You are on page 1of 86

OK KATLI BETONARME

YAPILARDA DEPREM
PERFORMANSININ BELRLENMES
YNTEMLER VE
GLENDRME NERLER
Mehmet Fatih RNVEREN
naat Yksek Mhendisi

NDEKLER
BLM BR - GR
BLM K - BETONARME YAPILARIN DORUSAL OLMAYAN ANALZ
- Yaplarn d ykler altnda dorusal olmayan davran
- Kesitlerde eilme momenti-erilik ilikisi, Sneklik kavram
- Plastik mafsal hipotezi, Artmsal itme analizi, tme erisinin belirlenmesi

BLM DBYBHY 2007 KRTERLERNN NCELENMES


- Binalardan bilgi toplanmas, kesit hasar snrlar ve blgeleri, hedef performans seviyeleri
- Performans belirlenmesi amacyla kullanlan analiz yntemleri

BLM DRT PERFORMANS BELRLENMES N KULLANILAN YNTEM


- Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi

BLM BE GLENDRME YNTEMLER


BLM ALTI RNEK UYGULAMALAR
BLM YED SONULAR
BLM SEKZ KAYNAKLAR

BLM BR - GR
Mevcut bir betonarme yapnn davran yatay ve dey ykler
altnda,
birok
belirsizlikler
nedeniyle
tam
olarak
belirlenememektedir. zellikle kentsel alanlarda meydana gelen
depremlerde yaplardaki hasarlarn ok byk kayplara neden
olmas, depreme dayankl yap tasarmnda hasar kontrolnn de
gz nne alnmas gerektiini gstermitir. Buna bal olarak,
geleneksel yntem olarak kabul edilen kuvvete dayal tasarmn
yerini almas iin performansa dayal tasarm ve deerlendirme ile
ilgili almalar nem kazanmaktadr. Deprem mhendislii
konusunda bilgilerin genilemesi ve bilgisayar teknolojisindeki
ilerlemelerle,
mevcut
yaplarn
deprem
davranlarnn
incelenmesinin daha ayrntl ve olabildiince daha gereki
yaplmas imknn ortaya karmtr.

Yaplar iin, sabit dey ykler altnda, yatay yklerin kademeli


artrlmasyla yaplan dorusal olmayan hesap yntemine
Artmsal tme Analizi denir. Bu yntem, binann deprem
esnasndaki davrann daha gereki olarak temsil ettii iin,
hesaplamalarn daha doru bir ekilde yaplmasna imkn
tanmaktadr. Artmsal itme ynteminde binann tm elemanlarnn
deformasyon davranlar tanmlanr. Bu hesaplama ynteminde
malzemenin
elastiklik
snrlar
dnda
kalan
plastiklik
kapasitesinden de yararlanlmaktadr.

Sonuta bu yntem ok genel olarak, gerek yatay gerekse


dey yklemenin yapya adm adm arttrlarak etkitilmesi ve
yklemenin iddeti arttka yapda oluacak zayf balantlar ve
mafsallaan noktalar tespit etme esasna dayanr.

almann Amac ve Kapsam


Bu almada, DBYBHY 2007de verilen dorusal elastik olmayan
analiz yntemlerinden birisi olan Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi
ile mevcut bir binann deprem performansnn belirlenmesi ve
glendirilmesi amalanmtr. Bu amala, zmir ilinde 1986 ylnda ina
edilmi, betonarme ereve sistemli be katl bir bina ele alnmtr.
Binaya ait mimari ve betonarme projeler ilgili belediyeden temin edilmi
ve yaplan analizlerde binann malzeme ve geometri zellikleri ile
betonarme detaylarnn mevcut projeye tamamen uyduu kabul edilmitir.
Binann boyutlu analitik modeli oluturulmu ve ilgili deprem
dorultularnda Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi kullanlarak
binann itme analizi gerekletirilmitir. Mevcut projede kullanm amac
konut olarak belirtilen bina iin DBYBHY 2007de 50 yllk sre iinde
alma olasl %10 (tekerrr periyodu yaklak 474 yl) olarak
tanmlanan tasarm depremi altnda performans deerlendirilmesi
yaplmtr.

Yaplan performans deerlendirilmesi sonunda binann hedeflenen Can


Gvenlii (CG) performans dzeyini salamad grlm ve binann
glendirilmesi yoluna gidilmitir. Mevcut binann glendirilmesi, binaya her
iki dorultuda ereve dzlemi ierisinde drder adet glendirme perdesinin
eklenmesiyle gerekletirmitir. Glendirilen binann ilgili deprem
dorultular iin Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi ile itme analizleri
tekrarlanm ve glendirilen bina iin de ayn deprem etkisi (tasarm
depremi) altnda performans deerlendirilmesi yaplmtr.
Hem mevcut bina, hem de glendirilmi bina iin yaplan itme analizleri ve
performans deerlendirmeleri tez almasnn ilgili blmlerinde detayl
olarak aklanmtr. almada, analiz sonular dikkate alnarak her iki
durum (mevcut ve glendirilmi durum) iin binann deprem performans
karlatrlm ve glendirme ynteminin etkinlii irdelenmitir. Ayrca her
iki binann belirlenen performans noktalarnda yerdeitirme talepleri,
dayanm talepleri ve en byk plastik dnmenin hesapland kesitlerde
beton ve donat eliindeki birim deformasyonlar belirlenerek karlatrmalar
yaplmtr. Elde edilen sonular alma kapsamnda sunulmu ve
glendirme yntemi ile ilgili neride bulunulmutur.

BLM K
BETONARME YAPILARIN DORUSAL OLMAYAN ANALZ
Betonarme Kesitlerde Sneklik Kavram
Sneklik; bir kesitin, bir elemann veya bir tayc sistemin d yk altnda, nemli bir
deiiklik olmadan, elastik snrn tesinde ekil deitirme, dolays ile yer deitirme
yapma yeteneidir. Deprem etkisi altnda, sistemdeki plastik mafsallarda tketilen enerji,
yk-yer deitirme veya moment-erilik erileri altnda kalan alanla orantldr.
Bu iliki matematiksel adan

uu u y

eklinde ifade edilebilir.

uu
uy

u u : En byk yer deitirme deeri


u y : Elastik davrann sona erdii
andaki akma yer deitirmesi deeri
: Sneklik oran

dealletirilmi Gevrek ve Snek Davranta Elastik ve Plastik Enerji

Plastik Mafsal Hipotezi

d M

ds EI

Eilme Altnda Bir Betonarme Elemann Moment ve Erilik Diyagram

Gmeden hemen nce akmann gerekletii kesitte


plastikleme uzunluu veya plastik mafsal boyu ( Lp )
denilen bir mesafe ierisinde bir erilik younlamas olur.
Bu younlama yznden kesit mesnet blgesinde bir
mafsaldaki dnmeye benzer bir ekilde bir ( T ) as ile
dnm gibi gzkr. Bu yzden bu olay plastik mafsal
adn alr. Bu mafsaln normal mafsaldan tek fark dnmenin
sfr moment ile deil sabit saylabilecek bir moment altnda
olmasdr. Plastik mafsallar, betonarme elemanlarn max.
moment blgelerinde oluurlar.

lgili kesitlere gre DBYBHY 2007de nerilen plastik mafsal uzunluu


aadaki ekilde grlmektedir. DBYBHY 2007ye gre, Lp = h/2 olarak
kabul edilecektir. Burada Lp plastik mafsal uzunluunu, h ise kesit
yksekliini gstermektedir.

lgili (h) Kesitlerine Gre DBYBHY 2007de nerilen Plastik Mafsal Uzunluklar

Lp

: Dnme deeri
: Erilik deeri

Lp : Plastik mafsal uzunluu

( x)dx

.Lp

y : Akma erilii
p : Plastik erilik
u : Oluan en byk erilik

Kesitlerde Moment Plastik Dnme Bantlar

Statik tme Analizi le Yapnn Kapasite Erisinin Bulunmas


Tayc sistemin geometrisi, kesiti, malzeme zellikleri ve tayc sistemin elastik tesi
davran gz nne alnarak sisteme adm adm yatay yk yklemesi yaplr ve toplam
yatay ykle en son noktann yer deitirmesi arasndaki iliki elde edilir. Bu analize Statik
tme Analizi (Pushover), bulunan eriye Yatay Yk Kapasite Erisi denir.

Statik tme Analizi le Kapasite Erisinin Elde Edilmesi

BLM - DBYBYH 2007 KRTERLERNN NCELENMES


Binalardan Bilgi Toplanmas
DBYBHY 2007de, binalardan toplanan bilginin kapsam ve gvenilirliine bal olarak; Snrl,
Orta ve Kapsaml Bilgi Dzeyi olmak zere bilgi dzeyi tanmlanmtr ve bilgi dzeyleri
katsaylar srasyla 0.75, 0.9 ve 1.00 olarak belirlenmitir.

Bina Elemanlarnda Hasar Snrlar ve Hasar Blgeler

Bina Deprem Performans Seviyeleri


Bina Deprem Performans Seviyeleri (DBYBHY 2007)
Hemen Kullanm Seviyesi (HK)

Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin, kirilerin en fazla %10u
Belirgin Hasar Blgesinde bulunabilir. Ancak dier tayc elemanlarnn tm
Minimum Hasar Blgesinde olmaldr. Binay glendirmeye gerek yoktur.

Can Gvenlii Seviyesi (CG)

Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin, kirilerin en fazla %30u
ve kolonlarn aadaki (*) paragrafnda tanmlanan kadar leri Hasar Blgesine
geebilir.
(*) leri Hasar Blgesindeki kolonlarn, her bir katta kolonlar tarafndan tanan kesme
kuvvetine toplam katks %20nin altnda olmaldr. En st katta leri Hasar
Blgesindeki kolonlarn kesme kuvvetleri toplamnn, o kattaki tm kolonlarn
kesme kuvvetlerinin toplamna oran en fazla %40 olmaldr.
Dier tayc elemanlarn tm Minimum Hasar Blgesi veya Belirgin Hasar
Blgesindedir. Fakat herhangi bir katta alt ve st kesitlerinin ikisinde birden
Minimum Hasar Snr alm olan kolonlar tarafndan tanan kesme
kuvvetlerinin, o kattaki tm kolonlar tarafndan tanan kesme kuvvetine orannn
%30u amamas gerekir.

Gme ncesi Performans Seviyesi


(G)

Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin, kirilerin en fazla %20si
Gme Blgesine geebilir. Dier tayc elemanlarn tm Minimum Hasar
Blgesi, Belirgin Hasar Blgesi veya leri Hasar Blgesindedir. Fakat binann
herhangi bir katnda alt ve st kesitlerinin ikisinde birden Minimum Hasar Snr
alm olan kolonlar tarafndan tanan kesme kuvvetlerinin, o kattaki tm
kolonlar tarafndan tanan kesme kuvvetine orannn %30u amamas gerekir.

Gme Durumu

Bina Gme ncesi performans seviyesini salamyorsa Gme Durumundadr.


Binann mevcut durumunda kullanm, can gvenlii bakmndan sakncaldr ve
glendirilmelidir. Ancak glendirme, ekonomik olarak verimli olmayabilir.

Deprem Hareketi
Deprem Tr

Deprem Etki Katsays

50 Ylda Alma Olasl

Ortalama Dn Periyodu

Kullanm Depremi

0.5

% 50

72 Yl

Tasarm Depremi

1.00

% 10

475 Yl

En Byk Deprem

1.50

%2

2475 Yl

Binalar in Hedeflenen Deprem Performans Dzeyleri


Performans hedefi, belirli bir deprem hareketine maruz kalan bir binann, bu deprem etkisini hangi
hasar seviyesiyle karladnn tespit edilmesi eklinde tanmlanabilir.

Depremin Alma Olasl


Binann Kullanm Amac ve Tr

50 ylda %
50

50 ylda
% 10

50 ylda %
2

Deprem Sonras Kullanm Gereken Binalar: Hastaneler, salk tesisleri, itfaiye


binalar, haberleme ve enerji tesisleri, ulam istasyonlar, vilayet, kaymakamlk ve
belediye ynetim binalar, afet ynetim merkezleri, vb.

---

HK

CG

nsanlarn Uzun Sreli ve Youn Olarak Bulunduu Binalar: Okullar,


yatakhaneler, yurtlar, pansiyonlar, askeri klalar, cezaevleri, mzeler, vb.

---

HK

CG

nsanlarn Ksa Sreli ve Youn Olarak Bulunduu Binalar: Sinema, tiyatro,


konser salonlar, kltr merkezleri, spor tesisleri, vb.

HK

CG

---

Tehlikeli Madde eren Binalar: Toksik, parlayc ve patlayc zellikleri olan


maddelerin bulunduu binalar, vb.

---

HK

Dier Binalar: Yukardaki tanmlara girmeyen dier binalar (konutlar, iyerleri,


oteller, turistik tesisler, endstri yaplar vb)

---

CG

---

HK: Hemen Kullanm; CG: Can Gvenlii; G: Gmenin nlenmesi

Binalarn Deprem Performanslarnn Belirlenmesi in Kullanlan Analiz


Yntemleri
DBYBHY 2007de binalarn deprem performanslarnn belirlenmesi iin hem dorusal
elastik (dayanm bazl) hem de dorusal elastik olmayan (ekil deitirme ve
yerdeitirme bazl) hesap yntemleri aada verilmitir:
1- Dorusal Elastik Hesap Yntemleri

a) Edeer Deprem Yk Yntemi


b) Mod Birletirme Yntemi
2- Dorusal Elastik Olmayan Hesap Yntemleri
a) Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi
b) Artmsal Mod Birletirme Yntemi
c) Zaman Tanm Alannda Hesap Yntemi
Bu alma kapsamnda tm hesaplar Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi ile
yaplmtr.

Dorusal elastik olmayan hesap yntemleri uygulanrken, eilme etkisindeki betonarme


elemanlarda atlam kesite ait etkin eilme rijitlikleri (EI)e kullanlr. Daha kesin bir hesap
yaplmadka, etkin eilme rijitlikleri iin aada verilen deerler kullanlabilir:

N D nin ara deerleri iin dorusal enterpolasyon yaplabilir. N D , deprem hesabnda esas

alnan toplam ktlelerle uyumlu yklerin gz nne alnd ve atlamam kesitlere ait ( EI )o eilme
rijitliklerinin kullanld bir n dey yk hesab ile belirlenir.

BLM DRT
YAPI SSTEMLERNN PERFORMANSININ BELRLENMESNDE
KULLANILAN YNTEM
Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi
Bu yntemin uygulama artlar; binadaki bodrum kat zerindeki toplam kat
says 8i amamak ve ek dmerkezlik dikkate alnmadan hesaplanan burulma
dzensizlii katsays bi 1.4 olmak eklinde sralanabilir. Ayrca gz nne
alnan deprem dorultusunda, dorusal elastik davran esas alnarak hesaplanan
birinci (hkim) titreim moduna ait etkin ktlenin toplam bina ktlesine (rijit
perdelerle evrelenen bodrum katlarnn ktleleri hari) orannn (etkin ktle oran)
en az 0.70 olmas gerekmektedir.
Yntemin uygulama sras u ekildedir:
ncelikle sistemin kapasite erisi tespit edilir. Ardndan deprem etkisinin talep
erisi belirlenir ve bu iki eri kesitirilerek tayc sistemde bina performans
durumu belirlenir. Son aama olarak, performans durumunda i kuvvetler ve ekil
deitirme durumu incelenip salanan performans durumunun hedeflenene uygun
olup olmadnn tespiti yaplr.

Yntem 8 admda incelenir;

1. ADIM: Binann boyutlu analitik modeli oluturulduktan sonra, plastik kesit olumas ngrlen tm
kesitlerin moment - erilik bantlar ile birleik eilmeye maruz kalm elemanlarn (kolonlarn) M, N
karlkl etkileim diyagramlar tespit edilir. Plastik mafsallar, nceki blmlerde aklanan esaslara
uygun ekilde atanr.

2. ADIM: Dorusal Sistem (1.0G + nQ) dey yk kombinasyonu altnda dorusal olmayan statik analize
tabi tutulur ve elde edilen kesit tesirleri altnda edeer deprem yk dalm ile dorusal olmayan itme
analizi (pushover) yaplr, yapnn kapasite erisi elde edilir.

3. ADIM: ok serbestlik dereceli sistem iin bulunan kapasite erisine uygulanan koordinat dnm
sayesinde, koordinatlar modal yerdeitirme modal ivme olan edeer tek serbestlik dereceli sisteme
ait modal kapasite diyagram aadaki ekilde elde edilir:

.S.D. Sistem iin

Edeer T.S.D. Sistem iin

(i)
1

b)-

d1(i)

(i)
uxN1

xN1 x1

: (i)'inci itme admnda birinci (deprem dorultusunda hkim) moda ait modal yerdeitirme

(i)
uxN1
: Binann tepesinde (N'inci katnda) x deprem dorultusunda (i)'inci itme adm sonunda elde

edilen birinci moda ait yerdeitirme


xN1 : Binann tepesinde (N'inci katnda) x deprem dorultusunda birinci moda ait mod ekli genlii
x1

: x deprem dorultusunda birinci moda ait katk arpandr.

(i )
1

a)-

Vx1(i )

M x1

a1(i ) : (i)'inci itme admnda birinci (deprem dorultusunda hkim) moda ait modal ivme
Vx1(i ) : x deprem dorultusunda (i)'inci itme adm sonunda elde edilen birinci moda (hkim moda)
ait taban kesme kuvveti
M x1 : x deprem dorultusunda dorusal elastik davran iin tanmlanan birinci (hkim) moda ait
etkin ktledir.

4. ADIM: 3. Admda akland ekilde elde edilen modal kapasite diyagram ile birlikte, elastik davran
spektrumu gz nne alnarak, birinci (deprem dorultusunda hkim) moda ait maksimum modal yer
deitirme, yani modal yerdeitirme istemi hesaplanr.

( p)

Dorusal elastik olmayan spektral yerdeitirme Sdi1 , tanm gerei modal yerdeitirme d1 talebine
eittir. Sdi1 deeri, dorusal elastik davran esas alnarak hesaplanan birinci moda ait balang
periyoduna kar gelen dorusal elastik spektral yerdeitirme S
e bal olarak aadaki denklem
de1
ile elde edilir:

Sdi1 CR1.Sde1
Dorusal elastik (lineer) spektral yerdeitirme
spektral ivme Sae1 den hesaplanr:

Sde1 , itme analizinin ilk admnda birinci moda ait elastik


Sde1

Sae1

(1) 2
1

(1)

Denklemde yer alan spektral yerdeitirme oran CR1, balang periyodu T1 in deerine ve ivme
spektrumundaki karakteristik periyot TB ye bal olarak aadaki kstaslara bal olarak belirlenir.

(1)
1

2 1(1)

CR1 spektral yerdeitirme orannn bulunmas


ise CR1=1 alnr. Yani yerdeitirme talebi, sistemin ilgili dorultudaki hakim periyoduna
ait elastik spektral yerdeitirmeye eit alnr.

T1(1) TB

Durumu in Performans Noktasnn Belirlenmesi

T1(1) TB

ise, spektral yerdeitirme oran CR1, ardk yaklamla aadaki ekilde hesaplanacaktr:

Bu durumda CR1 oran aadaki formlle bulunacaktr:

CR1

1 Ry1 1 .TB T1(1)


Ry1

Bu bantda Ry1 birinci moda ait dayanm azaltma katsaysn gstermektedir ve aadaki formlle
hesaplanr:

Ry1

Sae1
ay1

Balangta Ry1 bilinmediinden dolay bir ardk yaklam yolu izlenir.


ncelikle modal kapasite diyagram, yaklak olarak iki dorulu bir diyagrama dntrlr. Ardk
yaklamn ilk admnda CR1=1 olarak kabul edilir.

CR1=1 olarak kabul edilerek eit yerdeitirme ve eit alanlar kuralndan

T1(1) TB

o
ay1
elde edilir.

Durumu in Performans Noktasnn Belirlenmesi

Ardndan tahmini bir ay1 noktas seilir. Bu deer ay1 dan byktr. Bu sayede idealletirilmi
2B 4 2 TB2 ve ay1 aoy1 olduundan, yeni bir performans
balang dorusu eimi sabit
noktas tespit edilir. Bu noktaya gre CR1, ilgili forml ile tekrar hesaplanr ve bir ncekiyle
karlatrlr. Yeter derecede yakn olduunda ardk ileme son verilir.

T1(1) TB

Durumu in Performans Noktasnn Belirlenmesi

5. ADIM: Edeer tek serbestlik dereceli sisteme ait yerdeitirme talebi, bina tepe yer deitirme
talebine dntrlr:

(p)
uxN1
= xN1.x1.d1(p)

6. ADIM: Dorusal elastik olmayan yntemlerden her hangi birisine gre hesaplanan tayc
sistemlerde, performans noktasnn belirlenmesinin ardndan, depremin istemine kar sistemin
elasto - plastik davranla yapaca yerdeitirme, plastik mafsal yerleri, p plastik mafsal
dnmeleri ve buna bal olarak p plastik erilikler bulunabilir. Bu plastik eriliklere kesitin
plastiklemeye eriinceye kadar yapt y akma elastik erilii de eklenerek kesitin toplam erilik
istemi t bulunabilir.

p
Lp

t =y p y

p
Lp

7. ADIM: Her bir kesit iin hesaplanan toplam erilik taleplerine t karlk gelen beton ve elik
ekil deitirme talepleri hesaplanr. Plastikleen kesitlerdeki donat zellikleri kullanlarak, alttaki
tabloda yer alan bantlar ile her bir kesit iin kesit hasar snrlar hesaplanr.

cu : Kesitin en d lifindeki beton basn birim ekil deitirmesi


cg : Etriye iindeki blgenin en d lifindeki beton basn birim ekil deitirmesi
s : Donat elii birim ekil deitirmesidir.

8. ADIM: Tpk dorusal elastik yntemlerdeki gibi, kesitlerden elemanlara ve katlara geilerek
binann performans durumu belirlenir.
Bir elemann iki ucundan herhangi birindeki talepler, snrlar ayorsa, ilgili eleman gz nne
alnan performans dzeyini salamyor demektir.

Bina performans dzeyinin belirlenmesinin ardndan, bina iin istenilen performans seviyesine
gre glendirmenin olup olmayacann karar verilir.

BLM BE GLENDRME YNTEMLER


Glendirme uygulamalar, eleman (tayc sistem elemanlarnn
bireysel olarak glendirilmesi ve iyiletirilmesi) ve bina dzeyinde (yap
sisteminin tamamnn glendirilmesi) olmak zere iki grupta ele
alnabilir.
Tayc Sistem Elemanlarnn Bireysel Olarak Glendirilmesi ve
yiletirilmesi
ngrlen yatay ve dey etkiler altnda istenen performans
gsteremeyen veya hasara uram olan kolon, kiri, perde, eleman
birleim blgeleri ve dolgu duvarlar gibi sistem elemanlarnn ve
birleimlerinin, bireysel olarak ekildeitirme kapasitelerinin ve
dayanmlarnn arttrlmas eklindeki glendirme ve iyiletirme
ilemleridir. Kolonlarn sarlmas, kolonlarn eilme kapasitelerinin
arttrlmas, kirilerin sarlmas ve blme duvarlarn glendirilmesi
balca yntemler arasnda saylabilir.

- Kolonlarn Sarlmas
Bu yntemle;
-eksenel tama ve kesme kapasitelerinin arttrlmas
-donat ek blgelerindeki bindirme boyu yetersizliklerinin giderilmesi
-ekil deitirme kapasitesinin arttrlmas
-Kesit bytlmediinden, eilme kapasitesi arttrlmas

Salanabilir!

Salanamaz!

Yntemler : Betonarme sarg, elik sarg ve LP (lifli polimer) sarg

Kolona elik sarg uygulama rnei

Kolona LP (lifli polimer) sarg uygulama rnei

- Kirilerin Sarlmas
Betonarme kirilerin kesme dayanmlarnn sneklik kapasitelerinin arttrlmas
iin bu yntem uygulanabilir. Kirilere uygulanan balca sarma yntemleri,
dtan etriye ile sarma, elik sarg ve lifli polimer (LP) ile sarmadr.

Kirie elik sarg uygulama rnei

Kirie elik sarg uygulama rnei

- Kolonlarn Eilme Kapasitelerinin Arttrlmas


Bu yntemde, kesit bytlme yoluna gidildiinden eilme kapasiteleri
artmaktadr. Bunun yannda eksenel tama ve kesme kapasiteleri de
artmaktadr.
Bytlm kolonun boyuna donatlar kat demelerinden alan delikler
yardmyla geirilir. Bytlm kolon enine donat ile de sarlr.

Kesiti bytlm kolon rnekleri

- Blme Duvarlarn Glendirilmesi


Binada mevcut olan ve temelden itibaren yap ykseklii boyunca sreklilik gsteren yma
blme duvarlar, yzeylerine hasr elik donatl har tabakasnn veya benzeri amal
malzemelerin uygulanmasyla glendirilerek yap tayc sistemine katlabilir.

Yap Sistemlerinin Tamamnn Glendirilmesi


Yanal rijitlii ve dayanm yetersiz olan betonarme tayc sistemlerin ekil deitirme ve dayanm
kapasitesinin arttrlmas ve i kuvvetlerin dalmnda sreklilik salanmas iin, sisteme ereve
dzlemi iinde veya ereve dzlemine bitiik betonarme perdeler eklenebilir veya betonarme
sisteme yeni ereveler kazandrlabilir. Bu sistemler, yerinde dkme betonarme perdelerle
glendirilebilirler. Betonarme perdeler mevcut ereve dzlemi iinde veya ereve dzlemine
bitiik olarak dzenlenebilir. Perde ucunda mevcut kolon bulunmamas durumunda perde u
blgesi oluturulur. Perde ucunda mevcut kolon bulunmas durumunda mevcut kolondan u
blgesi olarak yararlanlabilir.

Dier Glendirme Yntemleri


Anlatlan yntemlere ek olarak; yapdaki mevcut dzensizliklerin azaltlmas ve giderilmesi,
betonarme sistemin ktlesinin azaltlmas, taban izolasyonu ve enerji snmleyici aygtlarn
kullanlmas saylabilir.

ki kolon arasna perde uygulamas rnei

BLM ALTI RNEK UYGULAMALAR


almann bu blmnde; rnek uygulama yapmak amacyla, projesi 1975 Trk Deprem
Ynetmeliine gre tasarlanm ve zmir ili Karabalar ilesinde 1986 ylnda ina edilmi mevcut
bir bina incelenmitir. Blm 6.1de, rnek olarak belirlenen mevcut binann Artmsal Edeer
Deprem Yk Yntemi ile deprem performans deerlendirilmi, Blm 6.2de ise mevcut binaya
ereve dzlemi iinde betonarme perdeler eklemek suretiyle glendirme uygulamas yaplarak
tekrar performans deerlendirilmesi yaplmtr.

6.1 rnek Olarak Seilen Mevcut Binann Deerlendirilmesi


almann bu blmnde, rnek olarak belirlenen mevcut bir binann DBYBHY 2007 kriterlerine
gre performans deerlendirilmesi yaplmtr. Analiz yntemi olarak Blm Drtde ayrntl olarak
aklanan ve DBYBHY 2007de yer alan Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi kullanlmtr.
Binaya ait genel bilgiler aadaki blmde verilmitir.

Bina Bilgileri
Bina kat says
Bina kat ykseklii
Toplam bina ykseklii
Binann X dorultusundaki toplam uzunluu
Binann Y dorultusundaki toplam uzunluu
Bina oturma alan
Bina kullanm amac

Zemin + 4 Normal Kat


2.5 m (Tm katlar)
12.5 m
22.80 m
8.30 m
163 m2
Konut

Malzeme Bilgileri
Beton (Tm betonarme elemanlar)
Donat elii
Betonarme elastisite modl (Ec)
Donat elii elastisite modl (Es)

C 16 (fcm = 16 MPa)
S220 I (fym = 220 MPa)
27000 MPa
200000 MPa

Proje Parametreleri
Deprem blgesi
Etkin yer ivmesi (Ao)
Binann projesi (Var / Yok)
Bilgi dzeyi
Bina nem katsays (I)
Yerel zemin snf
Zemin emniyet gerilmesi
Zemin yatak katsays
Spektrum karakteristik periyotlar
Hareketli yk katlm katsays (n)
Deme tr
Deme kalnl

1. Blge
0.40
Var
Kapsaml
1.0
Z3
150 kN/m2
15000 kN/m2
TA= 0.15 sn, TB= 0.60 sn
0.3
Plak
0.12 m 0.15 m

Ykler
Beton younluu
D duvar yk (20 cm + Sva)
duvar yk (10 cm + Sva)
Sva + Kaplama
Hareketli yk (Normal katlarda)
Hareketli yk (at katnda)
Hareketli yk (Merdiven ve balkonlarda)

25 kN/m3
8.36 kN/m
5.50 kN/m
1.50 kN/ m2
2.00 kN/ m2
1.00 kN/ m2
3.50 kN/ m2

Yap analizinde beton ve donat eliinin projede belirtilen dayanmlar esas alnmtr. Yapnn
boyutlu analitik modeli oluturulmutur. Betonarme sistemlerin eleman boyutlarnn tanmnda
birleim blgeleri sonsuz rijit u blgeleri olarak gz nne alnm ve binann kat demeleri rijit
diyafram olarak idealletirilmitir.
Plastikleme ihtimali bulunan btn kesitlerin moment - erilik ilikileri XTRACT program
kullanlarak belirlenmi ve bu eriler iki doru paras ile idealletirilmitir. Yapnn boyutlu
analizleri, SAP 2000 bilgisayar program ile gerekletirilmitir.
Binadaki kiriler 20/50, 20/60, 20/70 ve 25/70 cm boyutlar arasnda ayn kat plannda deimekte
olup her katta ayndr. Kolonlar ise 20/100, 30/70, 25/60 ve 25/70 cm boyutlar arasnda deimekte
olup tm katlar boyunca farkllk gstermektedir.

Mevcut yapya ait zemin kat ve normal kat tipik kalp plan

Mevcut yapya ait at kat kalp plan

Mevcut yapnn boyutlu modeli

6.1.1 Bina Bilgi Dzeyi


Binann projeleri mevcuttur. Malzeme zelliklerinin ve betonarme detaylarnn projeye tamamen
uyduu kabul edilmitir. Bilgi Dzeyi Katsays 1.00 olarak alnmtr.

6.1.2 Elemanlarda Dorusal Olmayan Davrann dealletirilmesi


atlam Kesite Ait Eilme Rijitliklerinin Tanmlanmas
Kiriler iin bu deer ynetmelikte (EI)e 0.40(EI)o olarak belirlenmitir. Kolonlar iin ise ilk olarak
(G + 0.3Q) kombinasyonu dorultusunda bir dey ykleme yaplm ve bu yklemeden
hesaplanan eksenel kuvvetlere (ND) gre dorusal enterpolasyon yaplarak (EI)e deerleri
belirlenmitir.
Kiri ve Kolonlarda Yl Plastik Davrann Tanmlanmas
DBYBHY 2007 Madde 7.6.4.5e gre kiriler iin i kuvvet-plastik ekildeitirme bantlar
tanmlamak amacyla bir eksenli eilme analizi yaplp kesitlere ait plastik moment (MPa)
deerleri hesaplanmtr (Pekleme dikkate alnmtr).
DBYBHY 2007 Madde 7.6.4.4e gre kolonlar iin etkileim diyagramlar (P-M-M) oluturulmutur.

Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi le tme Analizinin Yaplmas


Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi le tme Analizi yaplmadan nce, ktlelerle uyumlu
olacak ekilde yalnzca dey yklerin dikkate alnd dorusal olmayan bir statik analiz
yaplmtr (G + n.Q). Bu analizden elde edilen sonular, Artmsal Edeer Deprem Yk
Yntemi le tme Analizinin balang koullar olarak dikkate alnmtr.
Yntemin Kullanlabilmesi in Gerekli artlarn Salanabilirlii :
Ele alnan rnek binada X ve Y dorultular iin burulma dzensizlii katsaylar;

bi, x 1.19 1.4


bi, y 1.00 1.4

olarak bulunmutur.

Dorusal elastik davran esas alnarak hesaplanan birinci (hakim) titreim moduna ait etkin
ktlenin toplam bina ktlesine oranlar X ve Y dorultular iin aada verilmitir.

Sonu olarak Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi uygulanabilmektedir.

Bu aamadan sonra, (x) ve (y) deprem dorultusu iin hakim mod gz nne alnarak, edeer
deprem yk dalm tespiti yaplmtr. Bu ykler altnda uygulanan itme analizinden itme erileri
elde edilmitir.

Bu ykler altnda uygulanan itme analizinden elde edilen itme erileri daha sonra modal kapasite
diyagramlarna dntrlmtr.

Modal Yerdeitirme steminin Hesab


X Dorultusu in Yaplan Hesap :
Aada, Modal Kapasite Erisi ile Kullanm Depremi (Ao = 0.4) ve Z3 zemin parametreleri (TA = 0.15 sn
ve TB = 0.60 sn) esas alnarak Depremin Talep Spektrum Erisi ayn anda izilmitir. Depremin Elastik
Talep Spektrumu ile Modal Kapasite Erisinin balang teetinin eit yerdeitirmede performans
noktasn oluturaca dnlrse, bu noktaya karlk gelen spektral yerdeitirme (teetin kestii
nokta) 4.22 cm olarak okunur.

T1x 0.4426 sn TB 0.6 sn olduundan spektral yerdeitirme oran : CR1 1

olur ve gerekli

hesaplar sonucunda aadaki deerler bulunur.


ay1 0.316.g
Sae1 g
CR1 1.24
Dorusal elastik olmayan spektral yerdeitirme ;

d1(p) Sdi1 CR1.Sde1 1.24 . 4.22 5.23cm


X deprem dorultusundaki tepe yerdeitirmesi istemi (T.S.D. Sistemden .S.D. Sisteme geilir) ;
(p)
u (p)
0.04896 . 26.08 . 5.23 6.67cm
xN1 = xN1. x1.d1

Binann tepe yerdeitirmesi istemi olan 0.0667 mye eit olana kadar itme analizi tekrarlanacak ve bu
deere karlk gelen tm istem byklkleri hesaplanacaktr.

Modal Yerdeitirme steminin Hesab


Y Dorultusu in Yaplan Hesap :
Aada, Modal Kapasite Erisi ile Kullanm Depremi (Ao = 0.4) ve Z3 zemin parametreleri (TA = 0.15 sn
ve TB = 0.60 sn) esas alnarak Depremin Talep Spektrum Erisi ayn anda izilmitir. Depremin Elastik
Talep Spektrumu ile Modal Kapasite Erisinin balang teetinin eit yerdeitirmede performans
noktasn oluturaca dnlrse, bu noktaya karlk gelen spektral yerdeitirme (teetin kestii
nokta) 9.03 cm olarak okunur.

T1y 0.6533 sn TB 0.6 sn olduundan spektral yerdeitirme oran : CR1 1 olarak kabul
edilir.
Dorusal elastik olmayan spektral yerdeitirme ;

d1(p) Sdi1 CR1.Sde1 1 . 9.03 9.03cm


Y deprem dorultusundaki tepe yerdeitirmesi istemi (T.S.D. Sistemden .S.D. Sisteme geilir) ;
(p)
u (p)
0.04180 . 27.43 . 9.03 10.35cm
yN1 = yN1. y1.d1

Binann tepe yerdeitirmesi istemi olan 0.1035 mye eit olana kadar itme analizi tekrarlanacak ve
bu deere karlk gelen tm istem byklkleri hesaplanacaktr.

Kesitler in Birim ekildeitirme stemlerinin Hesab


lgili kesite ait kesit analizinden elde edilen moment-erilik ilikisine gidilerek toplam erilik istemine
karlk gelen beton ve donat eliine ait birim ekildeitirmeler elde edilmitir. Elde edilen birim
ekildeitirmeler daha sonra birim ekildeitirme kapasiteleri ile karlatrlarak hasar durumu
belirlenmitir. Aada K103-L kiriine ait kesit hasar snr tespit hesab yaplmtr.

Her iki dorultuda yaplan hesap sonucunda her kolon ve kiri kesitinin kesme kuvveti istemleri bulunmu
ve ilgili kesitlere ait kesme kuvveti kapasite deerleriyle karlatrlmtr. Kapasite deeri aan kesme
kuvveti ile karlalmadndan, hibir kesit gevrek krlmaya maruz kalmamtr.

6.1.3 Bina Performans Deerlendirilmesi


X Dorultusu tme Analizi Sonucu Performans Deerlendirmesi
-Toplam 42 adet olan 1. kat kirilerinin 14 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 93
Belirgin Hasar Blgesinde (BHB), % 7si Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 42 adet olan 2. kat kirilerinin 16 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 93
Belirgin Hasar Blgesinde (BHB), % 7si Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 40 adet olan 3. kat kirilerinin 21 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 38i
Belirgin Hasar Blgesinde (BHB), % 62si Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 40 adet olan 4. kat kirilerinin 14 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin tamam
Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 40 adet olan 5. kat kirilerinin 5 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin tamam
Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
Sonu itibariyle X yn iin yaplan itme analizi sonucunda leri Hasar Blgesinde (HB) yer alan
hibir kiri eleman yer almamaktadr.

-Toplam 24 adet olan 1. kat kolonlarnn tamam plastiklemi olup, kesitlerin % 96s Belirgin
Hasar Blgesinde (BHB), % 4 Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).

-Toplam 24 adet olan 2. kat kolonlarnn 21 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 5i
Belirgin Hasar Blgesinde (BHB), % 95i Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
Toplam 24 adet olan 3. kat kolonlarnn 23 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 4
Belirgin Hasar Blgesinde (BHB), % 96s Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 24 adet olan 4. kat kolonlarnn 14 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin
tamam Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 24 adet olan 5. kat kolonlar arasnda plastikleen kesit yoktur.
Sonu itibariyle X dorultusu iin yaplan itme analizi sonucunda leri Hasar Blgesinde (HB) yer
alan hibir kolon eleman yer almamaktadr. 1. katta toplam 11 adet kolonun (S18, S21, S22, S20,
S24, S8, S9, S10, S11, S1 ve S5 kolonlar), 2. katta toplam 7 adet kolonun (S18, S22, S20, S24,
S8, S9, S10 kolonlar), 3. katta toplam 7 adet kolonun (S18, S22, S20, S24, S8, S9, S10
kolonlar) ve 4. katta ise toplam 1 adet kolonun (S18 kolonu) iki ucunda mafsal olumu,
Minimum Hasar Snr almtr. Bu kolonlarn tad kesme kuvvetlerinin tm kat kesme kuvveti
talebine oran 1. katta 0.43 olduundan bu oran, DBYBHY 2007de yer alan Blm 7.7.3c
gereince verilen st snr olan 0.3 oranndan byktr.

Sonu olarak DBYBHY 2007de yer alan Blm 7.7.3e gre binada X dorultusu depremi
altndaki yapsal performans Can Gvenlii Performans Dzeyini salamamaktadr.

Y Dorultusu tme Analizi Sonucu Performans Deerlendirmesi


-Toplam 42 adet olan 1. kat kirilerinin 16 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 31i
Belirgin Hasar Blgesinde (BHB), % 69u Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 42 adet olan 2. kat kirilerinin 12 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 17si
Belirgin Hasar Blgesinde (BHB), % 83 Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 40 adet olan 3. kat kirilerinin 10 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 20si
Belirgin Hasar Blgesinde (BHB), % 80i Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 40 adet olan 4. kat kirilerinin 5 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin tamam
Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 40 adet olan 5. kat kirilerinin 3 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin tamam
Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
Sonu itibariyle Y yn iin yaplan itme analizi sonucunda leri Hasar Blgesinde (HB) yer alan
hibir kiri eleman yer almamaktadr.

Toplam 24 adet olan 1. kat kolonlarnn tamam plastiklemi olup, kesitlerin % 17si Gme
Blgesinde (GB), % 46s leri Hasar Blgesinde (HB), % 33 Belirgin Hasar Blgesinde (BHB),
% 4 Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 24 adet olan 2. kat kolonlarnn tamam plastiklemi olup, kesitlerin % 33 Belirgin
Hasar Blgesinde (BHB), % 67si Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).

-Toplam 24 adet olan 3. kat kolonlarnn 23 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin
tamam Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 24 adet olan 4. kat kolonlarnn 12 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin
tamam Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).

-Toplam 24 adet olan 5. kat kolonlar arasnda plastikleen kesit yoktur.


Sonu itibariyle 1. katta Gme Blgesinde (GB) yer alan kolonlardan dolay, DBYBHY 2007de
yer alan Blm 7.7.3e gre binada Y dorultusu depremi altndaki yapsal performans Can
Gvenlii Performans Dzeyini salamamaktadr.
Yaplan iki ynl bina performans analizi sonucunda, binada X ve Y dorultusu altndaki yapsal
performans Can Gvenlii Performans Dzeyini salamamaktadr. Binann glendirilmesi
gerekmektedir.

6.2 rnek Olarak Seilen Mevcut Binann Glendirilmesi ve Deerlendirilmesi


almann bu blmnde, Blm 6.1de performans analizi yaplan rnek binann
glendirilmesi yaplmtr. Uygulanan glendirme yntemi, ereve dzlemi iinde betonarme
perde eklenmesi eklindedir.
Bina, mevcut baz kirilerin tm katlar boyunca yatay yk tayc sistemlerde nemli unsur olan
perdelere dntrlmesi ile glendirilmi; bu amala K101, K101A, K111, K111A, K119, K119A,
K120 ve K120A kirileri kat boyunca perde elemanlarna dntrlmtr.
Yapnn glendirilmesinde kullanlan yeni beton snf C30 ve yeni donat elii snf S420adr.
Analiz yntemi olarak Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi kullanlmtr.

Glendirilmi yapya ait zemin kat ve normal kat tipik kalp plan

Glendirilmi yapya ait at kat kalp plan

Glendirilmi yapnn boyutlu modeli

Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi le tme Analizinin Yaplmas


Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi le tme Analizi yaplmadan nce, ktlelerle uyumlu
olacak ekilde yalnzca dey yklerin dikkate alnd dorusal olmayan bir statik analiz
yaplmtr (G + n.Q). Bu analizden elde edilen sonular, Artmsal Edeer Deprem Yk
Yntemi le tme Analizinin balang koullar olarak dikkate alnmtr.
Yntemin Kullanlabilmesi in Gerekli artlarn Salanabilirlii :
Ele alnan rnek binada X ve Y dorultular iin burulma dzensizlii katsaylar;

bi, x 1.09 1.4


bi, y 1.00 1.4

olarak bulunmutur.

Dorusal elastik davran esas alnarak hesaplanan birinci (hakim) titreim moduna ait etkin
ktlenin toplam bina ktlesine oranlar X ve Y dorultular iin aada verilmitir.

Sonu olarak Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi uygulanabilmektedir.

Bu aamadan sonra, (x) ve (y) deprem dorultusu iin hakim mod gz nne alnarak, edeer
deprem yk dalm tespiti yaplmtr. Bu ykler altnda uygulanan itme analizinden itme erileri
elde edilmitir.

Deprem ykleri altnda uygulanan itme analizinden elde edilen itme erileri daha sonra modal
kapasite diyagramlarna dntrlmtr.

Modal Yerdeitirme steminin Hesab


X Dorultusu in Yaplan Hesap :
Aada, Modal Kapasite Erisi ile Kullanm Depremi (Ao = 0.4) ve Z3 zemin parametreleri (TA = 0.15 sn
ve TB = 0.60 sn) esas alnarak Depremin Talep Spektrum Erisi ayn anda izilmitir. Depremin Elastik
Talep Spektrumu ile Modal Kapasite Erisinin balang teetinin eit yerdeitirmede performans
noktasn oluturaca dnlrse, bu noktaya karlk gelen spektral yerdeitirme (teetin kestii
nokta) 2.21 cm olarak okunur.

T1x 0.2999 sn TB 0.6 sn olduundan spektral yerdeitirme oran : CR1 1 olur ve gerekli

hesaplar sonucunda aadaki deerler bulunur.

ay1 0.424.g
Sae1 g
CR1 1.57
Dorusal elastik olmayan spektral yerdeitirme ;

d1(p) Sdi1 CR1.Sde1 1.57 . 2.21 3.46cm


X deprem dorultusundaki tepe yerdeitirmesi istemi (T.S.D. Sistemden .S.D. Sisteme geilir) ;
(p)
u (p)
0.04817 . 29.98 . 3.46 4.99cm
xN1 = xN1. x1.d1

Binann tepe yerdeitirmesi istemi olan 0.0499 mye eit olana kadar itme analizi tekrarlanacak ve bu
deere karlk gelen tm istem byklkleri hesaplanacaktr.

Modal Yerdeitirme steminin Hesab


Y Dorultusu in Yaplan Hesap :
Aada, Modal Kapasite Erisi ile Kullanm Depremi (Ao = 0.4) ve Z3 zemin parametreleri (TA = 0.15 sn
ve TB = 0.60 sn) esas alnarak Depremin Talep Spektrum Erisi ayn anda izilmitir. Depremin Elastik
Talep Spektrumu ile Modal Kapasite Erisinin balang teetinin eit yerdeitirmede performans
noktasn oluturaca dnlrse, bu noktaya karlk gelen spektral yerdeitirme (teetin kestii
nokta) 2.96 cm olarak okunur.

T1y 0.3567 sn TB 0.6 sn olduundan spektral yerdeitirme oran : CR1 1

olur ve gerekli

hesaplar sonucunda aadaki deerler bulunur.

ay1 0.413.g
Sae1 g
CR1 1.40
Dorusal elastik olmayan spektral yerdeitirme ;

d1(p) Sdi1 CR1.Sde1 1.40 . 2.96 4.14cm


X deprem dorultusundaki tepe yerdeitirmesi istemi (T.S.D. Sistemden .S.D. Sisteme geilir) ;
(p)
u (p)
0.04695 . 29.98 . 4.14 5.82cm
yN1 = yN1. y1.d1

Binann tepe yerdeitirmesi istemi olan 0.0582 mye eit olana kadar itme analizi tekrarlanacak ve bu
deere karlk gelen tm istem byklkleri hesaplanacaktr.

Kesitler in Birim ekildeitirme stemlerinin Hesab


lgili kesite ait kesit analizinden elde edilen moment-erilik ilikisine gidilerek toplam erilik istemine
karlk gelen beton ve donat eliine ait birim ekildeitirmeler elde edilmitir. Elde edilen birim
ekildeitirmeler daha sonra birim ekildeitirme kapasiteleri ile karlatrlarak hasar durumu
belirlenmitir.

6.1.3 Bina Performans Deerlendirilmesi


X Dorultusu tme Analizi Sonucu Performans Deerlendirmesi
-Toplam 34 adet olan 1. kat kirilerinin 19 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 58i Belirgin
Hasar Blgesinde (BHB), % 42si Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).

-Toplam 34 adet olan 2. kat kirilerinin 18 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 67si
Belirgin Hasar Blgesinde (BHB), % 33 Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 32 adet olan 3. kat kirilerinin 17 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 65i Belirgin
Hasar Blgesinde (BHB), % 35i Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 32 adet olan 4. kat kirilerinin 17 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 47si
Belirgin Hasar Blgesinde (BHB), % 53 Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 32 adet olan 5. kat kirilerinin 9 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 11i Belirgin
Hasar Blgesinde (BHB), % 89u Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
Sonu itibariyle X yn iin yaplan itme analizi sonucunda leri Hasar Blgesinde (HB) yer alan hibir
kiri eleman yer almamaktadr.

-Toplam 12 adet olan 1. kat kolon ve perdelerinin (8 perde ve 4 kolon) 9 adedi plastiklemi olup,
% 45i Belirgin Hasar Blgesinde (BHB), % 55i Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 12 adet olan 2. kat kolon ve perdelerinin (8 perde ve 4 kolon) 2 adedi plastiklemi olup,
kesitlerin tamam Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).

-Toplam 12 adet olan 3. kat kolon ve perdelerinin (8 perde ve 4 kolon) 4 adedi plastiklemi olup,
plastiklemi kesitlerin tamam Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 12 adet olan 4. kat kolon ve perdelerinin (8 perde ve 4 kolon) 4 adedi plastiklemi olup,
plastiklemi kesitlerin tamam Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 12 adet olan 5. kat kolon ve perdelerinin (8 perde ve 4 kolon) 4 adedi plastiklemi olup,
plastiklemi kesitlerin tamam Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
X yn iin yaplan itme analizi sonucunda leri Hasar Blgesinde (HB) yer alan hibir kolon
eleman yer almamaktadr. Herhangi bir katta alt ve st kesitlerinin ikisinde birden Minimum Hasar
Snr alm olan kolon veya perde eleman bulunmamaktadr.

Sonu olarak DBYBHY 2007de yer alan Blm 7.7.3e gre binada X dorultusu depremi
altndaki yapsal performans Can Gvenlii Performans Dzeyini salamaktadr.

Y Dorultusu tme Analizi Sonucu Performans Deerlendirmesi


-Toplam 34 adet olan 1. kat kirilerinin 13 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 8i
Belirgin Hasar Blgesinde (BHB), % 92si Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 34 adet olan 2. kat kirilerinin 13 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 24
Belirgin Hasar Blgesinde (BHB), % 76s Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 32 adet olan 3. kat kirilerinin 11 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 19u
Belirgin Hasar Blgesinde (BHB), % 81i Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 32 adet olan 4. kat kirilerinin 5 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin % 20si
Belirgin Hasar Blgesinde (BHB), % 80i Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 32 adet olan 5. kat kirilerinin 3 adedi plastiklemi olup, plastiklemi kesitlerin tamam
Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
Sonu itibariyle Y yn iin yaplan itme analizi sonucunda leri Hasar Blgesinde (HB) yer alan
hibir kiri eleman yer almamaktadr.

-Toplam 12 adet olan 1. kat kolon ve perdelerinin (8 perde ve 4 kolon) 7 adedi plastiklemi olup,
% 58i Belirgin Hasar Blgesinde (BHB), % 42si Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 12 adet olan 2. kat kolon ve perdelerinin (8 perde ve 4 kolon) 3 adedi plastiklemi olup,
kesitlerin tamam Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 12 adet olan 3. kat kolon ve perdelerinin (8 perde ve 4 kolon) 2 adedi plastiklemi olup,
plastiklemi kesitlerin tamam Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 12 adet olan 4. kat kolon ve perdelerinin (8 perde ve 4 kolon) 4 adedi plastiklemi olup,
plastiklemi kesitlerin tamam Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
-Toplam 12 adet olan 5. kat kolon ve perdelerinin (8 perde ve 4 kolon) 5 adedi plastiklemi olup,
plastiklemi kesitlerin tamam Minimum Hasar Blgesindedir (MHB).
Y yn iin yaplan itme analizi sonucunda leri Hasar Blgesinde (HB) yer alan hibir kolon ve
perde eleman yer almamaktadr. Herhangi bir katta alt ve st kesitlerinin ikisinde birden Minimum
Hasar Snr alm olan kolon veya perde eleman bulunmamaktadr.
Sonu olarak DBYBHY 2007de yer alan Blm 7.7.3e gre binada Y dorultusu depremi
altndaki yapsal performans Can Gvenlii Performans Dzeyini salamaktadr.
Yaplan iki ynl bina performans analizi sonucunda, binada X ve Y dorultusu altndaki yapsal
performans Can Gvenlii Performans Dzeyini salamaktadr.

BLM YED SONULAR


Bu almada; rnek olarak belirlenen mevcut bir binann DBYBHY 2007 kriterlerine gre
performans deerlendirilmesi yaplmtr. Analiz yntemi olarak DBYBHY 2007de yer alan
Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi kullanlmtr.
Performans deerlendirilmesi yaplmak zere, projesi 1975 Trk Deprem Ynetmeliine gre Z3
zemin snfnda tasarlanm 5 katl betonarme ereve sistemli bir bina dikkate alnmtr. Sz
konusu bina 1986 ylnda zmirde ina edilmitir. Binaya ait projeler ve hesap raporlar ilgili
arivlerce bulunmu ve baz analiz parametreleri bu veriler nda belirlenmitir. Binann
betonarme betonu snf C16, donat elii snf ise S220dir. Bina trnn konut olmasndan
dolay, 50 yllk sre iinde alma olasl %10 olarak tanmlanan tasarm depremi etkisi altnda
Can Gvenlii (CG) performans seviyesi hedeflenmitir.
Mevcut bina iin yaplan performans deerlendirilmesi sonucunda aadaki sonular elde
edilmitir:
- Gevrek krlmaya maruz hibir tayc sistem elemanna rastlanmamtr.
- X yn iin yaplan itme analizi sonucunda leri Hasar Blgesinde (HB) yer alan hibir
kolon ve kiri eleman yer almamtr. Ancak katlardaki baz kolonlarn iki ucunda
mafsallama gereklemi ve Minimum Hasar Snr almtr. Sz konusu kolonlarn
tad kesme kuvvetlerinin tm kat kesme kuvveti talebine oran, DBYBHY 2007de yer
alan Blm 7.7.3.(c) gereince verilen st snr olan 0.3 oranndan byk olduu
grlmtr. Bu nedenle binada X dorultusu depremi altndaki yapsal performans Can
Gvenlii Performans Dzeyini salamamtr.

Y yn iin yaplan itme analizi sonucunda leri Hasar Blgesinde (HB) yer alan hibir kiri
eleman yer almamtr. Ancak 1. kat kolonlarnn %17si Gme Blgesinde olduundan dolay
binada Y dorultusu depremi altndaki yapsal performans Can Gvenlii Performans Dzeyini
salamamtr. Yaplan iki ynl bina performans analizi sonucunda, binada X ve Y dorultusu
altndaki yapsal performans Can Gvenlii Performans Dzeyini salamamtr. Binann
glendirilmesi karar verilmitir.
Binann deprem performansnn arttrlmas amacyla baz mevcut ereve aks iine betonarme
perdeler eklenmitir. Yeni eklenen betonarme perdelerin beton snf C30, donat elii snf S420
olarak seilmitir.
Glendirilmi bina iin yaplan performans deerlendirilmesi sonucunda aadaki sonular elde
edilmitir:
- Gevrek krlmaya maruz hibir tayc sistem elemanna rastlanmamtr.
- X ve Y yn iin yaplan itme analizi sonucunda leri Hasar Blgesinde (HB) yer alan
hibir kolon ve kiri eleman yer almamaktadr. Ayrca herhangi bir katta alt ve st
kesitlerinin ikisinde birden Minimum Hasar Snr alm olan kolon veya perde eleman
bulunmamtr. Sonu itibariyle yaplan iki ynl bina performans analizi sonucunda,
glendirilmi binada X ve Y dorultusu altndaki yapsal performans Can Gvenlii
Performans Dzeyini salamtr.

Her iki durum iin (mevcut bina ve glendirilmi bina) yaplan itme analizlerinin sonular
incelendiinde, mevcut ereve aks iine eklenen betonarme perdeler ile sistemin yatay yk
tama kapasitesi ve dayanmnn ok byk lde artt grlmtr. Tablo 7.1de, rnek
binann glendirme ncesi ve glendirme sonrasna ait performans noktasndaki taban kesme
kuvvetleri karlatrlmtr. Tabloda, mevcut ereve aks iine betonarme perdeler eklenmesi
yoluyla sistemin performans noktasndaki yatay yk tama kapasitesinin olduka artt
grlmektedir. X dorultusundaki art % 75 civarndayken, Y dorultusundaki taban kesme
kuvveti iki katn zerine kmtr. Mevcut binann Y dorultusundaki dayanmnn daha zayf
olduu gz nnde bulundurulursa, perdelerin eklenmesi durumunda binann Y dorultusunda
byk bir dayanm artnn salanmas tutarl bir sonu olarak yorumlanabilir.

Bu almada hem mevcut bina hem de glendirilmi binann dinamik zellikleri hesaplanm ve
Tablo 7.2de sunulmutur. Tablo 7.2 incelendiinde, glendirme perdelerinin eklenmesi
durumunda birinci (hakim) titreim periyodunun nemli miktarda ksald grlmtr. Buna
karn burulma dzensizlii katsaysnda ve birinci moda ait etkin ktle katlm oranlarnda nemli
bir deiiklik gzlenmemitir. Birinci moda ait ktle katlm orannn ve burulma dzensizlii
katsaysndaki deiimin az olmas, eklenen betonarme perdelerin planda simetrik olarak
yerletirilmesinden kaynaklanmaktadr.

Ayrca alma kapsamnda, her iki bina iin belirlenen performans noktalarnda, tayc sistem
elemanlarnda meydana gelen en byk plastik dnme deerleri (p) hesaplanm ve bu deerler
Tablo 7.3de karlatrmal olarak verilmitir. Sonularn incelenmesinden, binann betonarme
perdelerle glendirilmesi durumunda hem kirilerde hem de kolonlarda hesaplanan en byk
plastik dnme deerlerinin nemli miktarda azald grlmtr.

Plastik dnme deerlerinin azalmas, beton ve donat eliinde hesaplanan birim ekil
deitirmelerin de azalmas anlamna gelmektedir. Bu durum, tayc sistem elemanlarnda hasar
oranlarnn azaldn gstermektedir. X ve Y deprem dorultular iin, mevcut ve glendirilmi
binalardaki kolon ve kiri elemanlarnda belirlenen hasar oranlar srasyla Tablo 7.4ada ve
Tablo 7.4bde verilmitir. Bu oranlarn incelenmesinden, glendirilmi binann her iki
dorultusundaki hasarn nemli miktarda azald grlmektedir. zellikle Y dorultusunda
yaplan performans analizi sonucunda (Bkz. Tablo 7.4b), mevcut binann 1. katnda leri Hasar
Blgesi (HB) ve Gme Blgesi (GB) ierisinde yer alan kolonlar, sisteme betonarme perdelerin
eklenmesiyle Minimum Hasar Blgesi (MHB) ve Belirgin Hasar Blgesi (BHB) ierisinde
kalmaktadr.

Mevcut ereve aks iine eklenen betonarme perdeler ile glendirme yntemi, lkemizde en sk
kullanlan glendirme yntemlerin banda yer almaktadr. Bu tez almasndan elde edilen sonular
incelendiinde, bu glendirme ynteminin binann deprem performansn nemli miktarda iyiletirdii
grlmektedir. Ayrca eklenen perdeler, binann yatay yk tama kapasitesini arttrmaktadr. Bu
glendirme ynteminin uygulanmas durumunda, tayc sistem elemanlarnda hesaplanan hasar
oranlarnn da nemli lde azald grlmektedir. Tm bu sonular dikkate alndnda, sz konusu
glendirme ynteminin etkinlii aka grlmektedir. Bunlara ilave olarak glendirme perdelerinin
kullanlmasnn en byk avantaj, baz zel glendirme malzemeleri gibi yurtdna bamllk
olmadndan dolay maliyeti de dier glendirme yntemlerine oranla olduka az olmasdr.

KAYNAKLAR
Aksan, B. (1988). Jacketed Columns Under Axial Loads. M.S. Thesis. Ankara: Middle East Technical University.
Antoniou, S. (2001). Pushover Analysis for Seismic Assesment of RC Structutes. Report. Imperial College of
Science, Technology and Medicine.
Applied Technology Council. (1996). ATC 40 Seismic Evaluation and Retrofit of Concrete Buildings (V.1).
Washington DC.
Aydnolu, N., zer, E. ve Sucuolu, H. (2007). Yeni Deprem Ynetmelii ve Uygulamal zmler. zmir:
TMMOB naat Mhendisleri Odas zmir ubesi, Yayn No: 51.
Ayka, B. ve Can, H. (2008). Mantolama Ynteminin Dikdrtgen Kesitli Betonarme Kolonlarda Uygulanabilirlii.
Ankara: Gazi niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 23, No 1, 223-229.
Bac, M. (2005). Yaplarn Deprem Gvenlikleri. Manisa: Celal Bayar niversitesi, Fen Bilimleri Enstits.
Balkaya, C. ve Kalkan, E. (2003). Performance Based Seismic Evaluation of Shear-Wall Dominant Building
Structures. stanbul: ARI The Bulletin of the stanbul Technical University, Vol:53, Number 2.
Berktay, . (1995). Betonarme I Tama Gc ve Kesit Hesaplar. stanbul: TMMOB naat Mhendisleri Odas
stanbul ubesi, 2. Basm.
Can, H. (1994). Deprem Etkisindeki Betonarme Kirilerin Onarlmas. MO Teknik Dergi, Cilt 5, Say 2.

Can, H. (1995). ki, , Drt Yznden Mantolanm Betonarme Kolonlarn Eksenel Yk Altnda Davran. MO
Teknik Dergi, Yaz 82, 1063-1081.
Can, H. (1997). elik Korniyerler ile Glendirilmi/Onarlm Betonarme Kolonlarn Eksenel Yk Altndaki
Davran. MO Teknik Dergi, Cilt 8, Say 1.
Can, H., Csdk, M. ve Ayka, S. (1999). Dairesel Manto ile Onarlm/Glendirilmi Betonarme Kolonlarn
Eksenel Yk Altnda Davran. MO Teknik Dergi, Cilt 10, Say 3.
Celep, Z. (2007). Betonarme Tayc Sistemlerde Dorusal Olmayan Davran ve zmleme. stanbul: Beta
Datm.

Celep, Z. ve Kumbasar, N. (2004). stanbul: Deprem Mhendisliine Giri ve Depreme Dayankl Yap Tasarm.
Chopra, A. K. (1995). Dynamics of Structures - Theory and Applications to Earthquake Engineering. New Jersey:
Prentice Hall.
Clough, R. W. ve Penzien, J. (1993). Dynamics of Structures (Second Edition). Singapore: McGraw-Hill Inc.

akrolu, A. ve zer, E. (1980). Malzeme ve Geometri Deiimi Bakmndan Lineer Olmayan Sistemler. Ankara:
Ankara Matbaa Teknisyenleri Basmevi.
atal, H. H. (2005). Yap ve Deprem Mhendisliinde Matris Yntemler. zmir: Dokuz Eyll niversitesi
Mhendislik Fakltesi Basm nitesi, 2. Bask.
atal, H. H. (2007). Yap Dinamii Ders Notlar. zmir: Dokuz Eyll niversitesi Mhendislik Fakltesi.

DBYYHY (2007). Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik. Ankara.


Ersoy, U. (1978). Beton ve Betonarmenin Dorusal Elastik Olmayan Davran. Ankara: MO Yaynlar, 125.
Ersoy, U. ve zcebe, G. (2001). Betonarme. stanbul: Evrim Yaynevi, 2. Bask.
Ersoy, U., Tankut, T. ve Suleiman, R. (1993). Behaviour of Jacketed Columns. ACI Structural Journal. V.90, No.3,
288-293.
Ersoy, U. (1978). Beton ve Betonarmenin Dorusal Elastik Olmayan Davran. Ankara: MO Yaynlar, 125.
Federal Emergency Management Agency, (2000). FEMA 356 Prestandart and Commentary for the Seismic
Rehabilitation of Buildings. Washington DC.
Federal Emergency Management Agency, (2004). FEMA 440 Improvement of Nonlinear Static Seismic Analysis
Procedures. Washington DC.
Hasgr, Z. ve Gndz, A. N. (1996). Betonarme ok Katl Yaplar (1. Bask). stanbul: Beta Yaynevi.
nel, M., zmen, H. B. ve Bilgin, H. (2008). Sarg Etkisi Modelleme Analiz program (SEMAp), Betonarme
Elemanlarn Dorusal tesi Davranlarnn Bilgisayar Ortamnda Modellenmesi. Denizli: Tbitak Proje No:
105M024.
Lefort, T. (2000). Advanced Pushover Analysis of RC Multi-Storey Buildings. MSc Dissertation. Imperial College
of Science, Technology and Medicine.
MacGregor, J. G. (1997). Reinforced Concrete: Mechanics and Design. New Jersey: Printice Hall.

Mander, J. B., Priestley, M. J. N ve Park, R. (1988). Theoretical stress-strain model for confined Concrete. J. Struct.
Div. ASCE, 114(8).
Mander, J. B. (1984). Seismic Design of Bridge Piers. PhD Thesis. New Zealand: University of Canterbury.
zer, E. (2008, 7 ubat). Yap Sitemlerinin Lineer Olmayan Analizi Ders Notlar. http://www.ins.itu.edu.tr/eozer.
Rodriguez, M. ve Park, R. (1994). Seismic Load Tests on Reinforced Concrete Columns Strengthened by Jacketing.
ACI Structural Journal. V.91, No.2, 150-159.
Temur, F. (2007). Statik tme (Pushover) Yntemi Kullanlarak Yaplarn Analizi. Yksek Lisans Tezi. Sakarya:
Sakarya niversitesi Fen Bilimleri Enstits.
Topu, . B., Burak, I., Tatar, . ve Abi, E. (2005). Depremde Hasar Grm Betonarme Binalarn Ferrocement
Panellerle Glendirilmesi. Kocaeli: 23-25 Mart 2005 Deprem Sempozyumu.
Trker, K. (2008). Yap Statiinde zel Konular. Ders Notlar. Balkesir: Balkesir niversitesi.
Uar, T. (2005). Yap Sistemlerinin Dorusal Olmayan Analizinde zm Yntemleri. Yksek Lisans Tezi. zmir:
Dokuz Eyll niversitesi Fen Bilimleri Enstits.
Uzsoy . (2001). Yap Dinamii ve Deprem Mhendislii. zmir: Dokuz Eyll niversitesi Mhendislik Fakltesi
Yaynlar.
Yn, B. (2007). Betonarme Yaplarn Statik tme Analizi le Performanslarnn Belirlenmesi. Yksek Lisans Tezi.
Elaz: Frat niversitesi Fen Bilimleri Enstits.

Yksel, . (2005). Sistem Akma Deplasmannda Yeni Bir Yaklamla Snek Yaplarda Performans
Deerlendirilmesi. Kocaeli: 23-25 Mart 2005 Deprem Sempozyumu.
Yksel, . ve Polat, Z. (2002). Betonarme ereve Sistemlerinde Sistem Akma Parametrelerinin Tespiti. ECAS 2002
Uluslararas Yap ve Deprem Mhendislii Sempozyumu. Ankara: ODT.

TEEKKR EDERM.

You might also like