‫جذام یا ګوز ڼ ) ‪( Leprosy‬‬

‫د انسانانو د یو ې مزمن ې انتاني ناروغ ۍ څخه عبارت ده ‪ ،‬چ ې د مایکوبکتریوم لیپپپرا پپپه‬
‫واسطه رامین ځته کی ږي ‪ ،‬چ ې مخاطي پرده او اعصاب مأووفه کوي‪.‬‬
‫په حقیقپپت ک ښې د ګوز ڼ سپپببي لمپپل یپپو باسپپیل دی ‪ ،‬چ پې د کپپوخ د باسپپیل سپپره ) د‬
‫توبرکلوز سببي عامل ( ډیر ورته والی لري ‪ ،‬دا باسیل په ‪۱۸۷۴‬م کال ک ښې د یو نارو ې‬
‫یي ډاک ټر په واسطه چ ې ‪ Gerhard H.A. Hansen‬نومیده کشف شو ‪ ،‬او له همد ې امله‬
‫د جذام ناروغ ۍ د هانسن ناروغ ۍ په نامه هم یادی ږي ‪.‬‬
‫د ګوز ڼ زیات ې پی ښې په ترتیب سره په هند او برازیل ک ښې شتون لري ‪ ،‬او داس ې فکپپر‬
‫کی ږي چ ې ګوز ڼ له هندوستان څخه مدیتران ې ‪ ،‬افریقا ‪ ،‬جنوبي امریکا او اروپپپا تپپه تیپپت‬
‫شوی دی‪.‬‬
‫د ګوز ڼ د کنترول په ا ړه د ن ړیوال روغتیایي سازمان ) ‪ ( WHO‬پرو ګرام ډیر کامیپپاب‬
‫وو ‪ ،‬او تر ‪۱۹۸۵‬م کال پور ې په ګوز ڼ د اخته کسانو شمیر د ‪ ۴،۵‬ملیپپونه څخپپه ‪ ۶‬سپپوه‬
‫زره نفرو تپپه را ښکته شپپو ‪ ،‬او هپپر کپپال تقریبپپا د ګوز ڼ ‪ ۳۳۶۰۰۰‬پی ښې پپپه لویپپدی ځو‬
‫هیوادونو ک ښې راجستر کی ږي ‪ ،‬په اوس وخت ک ښې ګوز ڼ په کمه اندازه عمومیت لري‬
‫او د ټول ې ن ړۍ د ‪ ٪۵‬څخه کم خلک په د ې ناروغ ۍ باند ې د کک ړیدلو له ا ړخه مشپپپکوک‬
‫دي ‪.‬‬
‫ګوزڼ یوه سپپاري نپپاروغۍ ده او داسپې فکپپر کیپږي چپې د پپپوزې افپپرازات د هغپې پپپه‬
‫سرایت ک ښې رول لري ‪ ،‬خو د هغ ې د سرایت لپاره د او ږد ې مپپود ې لپپپاره نپپژد ې ا ړیکپپه‬
‫لزمي ده ‪ ،‬د ښځو په پرتله نارینه د ې ناروغ ۍ ته ډیر مساعد دي‪.‬‬
‫د کلینیک او هستوپتالوژي له پلوه د ګوز ڼ لند ې ب ڼې شتون لري ‪:‬‬
‫‪ -‬لیپروماتوز ب ڼه ) ‪ : ( Leporomatous leprosy‬د ګوز ڼ عمومي شکل دی او پپپه‬
‫هغو اشخاصو ک ښې رامین ځته کی ږي چي دحجروي وسط معافیت یي ډیر ټی ټ وي ‪.‬‬
‫‪ -‬توبرکلویید ب ڼه ) ‪ : ( Tuberculoid Leprosy‬د ګوز ڼ موضعي ب ڼه ده‪ ،‬او په هغو‬
‫کسانو ک ښې رامین ځته کی ږي چ ې د حجروي وسط معافیت ی ې اوچت وي ‪.‬‬
‫‪ -‬من ځن پ ۍ ) بیپپن الپپبیني ( ب ڼه ‪ : Dimorphous leprosy‬لکپپه چ پې د نپپوم څخپپه ی پې‬
‫ښکاره کیږي د ا د ګوزڼ یو بین البیني شکل دی‪.‬‬
‫ن ړیوال روغتیایي سازمان د پوستکي د آفاتو د شمیر او د پوستکي د سپپمیر څخپپه د لسپپته‬
‫راغلو باسیلونو د شمیر له مخ ې ګوز ڼ ډلبندي ک ړی دی ‪ ،‬چي عبارت دي له‪:‬‬
‫‪ : Paucibacillary leprosy‬په د ې صورت ک ښې د پوستکي د آفاتو شمیر د ‪ ۵‬څخه کم‬
‫وي او د پوستکي د بیل ګې په سمیر ک ښې باسیل نه تر لسه کی ږي ‪.‬‬
‫‪ : Multibacillary leprosy‬په د ې شکل ک ښې د پوستکي د آفاتو شپپمیر ‪ ۶‬عپپدده وي ‪،‬‬
‫او امکان لري چ ې د پوستکي د بیل ګي په سمیر ک ښې د لیپرا باسیل په لس راشي‪.‬‬
‫د ګوز ڼ د تفریخ دوره د ‪ ۲‬څخه تر ‪ ۶‬کالونو پور ې تفاوت کوي او امکان لري چپپې څو‬
‫میاشت ې شي او یا حتی تر ‪ ۲۰‬کالونو پور ې وغزی ږي‪.‬‬
‫د ګوز ڼ پی ښیدل معمول مخفي وي ‪ ،‬خو امکان لري چ ې د یو ې تپپب ې لرونک پې او حپپاد ې‬
‫ناروغ ۍ په ډول د ګذري اندفاعاتو سره یپپو ځای پی ښه شپپي‪ ،‬چ پې د رومپپاتیزم پپپه شپپان‬
‫دردونو سره به یو ځای وي‪.‬‬
‫د ګوز ڼ ناروغ ۍ په رامن ځته کیدو ک ښې لند ې مختلف ې ب ڼې ښکاره کیدلی شي‪:‬‬
‫په توبرکلوید ګوز ڼ ک ښې د پوستکي لپاسه کمرن ګه احمراري داغونه راپیدا کی ږي‪ ،‬چ پې‬
‫حسیت نه لري او ټپ ) متقرح ( ور څخه جو ړی ږي‪،‬او خوسا شوی ) متعفن ( بو ۍ ور څخپپه‬
‫ځي‪ ،‬که چېرې نوموړي داغونه د مخ لپاسه را پیدا شي د مخ د تغیر لمل ګرځي او کپپه د‬
‫ګوتو لپاسه رامینځته شي د نوکانو د غورځیدلو لمل ګرځي ‪ ،‬علوه له دې څخه د پوزې‬
‫په مخاطي پرده ک ښې د آفت رامین ځته کیدل د مزمن ریزش باعث ګر ځیدلی شي‪.‬‬
‫په لیپروماتوز ګوز ڼ ک ښې آفت نه تنها په محیطي اعصابو او پوستکي حملپپه کپپوي بلکپپه‬
‫نهایات ‪ ،‬مخاطي غشاء او ستر ګې هم اخته کوي‪ .‬د نپپاروغ ۍ د رامن ځتپپه کیپپدو پپپه وخپپت‬
‫ک ښې د پوستکي لپاسه د ‪ ۲ -۵‬سپپانتي مپپتر پپپه انپپدازه داغپپونه را ښکاره کی پږي ‪ ،‬چپې پپپه‬
‫لوم ړي سر ک ښې ګلبي رن ګ لري او ورو ورو ی پې رن پ ګ مایپپل نصپپواري کی پږي او پپپه‬
‫آخر ک ښې سپین رن ګ خپلوي‪ .‬اندفاعات کیدلی شي چ ې له داغ ) ماکول ( څخه پپپه پپپپول ‪،‬‬
‫نو ډول او یا پلکونو باند ې تبدیل شي ‪ ،‬د ډبلو ) ضخیم ( نو ډولونو شته والپپی د ګوز ڼ پپپه‬
‫شدیده ب ڼه باند ې دللت کوي ‪.‬‬
‫د لندنیو اساساتو په واسطه ګوز ڼ تشخیص کیدلی شي ‪:‬‬
‫‪ -‬د کم رن ګه اندفاعاتو شته والی چ ې حسیت و نه لري ‪.‬‬
‫‪ -‬د محیطي اعصابو ډبلوالی ) ضخیم کیدل ( ‪.‬‬
‫‪ -‬د اندفاعاتو په سمیر ک ښې د ګوز ڼ د باسیل پیدا کیدل ‪.‬‬
‫همدارن ګه د ‪ ( PCR ( Polymerize chain Reaction‬څخپپه د ګوز ڼ نپپاروغ ۍ د‬
‫سببي لمل د ‪ DNA‬د تجرید کولو لپاره ګټه اخیستل کیدلی شي‪.‬‬
‫د ګوز ڼ په درملنه ک ښې له څو درملو څخه ګټه اخیستل کی ږي‪ ،‬په ځین ې ځایونو ک ښې په‬
‫‪ ٪۴۰‬پی ښو ک ښې د ګوز ڼ لمل د ‪ Dapsone‬په و ړاند ې مقاوم شوی دی ‪.‬‬
‫د ‪ WHO‬د درملن ې مطابق په هغه صورت ک ښې چ ې یوه اندفاع شتون ولري د درملن پ ې‬
‫لندنی رژیم توصیه کی ږي ‪:‬‬
‫‪Cap.Refampicine 600mg‬‬
‫‪Tab.ofloxacin 400mg‬‬
‫‪Tab.minocyclin 100mg‬‬
‫خو د ګوزن ناروغ ۍ په نورو ب ڼو ک ښې درملن ې ته تپپر ‪ ۱۲‬میاشپپتو پپپور ې دوام ورکپپول‬
‫کیدلی شي ‪ ،‬د څو کالونو راهیس ې د شولمو ګره ) ‪ ( Chaulmoogra‬غو ړي د ګوز ڼ پپپه‬
‫درملنه ک ښې مروج دي ‪.‬‬
‫هرکله چ ې د ګوز ڼ زیات شمیر باسیلونه زر زر تلف شي نو دیو سیستمیک عکس العمل‬
‫بپپاعث ګر ځي چپپې دا عکپپس العمپپل د ‪ Erythema nodosum leprosum‬پپپه نپپوم‬
‫یادی ږي‪ ،‬او امکان لري چ ې د اعصابو د پیشرفته تخریباتو سبب و ګر ځي ‪ ،‬چ پې دا حپپالت‬
‫د کورتیکوسترویدونو په توصیه کولو سره کنترول کیدلی شي ‪.‬‬
‫د ګوز ڼ څخه د ژغورن ې په خاطر بایپپد د ګوز ڼ سپپرچینه چ پې پپپه د ې نپپاروغ ۍ بانپپد ې‬
‫اخته کسانو څخه عبارت دي ژر تر ژره تردرملن ې لند ې ونیول شي‪.‬‬