Professional Documents
Culture Documents
GIO TRNH
O LNG-CM BIN
(Lu hnh ni b)
LI NI U
Mn hc o lng- cm bin trnh by cc kin thc v k thut o dng trong
ngnh in hin nay. Gii thiu nhng php o c bn ng dng cho cc ngnh sn
xut cng nghip.
K thut o lng Cm bin l mn hc nghin cu cc phng php o cc
i lng vt l: i lng in: in p, dng in, cng sut, v i lng khng
in: nhit , m, vn tc
Bi ging K thut o lng Cm bin c bin son da trn cc gio trnh
v ti liu tham kho mi nht hin nay, c dng lm ti liu tham kho cho sinh
vin cc ngnh: in cng nghip, in dn dng, K thut Vin thng, K thut
Thng tin, T ng ho, Trang thit b in, Tn hiu Giao thng.
Bi ging gm 2 phn phn o lng cung cp cho sinh vin nhng kin thc
c bn v chuyn su v k thut o lng trong ngnh in. Trnh by cc dng c
o, nguyn l o v phng php o cc thng s. Trn c s , ngi hc bit cch
s dng dng c o v x l kt qu o trong cng vic sau ny. Phn cm bin trnh
by cu to nguyn l hot ng v ng dng ca mt s cm bin thng dng
Trong qu trnh bin son, c cc ng nghip ng gp nhiu kin,
mc d c gng sa cha, b sung cho cun sch c hon chnh hn, song chc
chn khng trnh khi nhng thiu st, hn ch.
Mong nhn c cc kin ng gp ca bn c.
MC LC
LI NI U2
10.2
X
v ta c X = A.X0
X0
Trong : X - i lng o
X0 - n v o
A - con s kt qu o.
T (1.1) c phng trnh c bn ca php o: X = Ax . Xo , ch r s so snh X
so vi Xo, nh vy mun o c th i lng cn o X phi c tnh cht l cc gi
tr ca n c th so snh c, khi mun o mt i lng khng c tnh cht so snh
c thng phi chuyn i chng thnh i lng c th so snh c.
1.1.2. Khi nim v o lng in.
i lng no so snh c vi mu hay chun th mi o c. Nu cc i
lng khng so snh c th phi chuyn i v i lng so snh c vi mu hay
chun ri o. o lng in l mt qu trnh nh gi nh lng i lng in cn
o c kt qu bng s so vi n v o.
1.1.3. Cc phng php o.
Phng php o l vic phi hp cc thao tc c bn trong qu trnh o, bao
gm cc thao tc: xc nh mu v thnh lp mu, so snh, bin i, th hin kt qu
hay ch th. Cc phng php o khc nhau ph thuc vo cc phng php nhn
thng tin o v nhiu yu t khc nh i lng o ln hay nh, iu kin o, sai s,
yu cu
Ty thuc vo i tng o, iu kin o v chnh xc yu cu ca php o
m ngi quan st phi bit chn cc phng php o khc nhau thc hin tt qu
trnh o lng. C th c nhiu phng php o khc nhau nhng trong thc t thng
phn thnh 2 loi phng php o chnh l phng php o bin i thng v phng
php o kiu so snh.
Chun n v di: m
Chun n v dng in : A
- Sai s tuyt i.
- Sai s tng i.
- Sai s phng php.
- Sai s thit b.
- Sai s ch quan.
- Sai s bn ngoi.
- Sai s h thng.
- Sai s ngu nhin.
Tiu ch
phn loi
Loi sai s
Theo ngun gy ra
sai s
hin ca sai s
- Sai s tuyt i
- Sai s h thng.
- Sai s tng i
- Sai s thit b.
- Sai s ch quan.
- Sai s bn ngoi.
Bng 1.1. Phn loi sai s ca php o.
* Sai s tuyt i X: l hiu gia i lng o X v gi tr thc Xth :
X = X - Xth
* Sai s tng i X : l t s gia sai s tuyt i v gi tr thc tnh bng
phn trm:
X
.100(%) ;
th.
V X X th nn c th c: X
X
.100(%)
th
1
.
X
X
* Sai s h thng (systematic error): thnh phn sai s ca php o lun khng i
hoc thay i c qui lut khi o nhiu ln mt i lng o.
Qui lut thay i c th l mt pha (dng hay m), c chu k hoc theo mt
qui lut phc tp no .
V d: sai s h thng khng i c th l: sai s do khc thang o (vch khc b
lch), sai s do hiu chnh dng c o khng chnh xc (chnh ng tm
ngang sai trong dao ng k)
Sai s h thng thay i c th l sai s do s dao ng ca ngun cung cp
(pin yu, n p khng tt), do nh hng ca trng in t
Hnh 1.3. Sai s h thng do khc vch l 1 - khi c cn hiu chnh thm 1 .
1.4.3. Phng php tnh sai s.
Da vo s ln cc gi tr o c c th xc nh qui lut thay i ca sai s
ngu nhin nh s dng cc phng php ton hc thng k v l thuyt xc sut.
Nhim v ca vic tnh ton sai s ngu nhin l ch r gii hn thay i ca sai s
ca kt qu o khi thc hin php o nhiu ln, nh vy php o no c kt qu vi
sai s ngu nhin vt qu gii hn s b loi b.
- C s ton hc: vic tnh ton sai s ngu nhin da trn gi thit l sai s ngu
nhin ca cc php o cc i lng vt l thng tun theo lut phn bchun (lut
phn b Gaux-Gauss). Nu sai s ngu nhin vt qu mt gi tr no th xc sut
xut hin s hu nh bng khng v v th kt qu o no c sai s ngu nhin nh vy
s b loi b.
- Cc bc tnh sai s ngu nhin:
Xt n php o vi cc kt qu o thu c l x1, x2, ..., xn.
*. Tnh c lng k vng ton hc mX ca i lng o:
11
mX X
n
X 1 X 2 ..... X n
x
i ,
n
i 1 n
vi xi X
vi (cn gi l sai s d).
*. Tnh khong gii hn ca sai s ngu nhin: c tnh trn c s ng phn b
chun: 1 , 2 , thng chn: 1 , 2 vi:
n
1 2
v
i 1
2
i
n.(n 1)
12
Trong thc t khng th loi tr hon ton sai s h thng. Vic gim nh hng sai s
h thng c th thc hin bng cch chuyn thnh sai s ngu nhin.
* X l kt qu o.
Nh vy sai s ca php o gm 2 thnh phn: sai s h thng - khng i
hoc thay i c qui lut v sai s ngu nhin - thay i mt cch ngu nhin khng
c qui lut. Trong qu trnh o hai loi sai s ny xut hin ng thi v sai s php o
X c biu din di dng tng ca hai thnh phn sai s : X = + . nhn
c cc kt qu sai lch t nht so vi gi tr thc ca i lng o cn phi tin hnh
o nhiu ln v thc hin gia cng (x l) kt qu o (cc s liu nhn c sau khi
o).
Sau n ln o s c n kt qu o x1, x2, .., xn l s liu ch yu tin hnh gia
cng kt qu o.
* Loi tr sai s h thng.
Vic loi tr sai s h thng sau khi o c tin hnh bng cc phng php.
- S dng cch b sai s ngc du
- a vo mt lng hiu chnh hay mt h s hiu chnh
13
Chng 2. CC DNG O C IN
Mc tiu : Trang b cho sinh vin khi nim c bn v cc dng c o c in,
bit s dng o c in
dwe
d
1 dWe
D d
vi
dWe
= B.S.W.I
d
1
.B.S .W .I S I .I
D
Vi mt c cu ch th c th do B, S, W, D l hng s nn gc lch t l bc
nht vi dng in I chy qua khung dy.
2.2.3 Cc c tnh chung:
T biu thc (5.1) suy ra c cu ch th t in c cc c tnh c bn sau:
- Ch o c dng in mt chiu.
- c tnh ca thang o u.
- nhy S I
1
B.S .W l hng s
D
15
- Nhc im: ch to phc tp; chu qu ti km (do cun dy ca khung quay nh);
chnh xc ca php o b nh hng ln bi nhit , ch o dng mt chiu.
- ng dng: c cu ch th t in dng ch to ampemt vnmt, mmt nhiu
thang o v c di o rng; chnh xc cao (cp 0,1 0,5).
+ Ch to cc loi ampemt, vnmt, mmt nhiu thang o, di o rng.
+ Ch to cc loi in k c nhy cao c th o c: dng n 10-12A, p
n 10 - 4V, o in lng, pht hin s lch im khng trong mch cn o hay trong
in th k.
+ S dng trong cc mch dao ng k nh sng quan st v ghi li cc gi
tr tc thi ca dng p, cng sut tn s c th n 15kHz; c s dng ch to
cc u rung.
+ Lm ch th trong cc mch o cc i lng khng in khc nhau.
+ Ch to cc dng c o in t tng t: vnmt in t, tn s k in t,
pha k in t
+ Dng vi cc b bin i khc nh chnh lu, cm bin cp nhit c th o
c dng, p xoay chiu.
2.2.4 Lgmt t in:
L loi c cu ch th o t s hai dng in, hot ng theo nguyn l ging
c cu ch th in t, ch khc l khng c l xo cn m thay bng mt khung dy th
hai to ra mmen c hng chng li mmen quay ca khung dy th nht.
Nguyn l lm vic: trong khe h ca t trng ca nam chm vnh cu t phn ng
gm hai khung quay t lch nhau gc (300 900). Hai khung dy gn vo mt trc
chung. Dng in I1 v I2 a vo cc khung dy bng cc dy dn khng mmen.
16
d1
d
d 2
d
M q M c I1 .
d1
d
= I2. 2
d
d
d 2
I
f ( )
d
1
1
f ( )
d1
I2
f 2 ( )
d
I1
)
I2
Mq
dWe
LI 2
, vi We
2
d
Ti v tr cn bng c:
Mq Mc
1 dL 2
.I
2 D d
18
dWe
d
1 dM 12
.I 1 .I 2
D d
1 dM 12
.I 1 .I 2 . cos
D d
Hnh 2.4. Cu to ca c cu ch th in ng
c) Cc c tnh chung:
- C th dng trong c mch in mt chiu v xoay chiu.
- Gc quay ph thuc tch (I1.I2) nn thang o khng u
- Trong mch in xoay chiu ph thuc gc lch pha gia hai dng in nn c
th ng dng lm Otmt o cng sut.
- u im c bn: c chnh xc cao khi o trong mch in xoay chiu.
- Nhc im: cng sut tiu th ln nn khng thch hp trong mch cng sut
nh. Chu nh hng ca t trng ngoi, mun lm vic tt phi c b phn chn t.
nhy thp v mch t yu.
d) ng dng: ch to cc ampemt, vnmt, atmt mt chiu v xoay chiu tn s
cng nghip; cc pha k o gc lch pha hay h s cng sut cos.
Trong mch c tn s cao phi c mch b tn s (o c di tn n 20KHz).
2.5 C cu o cm ng.
19
Hnh 2.5. C cu ch th cm ng
b) Nguyn l lm vic chung: da trn s tc ng tng h gia t trng xoay
chiu (c to ra bi dng in trong phn tnh) v dng in xoy to ra trong a
ca phn ng, do c cu ny ch lm vic vi mch in xoay chiu:
Khi dng in I1, I2 vo cc cun dy phn tnh sinh ra cc t thng 1, 2
(cc t thng ny lch pha nhau gc bng gc lch pha gia cc dng in tng
ng), t thng 1, 2 ct a nhm 1 (phn ng) xut hin trong a nhm cc sc
in ng tng ng E1, E2 (lch pha vi 1, 2 gc /2) xut hin cc dng in
xoy I x1, Ix2 (lch pha vi E1, E2 gc 1, 2).
Cc t thng 1, 2 tc ng tng h vi cc dng in Ix1, Ix2 sinh ra cc
lc F1, F2 v cc mmen quay tng ng quay a nhm (phn ng). Mmen
quay c tnh: M q C. f .12 sin
vi: C l hng s
f l tn s ca dng in I1, I2
l gc lch pha gia I1, I2
c) Cc c tnh chung:
- iu kin c mmen quay l t nht phi c hai t trng.
- Mmen quay t gi tr cc i nu gc lch pha gia I1, I2 bng /2.
- Mmen quay ph thuc tn s ca dng in to ra cc t trng.
- Ch lm vic trong mch xoay chiu.
- Nhc im: mmen quay ph thuc tn s nn cn phi n nh tn s.
20
21
Chng 3. CC THIT B O CH TH S
Mc tiu : Trang b cho sinh vin v cu to, hot ng v cng dng, phng
php s dng cc thit b o k thut s
3.1. C cu ch th s
3.1.1. Nguyn l chung ca c cu o ch th s
22
3.2. Vnmt ch th s
Vn k s
Vn k s l dng c ch th kt qu bng con s m khng ph thuc vao cch c
ca ngi o. Tu thuc vo phng php bin i ngi ta phn thnh:
+ Vn k s chuyn i thi gian
+ Vn k s chuyn i tn s
+ Vn k s chuyn i b
23
Chng 4. O IN P V DNG IN
Mc tiu : Trang b cho sinh vin khi nim c bn v cc dng c dng in,
in p bit s dng o dng in, in p
4.1. o in p
4.1.1 M u
Dng c dng o in p gi l Vn k hay Vn met (Voltmeter)
K hiu l: V
Khi o in p bng Vn k th Vn k lun c mc song song vi on
mch cn o nh hnh di y:
Ut
- Khi mc Vn k vo in p ri trn ti l:
UV
E
.Re
Re Rng
Re RV // Rt
RV .Rt
RV Rt
U t UV
U
1 V 1
Ut
Ut
1
Rt .Rng
RV ( Rt Rng )
24
Uv = (1+ u ).Ut
o in p ca mt phn t no ngi ta mc Vn k nh hnh di:
Trong :
I CT
U CT
UX
RCT RP RCT
RP RCT .
vi m
U X U CT
U
RCT ( X 1) (m 1).RCT
U CT
U CT
UX
gi l h s m rng thang o v p
U CT
S mc ni tip:
Trong :
Nguyn tc hot ng ca s a)
+ Xc nh dng cng tc Ip nh ngun in p U0, Rc v Ampe k.
26
Trong :
RN , EN l in tr v ngun in mu c chnh xc cao
27
U0 l ngun in p n nh
ng c thun nghch hai chiu iu chnh con chy ca Rp v Rc
B iu ch lm nhim v bin i in p mt chiu (U) thnh in p
xoay chiu iu khin ng c
Hot ng:
Trc khi o, kha K c t v tr KT (kim tra) khi dng I2 qua in
tr mu RN v U = EN I2RN
U qua b iu ch chuyn thnh tn hiu xoay chiu (role c iu khin
bi nam chm in nn c tn s ng/ct ph thuc vo dng chy trong nam chm
in). Tn hiu xoay chiu ny thng c gi tr rt nh nn phi qua b khuch i
tng ti gi tr ln c th iu khin ng c thun nghch hai chiu. ng c ny
quay v ko con chy ca Rc lm thay i I2 ti khi U =0.
ng thi n cng ko con trt ca Rp v v tr cn bng.
+ Khi K v tr o ta c: U = Ex Uk
vi Uk = I1 (R1 +Rp1) I2.R2
Nu Ex > Uk th ng c s ko con chy tng Uk ti khi U =0
Nu Ex < Uk th ng c s ko con chy gim Uk ti khi U = 0
V tr ca con chy v kim ch s xc nh gi tr ca Ex u im ca in th k mt
chiu t ng cn bng l t ng trong qu trnh o v c kh nng t ghi kt qu
trong mt thi gian di
4.1.3. o in p xoay chiu
4.1.3.1 Vn k t in o in p xoay chiu
S dng c cu t in th dng c c tnh phn cc v phi mc ng sao cho
lch dng (trn thang o). Khi dng xoay chiu c tn s rt thp chy qua dng
c TNCVC th kim c xu hng ch theo gi tr tc thi ca dng xoay chiu. Nh
vy, khi gi tr dng tng theo chiu + th kim cng tng ti gi tr cc i sau gim
ti 0 v xung bn k m th kim s b lch ngoi thang o. Trng hp ny xy ra khi
tn s ca dng xoay chiu c 0,1Hz hoc thp hn.
Khi dng xoay chiu c tn s cng nghip (50/60Hz) hoc cao hn th c cu
lm nht v qun tnh chuyn ng ca c cu ng (ton my o) khng bin i
theo mc dng tc thi m thay vo kim ca dng c s dng v tr trung bnh
ca dng chy qua cun ng. Vi sng sin thun tu kim lch s v tr zero mc d
dng Irms c th c gi tr kh ln v c kh nng gy hng dng c.
28
* c im ca Vn k in ng
+ Tc dng ca dng rms ging nh tr s dng mt chiu tng ng nn c th
khc theo gi tr mt chiu v dng cho c xoay chiu
+ Dng c in ng thng i hi dng nh nht l 100mA cho LTT nn Vn k
in ng c nhy thp hn nhiu so vi Vn k t in (ch khong 10/V)
+ gim thiu sai s ch nn dng khu vc tn s cng nghip
. 4.1.3.4.o in p bng phng php so snh
29
*C s l thuyt
Cc dng c o in trnh by trn s dng c cu c in ch th kt qu o
nn cp chnh xc ca dng c khng vt qu cp chnh xc ca ch th. o in
p chnh xc hn ngi ta dng phng php b (so snh vi gi tr mu).
Nguyn tc c bn nh sau:
+ Uk l in p mu vi chnh xc rt cao c to bi dng in I n nh
i qua in tr mu Rk. Khi :
Uk = I.Rk
+ Ch th l thit b pht hin s chnh lch gia in p mu Uk v in p cn
o Ux
U = Ux Uk
30
4.2. o dng in
4.2.1. o dng in mt chiu
* Khi nim chung
Dng c c s dng o dng in gi l ampe k hay ampemet
K hiu l: A
Ampe k c nhiu loi khc nhau, nu chia theo kt cu ta c:
+ Ampe k t in
+ Ampe k in t
+ Ampe k in ng
+ Ampe k nhit in
+ Ampe k bn dn
31
* Yu cu i vi dng c o dng in l:
- Cng sut tiu th cng nh cng tt, in tr ca ampe k cng nh cng tt v l
tng l bng 0.
- Lm vic trong mt di tn cho trc m bo cp chnh xc ca dng c o
- Mc ampe k o dng phi mc ni tip vi dng cn o (hnh di)
RCT
I
vi n
gi l h s m rng thang o ca ampe k
n 1
I CT
32
rct RS 2 RS 3
r R3
I
I
Vi n1 1 ; RS 2 R1 R2 ct
Vi n2 2
n1 1
I CT
n2 1
I CT
RS 3 R1 R2 R3
hnh b:
RS 1
rct
I
Vi n3 3
n3 1
I CT
rct
r
I
I
Vi n1 1 ; RS 2 ct Vi n2 2
n1 1
I CT
n2 1
I CT
RS 3
rct
I
r
I
Vi n3 3 ; RS 4 ct Vi n4 4
n3 1
I CT
n4 1
I CT
33
0 t1 t 0
34
35
Mi quan h gia dng nh IP, dng trung bnh Itrb v dng trung bnh bnh
phng Irms ca s mch chnh lu cu nh sau:
I tb 0,637.I p
I rms
Ip
2
0.707.I p
I rms 1,11..I tb
36
37
38
- Dng 3 otmet
39
40
41
quay.
T s vect nh hnh 3.1b c:
42
W ,C
o
PN
Po
lch pha vi bt k pha no ca ngun in t 0 n 360 . Sau qua bin dng (di
dng bin p t ngu ) L , dng in ra c mc ni tip vi ph ti Z ampemt v
1
p u ra ca bin p t ngu L .
2
t thng bng cch iu chnh vng ngn mch ca cun dng. C th cho n khi
I
N N
/1kWh.
Trong thc t i khi ngi ta s dng mt i lng nghch o vi hng s
C l hng s k:
p
thun tin, trn hp s ngi ta tnh ton cho k = 1kWh/1 s, s d dng cho
ngi dng. Nu C (hoc k) khng bng gi tr nh mc ghi trn mt cng t th ta
p
phi iu chnh v tr ca nam chm vnh cu tng (hoc gim) mmen cn M cho
c
Sau khi tnh nu sai s ny nh hn hoc bng cp chnh xc ghi trn cngt
l c. Trng hp ln hn th phi sa cha v hiu chnh li cngt ri kim tra
li.
m. Cng t in t:
ch to cng t in t, ngi ta bin i dng in I thnh in p U t l vi n:
1
U =k I
1
mt in p khc t l vi in p t vo U:
U =k U
2
U = k .P
3
45
46
.s = S.m
(6.1)
c gi l nhy ca cm bin
S=
(6.2)
m
m=mi
php o t chnh xc cao, khi thit k v s dng cm bin cn lm
sao cho nhy S ca n khng i, ngha l t ph thuc nht vo cc yu t sau:
- Gi tr ca i lng cn o m v tn s thay i ca n.
- Thi gian s dng.
- nh hng ca cc i lng vt l khc (khng phi l i lng o)
47
(6.4)
* nhy trong ch ng
nhy trong ch ng c xc nh khi i lng o bin thin tun
hon theo thi gian.
Gi s bin thin ca i lng o m theo thi gian c dng:
s(t) = s o + s1 cos(t + )
- so l gi tr khng i tng ng vi m0 xc nh im lm vic Qo trn
48
49
s = am + b
Trong
a
N . S i .mi S i . mi
N . mi2 ( mi ) 2
S . m m .S . m
b
N . m ( m )
2
2
i
x
.100
x
i lng u ra tng t 10% n 90% bin thin bin thin tng cng ca n.
m
m0
t
s
Hnh 6.1
Tng t, khi i lng o gim, thi gian tr khi gim tdc l thi gian cn
thit i lng u ra gim t gi tr ban u ca n n 10% bin thin tng cng
ca i lng ny v khong thi gian gim tc l thi gian cn thit i lng u
ra gim t 10% n 90% bin thin bin thin tng cng ca n.
Cc thng s v thi gian tr, tdm, tm, tdc, tc ca cm bin cho php ta nh gi
v thi gian hi p ca n.
Tng t, khi i lng o gim, thi gian tr khi gim tdc l thi gian cn
thit i lng u ra gim t gi tr ban u ca n n 10% bin thin tng cng
ca i lng ny v khong thi gian gim tc l thi gian cn thit i lng u
ra gim t 10% n 90% bin thin bin thin tng cng ca n.
Cc thng s v thi gian tr, tdm, tm, tdc, tc ca cm bin cho php ta nh gi
v thi gian hi p ca n.
6.1.2.5. Gii hn s dng ca cm bin
52
T1
(M2)
(M1)
e T1
T2
(M2)
53
Hiu ng ho in
Mt s tinh th gi l tinh th ho in (v d tinh th sulfate triglycine) c
tnh phn cc in t pht vi phn cc ph thuc vo nhit , lm xut hin
trn cc mt i din ca chng nhng in tch tri du. ln ca in p gia
hai mt ph thuc vo phn cc ca tinh th ho in.
Hiu ng cm ng in t
Khi mt dy dn chuyn ng trong t trng khng i, trong dy dn xut
hin mt sut in ng t l vi t thng ct ngang dy trong mt n v thi
gian, ngha l t l vi tc dch chuyn ca dy. Tng t nh vy, trong mt
khung dy t trong t trng c t thng bin thin cng xut hin mt sut in
ng t l vi tc bin thin ca t thng qua khung dy.
54
V
Hnh 1.6
Hiu ng Hall
Khi t mt tm mng vt liu mng (thng l bn dn), trong c dng
in chy qua, vo trong mt t trng B c phng to vi dng in I trong tm
mt gc , s xut hin mt hiu in th VH theo hng vung gc vi B v I.
55
X
Hnh 6.7 ng dng hiu ng Hall
Hiu ng Hall c d n g x c n h v t r c a m t v t c h u y n
n g . Vt cn xcnh v tr lin kt c hc vi thanh nam chm, mi thi im,
v tr thanh nam chm xc nh gi tr ca t trng B v gc tng ng vi tm
bn dn mng lm vt trung gian. V vy, hiu in th VH o c gia hai cnh
tm bn dn l hm ph thuc vo v tr ca vt trong khng gian.
6.4 Chun cm bin
6.4.1 Khi nim
ng cong chun cm bin l ng cong biu din s ph thuc ca i
lng in (s) u ra ca cm bin vo gi tr ca i lng o (m) u vo.
ng cong chun c th biu din bng biu thc i s di dng s = F(m ), hoc
bng th nh hnh 1.1a.
S
S1
56
tnh
Da vo ng cong chun ca cm bin, ta c th xc nh gi tr mi cha bit
ca m thng qua gi tr o c si ca s.
d s dng, ngi ta thng ch to cm bin c s ph thuc tuyn tnh
gia i lng u ra v i lng u vo, phng trnh s= F(m) c dng s = am
+b vi a, b l cc h s, khi ng cong chun l ng thng (hnh 1.1b).
6.4.2 Phng php chun cm bin
Chun cm bin l php o nhm mc ch xc lp mi quan h gia gi tr
s o c ca i lng in u ra v gi tr m ca i lng o c tnh n
cc yu t nh hng, trn c s xy dng ng cong chun di dng
tng minh ( th hoc biu thc i s). Khi chun cm bin, vi mt lot
gi tr bit chnh xc mi ca m, o gi tr tng ng si ca s v dng ng
cong chun.
s
m1
m2
S1
S2
57
bin cn chun.
b, Chun nhiu ln
Khi cm bin c phn t b tr (tr c hoc tr t), gi tr o c u ra ph
thuc khng nhng vo gi tr tc thi ca i lng cn o u vo m cn
ph thuc vo gi tr trc ca ca i lng ny. Trong trng hp nh vy,
ngi ta p dng phng php chun nhiu ln v tin hnh nh sau:
- t li im 0 ca cm bin: i lng cn o v i lng u ra c gi
tr tng ng vi im gc, m=0 v s=0.
- o gi tr u ra theo mt lot gi tr tng dn n gi tr cc i ca
i lng o u vo.
- Lp li qu trnh o vi cc gi tr gim dn t gi tr cc i.
Khi chun nhiu ln cho php xc nh ng cong chun theo c hai
hng o tng dn v o gim dn.
58
T(0F)= T(0C)+32
T(0C)=( T(0F)-32)
5
9
59
R(T)=R0.exp[ B(
1
)]
T0
1 dR
.
R(T ) dT
R
R0
,
min
60
tiu.
- C bn c, ho nhit lm vic.
- D gia cng v c kh nng thay ln.
Cc cm bin nhit thng c ch to bng Pt v Ni. Ngoi ra cn dng
Cu, W.
- Platin :
+ C th ch to vi tinh khit rt cao (99,999%) do tng chnh xc
ca cc tnh cht in.
+ C tnh tr v mt ho hc v tnh n nh cu trc tinh th cao do m
bo tnh n nh cao v cc c tnh dn in trong qu trnh s dng.
+ H s nhit in tr 0oC bng 3,9.10-3/oC.
+ in tr 100oC ln gp 1,385 ln so vi 0oC.
+ Di nhit lm vic kh rng t -200oC 1000oC.
-
Nikel:
61
Bng 7.1
Thng s
Cu
Ni
Pt
Tf (oC)
1083
1453
1769
3380
c (JoC-1kg1)
400
450
135
125
(WoC-1m1)
400
90
73
120
l x106 (oC)
16,7
12,8
8,9
x108 (m)
1,72
10
10,6
5,52
x103 (oC-1)
3,9
4,7
3,9
4,5
7.2.2.1Cu to nhit k in tr
trnh s lm nng u o dng in chy qua in tr thng gii hn gi
tr mt vi mA v in tr c nhy nhit cao th in tr phi c gi tr
ln. Mun vy phi gim tit din dy hoc tng chiu di dy. Tuy nhin khi
gim tit din dy bn li thp, dy in tr d b t, vic tng chiu di dy
li lm tng kch thc in tr. hp l ngi ta thng chn in tr R 00C
c gi tr vo khong 100, khi vi in tr platin s c ng knh dy c vi m
v chiu di khong 10cm, sau khi qun li s nhn c nhit k c chiu di c
1cm. Cc sn phm thng mi thng c in tr 0oC l 50, 500 v 1000, cc
in tr ln thng c dng o di nhit thp.
- Nhit k cng nghip: s dng cho mc ch cng nghip, cc nhit k phi
c v bc tt chng c va chm mnh v rung ng, in tr kim loi c
cun v bao bc trong thu tinh hoc gm v t trong v bo v bng thp. Trn
hnh 3 . 2 l cc nhit k dng trong cng nghip bng in tr kim loi platin
3
7
6
4
4
62
- Di nhit s dng:
RT = R0
Trong R0 v T0 l in tr v nhit tuyt i im chun
S thay i nhit ca in tr tng i nh nn c th tuyn tnh ha bng
cch mc them mt in tr ph
7.2.2.3 Nhit k in tr oxyt bn dn
*Vt liu ch to
Nhit in tr c ch to t hn hp oxyt bn dn a tinh th nh:
MgO, MgAl2O4, Mn2O3, Fe3O4, o2O3, NiO, ZnTiO4.
Trong R0() l in tr nhit T0(K).
nhy nhit c dng:
b
T2
64
t0
Trong trng hp a:
E ABC (t, t 0 ) = e AB (t) + e BC (t 0 ) + e CA (t 0 )
V: Nn:
e AB (t 0 ) + e BC (t 0 ) + e CA (t 0 ) = 0
C
t0
t0
2
3
3
B
(a)
t1
4
(b)
66
7.3.2 Cu to cp nhit
Vt liu ch to
ch to cc nhit in c th dng nhiu kim loi v hp kim khc nhau.
Tuy nhin chng phi m bo cc yu cu sau:
- Sc in ng ln ( d dng ch to dng c o th cp).
- C bn c hc v ho hc nhit lm vic.
- D ko si.
- C kh nng thay ln.
- Gi thnh r.
Hnh 1.27 biu din quan h gia sc in ng v nhit ca cc vt liu
dng ch to in cc so vi in cc chun platin
Ed
3
6
7
8
11
10
- Cp Platin - Roi/Platin
Cc dng l hp kim Platin (90%) v ri (10%), cc m l platin sch.
Nhit lm vic ngn hn cho php ti 1600oC , E =16,77mV. Nhit lm
vic di hn <1300oC.
ng c tnh c dng bc hai, trong khong nhit 0 - 300oC th E 0.
Trong mi trng c SiO2 c th hng nhit 1000 - 1100oC.
67
E
J
K
R
S
B
0
tC
R- Platin-Rodi
68
(13%)/Platin J- St/Constantan
(10%)/Platin
K- Chromel/Alumel
S- Platin-Rodi
Cu to
Cu to in hnh ca mt cp nhit cng nghip trnh by trn hnh 3.9.
6
7
8
1
Hnh 7.9 Cu to cp nhit ngu
1) V bo v 2) Mi hn 3) Dy in cc 4) s cch in
5) b phn lp t 6) Vt ni dy 7) Dy ni 8) u ni dy
u lm vic ca cc in cc (3) c hn ni vi nhau bng hn vy, hn kh
hoc hn bng tia in t. u t do ni vi dy ni (7) ti dng c o nh cc vt
ni (6) dy t trong u ni dy (8). cch ly cc in cc ngi ta dng cc
ng s cch in (4), s cch in phi tr v ho hc v bn c v nhit
nhit lm vic. bo v cc in cc, cc cp nhit c v bo v (1) lm
bng s chu nhit hoc thp chu nhit. H thng v bo v phi c nhit dung
nh gim bt qun tnh nhit v vt liu ch to v phi c dn nhit khng qu
nh nhng cng khng c qu ln. Trng hp v bng thp mi hn u lm
vic c th tip xc vi v gim thi gian hi p
7.4 Ho k, nhit k bc xa
Cc cm bin quang thuc loi cm bin o nhit khng tip xc, gm:
ho k bc x ton phn, ho k quang hc.
7.4.1.Ho k bc x ton phn
Nguyn l da trn nh lut: Nng lng bc x ton phn ca vt en tuyt
i t l vi lu tha bc 4 ca nhit tuyt i ca vt.
E = T 4
69
70
1
2
3
Rb
mA
ln
Td0 C2
c im n si t
Di ph rng
Hiu sut pht quang(t s quang thng trn cng sut tiu th)
thp
4
Hnh 8.1 Quan h gia in tr v chiu sng ca cm bin quang dn
Vng ngho
Chuyn tip
P
in tr-ng
Chuyn tip
+
-
S tc ng nhanh
V0=(R1+R2).Ir
in tr ti ca diot nh
v bng (R1+R2) /k
K- h s khuch i tn s
lm vic, C2 c tc dng b tr nh hng ca t k sinh Cp1 vi iu kin R1
Cp1=R2C2
+ Ch quang th
S tuyn tnh
V0=Rm.Isc
CP1
R2
R1
Ir
Eb
Vo
C2
R1+R2
Rm
Isc
+
Vo
R=Rm
Hnh 8.7 S ng dng ca Photodiot ch quang th
8
8.2.3 Phototranzitor
-
-Nguyn l: khi chuyn tip B-C c chiu sng n hot ng hot ng ging
photodiot ch quang dn vi dng ngc:
Hnh 8.8 Cu to Phototranzitor
Ir=I0+Ip
trong : I0- dng in ngc trong ti
Ip- dng quang in khi c thng lng nh
sng chiu qua b dy X
Dng Ir ng vai tr l dng bazo gy nn dng colector Ic=(+1)
Ir=(+1) I0 +(+1) Ip
- h s khuch i dng ca transzitor khi u chung emitor
10
8.3 Si quang
Si quang ng dng hin tng phn x ton phn khi nh sng c chiu t
mi trng trong xut c h s chit quang n1 ln (nh nc, thy tinh, cht do trong
xut) qua mt phn cch sang mt mi trng trong xut khc c chit sut n2 nh
hn(nh khng kh). Hin tng phn xu ton phn xy ra khi gc ti (hnh )ln hn
gc phn x ton phn 0
11
12
2
XV
Xv
R
2
a)
b)
c)
S hnh 9.1b: khi phn ng quay, tit din khe h khng kh thay i, lm
13
Z, L
L=f()
Z5000Hz=f()
Z5000Hz=f()
xv
xv
a)
b)
c)
14
L2 = f()
Hnh 9.4 c tnh ca cm bin t cm kp mc kiu vi sai
Cm bin t cm c li t di ng
Cm bin gm mt cun dy bn trong c li t di ng c (hnh 4.5).
1
2
XV
l0
lf
l
1
3
2
xV
a
b
xv
xv
xv
1
2
~
W2 - s vng dy ca cun dy o.
Khi lm vic vi dng xoay chiu i = I m sin t , ta c:
e
= -W2*d*t =
dt
-W2*W1*oS
di
dt
16
ngi ta mc cm bin theo s vi sai (hnh 9.6 d,,e). Khi mc vi sai nhy ca
cm bin tng gp i v phm vi lm vic tuyn tnh m rng ng k.
- Bin th vi sai c li t: gm bn cun dy ghp ng trc to thnh hai
cm bin n i xng, bn trong c li t di ng c (hnh9.7). Cc cun th
cp c ni ngc vi nhau sao cho sut in ng trong chng trit tiu ln nhau.
EH = kH.I.B.sin
I: dng in dc theo cm bin
B: t cm xuyn qua cm bin
gc lch gia I v B
kH: h s Hall
Cm bin Hall c dng rng ri trong cc thit b o t, cm bin tip
cn, c di o t 1 106 Gauss.
9.5Cm bin tip cn
- Cm bin tim cn c s dng pht hin s c mt hay khng c mt ca
i tng bng k thut cm bin khng c tip xc c hc.
- Cm bin tim cn s dng nguyn l thay i in cm hay in dung ca
phn t mch in khi c mt hoc khng c mt i tng. Cm bin ny c cu
trc tng i n gin, khng i hi tip xc c hc nhng tm hot ng b
hn ch vi khong cch ti a 100mm
- Hin nay cc cm bin tim cn da trn nguyn l vi sng v quang hc c
tm hot ng ln v c s dng rng ri trong thc t
9.5.1 Cm bin tim cn in cm
18
19
Vt pht hin
Cm bin
20
21
d 2
4
d 2
Q
4
G
v22 v12
2 ( p1 p2 )
2
( p1 p2 )
- h s l-u l-ng
- mt dng chy
3
1
2
H
H
h
h
d
1
D
b
a
Hnh 10.2 Cm bin o mc cht lng cch
-
ln ( D / d )
23
c c0
2 L 0 h 2 r 0 ( H h)
ln( D / d )
ln( D / d )
c1c2
c1 c2
trong
c0: in dung ca cch in xuyn qua np