You are on page 1of 10

26/01/2015

AfdioWikipdia,aenciclopdialivre

Afdio
Origem:Wikipdia,aenciclopdialivre.

Osafdios,afdeos,pulgesoupiolhosdasplantassoinsetos
diminutosquesealimentamdaseivadeplantas,dasuperfamlia
dosafidodeos,ouAphidoidea(algumasfontesregistam
Apidoidea1)nadivisoHomopteradaordemdosHemiptera.
Cercade250espciesconstituemsriaspragasparaa
agricultura,florestaejardinagemaosugaremaseivadasplantas
eservindocomovetordetransmissodevrus2.

Afdios
Ocorrncia:2800Ma

Pre O S D C P T J

K Pg N

Ajoaninhaumdosseusprincipaispredadores2.Existempor
todoomundo,emboraamaioriaprefiraasregiestemperadas2.
Somaisfrequentesemregiestemperadas,ondetambm
existemmaiordiversidadedeespcies,aocontrriodoque
acontececomoutrosgrupostaxonmicosdeseres,que
costumamapresentarmaiorbiodiversidadeemzonastropicais3.
Podemmigrarporgrandesdistncias,principalmenteatravsde
dispersopassiva,levadospelovento.Porexemplo,acreditase
queopiolhodaalface(Nasonoviaribisnigri)4terse
dispersadoapartirdaNovaZelndiaparaaTasmniadesta
forma.5Asuadispersoanvelglobaldevesetambmao
transporte,porpartedehumanos,demateriaisvegetais
infectados.

ndice
1Taxonomia
1.1Relaocomfiloxerdeoseadelgdeos
2Anatomia
3Alimentao
3.1Mutualismo
4Reproduoemigrao
5Evoluo
6Importnciaeconmicaecontrolo
7Algumasespcies
8Refernciasbibliogrficas

Taxonomia
OsafdeospertencemsuperfamliaAphidoideanadiviso
hompteradaordemHemiptera.Classificaesrecentesdos
Hemipterareduziuoantigogrupotaxonmico"Homoptera"em
duassubordens:Sternorrhyncha(e.g.,afdeos,moscasbrancas,
cochonilhas(superfamliaCoccoidea),psildeos,etc.)e
http://pt.wikipedia.org/wiki/Af%C3%ADdio

Afdiosnumcauledefuncho

Classificaocientfica
Reino:

Animalia

Filo:

Arthropoda

Classe:

Insecta

Ordem:

Hemiptera

Subordem:

Sternorrhyncha

Superfamlia: Aphidoidea
Famlias
Anoeciidae
Aphididae
Drepanosiphidae
Greenideidae
Hormaphididae
Lachnidae
Mindaridae
Pemphigidae
Phloeomyzidae
1/10

26/01/2015

AfdioWikipdia,aenciclopdialivre

Auchenorrhyncha(e.g.,cigarras,cicadeldeos,membracdeos,
fulgoromorfos,etc.).Reclassificaesmaisrecentes
rearranjaramsubstancialmenteasfamliapertencentesaos
Aphidoidea:algumasantigasfamliasforamreduzidasa
subfamlias(porexemplo,Eriosomatidaetransformousena
subfamliaEriosomatinae),emuitasoutrasantigassubfamlias
foramelevadascategoriadefamlia.

Thelaxidae
Vejatambmasuperfamlia
Phylloxeroidea

Relaocomfiloxerdeoseadelgdeos
So,porvezes,tambmconsideradascomoafdiosasespciesdasfamliasPhylloxeridae,Adelgidaeeda
famliaextintaElektraphididae,todosdasuperfamliaPhylloxeroidea,6aindaquetenhamcaractersticas
distintas.Porexemplo,osadelgdeosnoapresentamcornculas,caractersticasdos"verdadeirosafdeos".
Conhecemsecercade4000espciesdeafdios,7classificadasem10famlias(noincluindoastrsatrs
referidas).2
Segundoalgunstaxonomistas,estasuperfamliaapenasdividida
emtrsfamliasmuitoproximamenterelacionadasemtermos
filogenticos:Aphididae,AdelgidaeePhylloxeridae.8Nestecaso,
afamliaAphididaeaparecedivididanassubfamliasMindarinae,
Anoeciinae,Phloeomyzinae,Hormaphidinae,Calaphidinae(que
incluiDrepanosiphinaeeThelaxinae),Lachninae,
Chaitophorinae,Eriosomatinae(antes,Pemphiginae),
GreenideinaeeAphidinae.9Outrosautores,ainda,considerama
existnciadeduassuperfamlias:PhylloxeroideaeAphidoidea,
dentrodaordemHomoptera,caracterizadasporseremcompostas
porespciesdeinsetossugadoresdeseivavegetal.10
Talcomoosafdeos,afiloxera(insetoquecausouumagrande
pragaquedevastouaviticulturaeuropeianosculoXIX)
alimentasedaseivaquecorrenasrazes,folhasegalhos(de
videira),masnoproduz,aocontrriodosafdeos,nemmelada
nemsecreesdascornculas.11
Osadelgdeostambmsealimentamdeseivadofloemade
plantas.Descritosporvezescomoafdeos,distinguemsedestes
pelofactodenoapresentaremcaudanemcornculas3.

Formasexparadefiloxera
(Daktulosphairavitifoliae,porvezes
consideradatambmcomosendoum
afdeo.)

Anatomia
Variamemtamanho,de1a10mmdecomprimento.12So,
geralmente,decoruniforme,baaoubrilhante,existindo
espcimescastanhos,cinzentos,amarelos,verdes,vermelhosou
pretos1.

Afdioexcretandoceradefensiva
pelascornculas.

http://pt.wikipedia.org/wiki/Af%C3%ADdio

Osrgosquemelhorcaracterizamestesinsectossoaspeas
bucaisdesignadascomoestiletes13,queformamumaprobscide
queseprojectanazonaintermdiaposteriordasarticulaes
anteriores2,queusamparafurarasuperfciedosvegetaisesugar
asuaseiva8.

14

2/10

26/01/2015

AfdioWikipdia,aenciclopdialivre

Osafdeostmdoisolhoscompostosedoistubrculosoculares(triomatdeos),14constitudosportrs
lentes,ouomatdeos,localizadosacimaeportrsdosolhoscompostos2.Tmdoissegmentostrsicos
(tarsosbiarticulados)12.Oquintosegmentoabdominalsuportaumpardetubosnasuperfciedorsal
posteriordesignadoscomosifnculosoucornculasdispostasdeformaascendente,dirigindoseparaa
parteposteriordocorpo2.Ossifnculosproduzemumaceradefensivaricaemtriacilgliceris.
Geralmente,tmtambmumaprojeco,emformadecauda,naparteinferior,entreascornculas,no
ltimosegmentoabdominal2.
Tmumcorpomole,longo,comarticulaesfinas.Existemformascomousemasasnosdoissexos.As
asas,quandoexistem,formamdoisparesenlaados,transparentes,apresentandoapenasumanervura
quitinosalongitudinalproeminente.Emrepouso,asasasestosempreemposioerectaouhorizontal1.
Asantenasdosafdeossocompostaspordoissegmentosbasaiseumflagelocomquatrosegmentos.Os
ltimostrsdestessegmentosdividemsenumaparteproximaleumapartedistal,maisfina,designada
comoprocessusterminalis2.

Alimentao
Muitosdosafdiossomonfagos(alimentamseapenasdeuma
espciedeplantacomoopiolhodomorangueiro,ouAphis
forbesi),masamaioriapolfaga(comoopiolhodafava,ou
Aphisrumicis,quecolonizacercade200espcies)1.
TalcomoacontececomoutrassuperfamliasdaordemHemiptera
(CicadoideaeCoccoidea),osafdiosalimentamsepassivamente
deseivadosvasoscondutoresdofloemadasplantasque
parasitam.Comoestaseivaestsujeitaapresso,entra
directamenteparaointeriordocanalalimentardopulgoquando
esteperfuraovasocondutor.Osafdeospodemaindaalimentarse
activamente(porsuco)daseivapresentenoxilema,quando
estocomsede.
Jseacreditouquefossemascornculasasegregarasubstncia
designadaeminglscomo"honeydew",ouseja,"orvalhodemel"
designadaemportugus,apenas,como"melada"queosafdeos
tambmsegregam.15Hojeemdiasabesequeesteproduzidono
Formigarecolhendoameladadeum
prpriocanalalimentar,anlogoaosnossosintestinos,resultando
afdeo.
doexcessodeseivaquenochegaaserconsumidapeloinseto.
Comoaproporodeacaresnaseivamuitomaiorqueade
compostosazotados,eacimadasnecessidadesdosafdeos,estesvonecessitardeingerirgrandes
quantidadesdeseiva,demodoaobteraquantidadenecessriadecompostosazotados.Oqueno
digerido,vaiconstituiramelada,ricaemacaresequeparticularmenteprocuradapelasformigas.3

Mutualismo
Algumasespciesdeformigascriamafdeos,protegendoosdosseuspredadoresnaturais,demodoa
recolherdelesameladaqueproduzem,oqueconstituiumaformademutualismo.2..poressarazoque
so,porvezes,designadoscomo"vacadasformigas"16Demodoaobteramelada,asformigas
acariciamosafdeoscomassuasantenas,17comportamentoquealgumastambmestabelecem,visandoo
mesmofim,comcochonilhasfarinhentas.18

http://pt.wikipedia.org/wiki/Af%C3%ADdio

3/10

26/01/2015

AfdioWikipdia,aenciclopdialivre

Algumasdestasespciesdeformigaspastorasreneme
armazenamovosdeafdiosnosseusformigueirosduranteo
inverno.Naprimavera,fazemretornarosafdiosrecmeclodidos
paraasplantasondesealimentaro.Outrasespciesdeformigas,
comoaformigaamareladopradoeuropeia,Lasiusflavus19geram
grandesenxamesdeafdiosquesealimentamapartirdasrazesde
plantasnaprpriacolniadeformigas.Asformigasrainhas,ao
saremparafundarumanovacolnia,levamconsigoumovode
afdioparaacriarumnovoenxame17.
Outravariaonestegneroderelaoentreformigaseafdeos
envolveborboletasdafamliadoslicaendeoseformigasdo
gneroMyrmica.Porexemplo,borboletasdaespcieNiphanda
fuscafazemaposturadeovosemplantasondeasformigascriam
umapopulaodeafdeos.Dosovosnascemlagartasquese
alimentamdosafdeos.Nessecaso,asformigasnodefendemos
afdeos,maslevamaslagartasparaoseuformigueiro,ondesero
alimentadaseondeseroelasaproduzirmeladautilizadapelas
formigas.Quandoaslagartasatingemoseutamanhomximo,
arrastamseparaaentradadacolniaondesetransformamem
pupas,dentrodecasulos.Duassemanasdepois,asborboletas
emergemdoscasuloselevantamvoo.20

Formaaladadepiolhodacerejeira
bravaquemigra,noOutono,dos
cereaisparaoseuhospedeiro
primrio(azereirodosdanados).

Algumasabelhasemflorestasdeconferastambmrecolhem
meladadeafdiosparaproduzir"meldemelada"21.
Quasetodososafdeoshospedambactriasendossimbiontesem
FormigadogneroMyrmica
clulasespecializadas(osbactericitos)que,crse,sintetizam
recolhendoameladadeumafdio.
aminocidos,esterisevitaminasessenciaisquenoesto
presentesnaseiva,provenientedofloema,consumidapelo
insecto.22AbactriaBuchneraaphidicolaamaiscomumnestesafdeosepareceestarrelacionadacom
afunoreprodutivaecomodesenvolvimentodosafdeos,jquenoaparecenosmachosevai
diminuindoasuapopulaomedidaqueoafdeoenvelhece.Abactriatransmitidasdescendentes
aindanoestdiodeovo.Outrasespciesdeafdeos,emparticulardogrupoCerataphidinitmclulas
hospedeirasdelevedurasnohemocelo2.

Reproduoemigrao
Almdasuarelevnciadopontodevistaeconmico,osafdios
despertamespecialinteressedevidoafenmenosrelacionados
comapropagaodasuaespcie.Nocasodopiolhodaroseira
(Aphisrosae),aquidadacomoexemplo,aindaqueexistam
algumasdiferenasnociclodevidadeoutrasespciesde
afdeos,aposturadosovosacontecenoOutono,porpartede
fmeasfertilizadas.23Essesovospermanecemjuntoplanta
duranteoinvernoeeclodemnaPrimavera,dandoorigema
fmeasfundadoras1.Emseguida,estasfmeas,quepodemter
Fmeafundadoradandoluz.
asas(virgoalata)ouno(virgoaptera),reproduzemse
partenogenicamente,ouseja,semaintervenodequalquer
macho,desenvolvendoseoembriodenovasfmeasapartirdeovosnofertilizados23.

http://pt.wikipedia.org/wiki/Af%C3%ADdio

4/10

26/01/2015

AfdioWikipdia,aenciclopdialivre

Soespecialmentecuriosasestas"geraesencaixadas"
(telescopinggenerations),segundoaexpressodePavel
KindlmanneA.F.G.Dixon,nasquaisasfmeasdesenvolvem,
porviviparidade,outrasfmeasnointeriordoseucorpoque,por
suavez,podemjestaracriaroutroembrio,comoumasriede
Matrioskas(asbonecasrussas)dentroumasdasoutras24
Asnovasgeraesdefmeas,assimnascidas,sogeneticamente
iguaissprogenitoras,formandoumclone,aindaquetenham
menorporte.Esteprocessodemultiplicaodospulges
mantmsedurantetodooVero,comgeraessucessivasde
fmeas,chegando,emalgumasespcies,aperfazercercade16
geraes,emboraalgumasespciestenhamapenasduas
geraes,comonopiolhoverdedopessegueiro.25Destaforma,
umasfmea,nascidanaPrimavera,poderteratalguns
milharesdedescendentesnumsanoquasetodoselesfmeas,
exceptonoOutono,emquecomeamaapareceraschamadas
formas"sexparas",todaselasaladas,incluindoosmachos.D
Imagemdeafdioobtidaatravsdeum
seentooacasalamentoesopostososovosquepreservaroa
microscpioeletrnicodevarredura
espcieduranteosmesesfriosdeInvernoequeincubarona
Primavera.Odesenvolvimentodeumaninfaatformaadulta
reprodutoradecorreemapenascercadeoitodias.26Contudo,esteprocessodereproduosexuada
apenasarespostaaosestmulosclimticos,norespondendoaqualquer"relgiobiolgico"defacto,
afdeosfmeasmantidosnummeioartificialondeascondiesdetemperaturasemantmfavorveis
continuaroasuareproduoagmicaduranteanosseguidos,semsernecessrioonascimentode
machos21.
Reparese,portanto,queestasespciestantosovivparasquantoovparas,dependendodapocadoano.
DuranteaPrimaveraeoVeroreproduzemse,namaiorpartedoscasos,porpartenognese,sendo
vivparos(dizse,porisso,quesofmeasvirginparas).NoOutonoreproduzemsesexualmente,
ocorrendooacasalamentoentremachosefmeas,etornamseovparos,realizandoaposturadealguns
ovos(nomuitos).Devidoaestaalternnciadeciclosreprodutivosdistintos,dizsequeestesinsectos
passamporpartenognesecclicaouestacional,ouseja,soinsectoscomreproduoholocclica27.
Aindaqueosfactoresquedeterminamestesfenmenosaindanosejamclaramentecompreendidos,
acreditasequeoaparecimentodemachosestrelacionadocomadescidadatemperaturanoOutonoe
comaescassezdealimento.Tambmsecolocaahiptesedequeonascimento,porviviparidade
partenognica,defmeasaladaspodeestarrelacionadocomadiminuiodaquantidadeoudaqualidade
daseivaobtidaapartirdaplantaondeselocalizaacolniadeafdeos.Asfmeascomasaspodero,
ento,colonizaroutrasplantas,deslocandosepelovooporvezes,chegamamigrarparaespcies
diferentesdeplantas.Porexemplo,opiolhodama(Aphismali),depoisdeproduzirsucessivas
geraesdefmeaspteras(semasas)juntodaplantaquetipicamentelhedalimento,dorigema
fmeascomasasquemigrameformamnovascolnias,porexemplo,emgramneas,comoomilho.
Asmigraespodemserdotipoabsoluto,setodososafdeosdeumacolniamudamparaumanova
planta(abandonandoohospedeiroprimrio),oudotipofacultativo,quandoapenaspartedapopulao
procuraumhospedeirosecundrio.Osafdeosaladosrealizamnosovooactivo,mastambmvoo
passivo,planandonoventocomgrandefacilidade,chegandomesmoaacompanharasmassasdearem
movimentoatcercade5000metrosdealtitude,comofoicomprovadoporLucienBerlandquecapturou
algumasespciesnestasregiesatmosfricas1.Estepoderdedispersojustificaofactodeassuas
espciesseremconsideradasubquasoucosmopolitas.

http://pt.wikipedia.org/wiki/Af%C3%ADdio

5/10

26/01/2015

AfdioWikipdia,aenciclopdialivre

OPhylloxeravastatrix,insectoquecriaenormesprejuzosnasvinhasaoatacarasfolhaserazesdas
videirasesttambmrelacionadocomosafdeos.AsuaformadereproduoassemelhasedoAphis
rosae,acimadescritasumariamente.NoOutono,postoapenasumovofrtilporcadaumadasfmeas
pteras,numafendadacascadavideira,ondeficaprotegidoduranteoInverno.Desteovonasceroutra
fmeaptera,naPrimavera,quefarumaescoriao(galha)nasfolhasjovens,ondefaraposturade
umaquantidadeapreciveldeovos.Algunsdosespcimesjuvenisrepetemaoperaodeprnovosovos
emnovasfolhas(formasgalcolas),enquantoqueoutrosdescematsrazesdaplanta,constituindoas
chamadas"formasradcolas".Estas,talcomoasformasprimaveris,reproduzemseassexuadamente,
dandoorigemageraessucessivasdeespcimescapazesda
posturadeovos.NocursodoVero,dealgunsdosovosnascem
fmeasaladascomacapacidadedeprovosdosquaisnascero
machosefmeaspteras.Dauniosexualdestesdescendentes,
nasceroosovosqueeclodironaPrimavera.

Joaninhacomendoumafdeo

Enxamedeafdeossobrebrcolos.

Existeumaespciedeafdeodorepolhoquesereproduz
especialmentenoVero.Todososseusespcimessofmeas
quepodemsobreviverpormaisde41geraessucessivas.De
facto,semuitosnomorressemduranteessamultiplicao,oseu
nmeroascenderiaamaisdemilquatriliesemeiodeespcimes
(1.5x1027)nofinaldaestao.ClculosefectuadosporHerrick
indicavamqueumnicopiolhodacouve(Brevicoryne
brassicae),com1mgdepesopoderia,teoricamente,originar
umapopulaocujopesoascenderiaa
de
toneladas(cercadecincovezesototaldopesoestimadoda
populaohumana)claroquerestriesdealimento,os
predadoresentomfagoseoutrascontrariedadesnopermitem
talproliferao1.Asfmastmdoiscromossomassexuaisos
machostmapenasum.

Evoluo

Osafdeos
apareceram,provavelmente,h280milhesdeanos,no
Carbonfero.Crsequesealimentassemdegimnosprmicas
comoasCordaitaleseCycadophyta.Ofssilmaisantigode
afdeopertenceespcieTriassoaphiscubitusdoTrissico.
Existiam,ento,poucasespciesdeafdeosques
comearamaapareceremmaiornmerocomaexistnciade
angiospermash140/160milhesdeanos,noCretcico
Inferior,quepermitiramaespecializaodestesinsectospor
diversasplantas.OsProciphilini(Pemphigidae),Mindarus
(Mindaridae)eosNeophyllis(Drepanosiphidae),por
exemplo,parecequeforamosprimeirosaserelacionarde
formamaisexclusivacomasconferas.
Osprimeirosafdeosnoeramexactamentecomoosactuais.
rgoscomoacaudaouossifnculosnosedesenvolveram
senoapartirdoCretcico.
Amaiorpartedasfamliasdeafdiosfoiafectadapela
ExtinoKT,quevitimoutambmosdinossauros.28
http://pt.wikipedia.org/wiki/Af%C3%ADdio

PulgesemmbardoBltico

6/10

26/01/2015

AfdioWikipdia,aenciclopdialivre

Importnciaeconmicaecontrolo
Osafdiossoumadaspragasquemaispreocupam
agricultoresesilvicultores,nosporquediminuemo
rendimentodasplantas,cujaseivalhesretirada,
colonizando,emgrandenmero,caules,folhas,gemas,flores,
frutoserazes,comopropiciamoutrosproblemas.Amelada
quesegregamfavoreceoaparecimentodefungos.1.As
plantassofremtambmcomatransmissodefitovrusde
plantaparaplanta,injectadospeloafdeoaoperfuraremos
vasoscondutoresdaplantaenquantosealimenta.Isso
acontece,porexemplo,nabatata,cereais,beterrabasacarinae
citrinos21Taisinfecesvricaspodemmesmolevarmorte
daplanta.
Umadasformasdecontrolaroseuaparecimentonasculturas
incentivandoeprotegendoasespciesdeinsectosquedeles
sealimentam(afidfagos),comoosSyrphidae,os
Cicindelinae,osHemerobiidaeealgunsHymenoptera(ainda
queasformigas,destegrupo,incentivemasuapropagao,
algumasvespasajudamaoseucontrolo,comoasvespas
parasitides).Entreoutrosimportantesinimigosnaturaisdos
afdeospodemosaindareferiralarvadomosquitoAphidoletesaphidimyza,aranhasdafamlia
Thomisidae(aranhascaranguejo),crisopdeos,29fungosentomopatognicos,comooLecanicillium
lecanii30eosEntomophthorales.31
Umsirfdeo,provavelmenteaovipositar
juntocolniadeafdeos.Alarvaao
eclodiriralimentarsedosafdios.Os
sirfdeosconstituemumdosmeiosnaturais
decontrolodapopulaodeafdeos.

Existemdiversosinsecticidasutilizadosnoseucontrolo,masprefervelutilizarprodutosorgnicosou
querespeitemospredadoresnaturaisdapraga.Umasoluoecolgicaenotxicaconsisteemproduzir
umacaldacombaseemleomineralquedeveseraplicadanaplantaduranteotempoquente(prefervel
maisde40Celsius,emborataistemperaturassejamrarasnoinciodaPrimavera,alturaemqueestacalda
setornariarealmentetil,jquenopermiteodesenvolvimentoembrionriodosafdios,aindanoovo),
desdequenoseprevejaumsbitoarrefecimentonas24horassubsequentes.Paraproduziressacalda,
deveseferveremisturarmuitobem4litrosdeleomineralcom1/2kgdesabobasedeleoedois
litrosdegua.Juntamse,depois,vintepartesdeguaparaumapartedestepreparado,misturandobeme
aplicandoimeditamenteparaqueoscomponentesnosedesagreguem.Nocasodecitrinos,noconvm
utilizarestepreparadocaseiro,jqueapelculaqueseformapodecausardanosnasfolhas.32

Algumasespcies
Piolhodacouve(Brevicorynebrassicae)
PiolhodamaouPulgoverdedamacieira(AphismaliouAphispomi)
Piolhodaroseira(MacrosiphumrosaeouAphisrosae)
Piolhodoalgodo(Aphisgossypii)
Piolhodolpulo(Phorodonhumuli)
Piolhodopessegueiro(AnuraphispersicaeeMyzuspersicae)1
Piolhograndedaervilha(Acyrthosiphonpisum)
Piolhonegrodafava(Aphisfabae)
Vriasespciesdesignadascomopiolhoverde.
Vriasespciesdesignadascomopiolhonegro.
Piolhoverdedopessegueiro(HyalopterusarundinisouMyzuspersicae)
Pulgodabananeira(Pentalonianigronervosa)
Pulgodaervadoce(CavariellaaegopodiiouHyadaphisfoeniculi)
http://pt.wikipedia.org/wiki/Af%C3%ADdio

7/10

26/01/2015

AfdioWikipdia,aenciclopdialivre

Pulgodaespiga(Sitobiongranarium,ouMacrosiphumavenaeeaespcieSitobionfragariae)
Pulgograndedabatatinhaoupulgodabatata(Macrosiphumeuphorbiae)
Pulgolangerodasmacieiras(Eriosomalanigerum)1
PulgonegrodopessegueiroAnuraphispersicae

Refernciasbibliogrficas
1. abcdefghijkCASTELOBRANCO,FernandoAfdio,in"EnciclopdiaVerboLuso
BrasileiradaCultura,EdioSculoXXI",VolumeI,EditorialVerbo,Braga,Janeirode1998
2. abcdefghijklRAMEL,Gordon,Gordon'sAphidPage
(http://www.earthlife.net/insects/aphids.html)acessoa14demarode2009
3. abcMcGAVIN,GeorgeC.,"BugsoftheWorld",FactsonFile,NovaIorque,1993,ISBN
0816027374
4. Nomesdevriosinsectos(http://www.pherobase.com/database/commonname/commonnames
indexportuguese.php)(emportugus).
5. PipCourtney,Landline(30deoutubro,2005).Scientistbattleslettuceaphid
(http://www.abc.net.au/landline/content/2005/s1493620.htm)AustralianBroadcastingCorporation.
Visitadoem1dejaneirode2007.
6. WGIEREK,Piotr,ApterousPhylloxeroidea(Hemiptera,Sternorrhyncha)fromBalticamber
(http://www.isez.pan.krakow.pl/journals/azc_i/pdf/46(suppl)/27.pdf)in"Actazoologica
cracoviensia",46(suppl.FossilInsects):277283,Krakw,15deoutubrode2003,acessoa10de
marode2009
7. DIXON,A.F.G.,Aphidreproductivetacticsin"Populationstructure,geneticsandtaxonomyof
aphidsandThysanoptera,TheHague,1987,SPBAcademicPublishingpp.318
8. abSTOETZEL,ManyaB.,AntennalandOtherCharactersUsefulinIdentificationofthe
Aphidoidea(Homoptera)(http://www.sel.barc.usda.gov/aphid/antenna.pdf),Proceedingsofthe
EntomologicalSocietyofWashington,1998
9. RESH,VincentH.,CARD,RingT."EncyclopediaofInsects",pp.1085
(http://entomology.ucdavis.edu/gullanandcranstonlab/Gullanpdfs/SternoChapter.pdf),Academic
Press,2003acessoa15demarode2009
10. AphidEcologyAnoptimizationapproach,SecondEdition,A.F.G.Dixon,Springer2nded.
edition(1997),ISBN0412741806
11. BiologyandManagementofGrapePhylloxera
(http://arjournals.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev.ento.46.1.387?journalCode=ento),
JeffreyGranett,M.AndrewWalker,
LaszloKocsis,andAmirD.Omer,AnnualReviewof
Entomology,Vol.46:387412,Janeirode2001,doi10.1146/annurev.ento.46.1.387
12. SARTORIO,Christina,BRADY,Zachary,AphidPopulation:SoldierTypesandtheir
AssociationwithNonSoldiers
(http://dimacs.rutgers.edu/Workshops/Biomath/slides/SartorioBrady.ppt)acessoa14demarode
2009
13. SILVA,MarceloLopes,AnlisedaDiversidadeGenticadosAfdeosSchizaphisgraminum
(Rondani)eMetopolophiumdirhodum(Walker)(Hemptera:Aphididae)
(http://dspace.c3sl.ufpr.br/dspace/bitstream/1884/1535/1/Silva,%2BMarcelo%2BLopes%2Bda.pdf),
Curitiba,2005,pp.42
14. R.A.CanningsandG.G.E.Scudder.TheInsectFamiliesofBritishColumbia
(http://www.geog.ubc.ca/biodiversity/efauna/InsectGlossary.html).In:Klinkenberg,Brian(Editor).
2008.EFaunaBC:ElectronicAtlasoftheFaunaofBritishColumbia(http://www.efauna.bc.ca).
LabforAdvancedSpatialAnalysis,DepartmentofGeography,UniversityofBritishColumbia,
Vancouver.[InsectGlossary]
15. DefencebySmear:SupercoolingintheCornicleWaxofAphids
(http://www.nature.com/nature/journal/v211/n5044/abs/211073a0.html),JohnS.Edwards,Letters
toNature,Nature,211,7374,02Julho1966doi:10.1038/211073a0
16. CASE,CharlesC.,"Curiosities(http://books.google.com.br/books?
http://pt.wikipedia.org/wiki/Af%C3%ADdio

8/10

26/01/2015

AfdioWikipdia,aenciclopdialivre

id=Jeoj4A0vjv0C&pg=PA28&dq=%22ants%27+cow%22+aphids&hl=ptPT)",ReviewandHerald
PubAssoc,2007,ISBN0828019169
17. abAnt,LindaM.HooperBui,WorldBookEncyclopedia,2008,ISBN9780716601081
18. GrapeMealybugs(Pseudococcus)(http://www.ipm.ucdavis.edu/PMG/r302301811.html)(em
ingls)(agosto2008).Visitadoem24dejunho.
19. InsectsoftheWorld,AnthonyWootton,Blandford,CassellPlc,1984,reprinted1999,ISBN
0713723661
20. pp.78e79,InsectsandSpiders,TimeLifeBooks,ISBN0809496879
21. abcAphid,HenryG.Stroyan,McGrawHillEncyclopediaofScienceandTechnology,8th
Edition,1997,ISBN0079115047
22. DOUGLAS,AE.(1998)."Nutritionalinterctionsininsectmicrobialsymbioses:Aphidsandtheir
symbioticbacteriaBuchnera".AnnualReviewofEntomology43:17[][]8.
DOI:10.1146/annurev.ento.43.1.17(http://dx.doi.org/10.1146/annurev.ento.43.1.17).ISSN
00664170.
23. abAphides(http://encyclopedia.jrank.org/ANC_APO/APHIDES_pl_of_Aphis_.html)"1911
EncyclopediaBritannica",VolumeV02.
24. P.Kindlmann,A.F.G.Dixon(1989):DevelopmentalConstraintsintheEvolutionof
ReproductiveStrategies:TelescopingofGenerationsinParthenogeneticAphids
(http://www.jstor.org/pss/2389567),emFunctionalEcology,vol.3,n5.ISBN
25. PacificNorthwestInsectManagementHandbook(http://weeds.ippc.orst.edu/pnw/insects?
19VGTB11.dat).Visitadoem18demarode2009.
26. FLINT,M.L.(30deAbrilde2005).PestNotes:Aphids
(http://www.ipm.ucdavis.edu/PMG/PESTNOTES/pn7404.html)UCANRPublication7404.
Visitadoem18demarode2009.
27. SOUZA,JoelCorrea.In:MinistriodaEducao.OVERAL,WilliamLeslieGUSMO,Antonio
LopesdeOHASHI,OrlandoShigueo.ParticipaoembancadeJoelCorreadeSouza.Aspectos
biolgicos,capacidadedepredaoedesenvolvimentoemtemperaturasconstantesde
Ceraeochrysacaligata(Banks,1946)(Neuroptera:Chrysopidae)alimentadacomBrevicorine
brassicae(L.,1758)(Hemipetra:Aphididae)..(http://www.cipedya.com/web/FileDownload.aspx?
IDFile=168443)[S.l.:s.n.],2006.ISBNCDD632.96.Visitadoem21demarode2009.
28. Aphidoidea,porDavidL.SternandNancyA.Moran(http://tolweb.org/tree?group=Aphidoidea)
(emingls).
29. LeonardoRodriguesBarbosaCsarFreiredeCarvalhoBrgidaSouzaetal(2008):Eficincia
deChrysoperlaexterna(Hagen,1861)(Neuroptera:Chrysopidae)nocontroledeMyzuspersicae
(Sulzer,1776)(Hemiptera:Aphididae)empimento(CapsicumannumL.),emCinciae
Agrotecnologia,vol.32,n4.
30. ElsevierInc.(2007):PotentialofLecanicilliumspeciesfordualmicrobialcontrolofaphidsand
thecucumberpowderymildewfungus,Sphaerothecafuliginea,emBiologicalControl,vol.40,n
3.
31. CharlotteNielsenToveSteenberg(2004):Entomophthoraleanfungiinfectingthebirdcherryoat
aphid,Rhopalosiphumpadi,feedingonitswinterhostbirdcherry,Prunuspadus,emJournalof
InvertebratePathology,vol.87,n1.
32. Dormantoilspraycaldanotxicaparaevitaronascimentodepulges
(http://www.allwoodwork.com/tips/dormantoilspray.htm)(emingls).

Obtidade"http://pt.wikipedia.org/w/index.php?title=Afdio&oldid=40946527"
Categorias: Hemiptera Afdios Pragasagrcolas
Estapginafoimodificadapelaltimavez(s)20h36minde27dedezembrode2014.
EstetextodisponibilizadonostermosdalicenaCreativeCommonsAtribuioCompartilha
Igual3.0NoAdaptada(CCBYSA3.0)podeestarsujeitoacondiesadicionais.Paramais
http://pt.wikipedia.org/wiki/Af%C3%ADdio

9/10

26/01/2015

AfdioWikipdia,aenciclopdialivre

detalhes,consulteasCondiesdeUso.

http://pt.wikipedia.org/wiki/Af%C3%ADdio

10/10

You might also like