanka jednake
su duini treeg lanka.

Prednja (palmarna) strana

Zadnja (dorzalna) strana

ZGLOBOVI
Zglobovi su spojevi izmeu kostiju koji omoguavaju mehaniku i stabilnost tijela, pomau
njegovoj elastinosti i omoguavaju kretanje. Vana karakteristika jeste ta da pojedini dijelovi
kosti mogu mijenjati svoj poloaj. Promjenom poloaja jedne kosti prema drugoj, nastaje
pokret. Mjesta gdje se kosti spajaju, nazivamo zglob. Pokretljivost zgloba zavisi od naina na
koji se kosti meusobno zglobljavaju, a zatim i od oblika povrina kojima se dodiruju.
Zglobove moemo podijeliti na nepokretne i pokretne. Nepokretni zglobovi su kosti koje su
vrsto srasle ili su povezane hrskavinim ili vezivnim tkivom, a pokretni zglobovi su zglobovi
koji se sastoje se od glavnih i sporednih dijelova zglobne povrine kostiju, zglobne upljine i
zglobne ahure. Zglobne povrine kostiju dopunjavaju se svojim oblikom i nalijeu jedna na
drugu. Zglobna upljina je prostor koji se nalazi izmeu kostiju zgloba i ispunjena je
sluzavom tenou, a zglobna ahura titi zglob i sadri zglobnu tenost. Pokretni zglobovi
esto su izloeni udarcima, pa zbog toga dolazi do uganua, isaenja i prijeloma. Kod
nepokretnih zglobova dvije kosti se dodiruju ravnim povrinama i vrsto su vezane
hrskavicom koja se nalazi izmeu njih. Prema grai zglobove dijelimo u tri grupe : vezivni
(fibrozni), hrskavini (kartilaginozni) i pravi (sinovijalni). Prema obliku i funkciji zglobove
dijelimo na :
1. Kuglasti zglob
2. Elipsoidni zglob
3. Sedlasti zglob
4. Valjkasti zglob
5. Obrtni zglob

Ilustracija 1. Zglobovi prema funkciji i oblik

2. Metod rada
ARTICULATIO MANUS
Runi zglob se sastoji od mnogo kostiju, pa se zbog toga u proksimalnom redu karpalnih
kostiju tretira kao jedna kost, a u distalnom kao analogna. Prema tome, runi zglob od
proksimalnom ka distalnom moemo podijeliti na manje zglobove kao to su :

Articulatio radiocarpalis
Articulationes carpi s. Intercarpales
Articulatio mediocarpalis
Articulatio ossis pisiformis
Articulationes carpometacarpales
Articulatio carpometacarpalis pollicis
Articulationes intermetacarpales
Articulationes metacarpophalangeae
Articulationes interphalangeae manus

Articulatio radiocarpalis

Ilustracija 2. Radiokarpalni zglob

Articulatio radiocarpalis je zglob izmeu podlaktice i proksimalnog reda kostiju. Od

kostiju podlaktice u ovom zglobu sudjeluje samo radius. Konkavna zglobna povrina Art.
radiocarpalisa ima oblik elipse koji se sastoji od facies articularis carpalis radiusa,
processus styloideus radii, processus styloideus ulnae i distalne povrine discus
articularisa. Njegovu zglobnu povrinu ine proksimalne zglobne povrine na os
scaphoideum (unasta kost), os lunatum (polumjeseasta) i os triquetrum (troroga). Os
scaphoideum i lateralni dio proksimalne plohe na os lunatum dolaze u kontakt sa facies
articularis carpalis radii, dok ulnarni dio gornjih ploha ossis lunati i os triquetrum dolaze u
4

kontakt sa discus articularis. Membrana fibrosa capsule articularis je velika i vee se za

rubove zglobnih povrina, a zatim se proksimalno nastavlja u membranu fibrosu distalnog
radioulnarnog zgloba. Membrana synovialis obavija unutranjost membrane fibrose.
Articulationes carpi s. intercarpales
Art. Carpi s. Intercarpales je zglob kod kojeg se karpalne kosti meusobno spajaju i
tako nastaju zglobovi u kojima su mogui minimalni pokreti klizanja. Kosti proksimalnog
reda spajaju se u zglobove meusobno i tako zglobove izmeu proksimalnog reda kostiju ine
zglob sa os scaphoideum i os lunatum, os lunatum i os triquetrum i zglob izmeu os
triquetrum i os pisiforme. U zglobove distalnog reda kostiju spadaju zglob izmeu os
trapezium i os trapezoideum, zglob izmeu os trapezoideum i os capitatum, a na kraju zglob
izmeu os capitatum i os hamatum.
Articulatio mediocarpalis

Ilustracija 3. Mediokarpalni zglob

Art. Mediocarpalis je zglob izmeu proksimalnog i distalnog reda karpalnih kostiju.

Zglobna linija ima izgled poloenog slova S. U ovom zglobu lateralna polovina zglobne linije
konkavna je prema distalno, a medijalna polovina konkavna je prema proksimalno. Art.
Mediocarpalis moemo podijeliti na lateralni i medijalni dio. U medijalnom dijelu zgloba
konveksitet os capitati i os hamati odgovara konkavitetu koji ine os scaphoideum, os
lunatum i os triquetrum. U lateralnom dijelu articulatio mediocarpalis os trapezium i os
trapezoideum ine konkavni dio zgloba koji odgovara konveksitetu ossis scaphoidei.
Membrana fibrosa articulatio mediocarpalisa je tanka i vee se za rubove zglobnih
povrina. Membrana synovialis obavija unutranjost zglobova i alje nastavke izmeu
kostiju proksimalnog i distalnog reda ruja, a dva produetka dolaze i do articulationes
carpometacarpales i articulationes intermetacarpales, a zatim dolaze u kontakt sa njihovim
sinovijalnim ovojnicama.

Articulatio ossis pisiformis

Articulatio ossis pisiformis je zglob izmeu os triquetrum i os pisiforme. Os pisiforme
ini konveksnu, a os triquetrum konkavnu zglobnu povrinu. Zglobovi proksimalnog reda
karpalnih kostiju nemaju membranu fibrosu, a membrana synovialis pripada articulatio
mediocarpalis. Takoer, membrana fibrosa distalnog reda je bolje razvijena, dok membrana
synovialis obavija membranu fibrosu i pripada articulatio mediocarpalis. Capsula arcularis za
articulatio ossis pisiformis je bolje razvijena i vee se za rubove zglobnih povrina.
Articulationes carpometacarpales
Art. Carpometacarpales je zglob izmeu distalnog reda karpalnih kostiju i
metakarpalnih kostiju od II do V. Zglob izmeu os meta-carpale primum i os trapezium
opisuje se kao poseban zglob. Zglobne povrine ovog zgloba na strani ossa carpi su dio
ulnarne zglobne povrine na os trapezium, a zatim su postavljene na os trapezoideum, os
capitatum i os hamatum. One artikuliraju sa zglobnim povrinama smjetenim na bazama
metakarpalnih kostiju od II do V. Zglobna linija je nazubljena zbog razliitog smjera zglobnih
povrina. Membrana fibrosa capsule articularis je zajednika za sva etiri zgloba, a
palmarno i dorzalno je pojaana. Membrana synovialis je takoer zajednika i proksimalno
se nastavlja u sinovijalnu membranu articulatio mediocarpalis, a distalno u sinovijalnu
membranu articulationes intermetacarpalis.
Articulatio carpometacarpalis pollicis
Ovo je zglob izmeu os metacarpale primum i os trapezium. Zglobne povrine su
distalna sedlasta zglobna ploha na os trapezium i sedlasta zglobna povrina na bazi prve
metakarpalne kosti. Zglobne povrine su postavljene okomito jedna na drugu. Capsula
articularis je tanka i dobro razvijena, zbog toga su pokreti u ovo zglobu jako veliki.
Articulationes intermetacarpales
Art. Intermetacarpales je zglob kod kojeg su zglobne povrine na ulnarnim i radijalnim
stranama baza II, III, IV i V metakarpalne kosti. Baza prve nije u zglobu sa radijalnom
stranom baze druge metakarpalne kosti. One su meusobno povezane rijetkim vezivnim
tkivom koje omoguava pokretljivost palca. Svaki zglob ima vlastitu membranu fibrosu, dok
membranu synovialis ine nastavci sinovijalne membrane articulationes carpometacarpalis.
Articulationes metacarpophalangeae
Kod ovog zgloba, konkavna zglobna povrina je basis phalangis proximalis od I do V
proksimalne falange. Konveksna zglobna povrina je caput ossis metacarpalis od I do V
metakarpalne kosti. Na palmarnoj strani konveksna zglobna povrina dvostruko je ira nego
na dorzalnoj strani. Svaki zglob ima svoju capsulu articularis koja je tanka i razvijena.
Articulationes interphalangeae manus
Kod ovog zgloba konkavna zglobna povrina nalazi se na bazama proksimalnog
okrajka phalangis mediae et distalis. Konveksnu zglobnu povrinu ini trochlea phalangis
6

koja je smjetena na extremitas distalis srednjih i gornjih falangi. Trochlea phalangis je

popreno postavljena i centralno ima brazdu, koja se zove linija vodilja. Membrana fibrosa
capsulae articularis vee se za rubove zglobnih povrina, dok membrana synovialis obavija
membranu fibrosu.

2.1. Mehanika runog zgloba

Zglobove ake (art. manus) ine kosti korijena ake ili pea, zapea ili meupea i
lanci prstiju. Po obliku runi zglob je jajast, a po funkciji je dvoosovinski zglob.Zglobovi
korijena ake su funkcionalno nedjeljiva cjelina u kojoj se vre pokreti oko poprene i
frontalne ose. Pokreti savijanja i opruanja (palmarna i dorzalna flesksija) vre se oko
poprene ose, dok se pokreti savijanja u stranu prema palanoj i lakatnoj kosti (radijalna i
ulnarna abdukcija) vre oko frontalne ose. Poto pokreti korijena ake imaju veoma velik
opseg, raspon palmarne i dorzalne fleksije iznosi oko 160 stepeni. Savijanje u zglobu ake
iznosi oko 80 stepeni, dok kod opruanja iznosi 70 stepeni. Raspon ulnarne abdukcije iznosi
oko 40-45 stepeni, a raspon radijalne abdukcije oko 15-20 stepeni. Prema ovome
zakljuujemo da je ukupni raspon ulnarne i radijalne abdukcije oko 65 stepeni. Kombinacijom
ovih pokreta dobija se pokret kruenja, tj. cirkumudacija. U runom zglobu nije mogua
rotacija zbog toga to je onemoguavaju kolateralne sveze. Rotaciju ake moemo izvoditi u
radioulnarnim zglobovima kao supinaciju i pronaciju.
Palmarna fleksija (~80)

Kod mehanike zglobova art. radiocarpea i art. mediocarpea kretanje se vre u tri
osovine. Dvije osovine postavljene su transverzalno, tako da su meusobno paralelne. Oko
njih vri se volarna i dorzalna fleksija. Prva (proximalna) prolazi kroz centar zavoja ossis
lunati, dok druga (distalna) prolazi kroz centar zavoja glave ossis capitati. Trea osovina ide
okomito na distalnu osovinu, tj. kroz centar zavoja glave ossis capitati i oko nje se vri
radijalna i ulnarna abdukcija. Kada se vri radijalna abdukcija os scaphoideum se osovi,
odnosno sa jedne strane doe svojim najduim dijelom izmeu os trapezium i trapezoideum i
radiusa sa druge strane, a za to vrijeme proksimalni red karpalnih kostiju nadnese se nad
distalni. Za razliku od radijalne, kod ulnarne abdukcije os scaphoideum dolazi u normalni
poloaj i proksimalni red se spusti.
Mehanika art. metacarpophalangeae
Ovaj zglob je tipian ginglymus. Kretnje koje se vre kod ovog zgloba su fleksija, ekstenzija,
ulnarna i radijalna abdukcija, cirkumdukcija i rotacija. Ove kretnje jedino se mogu izvoditi
ako se zglob nalazi u poloaju potpune ili djelomine ekstenzije. U tom sluaju ligg.
collateralia nisu nategnuta, pa su zbog toga ove kretnje mogue. Meutim, ako zglob doe u
7

poloaj volarne fleksije ne moemo izvriti nijednu kretnju osim ekstenzije i fleksije. Kada se
na ovo sve osvrnemo moemo zakljuiti da je zglob art. metacarpophalangea u poloaju
potpune i polovine ekstenzije art. sphaeroidea (artrodija), a u poloaju potpune volarne
fleksije ginglymus.
to se tie mehanike zgloba art. interphalangeae, moemo rei da je ovaj zglob tipian
ginglymusi. Jedine mogue kretnje su fleksija i ekstenzija. Fleksija se obino izvodi u
proksimalnom i distalnom zglobu skupa, ali se moe izvoditi i u svakom zglobu posebno.

2.2. Analiza pokreta runog zgloba

Miii koji vre savijanja u zglobu ake :

Ilustracija 4. palmarna fleksija

Radijalni savija pea (m. flexor carpi radialis)

Ulnarni savija pea (m. flexor carpi ulnaris)
Dugai savija palca (m. flexor pollicis longus)
Dugaki dlanski mii (m. palmaris longus)
Povrinski savija prstiju (m. flexor digitorum superficialis)
Duboki savija prstiju (m. flexor digitorum profundus)

Kod ovih kretanja ruka se vodi ka ulnarnoj ili radijalnoj devijaciji u toku pokreta fleksije.aka
se mora zatvoriti zbog toga da bi se izbjegla fleksorna funkcija prstiju. Pri aktivnom savijanju
ispitiva daje otpor preko savijenih prstiju.

Miii koji vre opruanja u zglobu ake :

Ilustracija 5. dorzalna ekstenzija

Dugaki radijalni oprua pea (m. extensor carpi radialis longus)

Kratki radijalni oprua pea (m. extensor carpi radialis brevis)
Dugaki oprua palca (m.extensor pollicis longus)
Kratki oprua palca (m.extensor pollicis brevis)
Oprua prstiju (m. extensor digitorum)
Oprua kaiprsta (m. extensor indicis)
Ulnarni oprua pea (m. extensor carpi ulnaris)
Oprua malog prsta (m. extensor digiti minimi)

Abdukcija prstiju 20
Addukcija prstiju 0
Miii koji vre pokret pregibanja prema lakatnoj i palanoj kosti u zglobu ake :

Ilustracija 6. Ulnarna i radijalna abdukcija

Savijanje prema lakatnoj kosti :

Ulnarni savija pea (m. flexor carpi ulnaris)

Ulnarni oprua pea (m. extensor carpi ulnaris)

Savijanje prema palanoj kosti :

Radijalni savija pea (m. flexor carpi radialis)

9

Dugaki radijalni oprua pea (m. extensor carpi radialis longus)

Kratki radijalni oprua pea (m. extensor carpi radialis brevis)
Dugaki odmica palca (m. abductor pollicis longus)

M. adductor pollicis je sloen pokret u kojem uestvuje veliki broj miia. Pri hvatu kod ovog
pokreta formira se slovo O, a dugi extensori i fleksori stabiliziraju interfalangealne,
metakarpofalangealne i karpometakarpalne zglobove.
Opozicija palca
Kod opozicija palca podrazumijevamo meusobni spoj jagodica palca i malog prsta u
sredinjoj liniji dlana. Miii koji uestvuju u opoziciji su :

M. opponens pollicis
M. opponens digiti minimi

2.3. Ligamenta art. manus

U runim zglobovima razlikujemo brojne sveze, kao to su sveze koje osiguravaju
kontakt meu zglobnim tijelima, sveze koje su razapete izmeu proksimalnog i distalnog reda
karpalnih kostiju i sveze koje osiguravaju kontakt izmeu distalnog reda karpalnih kostiju i
baza metakarpalnih kostiju. Gotovo sve te sveze pojaavaju zglobnu ahuru i djelomino su
vodilje za pokrete u zglobovima ake.
Ligamenta art. radiocarpeae
Kod art. radiocarpeae zglobna ahura je srednje obilata, sa dorzalne strane je njena, a sa
volarne strane je zadebljana. Zglobne sveze koje pojaavaju ahuru zgloba dijelimo na
palmarne, dorzalne i kolateralne.

- Lig. radiocarpale palmare polazi sa prednjeg ruba extremitas distalis radii i sa

korijena processus styloidus radii. Dijeli se u dva snopa koja se veu na palmarnu
stranu ossis lunati i ossis capitati.

- Lig. ulnocarpale palmare polazi sa processus styloideus ulnae i discus articularis, a

vee se na palmarnu stranu os capitatum. Njegove niti isprepliu se sa nitima lig.
radiocarpale palmare.

- Lig. radiocarpale dorsale polazi sa stranjeg ruba distalnog okrajka radiusa. Niti idu
koso, distalno i ulnarno, a zavravaju na dorzalnoj strani os triquetrum, os lunatum i os
scaphoideum.

- Lig. collaterale carpi radiale nalazi se na lateralnoj strani zgloba. Polazi sa vrha
processus styloidus radii i vee se za lateralnu stranu os scaphoideum.
10

- Lig. collaterale carpi ulnare pojaava ulnarnu stranu capsulae articularis. Polazi sa
vrha processus styloideus ulnae i dijeli se na dva snopa koja se veu za os pisiforme i
dorzalnu stranu os triquetrum.
Ligamenta art. mediocarpeae
Kod ovog zgloba sveze se povezuju u proksimalni i distalni red karpalnih kostiju, a
zatim povezuju meusobno pojedine kosti proksimalnog i distalnog reda. Dijelimo ih na :

- Lig. carpi radiatum nalazi se na palmarnoj strani. Polazi sa palmarne hrapavosti ossis
capitati, a zatim se iri prema ostalim kostima proksimalnog i distalnog reda i
povezuje ih u jednu cjelinu.

- Lig. arcuatum carpi dorsale razapet je izmeu os scaphoideum i os triquetrum.

Prelazi preko glave ossis capitati i sprijeava njeno iaenje. Ligament daje retinacula
na os trapezium i trapezoideum.

- Retinaculum flexorum je najaa sveza kod ovog zgloba. Nalazi se na volarnoj strani,
a razapet je izmeu eminentiae carpi ulnaris i eminentiae carpi radialis. Zbog toga
ovaj ligament pretvara lijeb u kanal (canalis carpi), kroz koji prolaze tetive fleksora
prstiju. Ovaj ligament takoer pokriva sve ostale sveze.
Pregibna mreica
(retinaculum flexorum)

karpalni kanal

Ilustracija 7 . Ligament ake(palmarna strana)

Ligamenta art. carpometacarpeae

Kod lig. art. carpometacarpeae distalni red karpalnih kostiju povezuje se sa bazama
metakarpalnih kostiju sveza. Ove ligamente sa volarne ili dorzalne strane dijelimo na :
11

- Ligg. carpometacarpea palmaria

- Ligg. carpometacarpea dorsalia
- Ligg. carpometacarpea interossea
Prema bazi metakarpalnih kostiju dijelimo ih na :

- Ligg. metacarpea palmaria

- Ligg. metacarpea dorsalia
- Ligg. metacarpea interossea
Ligg. metacarpea palmaria je najrazvijenija sveza. Neke od ovih sveza povezuju baze dvije
susjedne metakarpalne kosti, a neke preskau po jednu ili dvije metakarpalne kosti i veu se
za bazu slijedee metakarpalne kosti.

12

3. Zakljuak
Cilj ovog seminarskog rada bio je da prenesem vanost i znaaj mehanike zglobova ake,
njihovu podjelu i funkciju. Sa mog sportskog gledalita mogu zakljuiti da zglobovi
predstavljaju najosjetljivije mjesto prilikom kretanja i da su upravo zbog toga kod sportista
dosta izraene povrede zglobova. Nadam se da sam ovim seminarskim radom uspjela
pribliiti vanost mehanike zglobova ake, kako sa sportskog, tako i sa obinog gledalita
ovjekovog ivota.

13

Literatura
1. Milorad R. Jevti , Biomehanika lokomotornog sistema , Medicinski fakultet,
Kragujevac, 2004.
2. Amela Kulenovi, Eldan Kapur, Alma amovi-Voljevica, Lokomotorni sistem ,
Medicinski fakultet, Univerzitet u Sarajevu, 2008.

14