Statik Betonarme Tasarm iin

Trkiye deki Yazlmlarn

Farkl Sonular

Prof. Dr. Adnan KUYUCULAR

akuyucular@pamukkale.edu.tr

n. Yk. Mh. mer . KANDAK

omurmuhendislik@hotmail.com

Betonarme yaplar iin Trkiye de en yaygn yazlm ( destatik

Probina ve Sta4cad ) ile, 6 farkl ok basit yapnn tasarm yapld ve
karlatrld. Verilen - karlatrlan bu sonular, destatik V5.493,
Probina V14-sp2 ve Sta4cad V12 versiyonlar ile bulundu.
Bu zel amal lisansl-patent statik - betonarme yazlmlarn
kullanm, bugn artk arttr ( SAP 2000 gibi genel amal yazlmlar
bile, pek bir ie yaramaz ). nk bu entegre yazlmlar ( modelleme,
zmleme ve izim ), uygulama projesini de, hazr kt olarak verir.
Hep dorusal elastik davrand varsaylan, ereveli ve ereveli perdeli alt farkl betonarme yapnn tasarm, bir tez almas olarak
ele alnmtr
[ Kandak ( 2006 )]. Her bir yazlmn modelleme
kodlama yaklam ile yk kabulleri, az da olsa farkldr. Ancak bu
yzden oluacak hatalarn - farklarn kk - nemsiz kalmas da
mutlaka gerekir. Bu beklentiyi salayabilecek ekilde, sadece alt farkl
ok basit yapnn tasarm ile uralmtr.

Bu sofistike yazlmlarn ara deer aktarm raporlar - ktlarn format,

farkldr, sabittir. ktlar arasndaki bir farkn, nereden kaynakland ( doruluk
derecesi ), hep gizlidir. SAP 2000 gibi genel amal bir baka yazlm dahi
kullanlsa, hangi programn hangi ktlarnn ne kadar doru veya hatal olduunu
gstermek, kolay deildir.
Bylece, zmleme - betonarme tasarm ii, artk bir tr bilgisayar oyununa (
mhendis de gzleri bal bir operatre ) dnmektedir. nk gndelik bir
gerek tasarm iin, el ile yaplacak byle kaba bir kontrol bile, bugn bktrc
sonusuz bir itir.
lk akla gelen , belli bir tip yap iin, her zel tasarm yazlmnn ktsn,
dierleri ile karlatrmaktr. Byle yazlm kaynakl bir fark, eer belli bir snr
( % 15 -25 ) ayorsa, yazlmlarn ( ve ktlarnn ) tm de tartmal hale
gelmektedir. nk byle ar farkl ktlar, artk modelleme - kodlama farkll
ile aklanamaz. Nitekim farkl yazlmlarn ktlar arasnda, burada verilen
farklar da, pek byle kk nemsiz deildir.

1D ubuk elemanlar ( kolon - kiriler ) iin, modelleme hatas yok gibidir ve

statik deerler de daha yakndr. 2D yzeysel ve/veya 3D hacimsel ( solid )
elemanlar ile uygulanan Sonlu Elemanlar Yntemi ise, belli bir hata payn da
ierir ( blnmenin elemann ekline bal olarak ).

Yine aslnda 2D eleman olan perdelerin, farkl kabuller ile ubuk olarak
modellenmesi de, belli bir farka ( hataya ) yol aar. destatik ( destatik 2006 ),
Probina ( Prota Bilgisayar 2006 ) ve Sta4cad ( Amasral 2000 ) in ana hesap
modlleri, bu yaklamlarn her ikisini de barndrr.

Hesap kesit tesiri zarfnn ( + / - ekstrem deerlerin ) bulunmas iin,

sadece TS 500 n verdii nihai hesap ykleri dikkate alnmtr.
Tasarm iin, hep dinamik analiz ( mod birletirme ) esas alnmtr. st
yap ve temel birbirinden ayr modellenmitir ( yap zemin etkileimi
hep ihmal edilmitir ).
Her program da, ubuun iki ucunda ve aklkta kesit hesabn ve
donat tayinini, tama gc ile ( + / - momentin ve kesmenin hesap
deeri iin ) yapar. Bu kesitlerde, min. donatdan fazla bir donaty
raporlar. Bu donat, maks. donat snrn geiyorsa, yetersiz enkesit
durumu raporlanr.
Fakat bir ok eski versiyon yazlm, bu uyar raporlarn kafadan
deitirmeye veya gzden karmaya aktr ( birbiri ile tutarsz Hesap
Dosyas kapa, Hesap Dosyas ve izim paftalar vb. ). Denetimi byle
zor bir yazlmn, ktye kullanm byle kolay olmamaldr. nk bu
ak kap, tasarm denetimini ( denetim ve onay yetkilisinin iini ) zora
sokar. nk ikinci ( cretsiz ) bir tasarm yaplmas da gerekir.

rnek 3 in, Toplam Bina Arl, 1. Katn Ktle ve Rijitlik Merkezi

Programlar

Kat arl gi
(ton)

Wi=gi +nqi
Bina Ar. (ton)

destatik
115.95

xr
(m)

yr
(m)

T1x
(sn)

T1y
(sn)

7.5

4.31

7.5

8.74

0.37

0.54

7.5

4.16

7.5

9.8

0.46

0.41

7.59

5.72

7.5

9.81

0.35

0.52

688.73

Sta4cad
121.84

ym
(m)

647.55

Probina
122.81

xm
(m)

682.96

rnek 1
25 m2 tabliye alanl, 50X50 4 kolondan,
30X50 4 kiriten ve 15 cm kalnlnda 5x5
m lik kare demelerden oluan 5 katl ok
basit bir betonarme ereve sistemdir. Her
katn ykseklii 3 m dir. Kolon, kiri ve
deme elemanlarnn kendi arlklarndan
baka hi bir yk dikkate alnmad.
I. Derece deprem blgesi ve Z2 zemin
durumu, C 25 beton ve S 420 donat
seilmitir. Zemin emn. gerilmesi 2 kg /
cm2 dir. Yapda sadece B2 ( yumuak kat)
dzensizliinin olduunu, her program
da, gstermektedir. Bu rnek iin, farkl
temel sistemi ( tekil-ayrk, srekli kiri ve
kirisiz radye ) dikkate alnmtr.
programn verdii kat deprem ykleri,
kat deplasmanlar ve donat metrajlar
arasnda, esasl bir fark yoktur.

ekil - 1 rnek 1 in 3D modeli( Ayrk

Temelli )

Kat deplasmanlar dx,dy (m)

0.008
0.007
0.006
0.005

idestatik

0.004

probina

0.003

sta4cad

0.002
0.001
0

Kat 1

Kat 2

Kat 3

Kat 4

Kat 5

4
3.8
3.6
3.4
3.2
3
2.8
2.6
2.4
2.2
2
1.8
1.6
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0

idestatik
probina
sta4cad

Kat 1

Kat 2

Kat 3

Kat 4

rnek 1 katlar

Kat 5

Donat Metraj (kg)

Kat deprem yk. Fx,Fy

rnek 1 katlar

6500
6000
5500
5000
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0

idestatik
probina
sta4cad

tekil

srekli
rnek 1 iin Temel Tipleri

radye

rnek 2 iin Proje Parametreleri

rnek 2 nin 3D Grnm ve Kalp Plan

Analiz Yntemi

Mod Birletirme i

Deprem Blgesi

1. Blge

Bina nem Katsays ( I )

Tayc Sist. Davr. Kats. ( R )

Sneklilik Dzeyi

Yksek

Zemin Hakim Periyodu (T o )

0.25

Zati Yk Faktr

1.4

Hareketli Yk Faktr

1.6

Beton Birim Arl (t /m3)

2.5

Zemin Yatak Katsays (t /m3)

5000

Zemin Emn. Gerilmesi (t /m2)

20

Zemin Snf Z2

TA=0.15; TB =0.4 )

Beton elik Snf

C25 - S 420

(3*5)(5*5)=375 m2

Deme ( h f = 15 )

3 metre (1-5. kat)

Kat Ykseklikleri

5 kat

Kat adedi

50X50 cm

Kolon ebad

25X513 cm (P1-P20);
25X525 cm (P9-P12)

Perde Bilgileri

rnek 2ye ait Kat Deprem Ykleri ile Taban Kesme Kuvvetleri ( ton )
X YN

Y YN

destatik

Probina

Sta4cad

destatik

Probina

Sta4cad

52.67

63.27

64.89

52.32

63.16

64.91

42.23

44.59

39.98

41.94

43.98

39.79

31.68

39.50

27.97

31.46

39.08

27.79

21.14

34.16

19.22

20.99

33.72

19.06

10.57

17.70

10.59

10.50

17.28

10.46

Kat No

VtB

Vt

Mod B.

Ed. D. Y.

158.30 t

162.83(1) t

162.65 t

157.23 t

160.40(1) t

162.02 t

205.98 t

215.30 t

212.02 t

205.98 t

215.30t

212.02 t

Vt(1):Fix=199.22 t; Fiy=197.22 t

rnek 2 iin,

m = M per tab / M dev

destatik

Probina

Sta4cad

X yn m

0.67

0.53

0.69

Y yn m

0.70

0.59

0.67

Bu m ( imdi TDY 2007 deki kesme kuvvetleri ile bulunan s ) oran, nemli
bir kontrol parametresidir ( R yanal yk azaltma katsaysn etkiler ). Perde
modellemesi farkl olduundan, sonularn arasndaki fark da bymtr.
Yine byle byke bir fark, kat deplasmanlar arasnda da vardr. Bu rnek
2 nin kolonlar iin, yazlmn boyuna donat ve etriye seimleri birbirlerine
olduka yakn kmtr.

rnek 2in metraj bilgileri

Malzeme

Sta4cad

Probina

deStatik

Donat

55241 kg

42148 kg

52943 kg

Beton

572.4 m 3

554.09m 3

573.34m 3

Donat

61525 kg

45561 kg

59504 kg

Beton

707.9 m 3

704.84m 3

707.84m 3

Srekli Temel

Kirisiz Radye
Temel

program da kirisiz radye temelin donatsn, kullanc tanml hesap akslar

boyunca vermektedir. Bu hesap aks kaydrldnda, deplasman, moment ve
zemin gerilmesi deerleri de epeyce deimektedir ( sonlu eleman ynteminden
kaynaklanan farkllklar da devreye giriyor ).

rnek 3 n Ortak Benzer Kat Kalp Plan

Ykleme Durumu
Deme bilgileri

d=15 (D1-4)

g kaplama=150 kg/ m2

Q=0

Kiri ebatlar

30x50 (K1-6)(8-10), K12

g =0

Q=0

Kiri ebatlar

25x50 (K7-K11)

g =0

Q=0

rnek 3 iin Proje Parametreleri

Bu rnek 3, ortogonal

olmayan
burulmal
ve
perdeli bir yapdr. Sadece
z arlk ve deprem etkisi
dikkate alnmtr. Buna
ramen, ktle ve rijitlik
merkezinin yeri, kat - bina
arl ve birinci mod
periyotlar epeyce farkl
bulunmutur.
A4 dzensizliini ( verevlik ),
sadece Sta4cad raporluyor!

Analiz Yntemi

Mod Birletirme

Deprem Blgesi, Kullanm

1. Blge, Konut

Deme Alan, Kat adedi

129.7 m2 , 6 kat

Sistem Davran Katsays ( R )

Sneklilik Dzeyi

Yksek

Zemin Hakim Periyodu(T o )

0.25

Zati Yk Faktr

1.4

Hareketli Yk Faktr

1.6

Beton Birim Arl (t /m3)

2.5

Zemin Yatak Katsays (t /m3)

5000

Zemin Emniyet Gerilmesi (t /m2)

20

Zemin Snf

Z2 (TA=0.15; TB=0.40 )

Beton ve elik Snf

C 25 S 420

Hareketli Yk Azaltma Katsays

0.3

Beton Gvenlik Katsays

1.5

elik Gvenlik Katsays

1.15

Kolon ebatlar

50X50 (S2-3-5-6-7-8)

Perde Bilgileri

25x550 ve 25x250

rnek 3 in, Toplam Bina Arl, 1. Katn Ktle ve Rijitlik Merkezi

Programlar

Kat

Wi=gi +nqi
Katn arl
gi

destatik

Bina Ar. (ton)

xm
(m)

ym
(m)

xr
(m)

yr
(m)

T1x
(sn)

T1y
(sn)

115.95

647.55

7.5

4.31

7.5

8.74

0.37

0.54

Probina

122.81

688.73

7.5

4.16

7.5

9.8

0.46

0.41

Sta4cad

121.84

682.96

7.59

5.72

7.5

9.81

0.35

0.52

rnek 3 iin Edeer Statik Vt Taban Kesmesi ve

Mod Birletirme ile bulunan Kat Ykleri ve VtB Taban Kesmesi (ton)

X YN

Y YN

destatik

Probina

Sta4cad

destatik

Probina

Sta4cad

19.63

18.83

19.72

15.60

23.27

20.61

16.54

14.08

12.26

13.14

18.34

13.89

13.46

11.92

8.82

10.70

16.02

10.64

10.35

10.66

6.96

8.23

13.44

8.09

7.25

10.00

5.40

5.76

11.59

5.70

4.52

7.72

4.04

3.59

8.7

3.60

Kat No

VtB

71.77

58.901(1)

57.23

57.05

75.73(1)

62.56

Vt

92.51

88.75

97.56

72.31

95.63

79.40

Vt(1):Fix=73.21 t; Fiy=91.36 t

rnek 3 n Dzensizlik Kontrolleri

Dzensizlik

destatik

Probina

Sta4cad

Sonu

A1( bi <1.2)

1.58>1.2

1.44>1.2

1.46>1.2

Burulma Var.

A2

Yok

Yok

yok

Kat Boluu Yok.

A3

Yok

Yok

yok

Plan knts Yok.

A4

Yok.

Yok.

Var.

????? Verevlik.

B1( ci <0.8)

1>0.8

1>0.8

1>0.8

Zayf Kat Yok.

B2( ki <1.5)

1.15<1.5

1.14<1.5

1.10<1.5

Yumuak K. Yok.

rnek 3 iin m ( Perde Taban Momentleri / Devirici Moment ) Deeri

destatik

Probina

Sta4cad

X yn m

0.57

0.43

0.52

Y yn m

0.44

0.26

0.56

m < 0.75 olmas gereken bu oran, imdi TDY 2007 de kesme kuvveti
ile tanmlanmaktadr. R katsaysnn seimini de etkileyen bu m
oranndaki farkllk az deildir. Y yn kat deplasmanlarnn farkll
da fazladr( perde, verevlik ve burulma ).
Buna ramen program, kolon ve kiri donatlarn birbirine yakn
bulmutur. Fakat yamuk planl kirisiz radye temelin sonlu elemanlar
ile zm, max. zemin gerilmesi, donat ve beton metraj asndan,
ok farkl sonular vermitir.

Kat deplasmanlar dy (m)

0.014
0.013
0.012
0.011
0.01
0.009
0.008
0.007
0.006
0.005
0.004
0.003
0.002
0.001
0

rnek 3 iin

idestatik
probina
sta4cad

Kat 1

Kat 2

Kat 3

Kat 4

Kat 5

Kat deplasmanlar &

Kirisiz Radye Temel

Kat 6

rnek 3 katlar

Eleman

Karlatrlan

Aklama

deStatik

Probina

Sta4cad

RD1

z max t/m2

Dizayn

25.59

30.84

17.68

RD1

Donat x yn

alt dz

16/16

14/10

16/16

RD1

Donat x yn

st dz

14/12

14/11

16/18

RD1

Donat y yn

alt dz

16/16

12/13

16/18

RD1

Donat y yn

st dz

14/12

14/13

16/18

Ton

222.94>67.93

214.98>75.74

199.43>89.80

S105 50x50

Vpr>Vpd

RD1

Beton metraj

M3

86.39

87.80

84

RD1

Donat metraj

Kg

9186.82

5055.2

7431.1

RNEK 4
Betonarme Yaplar ( Celep ve
Kumbasar 1998 ) kitabndan
alnmtr. Kaplamal - duvarl
ve ereveli ortogonal bir
binadr.
ktlar arasnda, bina arl,
uzun yndeki hakim periyot ve
taban kesme kuvveti iin %
15-20 ye varan bir farkllk var.

rnek 4 n Proje Parametreleri

Analiz Yntemi

Mod Birletirme

Deprem Blgesi

1. Blge

Bina nem Katsays ( I )

Tayc Sistem
Katsays ( R )

Davran

Sneklilik Dzeyi

Yksek

Zemin Hakim Periyodu( To )

0.25

Zati Yk ve Hareketli Yk
Faktr

1.4 1.6

Deme Alan ( bir kat )

319.95 m2

Beton Birim Arl ( t / m3 )

2.5

Zemin Yatak Kats. ( t / m3)

5000

Zemin Emn. Ger.( t / m2 )

15

Zemin Snf Z2

TA=0.15 ; TB=0.40

Beton elik Malzeme

C 20 S 420

Har. Yk Azaltma Kats.

0.3

Betonelik Gv. Kats.

1.5 - 1.15

3 kat

rnek 4 n Birinci Doal Titreim Periyotlar Tr (sn)

destatik

Probina

Sta4cad

Celep ve Kumbasar

X Yn

0.490

0.453

0.547

0.59

Y Yn

0.456

0.446

0.506

???

rnek 4 n X ve Y yn Kat Ykleri, Taban Kesme Kuvvetleri Fi (ton)

X YN

Y YN

Kat No

C.K. destatik

Probina

Sta4cad

destatik

Probina

Sta4cad

23.6

23.75

23.46

22.53

25.15

19.27

23.97

30.7

34.57

34.57

29.57

32.68

27.71

31.47

15.4

21.87

21.87

14.93

16.46

17.44

15.89

VtBMod birl. ???

62.44

65.54(1)

60.18

63.22

57.81(1)

62.16

Vt

70.17

85.46

67.04

74.30

81.14

71.34

Ed. stat.

69.7

(???): Kitapta verilmemitir

Vt(1) = Fix = 79.9 t; Fiy = 64.42 t

Kat deplasmanlar dx (m)

0.008
0.007
0.006
0.005

idestatik

0.004

probina

0.003

sta4cad

0.002
0.001
0

Kat 1

Kat 2
rnek 4 katlar

Kat 3

Deplasmanlar ve periotlar,
birebir hep ayn deildir. Biraz
da bu yzden Probina, CelepKumbasarn VtB deerinden
epeyce farkl bir taban kesme
kuvveti vermektedir.
Her program da S108
kolonunun gl kolon - zayf
kiri koulunu salamadn
raporlamtr.

RNEK 5
7 katl sadece ereveli bir yap
olan bu rnek 5in kat plan, Z
eklindedir; Temeli hem srekli
kiri hem de kirisiz radye olarak
zlmtr.
Kat - bina arl, doal titreim
periyotu, ktle ve rijitlik merkezi
yeri, deprem yk - taban kesme
kuvveti, kat yanal deplasman, 2.
mertebe etki indeksi, beton ve
donat metraj konusunda ar
bir farkllk ( > %20 ) yoktur.

Fakat A1 - B2 dzensizlii
konusunda,
yazlmlar
ayr
dmektedir.

Kat deplasmanlar dx (m)

0.018
0.017
0.016
0.015
0.014
0.013
0.012
0.011
0.01
0.009
0.008
0.007
0.006
0.005
0.004
0.003
0.002
0.001
0

idestatik
probina
sta4cad

Kat 1

Kat 2

Kat 3

Kat 4

Kat 5

Kat 6

Kat 7

rnek 5 in Ortak Benzer Kat Kalp Plan

Kat deplasmanlar dy (m)

rnek 5 katlar

0.018
0.017
0.016
0.015
0.014
0.013
0.012
0.011
0.01
0.009
0.008
0.007
0.006
0.005
0.004
0.003
0.002
0.001
0

idestatik
probina
sta4cad

Kat 1

Kat 2

Kat 3

Kat 4

Kat 5

rnek 5 katlar

Kat 6

Kat 7

RNEK 6
Analiz Yntemi

Mod Birletirme yntemi

Deprem Blg.i - Bina nem Katsays ( I )

1. Blge, I = 1

Deme Alan ( Kat adedi )

520 m2 ( 10 kat )

Tayc Sistem Davran Katsays = R

7, ( Sneklik D. Yksek )

Beton elik Malzeme Snf

C 30 S 420

Zemin ve Zemin Hakim Periyodu( To )

Z2, ( 0.25 )

Zemin ( Karakteristik Deerleri )

Z2 ( TA=0.15 ; TB=0.40 )

Zemin Yatak Katsays ( t / m3)

10 000

Zemin Emniyet Gerilmesi ( t / m2 )

50

Zati Hareketli Dey Yk Faktr

1.4 1,6

Beton elik Malzeme Snf

C 30 S 420

Beton elik Gvenlik Katsays

1.5 1.15

Kolon ebad

50x50 (S1-S3-S7-S9)

Perde ebatlar

30x300 (P2-P4-P6-P8)

Deme bilgileri

d=20 (D1-12)

Deme ykleri

g kaplama =25 , q=200 kg/m2

Kiri ebatlar

30x60 (K1-28)

Kiri ykleri

g = 70 kg/m , q = 70 kg/m

Perde kolonlu ) ve
epe evre konsollu
saplama kirili 10 katl
bir yap, 6. rnek seilmitir.

rnek 6 nn Kat Deprem Ykleri ve Taban Kesme Kuvvetleri ( ton )

X YN

Y YN

destatik

Probina

10

30.151

45.096

53.467

30.123

45.096

53.467

27.165

33.140

32.424

27.140

33.140

32.424

24.174

24.997

23.443

24.152

24.997

23.443

21.196

24.772

18.053

21.177

24.772

18.053

18.179

29.179

15.546

18.162

29.179

15.546

15.180

31.937

14.905

15.166

31.937

14.905

12.154

30.180

14.615

12.143

30.180

14.615

9.124

23.751

13.295

9.116

23.751

13.295

6.096

14.339

10.343

6.091

14.339

10.343

3.048

5.022

5.966

3.045

5.022

5.966

202.05

Kat No

VtB

166.47

177.669(1)

Vt

189.44

225.659

Vt(1): FixB = 262.41 t;

Sta4cad

FiyB = 262.41 t

246.29

destatik

Probina

Sta4cad

166.32

177.669(1)

202.05

189.11

225.659

246.77

Kat deprem yk. Fx

34
32
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0

idestatik
probina
sta4cad

Kat 1 Kat 2 Kat 3 Kat 4 Kat 5 Kat 6 Kat 7 Kat 8 Kat 9 Kat
10

Kat deplasmanlar dx, dy (m)

rnek 6 katlar

0.048
0.045
0.042
0.039
0.036
0.033
0.03
0.027
0.024
0.021
0.018
0.015
0.012
0.009
0.006
0.003
0

idestatik
probina
sta4cad

Kat 1 Kat 2 Kat 3 Kat 4 Kat 5 Kat 6 Kat 7 Kat 8 Kat 9 Kat
10
rnek 6 katlar

Ktle veya rijitlik merkezinin yeri asndan, Probina ktlar biraz

farkldr. Bu fark, konsol ve saplama kirilerin modellenmesinden
de oluabilmektedir ( byle bir hata da raporlanmaz ).

Doal titreim periyotlar ise daha da farkldr. kinci mertebe etkisi

indeksi Ji yi, program da, snr deerin ok altnda bulmutur.
Yap dzensizlii konusunda da, her yazlm yine uyumludur.
Fakat bu ok katl rnek iin, kat deprem yklerinde % 50 ye
varan farklar vardr ( nk hakim periyotlar byk ve farkldr ).
Perde modelleme hatalar ile, daha byk kat deprem ykleri iin,
oluan daha kk kat deplasmanlar da ok dikkat ekicidir.
Ayrca R katsays seimini etkileyen ABYYHY 1998 deki (m <
0.75 ) katsaysn Idestatik 0.40, Probina 0.22 ve Sta4cad ise 0.55
bulmaktadr. Asl byk uyumsuzluk budur.

Perde taban momentleri toplamnn, bu kadar farkl olmas,

ncelikle perde modelleme hatasn akla getirmektedir.
Poligonal kolonlar iin, kolon - kiri kesme gvenlii ile boyuna
ve enine donatlar, daha da farkl bulunmaktadr.

Radye beton metraj tutarl, donat metraj ise ok farkl

bulunmutur. Hesap aksnn getii yere gre kirisiz radye
temel boyuna donatlarnn deitii de unutulmamaldr.
Szgelimi S 105 poligon kolonu zmbalama krlmas, her
program tarafndan farkl deerler ( Up zmbalama evresi vb. )
ile gsterilmektedir.

SONULAR VE NERLER
ayr statik betonarme yazlm ( destatik V5.493, Probina V14-sp2 ve
Sta4cad V12 versiyonlar ) ile 6 deiik yapnn ( farkl temel sistemleriyle )
tasarm yaplmtr.
Tayc sistem ve zerindeki dey ykler olabildiince basit seilmitir.
Farkl yazlmlarn ktlar incelenerek, u sonulara varlmtr:
1- Farkl programlarn belli bir tasarma ait ktlar arasnda farklar, az
veya ok mutlaka oluacaktr ( modelleme, kodlama kabulleri hep farkldr ).
Ancak bu farklln kk kalmas da gerekir ( % 15 - 25 gibi ).
Belli bir dnemde, yazlmn belli versiyonlar iin, yazlm kaynakl bu
farkllklar, bir tez almasnda hi de kk kmamtr [ Kandak ( 2006 )].
2 - kt deerleri, birbirine bire bir hi uymaz. nk her yazlmn
modelleme - kodlama kabulleri, referans ( danman ), rnek zd test
problemi, vb. hep kendine aittir. Tasarmcnn yazlm kaynakl bu farklar hi
unutmamas ( reklama ve yazlmna taklp kalmamas ) da gerekir.

3 Kullanlan izin verilen yazlmlarn ktlar arasndaki farklar ar ise,

kullanlmamas gereken hatal program ( lar ) da var demektir.
Fakat szgelimi SAP 2000 gibi genel amal bir yazlm dahi kullanlsa,
gndelik gerek bir yapnn tasarm iin, hangi yazlmn hata paynn ne
olduunu gstermek de son derece zordur.
Bu yzden gerek bir yapnn daha tutarl bir tasarm iin, tm
yazlmlarn kullanlmas ( ve ktlarn karlatrlmas ) da, ncelikle
gerekmektedir.
4 - Uzmanlk gerektirten bu i ( tasarm yazlmnn denenmesi ), bir teknik
kurula braklmaldr. Bu Teknik Kurulda, MO nn, niversitelerin, Bakanln,
Yap Denetim Brolar Birliinin ve yazlm firmalarnn temsilcileri yer
almaldr. Bu makalenin asl amac, ite bunu vurgulamaktr ( yazlmlar
sralamak yarglamak - ayklamak deildir ).
Farkl yazlmlarn ayn belli tip yaplar iin verdii farkl ktlarn, bu
teknik kurul tarafndan zaman zaman duyurulmas bile, byk bir kazanm (
ve otokontrol ) oluturacaktr.

5 Buradaki ok basit alt ( 6 ) sorgulama deneme tasarm, ad

geen marka yazlmlar gelitiren firmalarn i birlii ve yardm ile
bitirilmitir ( bu katklar iin Yazarlar teekkr borludur ). Ancak bu
srada, baz nemli zelliklerin, sadece yeni versiyonda bulunduu (
veya mevcut versiyon iin yama yazlm gnderilecei ) belirtilmitir.
Nitekim yazlmlarn hemen hepsi, zamanla gelitirilmitir. Byle
srekli gncellenen yazlmlarn bir Teknik Kurul huzurunda, rekabete
ak ve saydam bir ortamda denenmesi snanmas, yazlmclar
asndan da ok uygun olur. ESK HATALI KOPYA KIRIK
VERSYONLARn ( veya yenilerinin ORTAK ) kullanm, ancak byle
nlenebilir.
6 Eleman llerinin ilk girii, her programda da mhendisin
takdirine braklmtr. Ancak yeni bir tasarm iin, en son ynetmeliin
ngrd minimum ebatlarn altnda bir deer girilse dahi, zmleme
- izim kts alnabilmektedir.

7 - Tasarm yazlm, belli birok kesitin hesabn ve donat tayinini, tama

gc ile ( ekstrem + / - etkiler iin ) yapar. Bu kesitlere, min. donatdan fazla bir
hesap donatsn yerletirir. Bu hesap donats, donat st snrn aarsa,
yetersiz enkesit uyars raporlanr. Fakat zellikle yazlmlarn eski
versiyonlar iin, bu raporlarn kafadan deitirilmesi veya bir ekilde gzden
karlmas hi de zor deildir.
8- Ancak daha da kts, byle sakncal bir durumda dahi, izimlerin
yazcdan -iziciden alnabilmesidir. Denetimi ok zor olan karmak bir
yazlmn, ktye kullanm bu kadar kolay olmamaldr. Farkl ve uygun her
tasarm ( run - icra ) iin, yazlmn rastgele rettii farkl bir proje kodu,
hesap dosyasnn her sayfasna ve her izim paftas kapana aynen
konmaldr. BYLECE hem Oda vizesi srasnda TASARIMIN DENETM
HIZLANDIRILIR, hem de ESK YETERSZ KIRIK yazlmlarn ( veya
yenilerinin ORTAK ) kullanm NLENR.

idestatik
probina
sta4cad

r1

r2

r3

r4

r5

Taban kesme kuvveti VtBx

X Yn Periyot (s)

1.7
1.6
1.5
1.4
1.3
1.2
1.1
1
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0

255
240
225
210
195
180
165
150
135
120
105
90
75
60
45
30
15
0

idestatik
probina
sta4cad

r1

r6

r2

r3

r5

r6

rnek Binalar

rnek Binalar

0.0600

45.00

0.0500
0.0400

idestatik

0.0300

probina
sta4cad

0.0200
0.0100
0.0000
r 1

r 2

r 3

r 4

rnekler

r 5

r 6

Kiri Elemanlarna Gelen Ve max

at kat deplasmanlar x (m)

r4

40.00
35.00
30.00
idestatik

25.00

probina

20.00

sta4cad

15.00
10.00
5.00
0.00
r 1

r 2

r 3

r 4

rne kle r

r 5

r 6

9- Statik deerlerdeki yazlm kaynakl farkllklar, zellikle ok katl, planda

verev ( non ortogonal ), perdeli ve dzensiz yaplar iin, hi de az deildir.
Toplam yap arl gibi birincil deerlerdeki farkllk, nisbeten kktr. Fakat
zellikle perde rijitliinin farkl modellenmesi, sonraki tm deerleri ( modal
analizi, taban kesme kuvvetini, kiri ve kolon - perde kesiti hesap etkisini v.b. ),
ok farkl klmaktadr.
10 - Betonarme tasarma ( donatya, sneklik kontrollerine vb. ) ait farklarn,
ikinci planda kald gibi bir izlenim olutu. nk donat metrajndaki byke
farkllklar, ncelikle farkl kesit tesirleri ile ilintili grld ( enkesitler, malzeme
zellikleri zaten hep ayndr ). Fakat buna ilikin genel - kesin bir yargya varmak
da zordur ( yazlmlarn kodlamas, output formatlar ve donat seimleri ok
farkldr ). Ancak donat metrajndaki farkllklar, kirisiz radye temel durumunda
daha belirgindir ( sonlu eleman modellerinin ok farkl olmasndan tr ).
11 - Farkl deerler reten yazlmlar, birok nemli karar da farkl
almaktadr. Szgelimi R yatay yk azaltma katsays, perde snekliine, perde
sneklii de, perde taban kesit tesirlerinin toplamna baldr. Farkl perde
modeli ile bu kesit tesiri toplam ve am ( imdi as ) oran farkl bulunur ( ve R
katsays da deiir ). Yine bir programn var dedii baz dzensizlie dierleri
yok demektedir.

Radye Temellerdeki Maksimum

Zemin Gerilmeleri

70
65
60
55
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0

idestatik

rnek
2

rnek
3

rnek
4

rnek
5

rnek
6

D
E
S
T
A
T

D
E
S
T
A
T

D
E
S
T
A
T

D
E
S
T
A
T

D
E
S
T
A
T

D
E
S
T
A
T

probina
sta4cad

r 1

r 2

r 3

r 5

Dzensizlik

r 6

rnek 5 katlar

Devrilme momenti katsaylar amx

rnek
1

0.7

P
R
O
B

N
A

S
T
A
4
C
A
D

P
R
O
B

N
A

S
T
A
4
C
A
D

P
R
O
B

N
A

S
T
A
4
C
A
D

P
R
O
B

N
A

S
T
A
4
C
A
D

P
R
O
B

N
A

S
T
A
4
C
A
D

P
R
O
B

N
A

S
T
A
4
C
A
D

A1

A2

A3

A4

B1

B2

0.6
0.5

idestatik

0.4

probina
0.3

sta4cad

0.2
0.1
0

r 2

r 3
rnek Binalar

r 6

12 - Bu tasarm programlar, daha ok kullanm klavuzlar ile pazarlanmakta,

eitim almalar ise hep ikinci planda kalmaktadr. Ne eitim almalar
srasnda ne reklamlarda, burada rneklenen yazlm kaynakl farkllklara hi yer
verilmemektedir. Firma ( rakip yazlm daha hatal bile olsa ) bu farkllk - hata pay
konusunu gndeme hi getirmemektedir. rnn ve reklamn bu ekilde tek sesli
sunumu bile, bal bana bir eksikliktir.
13 - Buradaki basit rnek tasarmlarn uygunluu, kullanlan yazlmlarn o
sradaki olgunluu ve zetlenen ktlarn doruluu, evet tartmaya hep aktr.
Fakat nemli olan burada verilen saysal deerlerin kendisi deildir. Yazarlar bu
yzden, her hangi bir yazlm hakknda bir tercih - yarg belirtmekten zellikle
kanmtr.
14 - Bu olmazsa olmaz hazr yazlmlarn doruluk derecesini ( hata payn )
sorgulamaktan - grmekten hep kandk. Bilgisayar PC daha byle yaygn
deilken, yani daha iin ( yazlm gelitirmenin ) bandayken, belki bu da gerekli
idi. Nitekim bu riskli sakncal hareketsizlii bugn bir ok mhendis eletirmektedir
[ Bac, ( 2004 ), Karayel ( 2007 ) ]. Ayrca bu konu, TDY 2007 nin 7. Blmne (
mevcut yaplarn deerlendirilmesi - onarm glendirilmesi ) ait hesap modl
ktlar iin de hi gndeme getirilmemektedir [ Sucuolu 2006 ].