TEZE DAR

Bu satrlara balarken muradm, phesiz ne drt ba mamur bir tez nerisi getirmek, ne de
bir makale yazmak. Ktlk problemine dair dncelerimi toparlamak, merkeze aldm
sorular ve bu sorulara dair yaklamm szl ifadede olabileceinden daha btnlkl bir
ekilde ortaya koyma niyetindeyim.
Ktlk problemi, tarihsel arka planyla birlikte, dourduu sonular ve etkileriyle genelde
felsefi, spesifik olarak da tanrbilim balamnda pek ok farkl cihetten ele alnabilir;
gelgelelim ben kendi tez almam iin snr izgilerimi oluturabilmek adna, problemi
zerinden hareketle ele alacam apak bir zemin tanmlamak istiyorum: Duyumsayan
varlk olarak znenin kendisi. Ac, yaam deneyimimizin en baskn duyumlarndan biridir.
Daha dorusu o, duyumlarmz ineyen, paralize eden bir tr duyumdur. Fiziksel bir duyum
olmad birok biiminde dahi son derece edid ve takatsiz brakabilecek, neredeyse saltk
bir gtr. Tam da bu yzden, yaayan varlk ac ekerken ktl zihninde dolaysz olarak
kavrar ve btn varlyla duyumsar. Benim nazarmda ktlk, duyumsayan varln ac
ekiidir, onun bir z varsa, o zn aranaca yer burasdr. En doru kalk noktasnn bu
olduunu dnyorum.
zne kavramn da burada devreye sokmak icap eder. Her birimizin amalayan, duyumsayan
ve akl yrten mahiyetimizle kesinlii, d dnyann kesinliinden daha kesindir. nk
Diltheyin deyiiyle bizim bu mahiyetimiz, tasarlanan bir gereklikten nce, yaanan bir
gerekliktir. Yani dolaysz ve dorudandr; zira bu bizim kendiliimizdir. D dnyann
durumu ise yle deildir. D dnyaya dair eyler onunla ilikiselliimiz balamnda- nihai
olarak bizim alglarmzdan bamsz olamaz; duyum eiklerimizin szgecinden geerek ina
edilen resmin, algnan ey olarak manzarann kendisi olamayacan, bir tr
renkonstrksiyonu olaca muhakkaktr. Kukusuz, bu bir nem sralamasdr. Ben,
duyumsayan varlk olarak zneyi sralamada ne alyorum ve ktlk problemine bu kalk
noktasndan hareketle yaklayorum. Elbette bu noktada zne-nesne ilikisine daha uzun
deinmek gerekebilir, lakin bu, epistemolojik bir hassasiyet olmaktan ziyade tezin iddias iin
alnan bir emniyet nlemi(Bu epistemolojik hassasiyet daha ziyade doktora srecinde ne
kabilir, zira Budizmdeki bensizlik ve sreksizlikdncelerini ktlk problemine
epistemik cihetten yaklamak iin devreye sokmay dnyorum. Bylece zihin, benlik, ve
d dnyann gerekliine dair sorular da bu btnn paras haline gelmi olacak). nk
teist yaklam, ktlk problemini, znenin kendilik deneyiminde dolaysz kavran gereini
rtbas etmeksizin ele alamamaktr. Teist paradigma iinde ktlk problemi iin drt
mantksal seenek vardr: 1- Tanr ne mutlak iyidir ne mutlak gldr (ki bu Tanr olmaz); 2Tanr mutlak olarak iyidir, fakat mutlak olarak gl deildir; 3-Tanr mutlak olarak
gldr, ama mutlak olarak iyi deildir; 4) Tanr hem mutlak iyidir, hem mutlak gldr.
Bu drt seenek iin de yneltilen itirazlar tarafmca ele alnacak, tarihsel olarak rnek
tartmalar sunulacaktr. Gelgelelim, drt seenein hibiri kusursuz bir zm
sunmamaktadr; ve aslnda tm seenekler tek tek ele alndnda elein zerinde u sonu
kalr: Ktlk problemi karsnda Tanr ya gc pahasna iyi olacaktr, ya da iyilii pahasna
gl olacaktr. Bu monist teolojinin kmazdr. Amacm, insana ve insan deneyimine her
trl soyutlamay devre d brakarak dorudan yaayan varln ac ekii zerinden, yani

zne zerinden hareketle bu kmaz belirginletirmektir, altn izmektir. Zira ktlk,

soyutlamalarn arkasna pekala gizlenebilir. rnein, Soma madenindeki kazada len yze
yakn ii bir soyutlamadr ve oradaki ktl duyumsayabilmemizi engeller. Eer ktle
ynelik sahici bir yaklam gelitirmek istiyorsak, tek bir madencinin soluduu zehirli
gazlarn etkisiyle ac iinde lmeye balamasna ve bunu yaarkenki dehet hissine
odaklanmamz gerekir. Anlamamz gereken ve karsama yapabileceimiz tek zemin budur:
Duyumsayan varlk olarak zne ve ac. Tanry, ona hibir teolojik operasyon yapmakszn
Tanr oluundan ileri gelen ve zorunlu olarak kabul ettiimiz saltk deerleriyle devre d
brakmak; Tanr merkezli bir metafizikten, insan merkezli bir metafizie gemek. Benim
sunduum nihai zm iddias tamamakla birlikte- seenek budur. Doktorada Budizmi
merkeze alma niyetim de bundan ileri gelmektedir. Hlasa, zihnimde ktlk problemine dair
gelitireceim yaklamn erevesi kabaca- budur.