Etniko i nacionalno

Etniko i nacionalno
Denkins Dvije grupe teorijskih stanovita o odnosu nacionalnog i etnikog:
I- Nacija, nacionalni identitet i nacionalnost samo su varijante etnikog
kolektiviteta
Smit Etnicitet je u procesu obrazovanja modernih nacija prilagoen i
preobraen ali ne i ukinut.

Ljobera Ako hodete da stvorite naciju prvo to vam treba jeste rezervoar
etnikog potencijala
II Razliiti i neuporedivi koncepti
Hobsbaum Nacinalno i etniko nijesu ni u kakvom nunom odnosu, mada
etniko moe ispuniti nacionalno

Etniko i nacionalno
Benedikt Anderson, Ernest Gelner
Nacionalno kao potpuno moderan fenomen, proizvod industrijalizacije,
birokratske inkorporacije, kapitalizma i tehnologije tampe. Ideoloki artefakt
za inkorporiranje elita i masa u isti politiki prostor nacionalnu dravu

Slinosti i razlike izmeu etnike zajednice i nacije

Entoni Smit slinosti izmeu etnike zajednice i nacije:

1. Zajednice mitova i sjedanja
2. Teritorijalne zajednice. Etnika zajednica veza sa teritorijom moe biti
simbolika i duhovna, a ne faktika.
3. Nacije uvijek sadre etnike elemente (mitovi i istorijska sjedanja)
Razlike izmeu etnike zajednice i nacije:
1.
2.

Nacija je proizvod specifinih istorijskih okolnosti

Etnike zajednice ne moraju nastanjivati teritorijalnu domovinu, ne mora
da postoji ekonomsko jedinstvo niti zajednika prava i dunosti.

Teorijska odreenja nacionalnog

1. Nacionalno kao moderan fenomen, bez emocionalne dimenzije.

Potenciranje prvenstveno pravnih i politikih elemenata u strukturi.
Neodvojiv od drave.
2. Emocionalna ukorijenjenost, naglaavanje etnikih komponenti u
strukturi. Fenomen nezavisan od nacionalne drave.
3. Naglaavanje vanosti i jedne i druge komponente

Teorijska odreenja nacionalnog

Biku Parek dva znaenja pojma nacionalni identitet:
1. Identitet pojedinca kao pripadnika nacije (unutranje funkcije
nacionalnog identiteta lina sigurnost, funkcija orjentacije, emocionalna
dubina).
2. Identitet nacije kao politike i kulturne zajednice
Konstitutivni elementi: teritorija, jezik, istorijsko iskustvo, tradicija,
kolektivna sjedanja, pravne i politike komponente.
- Imati u vidu sljedede:
1. Nacionalni identitet nije sadraj ved skup meupovezanih tendencija koje
vuku u razliitim smjerovima
2. Nije iskonski, nepromjenjiv u smislu sadraja koji se nasljeuje (na emu
insistiraju etnonacionalisti)

Teorijska odreenja nacionalnog

3. Ogranienost redefinisanja
4. Nuno selektivan. Janusovo lice nacionalnog i lako pretvaranje u
iskljuiv, autoriataran i represivan oblik.
Harijet Bredli dvije kljune karakteristike nacionalnog identiteta:

1. Aktivan znaajan mobilizatorski resurs

2. Politiziran etnifikacija politike

- Aspekt zida i aspekt ogledala. Normativni karakter nacionlanog identiteta

Teorijska odreenja nacionalnog

Dvije vrste nacionalnog identiteta s obzirom na razliit nain nastanka.
Entoni Smit
1. Graanski, liberalno-demokratski, zapadni, voluntaristiki,
teritorijalni model nacionalnog identiteta
Karakteristike: 1. Nacionalna teritorija; 2. Nacija je primarno pravna i
politika kategorija; 3. Pravna jednakost lanova nacionalnog kolektiviteta; 4.
Zajednike vrijednosti i tradicija
Nastanak: Proces birokratske inkorporacije ili NACIONALIZACIJE DRAVE
(etnika jezgra, lateralne etnike zajednice, dominantna etnika zajednica i
aneksija ostalih etnikih zajednica od strane drave. Postojanje drave
prethodi postojanju nacije (dravna nacija, nacija dravljana)
Idealni model: 1. Potenciranje modernosti; 2. Otvoren; 3. Politiki; 4.
voluntaristiki; 5. Svoenje na dravljanstvo; 6. Etnokulturno neutralan

Odreenja nacionalnog

2. Etniki, organski nacionalni identitet

Karakteristike: 1. Isticanje pretpostavljene loze a ne teritorije (Nacija kao

proirena porodica); 2. Izrazito demotski element; 3. Znaaj jezika i obiaja
Kecmanovid insistiranje na homogenosti i trajnosti
Nastanak: proces vernakularne mobilizacije ili ETATIZACIJE NACIJE
(nastanak na bazi vertikalnih etnikih zajednica (jae etnike veze, veda
kompaktnost, demotski karakter, zatvorenost, ukorijenjenost etnike kulture u
svim slojevima pripadnika etnike zajednice, jak uticaj i ivo prisustvo tradicije.
Komplikovaniji nastanak zbog nepostojanja drave koja bi razbila etniki okvir.
Odluujudu ulogu ima sloj inteligencije koji treba da mobilie i aktivira zajednicu).
NASTAJE U KONFLIKTU A NE KAO IZRAZ EKONOMSKOG RAZVOJA.
Idealni model: 1. Potenciranje drevnosti; 2. Utemeljenost u prolosti; 3. Prisutnost
odvajkada; 4. Veliki znaaj simbolike religije i mita; 5. Datost; 6. Svoenje na
etnokulturni identitet; 7. Potenciranje autentinosti i posebnosti; 8. Bezuslovna
identifikacija;
DRAVA KAO UVAR NACIONALNOG KARAKTERA.

Teorijsko odreenje nacionalnog

Odnos sa dravom? Nacija kao prepolitika zajednica porijekla postoji prije

drave. U i idealnom modelu, pravno-politiko je izraz autentinog i
posebnog kulturnog koje je neophodno zatititi.
etiri etape stvaranja modernih nacionalnih drava u Evropi:
1. Zapadna Evropa (kraj XVIII i poetak XIX vijeka)
2. Druga polovina XIX vijeka Njemaka, Italija
3. Nakon Prvog svjetskog rata Podruje izmeu Njemake i Rusije, Balkan
4. Kasni XX vijek Podruje SSSR-a

Teorijsko odreenje nacionalnog

Entoni Smit Talasi etnonacionalizama

1.

2.
3.

Klasino razdoblje etnikog samoopredjeljenja od poetka XIX do kraja XIX

vijeka (kao odgovor na imperijalni nacionalizam. Ponovno otkrivanje
etnoistorije)
Razdoblje od poetka do sredine XX vijeka (otpor kolonijalnoj vlasti i
vjetaki nametnutom nacionalnom identitetu)
Od 60-tih godina XX vijeka- Talas zahvata veliki dio Zapadne Evrope, SFRJ,
SSSR. (Globalni pokret etnike mobilizacije)

Manjinske etnokulturne zajednice

- Proces graenja nacije (nation building), Vil Kimlika

-

Kimlika- etiri osnovne mogudnosti koje manjinske zajednice imaju na

raspolaganju, ukoliko postoje iskljuenost i marginalizacija:

1. Masovno emigriranje (vanije za kontekst Istone Evrope)

2. Prihvatanje integracije u vedinsku kulturu uz istovremeno zahtijevanje
boljih i pravednijih uslova integracije
3. Ostvarivanje prava na samoupravu i razvoj vlastitih institucija
4. Prihvatanje marginalizacije i odreeni stepen izolacionizma

Manjinske etnokulturne zajednice

- Etnika manjina
Grupa koja je brojano inferiorna u odnosu na ostatak stanovnitva u jednom
drutvu, koja politiki nije dominantna i koja opstaje kao etnika kategorija
-

Relativnost i relacioni karakter pojmova

- Multinacionalne i polietnike drave dva izvora etnokulturnog pluralizma.

- Kultura se moe sauvati tek ako se prethodno izgubi? (kulturna samosvijest
se profilie i jaa u uslovima modernizacije) Dok su djedovi ivjeli u skladu
sa inuitskom tradicijom i ne razmiljajudi o tome, dok su roditelji uloili
ogroman trud da se otresu statusa stigmatizovane manjine, dotle dananja
generacija ini sve da oivi tu tradiciju i obiaje koje djedovi nijesu bili svjesni
a oevi su eljeli da zaborave (Eriksen)

Manjinske etnokulturne zajednice

-Nacionalne manjine
Zajednice koje su oformile zaokruena i funkcionalna drutva na svojim
istorijskim zaviajnim teritorijama pre nego to su bila ukljuena u vedu
dravu (Kimlika, 2002:37)
-

1. Nedravotvorne nacije (protonacije (Tomas Hilan Eriksen))

(Katalonci, Baski, Flamanci, koti, Velani, Korzikanci, Portorikanci,
Kvibeani...)
2. Starosjedjelaki narodi (Indigeni narodi, autohtoni narodi)
(Sami, Inuiti, Maori, ameriki Indijanci...)

Manjinske etnokulturne zajednice

Zahtjevi prema dravi Vedi stepen samouprave.
Drave uglavnom potiskivale manjinski nacionalizam. (Francuska, zabrana
upotrebe baskijskog i bretonskog jezika tokom XIX vijeka, kao i zabrana bilo
kakvog politikog udruivanja koje je za cilj imalo promovisanje manjinskog
nacionalizma). Strah od secesionizma.
Tokom XX vijeka, sve vie se sagledavaju pogrene posledice ovakvog
pristupa. Prihvatanje a ne potiskivanje manjinskog nacionalizma je put za
sprjeavanje secesionizma i obezbjeivanje lojalnosti nacionalnih
manjina? Nepotiskivanje manjinskog nacionalizma i demokratska
stabilnost?
Gdje god i kako god da je nacionalni identitet bio iskovan, kada je jednom
uspostavljen, postaje izuzetno teko ako ne i nemogude (sa izuzetkom
potpunog genocida) ukinuti ga Entoni Smit

Manjinske etnokulturne zajednice

Pitanje dopustivih oblika graenja nacije unutar liberalnih demokratija?
Neliberalni elementi unutar manjinskih nacionalnih pokreta
1. Vienacionalne federacije usvajanje federalnog ureenja kao odgovor
na etnokulturni pluralizam (Kanada (Kvibek), Belgija (Flamanci), panija
(Katalonci, Baski, vajcarska (frankofone i italofone manjine)
2. Administrativno-teritorijalne federacije Jednonacionalni federalni
sistemi u kojima federalne jedinice ne korenspondiraju sa razliitim
etnokulturnim zajednicama koje ele da zadre samoupravu i posebnost
identiteta. (SAD povlaenje granica na nain da su indijanska plemena i
hispanske grupe uinjene brojano slabijima. Takoe, odlagano priznanje
drava do postizanja odgovarajude demografske promjene)

Manjinske etnokulturne zajednice

- Trend ka vienacionalnom federalizmu.

Indigeni narod Nedominantna grupa nastanjena na ogranienoj
teritoriji, manje ili vie priznata kao starosjedjelaka. Neindustrijski nain
proizvodnje. rtve masovnih istrebljenja, prinudne asimilacije,
marginalizacije.
- Sa dravom najede sukob oko prava na teritoriju. Sluaj Samija i sukoba sa
norvekom vladom oko izgradnje hidroelektrane na dijelu njihove teritorije.
(znaaj politikog posredovanja tzv. Brokera, meuetnikih pregovaraa)

Manjinske etnokulturne zajednice

2. Imigrantske zajednice

Zajednice koje su nastale na osnovu odluke pojedinaca i porodica da napuste

zemlje svog porijekla i da se isele u drugo drutvo... Ova odluka se donosi, po
pravilu, iz ekonomskih razlika, premda moe biti donijeta i iz politikih razloga
(Kimlika, 2002:45)

Dolazak u skladu sa imigracionom politikom i mogudnost sticanja dravljanstva

nakon odreenog perioda.
Metici (ilegalni imigranti, privremeni doseljenici, radnici na privremenom
radu)

Priroda zahtjeva imigranata to uspjenija integracija u drutvo prijema

Asimilacioni model
Multikulturalniji model integracije

Manjinske etnokulturne zajednice

Da li imigranti mogu postati nacionalne manjine?
Afro-amerikanci - posebna kategorija. Ne uklapaju se u obrazac
dobrovoljne imigracije (nedobrovoljan dolazak, oemogudena integracija u
institucije vedinske kulture; rasna segregacija) niti u kategoriju nacionalnih
manjina (razliiti varijeteti afrike kulture i razliita jezika podruja)
-

Pokuaji da se redefiniu na jedan ili drugi nain. Stvaranje crne drave

na Jugu. Ideja bila aktuelna 1930-tih i ponovo 60-tih. Pitanje podesnosti
postojeden imigrantskog modela.
Metici Ilegalni imigranti, privremeni doseljenici, radnici na privremenom
radu (Nevoljno prihvatanje od strane tradicionalno useljenikih drava;
Opiranje krenje zakona, obedanje da de dodi do povratka u zemlju
porijekla). Multikulturalizam kao opravdanje za iskljuivanje Njemaka, do
80-tih.

Manjinske etnokulturne zajednice

Tri modela odnosa drave prema manjinskim etnokulturnim zajednicama:

1. Insistiranje drave na asimilovanju grupa (Od 70-tih, nerealnost,
nepravednost i nepotrebnost)
2. Hegemonijska politika drave i segregacija

(fiziki odvajanje vedine i manjine. Aparthejd u Junoj Africi)

3. Usvajanje modela multikulturalizma

(razliita sadrina ovog modela zavisno od toga da li se odnosi na

nacionalne manjine ili imigrantske zajednice)

Manjinske etnokulturne zajednice

Tri moguda idealnotipska odgovora manjinskih zajednica na hegemonijsku

politiku drave:
1. Asimilacija

(situacija u kojoj manjina eli da se asimiluje ali nije u mogudnosti

Crnci u SAD-u. Pojedinci kao rtve etnike klasifikacije koju sami ne
prihvataju).
2. Miroljubiva koegzistencija sa dravom, pristanak na potinjenost

(djelimina autonomija u pogledu vjere, jezika, lokalne samouprave...)

3. Secesija i istupanje iz drave

 Kimlika- Prava na samoupravu, polietnika prava, specijalna

reprezentaciona prava.
Unutranje restrikcije (zahtjevi grupe u odnosu prema lanovima) i
spoljanja zatita (prava grupe prema irem drutvu).

(Problematinost unutranjih restrikcija sa liberalnog stanovita. Opresija

u ime grupne solidarnosti). Posebno kod samoupravljajudih grupa
indigenih naroda (Pueblo ameriki Indijanci i uskradivanje slobode izbora
religije); Imigrantskih zajednica (prinudni brakovi, fiziko kanjavanje ena)