Gic Ng Online

Vn t t nhn t gc Tm l hc & Pht hc

Gic Ng - Tt c mi ngi sng trong ci i ny u khng di mt
ln nm tri mi v ca kh au. V khng t ngi phi i din vi nhng
ni au kh cng cc, dng nh khng cn li thot. Trong tnh cnh , mt
s ngi tm n ci cht - t t - xem nh y l gii php duy nht m h
c th chn thot khi tnh cnh en ti trong hin ti.
Theo thng k ca T chc Y t th gii, mi nm c hn 1.500.000 ngi t
t, v t t ng hng th 10 trong s nhng nguyn nhn dn n t vong trn th
gii. c bit, i vi tui thanh thiu nin v ngi ln di 35 tui, t t l mt
trong nhng nguyn nhn hng u dn n t vong. Hin tng t t xy ra t
thi xa xa, v trong thi i ngy nay, t l t vong do t t ngy cng tng cao.

T t l mt hnh ng c git hi bn thn, c cp i sinh mng ca

chnh mnh. Mng sng rt quan trng. Tt c mi ngi u mun sng, u mu
cu hnh phc. Vy th ti sao li c nhng ngi t mnh tm n ci cht, t mnh
kt liu sinh mng ca mnh nh th? Tm l hc v Pht gio nhn nhn vn ny
nh th no? Liu tm l hc v Pht gio c th a ra nhng gii php no hay
gii quyt cho vn nn ny?
Quan im ca tm l hc v t t
Trong tm l hc c nhiu quan im, nhiu khi nim khc nhau v t t.
Theo nh tm l hc ngi M, Edwin Shneidman, t t l hnh ng t lm
tn thng, c chm dt sinh mng ca bn thn. T t khng phi l mt chng
bnh (mc du c nhiu ngi ngh th); t t khng phi l do s bt bnh thng
v mt sinh hc; n cng khng phi l mt hnh ng v o c, v khng phi l
mt hnh vi phm php trong hu ht cc quc gia trn th gii (mc du nhiu

th k, nhiu quc gia, ngi ta cho rng t t l mt hnh vi phm php)(1).

Charles Bagg, mt chuyn gia tm l ngi Anh, cho rng, t t l hnh ng
cp i sinh mng ca bn thn mt cch c ch tm, v hnh ng ny c th l hu
qu ca nhng chng bnh tm thn v cng c th l hu qu ca nhng ng c
khc nhau; nhng ng c ny khng nht thit phi lin quan n cc chng bnh
tm thn, nhng chng mnh hn c bn nng sinh tn ca con ngi(2).
Walter Hurst, nh tm l hc ngi New Zealand, cho rng vic a ra quyt
nh t t thng b thc y bi mun chm dt s sng hn l mun cht. T t
l mt s la chn qu quyt khi phi i din vi mt ni au kh cng cc, dng
nh vt qu mc chu ng ca c nhn v t thn khng th no gii quyt c.
Nh tm l hc ngi Ba Lan, Tadeusz Kielanowski, cho rng t t l mt
quyt nh bi thm ca mt ngi khi h khng thy ngi no a tay ra gip
h.
Trong cun sch Definition of Suicide (nh ngha v t t) xut bn nm
1985, Edwin Shneidman nh ngha t t nh sau: T t l mt hnh ng t kt
liu s sng ca bn thn mt cch c thc. y, ngi ta phi i mt vi mt
tnh cnh v cng kh khn, phc tp v h nhn thy rng t t l gii php tt nht
gii quyt kh khn (3).
Nguyn nhn dn n t t
Khi nghin cu v cc tc nhn c nguy c cao i vi hnh vi t t, cc nh
tm l hc nhn ra nhiu cn nguyn dn n hnh vi ny.
Nhn t quan trng nht v dn n nguy c t t cao nht l cc chng bnh
v tm l, nhng ri lon tinh thn, chng hn nh b bnh tm thn phn lit, b trm

cm nng, b chng ri lon lng cc (lc th vui n pht cung, lc th bun n

mc suy sp tinh thn), b sang chn tm l mnh (c th l do mt i ngi thn yu
nht, do b chi b, b ht hi,).
Lm dng cc cht kch thch l nguyn nhn ph bin th hai ca vic t t.
Vic lm dng cc cht kch thch trong thi gian ngn cng nh trong thi gian di
u lm nguy c t t tng ln. Hn 50% s ngi t t c dnh lu n vic s dng
bia ru v ma ty. Hn 25% s ngi nghin ma ty v nghin ru t t. Trong
la tui v thnh nin, vic lm dng bia ru v ma ty chim t l 70% s tr v
thnh nin t t(4).
Tip theo l nhng nguyn nhn do cc chng bnh v sinh l, nh b mc
phi cc chng bnh nan y, b khuyt tt hoc b mt kh nng vn ng do tai nn
t ngt gy ra, No b b thng tn, hot ng km hiu qu mt vi chc
nng no cng d dn n vic t t. Nhng thng tn sinh l ny gy ra thiu
nng trong qu trnh nhn thc v nh hng n cc hot ng sng, cc quan h x
hi ca ngi bnh, chng tc ng ngc tr li vi xc cm, tnh cm, tm
trng, ca ngi bnh, khin cho nguy c t t ca ngi bnh tng cao.
V cui cng l nhng tc nhn thuc v mi trng x hi. Qua cc nghin
cu v thng k cho thy, c nhng trng hp t t xy ra do nhng tc nhn,
nhng s kin bn ngoi, nhng nh hng t pha x hi, chng hn nh b ngi
yu chi b, b thy c gio pht, b bn b tru chc, b quy ri, b lm dng tnh
dc, b cng hip, b cha m trch mng, b mt cha hay m, cha m ly hn, b mt
vic, b st nghip, b v n, b phn bi, i khi nhiu thanh thiu nin t t v
mt nguyn nhn rt l i, nh thn tng ca h (ngi sao ca nhc, ngi sao in
nh, ngi mu thi trang,) b cht hoc t t, dn n vic h quyt nh cht
theo.

Bin php ngn nga s t t

Vi nhng quan im, lun thuyt v nhng kt qu nghin cu v vn t
t nh th, cc nh tm l hc xut cc gii php ngn nga s t t trong
x hi, c th nh sau:
- Tuyn chn v o to cc nhm tnh nguyn vin phc v vic t vn
cc vn lin quan n tnh ring t ca c nhn.
- Nng cao kh nng phc hi tinh thn thng qua cch t duy tch cc v cc
mi quan h x hi.
- Gio dc v s t t, bao gm c nhng tc nhn c nguy c, nhng du
hiu cnh bo, v kh nng sn sng h tr.
- Nng cao hiu qu ca cc dch v y t v phc li x hi. Nng cao cht
lng o to cc chuyn vin y t v thnh lp cc trung tm t vn cho nhng
ngi b khng hong.
- Hn ch vn bo lc trong gia nh, nh trng v x hi. Hn ch vic
lm dng cc cht kch thch gim bt nhng vn rc ri v sc khe tinh thn.
- Hn ch kh nng tip cn d dng i vi nhng phng tin dng t t.
- Can thip trc tip n nhng nhm i tng c nguy c t t cao.
Bn cnh , ng v phng din chuyn mn, cc chuyn gia tm l cn p
dng cc liu php tm l h tr nhm ngn nga, hn ch t t. C th l s
dng Liu php tm l nhm, thng qua cc chuyn gia tm l gip cho nhng
ngi c mun t t c c nhng k nng sng c bn trong i sng hng
ngy, nh gip cho ngi c nguy c t t nhn thc c nhng quyn c nhn c

bn ca h, hnh thnh cho h nhng k nng xoa du cc xc cm, thit lp nhng

ranh gii trong cc mi quan h x hi, tham gia cc hot ng gii tr lnh mnh, v
hnh thnh nhng k nng gii quyt cc vn kh khn ca cuc sng.
Quan im ca Pht gio v t t
Theo Pht gio, nh gi tnh cht ca mt hnh ng, khng ch da vo
nhng biu hin bn ngoi, m cn phi cn c vo ng c, yu t tm l bn trong.
c Pht dy rng: "Tm dn u cc php, tm lm ch, tm to tc. Ni nng v
hnh ng vi tm thanh tnh th s an lc s theo ta nh bng khng ri hnh. Tm
dn u cc php, tm lm ch, tm to tc. Ni nng v hnh ng vi tm nhim
th s kh s theo ta nh bnh xe ln theo chn con vt ko." (Kinh Php C, k 01 02). Do vy, nh gi tnh cht ca hnh ng t t cng da theo nguyn tc ny.
Nu nh ngi no chu hy sinh thn mng ca mnh em li an vui, hnh
phc cho s ng, cho tp th, v h cht trong tm trng an nhin, t ti, khng h
b kh au bc ngt, khng h lo s, th y l mt s hy sinh v i, c mi ngi
ca tng. in hnh cho trng hp ny l hnh nh cc v tu s Pht gio Vit Nam
t thiu trong nm 1963 nhm i li s cng bng, t do v bnh ng cho tn
Pht gio ni ring v cho nhn dn Vit Nam ni chung. H hy sinh cho t nc
c yn bnh, cho mi ngi c m no, hnh phc. Hnh ng ca h c v
nh hnh ng ca bc B tt, x thn v tng lai ca o php, v li ch ca mi
ngi. Hoc nh trong kinh in cp n mt v T kheo tr tui t t gi
gn phm hnh ca mnh khi b mt ngi n cng p quan h chn gi vi c ta.
V ny bit r rng nu mnh chu quan h th s vi phm gii lut; nhng nu khng
chu quan h th c ta s vu khng rng mnh c nhng hnh vi ti bi. V th,
gii quyt tnh cnh b tc ny m khng phm gii, v y quyt nh t kt liu i
mnh. Suy ngh nh th ri, v y gi v ng v bo c i mt cht. V T kheo

vo phng trong, ng ca v t m vo c hng m cht. Trc khi tt th, v y

knh l mi phng Tam bo ri dng mu ca mnh vit ln vch my ch nh
sau: "V tn knh Tam bo v gn gi gii hnh m con quyt nh t b thn ny".
y cng l mt s hy sinh cao c, chp nhn hy sinh bo tn uy danh cho ba ngi
Tam bo, gi gn gii thn hu mng ca mnh.

Tuy nhin, nhng trng hp hy sinh nh th l rt him. Vn cn bn l

i vi nhng trng hp t t vi tm tiu cc. Hu ht nhng ngi t t u
mang tm trng kh au cng cc, u hoang mang, lo s. H t t khng phi v
mun cht m l mun trn chy kh au trong hin ti. T t i vi h xem nh l
mt li thot, mt gii php cho tnh cnh b tc ca bn thn. Hnh ng ny hon
ton i ngc li vi tinh thn ca o Pht. c Pht dy rng: "Thn ngi kh
c". c lm thn ngi l mt dim phc v cng ln, mt khi b mt i th
khng bit i no mi c sinh lm ngi tr li. Du bit rng tm thn nm un
ny l gi tm, nhng cn phi nng vo thn ny, dng thn ny lm phng tin

 tu thn hnh thin, tnh ha thn tm v tu to cc cng c. Nu hy dit thn

ny th bit ly g lm phng tin tu tp. Chnh v vy m c Pht ch gii
khng st sanh, trong quan trng nht l khng c git hi sinh mng con
ngi. Nu ai phm vo gii ny th xem nh l ngi b i, v h khng cn cht t
tm, khng c lng trc n, khng cn c c may chuyn ha. Lin quan n gii
khng st sanh, trong Lut t phn c cp n trng hp cc v T kheo sau khi
nghe c Pht dy php qun thn bt tnh, do hiu cha thu o ch ca c
Pht v php qun ny, nn h sinh tm nhm tm thn mng ri c v th t st, c
v th nh ngi khc on thn mng mnh. c Pht dy php qun bt tnh l
on tr lng tham i, nht l luyn i thn th ca mnh hoc ca ngi khc. Bit
c s vic ny, c Pht nhm hp chng T kheo v dy rng: "Vic lm ca
cc v y l sai quy, chng phi oai nghi, chng phi php ca Sa mn, chng phi
tnh hnh, chng phi hnh ty thun, l vic khng nn lm. Lm sao cc T kheo
y li ngu si m dt mng ln nhau? Cc T kheo y l nhng ngi ngu si, l ni
trng nhiu ging hu lu, l nhng ngi u tin phm gii ny". Nhn y m
c Th Tn ch gii khng c st sanh: "T kheo no c t tay dt sinh mng
ngi, cm dao a ngi, khen ngi s cht, khuyn khch cho cht, ni: Ny nam
t, ch g cuc sng xu c ny, th cht cn hn sng! Vi tm t duy nh vy,
dng mi phng tin khen ngi s cht, khuyn khch cho cht; T kheo y l k
ba-la-di, khng c sng chung"(5). Qua y, chng ta thy r lp trng, quan
im ca c Pht v vn git hi sinh mng, d l sinh mng ca chnh mnh hay
ca ngi khc, d cho t mnh git, h tr ngi khc git, khen ngi vic git hi,
khuyn khch ngi khc tm n ci cht u phm ti ba-la-di, mt trong bn trng
ti ca mt v tu s.
Hn na, gii quyt vn kh khn bng cch chy trn, bng cch t t
khng phi l mt gii php hay. c Pht khuyn mi ngi nn i din vi hin

thc cuc sng, i din vi nhng kh khn, nhng kh au ca mnh tm ra gii

php gii quyt mt cch trit ch khng nn trn chy. T t khng gii quyt
c vn . Nu s kh au y l do nghip nhn chng ta to trong qu kh,
by gi phi tr qu th trn chy khng phi l cch tt, v ch c th trn chy mt
ln ch khng th trn chy mi c, chi bng chng ta i din vi qu kh y
ri tm cch chuyn ha, nh th mi c c may chuyn c nghip kh. y l
cha k khi t t, do cn t nghip khng tt nn khin cho ngi t t rt d b a
lc vo nhng chn kh au, u ti.
V nguyn nhn a n t t, tt c cc trng hp t t vi tm trng bi
quan, tiu cc u l do h b lm vo tnh cnh kh au cng cc, khng cn li
thot no khc. Kh au y c th do mong cu m khng c toi ; do khng lm
ch c cm xc, suy ngh thiu chn chn nn dn n hnh ng nng ni; do
t i c nhn qu cao nn khi b ngi khc xem thng, khinh b, khc t hoc
lm nhc th b ht hng, b sc cho nn tm n ci cht; hay l do li sng try lc,
dn n b nghin ngp; cng c th l do cc chng bnh nan y giy v th xc ln
tinh thn; hoc b cc chng bnh tm l nh l: b stress nng, b trm cm nghim
trng, b sang chn tm l Nh vy, ng v gc Pht gio, c th kt lun
nguyn nhn ca t t l do nhiu lng tham i, do chp ng, sng thiu chnh nim,
hoc su xa hn l do cc nghip nhn bt thin to ra trong qu kh.
ng gp ca Pht gio cho vic gii quyt vn nn t t
Trc ht, chng ta d dng nhn thy nm gii cn bn ca Pht gio (khng
st sanh, khng trm cp, khng t hnh, khng ni di tr, khng dng cc cht kch
thch) gp phn quan trng trong vic ngn nga v hn ch nguy c dn n t t.
Trong , trc tip nht l gii khng st sanh v khng dng cc cht kch thch.
Nh trn chng ta thy, lm dng cc cht kch thch l nguyn nhn xp hng th

hai trong s nhng nguyn nhn chnh dn n t t. Nu mt ngi bit tun th

gii khng s dng cc cht kch thch m c Pht ch nh th s gim i rt
nhiu cc nguy c dn n t t. i vi gii khng st sanh cng th, nu mi
ngi u tun th gii khng st sanh th s khng xy ra t t, v ai cng bit trn
qu thn mng, khng n hi ngi, hi mnh. Cn vn trm cp, quan h tnh
dc bt chnh, ni nhng li di tr, thu dt, xuyn tc s tht cng c th xem l
nhng tc nhn gin tip dn n t t. Nu nh tun th gii khng trm cp, khng
t hnh, khng ni di tr th c ngha l chng ta hn ch c cc tc nhn gin
tip y.
Li sng "t ham mun, bit va " cng l mt phng php tch cc
ngn nga cc tc nhn dn n nguy c t t. Mt khi con ngi bit p dng li
sng t ham mun, bit va th s t mong cu, khng chy theo nhng th vui
trn tc, khng b nhng khoi cm ca cc gic quan sai khin, nh vy m cuc
sng c thng bng hn, t au kh hn. Cng nhiu ham mun th cng au kh
nhiu, t ham mun th s t kh au.
Khim h l mt phm cht o c tt, ngi no bit thc tp c khim h
th ngi y s hn ch rt nhiu cc nguy c dn n t t. Ti v, khi mnh bit
khim h th tm mnh t b dao ng khi b ngi khc ch bai hay rung b; khi
bit khim h th d c c ngi khc tng bc, lng mnh vn bnh thn, cho nn
khng d dng b ngi khc li dng, khng d dng b ngi khc dn dt lm
nhng vic tn hi n thanh danh, o c ca mnh, tn hi n ngi khc. Do
vy m mnh s t phm li lm hn, t khi phi sng trong tm trng b lng tm
cn rt, b dn vt au kh. Mt khi bit sng vi tm khim h th chng ta lun bit
nhn ln nhng ngi hn mnh phn u vn ln, sng tinh tn hn; ng
thi bit nhn xung nhng ngi km may mn hn mnh t bit rng mnh vn
cn nhiu hnh phc, bit cm thng v s chia vi ngi khc. Chnh v bit nhn

ln v nhn xung nh th, cho nn nu khng may lm vo tnh cnh o le, kh au

cng cc, mnh cng vn lun lc quan, tin tng, vn nui hy vng v mt ngy mai
ti sng, vn cm thy mnh cn hnh phc v may mn hn nhiu ngi, v phn
u vt qua ch khng qu bi thng, tuyt vng. Nh vy m nim quyn
sinh thot khi kh au khng h khi ln trong tm thc.
Cc phng php thin nh v li sng chnh nim l mt trong nhng
phng php quan trng ca Pht gio gp phn tch cc vo vic ngn nga v hn
ch cc nguy c t t, ng thi gp phn iu ha v cha tr nhng tn thng tinh
thn do hnh ng t t gy ra cho chnh nn nhn cng nh cho ngi thn ca h.
Trc ht, vic thc tp thin nh v sng chnh nim s gip cho con ngi c
c s cn bng tm tr, nhn thc v nh gi vn ng n, ph hp hn,
tnh to v nhanh nhy a ra nhng gii php hiu qu cho vic gii quyt nhng
vng mc trong cuc sng. Bn cnh , thc tp thin nh v sng chnh nim
cn gip cho hnh gi lm ch c xc cm ca bn thn, nh vy m rt him khi
xy ra nhng hnh ng bt pht, thiu suy ngh. Khng nhng th, thin nh cn l
mt liu php th gin rt hiu qu, gip gii ta nhng cng thng trong cuc sng,
khng cho nhng cng thng, nhng cm xc tiu cc tch t trong thn tm ngy
ny qua ngy khc ri dn n nhng h ly ng tic.
Thm vo , np sng hin thin m c Pht dy cn l mt phng php
v cng hiu qu trong vic ngn nga v hn ch t t. Nguyn nhn chnh dn con
ngi n quyt nh t t l do kh au cng cc, khng cn li thot. Nu bit
sng hin thin, gieo cc nhn lnh th chc chn s gt hi c qu lnh, cuc sng
s khng b y vo nhng tnh cnh bi t, tuyt vng. Hoc gi nu c b lm vo
tnh cnh khn kh th cng s gp c nhng con ng thot him, hoc l c
ngi khc cu gip, khng n ni phi tm n ci cht. Hn na, nu chng ta
sng mt cuc sng hin lng, i x thn thin, c tnh c ngha vi mi ngi th

s c mi ngi qu mn v i x tt vi mnh, do vy m mnh khng c kt

on, gy th vi ai. Khng c on th vi ai th u n ni phi lm vo cnh bi t,
tuyt vng, u phi m hn trong lng. khng b lm vo cnh khn cng, khng
n ni hon ton tuyt vng th khng c ai mun kt liu sinh mng ca mnh c.
Ngy nay, th gii hin i ang dn dn khm ph ra nhng gi tr v cng
qu bu ca o Pht gii quyt nhng vn nn ca x hi, nht l cc nh tm l
hc, h pht hin c kh nng tr liu cc chng bnh tm l, nhng ri lon
tinh thn rt hiu qu t trong kho tng gio l ca o Pht. Mong sao kho tng gio
php qu bu ca o Pht ngy cng c nhiu ngi bit n v chuyn cn p
dng vo trong i sng ca bn thn chuyn ha kh au, sng hnh phc, an
lnh.
Qung Tr
(1) Antoon A. Leenaars (2004), Psychotherapy with suicidal people, John
Wiley & Sons, New Delhi, p.3. (2) Antoon A. Leenaars (2004), Psychotherapy with
suicidal people, John Wiley & Sons, New Delhi, p.3. (3) Shneidman, E. (1985),
Denition of suicide, John Wiley & Sons, New York, p.203. (4) Miller, NS; Mahler,
JC; Gold, MS (1991), Suicide risk associated with drug and alcohol dependence,
Journal of addictive diseases, No.10 (3): 49-61. (5) T kheo Thch ng Minh dch,
Lut t phn, tp I, NXB. Phng ng, tr.56.