Nast Avni Plan Oms

PRAVILNIK
O NASTAVNOM PLANU I PROGRAMU OSNOVNOG MUZIKOG

OBRAZOVANJA I VASPITANJA
("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 5/2010)
lan 1
Ovim pravilnikom utvruje se nastavni plan i program osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja koje traje est godina, etiri
godine i dve godine i ostvaruje se u dva obrazovna ciklusa.
lan 2
kola moe da organizuje nastavu pripremnog razreda za uenike mlaeg uzrasta.
Nastavni plan i program osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja i pripremnog razreda odtampan je uz ovaj pravilnik i ini
njegov sastavni deo.
Uenik koji se istie sposobnostima i znanjem moe da stekne osnovno muziko obrazovanje i vaspitanje u roku kraem od
propisanog u nastavnom planu i programu.
lan 3
U I razred osnovne muzike kole u trajanju od est godina moe da se upie uenik - mlai od devet, u trajanju od etiri godine mlai od jedanaest i u trajanju od dve godine - stariji od etrnaest godina.
U I razred za instrumente kontrabas i udaraljke moe da se upie uenik mlai od petnaest godina.
U I razred osnovne muzike kole moe da se upie i uenik stariji nego to je propisano stavom 1. ovog lana, ukoliko na
prijemnom ispitu ispolji izuzetne muzike sposobnosti.
U I razred osnovne muzike kole moe da se upie i dete predkolskog uzrasta, ukoliko na prijemnom ispitu ispolji izuzetne
muzike sposobnosti.
lan 4
Nastava u osnovnoj muzikoj koli izvodi se individualno (nastava instrumenta i pevanja) i grupno (nastava solfea, teorije muzike,
orkestra, hora, kamerne muzike i grupnog sviranja).
Grupa u nastavi solfea i teorije muzike moe da ima najvie deset uenika, orkestar trideset, hor pedeset, a kamerni ansambl i
grupno sviranje (odsek za tradicionalno srpsko pevanje i sviranje) najvie tri uenika.
lan 5
as individualne nastave u I ciklusu estogodinjeg, etvorogodinjeg i dvogodinjeg osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja
traje 30 minuta.
as uporednog klavira za uenike solo pevanja i srpskog tradicionalnog pevanja traje 45 minuta.
asovi grupne nastave i svi ostali asovi individualne nastave traju po 45 minuta.
lan 6
Nakon savladanog programa osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja, ueniku se izdaje svedoanstvo o steenom osnovnom
muzikom obrazovanju i vaspitanju.
lan 7
Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaje da vai Pravilnik o nastavnom planu i programu osnovnog muzikog
obrazovanja i vaspitanja ("Prosvetni glasnik", broj 6/94).
lan 8
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku".
NASTAVNI PLAN ZA OSNOVNO MUZIKO OBRAZOVANJE I VASPITANJE

NASTAVNI ODSECI
A - OBAVEZNI
1. Odsek za klasinu muziku
2. Odsek za srpsko tradicionalno pevanje i sviranje
B - IZBORNI
1. Odsek za ranu muziku
2. Odsek za narodnu muziku
3. Odsek za dez muziku
A - OBAVEZNI ODSECI
ODSEK ZA KLASINU MUZIKU - ESTOGODINJE OBRAZOVANJE I VASPITANJE
Prvi ciklus
I razred
II razred
Drugi ciklus
III razred
IV razred
V razred
VI razred
NAZIV PREDMETA
Fond asova
ned.
god.
ned.
god.
ned.
god.
ned.
god.
ned.
god.
ned.
god.
Instrument
70
70
70
70
70
70
Solfeo
70
70
70
70
70
70
Teorija muzike
35
Orkestar, hor, kamerna muzika
70
70
70
SVEGA
140
140
140
210
210
245
ODSEK ZA KLASINU MUZIKU - ETVOROGODINJE OBRAZOVANJE I VASPITANJE
Prvi ciklus
I razred
Drugi ciklus
II razred
III razred
IV razred
NAZIV PREDMETA
Fond asova
ned.
god.
ned.
god.
ned.
god.
ned.
god.
Instrument
70
70
70
70
Solfeo
70
70
70
70
Teorija muzike
35
Orkestar, hor, kamerna muzika
70
70
SVEGA
140
140
210
245
ODSEK ZA KLASINU MUZIKU - DVOGODINJE OBRAZOVANJE I VASPITANJE
Prvi ciklus
Drugi ciklus
I razred
II razred
NAZIV PREDMETA
Fond asova
nedeljno
godinje
nedeljno
godinje
Solo pevanje
70
70
Solfeo
105
70
Teorija muzike
35
Uporedni klavir
35
35
SVEGA
210
210
ODSEK ZA KLASINU MUZIKU - PROGRAM ZA UENIKE OTEENOG VIDA
razred
I pripremni
II pripremni
II
III
IV
VI
fond asova
ned.
god.
ned.
god. ned. god. ned. god. ned. god. ned. god. ned. god. ned. god.
Instrument
70
70
70
70
70
70
70
70
Solfeo
70
70
70
70
70
70
70
70
Teorija muzike
35
Orkestar, hor, kam. muzika
70
70
70
SVEGA
140
140
140
140
140
210
210
245
SRPSKO TRADICIONALNO SVIRANJE - ETVOROGODINJE OBRAZOVANJE I VASPITANJE
Prvi ciklus
I razred
Drugi ciklus
II razred
III razred
IV razred
NAZIV PREDMETA
Fond asova
ned.
god.
ned.
god.
ned.
god.
ned.
god.
Instrument
70
70
70
70
Solfeo
70
70
70
70
Teorija muzike
35
Grupno sviranje ili izborni instrument
35
35
SVEGA
140
140
175
210
SRPSKO TRADICIONALNO PEVANJE - DVOGODINJE OBRAZOVANJE I VASPITANJE
Prvi ciklus
Drugi ciklus
I razred
II razred
NAZIV PREDMETA
Fond asova
nedeljno
godinje
nedeljno
godinje
70
70
Srpsko tradicionalno pevanje
Solfeo
105
70
Teorija muzike
35
Uporedni klavir
35
35
SVEGA
210
210
PREGLED ODSEKA SA INSTRUMENTIMA I PEVANJEM
ODSEK
Obavezni
Izborni
Odsek za klasinu Odsek za srpsko tradicionalno

muziku
sviranje i pevanje
Odsek za ranu Odsek za narodnu Odsek za dez

muziku
muziku
muziku
INSTRUMENT PEVANJE
Violina
Viola
Violonelo
Kontrabas
iani narodni instrumenti
Gitara
Bas gitara
Tambura
Mandolina
Harfa
Renesansna (mala) harfa
Klavir
Harmonika
Orgulje
embalo
Flauta
Oboa
Klarinet
Saksofon
Fagot
Horna
Truba
Trombon
Tuba
Duvaki narodni
instrumenti
Udaraljke
Bubnjevi
Gudaki instrumenti za
ranu muziku
iani instrumenti za ranu

muziku
Duvaki instrumenti za
ranu muziku
Solo pevanje
Srpsko tradicionalno
pevanje
Renesansno pevanje
Pevanje narodne muzike
Dez pevanje
ORGANIZACIJA OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA

A - OBAVEZNI ODSECI
6
1. ODSEK ZA KLASINU MUZIKU

U okviru estogodinjeg osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja izuavaju se sledei instrumenti: violina, viola, violonelo,
gitara, tambura E-prim, tambura A-bas prim, mandolina, harfa, klavir, harmonika i flauta.
U okviru etvorogodinjeg osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja izuavaju se sledei instrumenti: kontrabas, renesansna
(mala) harfa, oboa, klarinet, saksofon, fagot, horna, truba, trombon, tuba i udaraljke.
U okviru dvogodinjeg osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja izuava se program solo pevanja.
Pored nastave instrumenta, odnosno pevanja, na Odseku za klasinu muziku izuavaju se: solfeo, teorija muzike, orkestar, hor,
kamerna muzika i uporedni klavir.
PROGRAM ZA UENIKE OTEENOG VIDA
U okviru Odseka za klasinu muziku izuava se Program za uenike oteenog vida koji obuhvata sledee predmete: klavir,
harmoniku, flautu, klarinet, trubu, solfeo, teoriju muzike, hor i kamernu muziku. Ostale instrumente uenici oteenog vida
pohaaju prema redovnom planu i programu Odseka za klasinu muziku.
Nastava klavira, harmonike i solfea ostvaruje se u I i II pripremnom razredu i od I do VI razreda osnovnog muzikog obrazovanja i
vaspitanja.
Program za uenike oteenog vida isti je kao program uenika Odseka za klasinu odseka, osim u I i II pripremnom razredu i u I
razredu osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja.
Nastavni plan i program klavira, harmonike i solfea za II, III, IV, V i VI razred, isti je kao i redovan plan i program na Odseku za
klasinu muziku.
Nastavni plan i program flaute, klarineta i trube, isti je kao i redovan plan i program za ove instrumente na Odseku za klasinu
muziku.
Nastava klavira i harmonike u pripremnom razredu je individualna.
asovi u pripremnom razredu za instrument traju 30 minuta, a u svim ostalim razredima (od I do VI) 45 minuta.
asovi teoretskih predmeta traju 45 minuta.
2. ODSEK ZA SRPSKO TRADICIONALNO PEVANJE I SVIRANJE
Srpsko tradicionalno sviranje na narodnim instrumentima izuava se u okviru etvorogodinjeg, a srpsko tradicionalno pevanje u
okviru dvogodinjeg osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja.
Izuavaju se iani (gusle, razliite vrste tambura i dr.) i duvaki instrumenti (frula, dvojnice, okarina, upeljka, duduk, kaval, diple,
gajde i dr.).
Nastava na Odseku za srpsko tradicionalno pevanje i sviranje organizuje se tako da uenici III i IV razreda ianih i duvakih
instrumenata u okviru nastave izuavaju izradu i popravku instrumenata.
B - IZBORNI ODSECI
Uenici izbornih odseka imaju dva asa nastave glavnog predmeta na Odseku za klasinu muziku i jedan as nastave na izbornom
odseku za koji se opredele.
1. ODSEK ZA RANU MUZIKU
Na Odseku za ranu muziku izuavaju se sledei instrumenti: rebeka, fidel, viela, viola da gamba, lauta, renesansna (mala) harfa,
embalo, orgulje, blok flauta, traverzo flauta, almaj, krumhorn, kornamuza, dulcijan, cink, kornet, segbat i renesansno pevanje.
Na ovaj odsek upisuju se uenici koji pohaaju Odsek za klasinu muziku i to sledee predmete:
rebeka, fidel i viela - uenici V i VI razreda violine i viole;

viola da gamba - uenici V i VI razreda violonela;
lauta - uenici V i VI razreda gitare;
renesansna (mala) harfa - uenici III i IV razreda etvorogodinjeg i uenici V i VI razreda estogodinjeg osnovnog muzikog
obrazovanja i vaspitanja svih instrumenata;
embalo i orgulje - uenici V i VI razreda klavira;
blok flauta i traverzo flauta - uenici VI razreda flaute;
almaj - uenici IV razreda oboe;
krumhorn i kornamuza - uenici IV razreda klarineta;
dulcijan - uenici IV razreda fagota;
cink i kornet - uenici IV razreda trube i horne;
segbat - uenici IV razreda trombona;
renesansno pevanje - uenici II razreda solo pevanja, kao i uenici zavrnog razreda dvogodinjeg, etvorogodinjeg ili
estogodinjeg osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja svih instrumenata.
2. ODSEK ZA NARODNU MUZIKU
Na Odseku za narodnu muziku izuavaju se sledei instrumenti: violina, kontrabas, gitara, harmonika, flauta, klarinet i pevanje
narodne muzike.
violina - uenici V i VI razreda violine;
kontrabas - uenici III i IV razreda kontrabasa;
gitara - uenici V i VI razreda gitare;
harmonika - uenici IV, V i VI razreda harmonike;
flauta - uenici V i VI razreda flaute;
klarinet - uenici III i IV razreda klarineta;
pevanje narodne muzike - uenici II razreda solo pevanja, kao i uenici zavrnog razreda dvogodinjeg, etvorogodinjeg ili
estogodinjeg osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja svih instrumenata.
3. ODSEK ZA DEZ MUZIKU Na Odseku za dez muziku izuavaju se sledei instrumenti: kontrabas, bas gitara, gitara, klavir,
saksofon, truba, trombon, bubnjevi i dez pevanje.
kontrabas - uenici III i IV razreda kontrabasa;
bas gitara - uenici III i IV razreda kontrabasa;
gitara - uenici V i VI razreda gitare;
klavir - uenici V i VI razreda klavira;

saksofon - uenici III i IV razreda saksofona, flaute, oboe, klarineta ili fagota;
truba - uenici III i IV razreda trube;
trombon - uenici III i IV razreda trombona;
bubnjevi - uenici III i IV razreda udaraljki;
dez pevanje - uenici II razreda solo pevanja, kao i uenici zavrnog razreda dvogodinjeg, etvorogodinjeg ili estogodinjeg
osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja svih instrumenata.
ISPITI
U osnovnoj muzikoj koli polau se sledei ispiti:
- prijemni;
- godinji;
- razredni;
- popravni.
Prijemni ispit polae se pre upisa u I razred, po pravilu u junskom ili avgustovskom roku. Na prijemnom ispitu proverava se sluh,
ritam, muzika memorija. Uenici koji su pohaali program pripremnog razreda, polau prijemni ispit.
Godinji ispit iz glavnog predmeta polau uenici III, IV, V i VI razreda estogodinjeg - II, III i IV razreda etvorogodinjeg - kao i II
razreda dvogodinjeg osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja.
Godinji ispit iz solfea polau uenici III i VI razreda estogodinjeg - II i IV razreda etvorogodinjeg, kao i II razreda dvogodinjeg
osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja.
Godinji ispit iz teorije muzike polau uenici VI razreda estogodinjeg, IV razreda etvorogodinjeg i II razreda dvogodinjeg
osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja.
Godinji ispit iz uporednog klavira, polau uenici II razreda dvogodinjeg osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja.
Uenici koji ubrzano napreduju polau godinji ispit u tri ispitna roka, u januarskom, junskom i septembarskom ispitnom roku.
Uenici koji na godinjem ispitu u IV i V razredu estogodinjeg osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja dobiju negativnu
ocenu iz glavnog predmeta ponavljaju razred. Uenici koji na godinjem ispitu dobiju negativnu ocenu iz nekog od ostalih predmeta
polau popravni ispit u avgustovskom roku.
Uenici razreda u kojima nema godinjeg ispita ocenjuju se godinjom ocenom. Vanredni uenici polau godinji ispit iz svih
predmeta, u svim razredima.
Razredni ispit polau uenici koji, u toku kolske godine, nisu pohaali vie od treine ukupnog broja asova, a utvrdi se da nisu
savladali sadraj nastavnog programa za taj razred. Uenici takoe polau razredni ispit iz predmeta iz kojeg nije odrano vie od
treine asova utvrenih nastavnim planom. Uenici koji dobiju negativnu ocenu na razrednom ispitu polau popravni ispit u
avgustovskom roku, a uenici zavrnog razreda u junskom i avgustovskom roku.
Uenici koji ne poloe razredni ispit ponavljaju razred.
Popravni ispit polau uenici sa nedovoljnom ocenom iz predmeta iz kojeg se ne polae godinji ispit i uenici sa nedovoljnom
ocenom na godinjem ispitu iz solfea, teorije muzike i uporednog klavira.
Uenici sa nedovoljnom ocenom na godinjem ispitu iz glavnog predmeta ne mogu da polau popravni ispit. Uenik koji ima do dve
nedovoljne zakljuene ocene polae popravni ispit u avgustovskom roku, a uenik zavrnog razreda u junskom i avgustovskom
roku.
SMOTRE
Smotre se organizuju u cilju provere znanja i napredovanja uenika u toku i na kraju kolske godine prema nastavnom planu i
programu odgovarajueg odseka i predmeta i ostvaruju se na osnovu kolskog programa.
ORGANIZACIJA NASTAVE
a) Nastava glavnog predmeta - instrumenta, odnosno pevanja
Tokom estogodinjeg (u I, II i III razredu), etvorogodinjeg (u I i II razredu) i dvogodinjeg (u I razredu) osnovnog muzikog
obrazovanja i vaspitanja, as traje 30 minuta, a u svim ostalim razredima 45 minuta.
Nastava glavnog predmeta i uporednog klavira je individualna u svim razredima.
as uporednog klavira u I i II razredu za solo pevanje i srpsko tradicionalno pevanje traje 45 minuta.
b) Nastava solfea i teorije muzike
Nastava solfea i teorije muzike odvija se u grupama od najvie 10 uenika. asovi solfea i teorije muzike traju po 45 minuta.
v) Nastava orkestra, hora i kamerne muzike
Nastava orkestra je obavezna za uenike IV, V i VI razreda violine, viole, violonela, tambure, mandoline, harmonike i flaute, kao i
za uenike III i IV razreda kontrabasa, oboe, klarineta, saksofona, fagota, horne, trube, trombona, tube i udaraljki.
Uenici instrumentalisti koji ne sviraju u orkestru obavezni su da pohaaju nastavu hora ili kamerne muzike.
Ukoliko kola ima mogunosti, moe za uenike IV, V i VI razreda gitare, tambure i flaute da organizuje nastavu orkestara gitara,
odnosno tambura i flauta.
Nastava kamerne muzike organizuje se za uenike IV, V i VI razreda estogodinjeg, kao i za uenike III i IV razreda
etvorogodinjeg osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja. Kamerni ansambli se formiraju prema brojnom stanju uenika i
predviaju se godinjim kolskim programom.
asovi orkestra, hora i kamerne muzike traju po 45 minuta. Za potrebe javne i kulturne delatnosti mogue je poveati fond asova iz
ovih predmeta.
g) Klavirska saradnja - korepeticija
asove korepeticije imaju uenici gudakih instrumenata, tambure, mandoline, duvakih instrumenata, udaraljki i solo pevanja.
Za uenike prva tri razreda gudakih instrumenata, tambure, mandoline i flaute i prva dva razreda ostalih duvakih instrumenata,
kontrabasa i udaraljki, nastava korepeticije je 15 minuta nedeljno po ueniku.
Za uenike IV, V i VI razreda gudakih instrumenata, tambure, mandoline i flaute i III i IV razreda ostalih duvakih instrumenata,
kontrabasa i udaraljki nastava korepeticije je 30 minuta nedeljno po ueniku.
Uenici I razreda solo pevanja nastavu korepeticije imaju 30 minuta, a II razreda 45 minuta nedeljno po ueniku.
Klavirski saradnik - korepetitor dri ueniku nastavu u prisustvu njegovog nastavnika glavnog predmeta.
DOPUNSKA NASTAVA
10
Za uenike koji u uenju imaju tekoe zbog kojih ne postiu zadovoljavajui uspeh, organizuje se dopunska nastava.
Organizovanje dopunske nastave predlau struna vea predmeta.
DODATNA NASTAVA
Za uenike koji se istiu svojim talentom, znanjem i napredovanjem, organizuje se dodatna nastava. Organizovanje dodatne
nastave predlau struna vea predmeta.
KULTURNA I JAVNA DELATNOST
Kulturna i javna delatnost osnovne muzike kole najue je povezana sa njenom obrazovno-vaspitnom ulogom i ine je:
- organizovanje kolskih i vankolskih uenikih javnih nastupa i koncerata (solisti, ansambli, orkestri i horovi);
- organizovanje koncerata nastavnika kole;
- organizovanje koncerata gostujuih muzikih umetnika;
- aktivnosti vezane za organizovanje uea uenika na domaim i meunarodnim muzikim takmienjima (za soliste, kamerne
ansamble, orkestre i horove); smotrama, festivalima i slinim manifestacijama, kao i za samostalno organizovanje ovakvih
manifestacija;
- organizovanje raznih vrsta proslava, memorijala, razmena, gostovanja i slinih manifestacija;
- organizovanje majstorskih kurseva istaknutih muzikih pedagoga i izvoaa;
- organizovanje predavanja, seminara, tribina, savetovanja i slinih skupova, vezanih za muziku pedagoko-izvoaku
problematiku;
- organizovanje uenikih ekskurzija;
- organizovanje medijskih promocija razne vrste;
- uspostavljanje raznih oblika saradnje sa domaim i inostranim obrazovnim i kulturnim institucijama.
NASTAVNI PROGRAM ZA OSNOVNO MUZIKO OBRAZOVANJE I VASPITANJE

CILJ
Osposobljavanje uenika za bavljenje muzikom na nivou osnovnokolskog znanja i za nastavak kolovanja u srednjoj muzikoj
koli.
ZADACI
- Intenzivan i kontinuiran rad na razvoju uenikovih muzikih sposobnosti - spoljanjeg (kontrolnog) i unutranjeg (mentalnog) sluha,
oseaja za ritam, muzike memorije i muzike fantazije.
- Upoznavanje uenika sa graom, akustikim svojstvima i izraajnim mogunostima odabranog instrumenta (uenika koji su
odabrali pevanje - sa svojstvima ljudskog glasovnog aparata).
- Ovladavanje osnovnom tehnikom sviranja na odabranom instrumentu (za uenike pevanja - vokalnom tehnikom).
- Postizanje razumevanja znaenja i vanosti univerzalnih muzikih izraajnih sredstava (tempa, ritma, metra, dinamike, agogike,
artikulacije).
- Osnovno muziko opismenjavanje (postizanje vetine tenog itanja i pisanja nota u raznim kljuevima, brzog prepoznavanja i
razumevanja najvanijih tempovskih, karakternih, metrikih, dinamikih, akcentnih, agogikih i artikulacionih oznaka u notnom tekstu
i kontinuiran rad na razvoju vetine spretnog sviranja ili pevanja Prima vista).
11
- Usvajanje osnovnih znanja iz oblasti muzike teorije i istorije.

- Osposobljavanje za samostalno uenje i vebanje.
- Sticanje iskustva javnog nastupanja - samostalnog i u ansamblu.
- Izgradnja navike redovnog sluanja umetniki vredne muzike.
- Razvijanje estetskih muzikih kriterijuma.
A) OBAVEZNI ODSECI
1. ODSEK ZA KLASINU MUZIKU
1.1. ESTOGODINJE MUZIKO OBRAZOVANJE I VASPITANJE
GUDAKI INSTRUMENTI
(violina, viola, violonelo)
CILJ
koli.
ZADACI
- Formiranje psihomotornih izvoakih relacija u kojima vodeu ulogu treba da ima asocijativni doivljaj zvune materije (unutranji
sluh). Razvoj pojedinca zavisi od profesionalnog kolovanja muzikog sluha koji mora da vodi i organizuje izvoake pokrete po
principu "od predstave ka njenoj realizaciji", odnosno "od doivljaja zvuka prema pokretu".
- Ovladavanje osnovnom tehnikom sviranja u skladu sa individualnim, anatomskim, psihofizikim i umetnikim mogunostima
uenika.
- Razvijanje kritikog odnosa prema osnovnim elementima muzikog izvoenja i izvoenje kompozicija kvalitetnim tonom
intonativno tano, ritmiki tano
artikulacije, akcentuacije i instrumentacije) i izgradnja sposobnosti njihove adekvatne stilske upotrebe u procesu izvoenja muzikog
dela.
- Muziko opismenjavanje - postizanje vetine tenog itanja i pisanja nota u i razumevanje znaenja najuestalijih (numerikih,
grafikih i verbalnih) tempovskih, karakternih, metrikih, dinamikih, agogikih, akcentnih i artikulacionih oznaka u notnom tekstu.
- Razvijanje stvaralako-izvoakih sposobnosti. Razvijanje kreativnosti u skladu sa muzikim, emocionalnim i intelektualnim
sposobnostima pojedinca.
- Usmeravanje uenika za samostalno bavljenje instrumentom (formiranje radnih navika).
- Izvoenje programa u celini, napamet.
- Samostalno uvebavanje zadate kompozicije.
- Samostalno itanje nepoznatog notnog teksta.
- Uestvovanje uenika u radu orkestra, kamernih sastava i ostalih oblika grupnog muziciranja.
12
- Aktivno uee u muzikom ivotu sredine u kojoj ivi.
VIOLINA
I ciklus (I, II i III razred)
I razred
(2 asa nedeljno, 70 asova godinje)
OPERATIVNI ZADACI
- Formiranje muziko-slunih predstava izraajnim pevanjem pesmica po sluhu.
- Poetni rad na razvijanju muzike fantazije, putem igre i prie.
- Upoznavanje sa instrumentom (usvajanje naziva delova instrumenta).
- Notno opismenjavanje.
- Postavka leve ruke i njeno prilagoavanje instrumentu sviranjem jednostavnih pesmica po sluhu (picikato).
- Postavka desne ruke i prilagoavanje voenjem gudala na praznim icama, promenom gudala i prelazima sa ice na icu.
- Usvajanje osnovne podele gudala.
- Upoznavanje sa potezima detae i legato.
- Rad na razvijanju muzikog sluha.
- Rad na dobijanju zvuka, intonaciji, i ritmu.
- Usvajanje prve pozicije.
- Sviranje pesmica razliitog karaktera.
KOLE
- Lj. Stepanovi: Violinska poetnica
- D. Markovi: Poetna kola za violinu, I sveska
- Dene, Reger i Nemet: Violina A Be Ce
- Lanji i Dene: kola za violinu I sveska
- Suzuki: kola za violinu I
- Geza Silvai: kola za violinu A, Be, Ce, De
KOMADI
- D. Markovi: Mali komadi za violinu i klavir. I sveska
- Garlicki, Rodionov, Utkin i Fortunatov: Hrestomatija za I i II razred
- Fortunatov: Mladi violinista, I sveska
13
- Laslo Roa: Vragolan 1,2

- Laslo Roa: Dueti 1
OBAVEZNI MINIMUM PROGRAMA
- tri durske lestvice sa trozvucima;
- dvadeset vebica;
- deset malih komada pesmica.
JAVNI NASTUPI
- obavezna dva javna nastupa tokom kolske godine.
SMOTRA (na kraju kolske godine)
1. Jedna lestvica;
2. Jedna etida (ili kompozicija virtuoznih izvoakih zahteva);
3. Dve kompozicije, po slobodnom izboru.
NAPOMENE
Smotre i obavezni javni nastupi ne podleu konvencionalnom, numerikom nainu ocenjivanja. Njihova svrha je da omogue javni
uvid u proces uenikovog razvoja i napretka, kao i da budu neophodan poligon za uenikovo rano sticanje izvoakog iskustva.
kolama se ostavlja mogunost da u okvirima svojih kolskih programa, propiu neki drugi vid ocenjivanja (usmeni ili pismeni
komentar nastavnika ili grupe nastavnika, lanova odgovarajue komisije).
Ueniku je na smotri u toku kolske godine doputeno da svira iz nota, ali na obaveznim javnim nastupima i na smotri na kraju
kolske godine mora da svira napamet, jednako kao na svim ostalim javnim nastupima, smotrama i godinjim ispitima, do kraja
kolovanja u osnovnoj muzikoj koli.
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na razvoju muziko-slunih predstava putem izraajnog pevanja, sviranja po sluhu.
- Nastavak rada na razvijanju muzike fantazije putem igre i prie.
- Upoznavanje sa znaenjem najeih oznaka za tempo (andante, moderato, allegro, presto...).
- Upoznavanje sa relativnim trajanjem nota (celih, polovina, etvrtina, osmina i njima odgovarajuih pauza i triola) i znaenjem
punktiranja.
- Upoznavanje sa znaenjem osnovnih dinamikih oznaka (piano, mezoforte, forte, diminuendo, crescendo...).
- Usavravanje vetine itanja nota sa ciljem uspostavljanja trajne navike upranjavanja ove aktivnosti tokom itavog kolovanja.
- Upoznavanje sa pojmom misaone celine (fraza).
KOLE
14
- D. Markovi: Poetna kola za violinu I i II sveska

- Lanji i Dene: kola za violinu II sveska
- Suzuki: kola za violinu I
- Gregorijan: Skale
- Geza Silvai: kola za violinu De, E
- Geza Silvai: ute stranice za violinu - III sveska "Osnove razliitih poteza"
- Geza Silvai: ute stranice za violinu - I sveska "Osnove razliitih ritmova"
KOMADI
- D. Markovi: Mali komadi za violinu i klavir, II sveska
- Fortunatov: Mladi violinista. I sveska
- Laslo Roa: Vragolani II, IV, V, VI sveska
KONERTINA
- S. Mah: Laki konertino
- P. Nikoli: Konertino Ge-dur
- Kihler: Konertino Ge-dur
- etiri jednooktavne lestvice;
- est etida sa razliitom problematikom;
- etiri komada razliitog karaktera.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
2. Jedna etida (ili kompozicija virtuoznih izvoakih tekoa);
III razred
15
OPERATIVNI ZADACI
- Nastavak rada na razvoju muziko-slunih predstava uslonjavanjem tekoa savladanih u prethodnom razredu.
- Poetak rada na postupku svesnog memorisanja muzikog dela.
- Nastavak rada na razvijanju muzike fantazije asocijativno podsticajnim razgovorima i buenjem interesovanja za kreativno
muziko izraavanje.
- Poetak formiranja predstave o umetniki lepom zvuku, tonsko objanjenje "pevanja" na instrumentu.
- Dalje usavravanje mogunosti izvoakog aparata.
- Proirivanje znanja o oznakama tempa, karaktera, dinamike i agogike.
- Poetni rad na formiranju navike samostalnog vebanja i principa jedinstva sluhovne od mehanike komponente.
KOLE
- D. Markovi: Poetna kola za violinu, II, III sveska
- Lanji i Dene: kola za violinu, III sveska
- Suzuki: kola za violinu II
- Volfart: 60 etida za violinu, op. 45
- Garlicki, Rodionov i Fortunatov: Izabrane etide, I sveska - izbor
- Gregorijan: Skale
- Geza Silvai: kola E, eF
- Geza Silvai: ute stranice za violinu - III sveska "Osnove razliitih poteza"
- Geza Silvai: ute stranice za violinu - I sveska "Osnove razliitih ritmova"
- Geza Silvai: ute stranice za violinu - II sveska "Osnove razliitih ritmova i ukrasa"
KOMADI
- D. Markovi: Mali komadi za violinu i klavir, II sveska
- Fortunatov: Mladi violinista, II sveska
- Laslo Roa: Vragolani VI, VII, III sveska
KONERTINA
- Komarovski: Konertino Ge-dur
- Kihler: Konertino Ge-dur, II, III stav
16
- Riding: Konertino Ge-dur, De-dur, ha-mol

- Vivaldi (Felinski): Konertino Ge-dur
- etiri lestvice kroz dve oktave i razlaganja po Gregorijanu;
- est etida sa razliitom problematikom;
- etiri komada razliitog karaktera.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica kroz dve oktave sa razlaganjima po Gregorijanu;
2. Jedna etida odgovarajue teine;
3. Dva komada razliitog karaktera, varijacije ili konertino.
II ciklus (IV, V i VI razred)

IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Nastavak rada na razvoju muziko-slunih predstava daljim uslonjavanjem tekoa savladanih u prethodnom razredu.
- Nastavak rada na postupku svesnog memorisanja muzikog dela.
- Nastavak rada na razvijanju muzike fantazije podsticajnim razgovorima pojednostavljenog sadraja, primerenog uenikovom
uzrastu kao i ukazivanjem na analogije meu umetnikim vrednostima dela iz raznih oblasti umetnikog izraavanja (knjievnosti,
slikarstva, vajarstva, arhitekture...).
- Dalje usavravanje efikasnosti izvoakog aparata radom na kompozicijama sloenijih tehnikih zahteva.
- Navikavanje na povremenu upotrebu metronoma u procesu vebanja s insistiranjem na uvianju sutinske razlike izmeu
muzikih izraajnih sredstava metra i ritma, odnosno metrinog i ritminog sviranja.
- Upotpunjavanje znanja o oznakama tempa, karaktera, dinamike i agogike, u zavisnosti od oznaka na koje uenik nailazi tokom
izuavanja propisanog godinjeg repertoara.
- Kontinuiran rad na razvoju navike samostalnog vebanja.
KOLE
- D. Markovi: kola za violinu III
- Garlicki, Rodionov i Fortunatov: Izabrane etide III
- Volfart: 60 etida, op. 45
17
- Kajzer: 36 etida, op. 20, I sveska

- Gregorijan: Skale
- Geza Silvai: kola za violinu F
- Geza Silvai: ute stranice za violinu II, III
KOMADI
- D. Markovi: Mali komadi za violinu i klavir, III sveska
- Baklanova: Sonatina Be-dur
- Hrestomatija za III-IV razred
KONERTINA
- A. Janinov: Konertino op. 35
- Kihler: Konertino u stilu Vivaldija De-dur
- L. Portnof: Konertino a-mol
- Huber: Konertino Ef-dur
- Baklanova: Konertino de-mol
- Riding: Konertino Ge-dur
- etiri durske dvooktavne lestvice u poziciji sa razlaganjima po Gregorijanu;
- osam etida sa razliitom problematikom;
- etiri komada razliitog karaktera;
- jedna velika forma: stav iz koncerta, konertina, sonate ili tema s varijacijama.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna dvooktavna lestvica u poziciji sa razlaganjima po Gregorijanu;
2. Dve etide sa razliitom problematikom;
3. Jedna velika forma: stav iz koncerta ili tema s varijacijama.
V razred
18
OPERATIVNI ZADACI
- Kontinuirani rad na razvoju muzike fantazije.
- Intenzivan rad na daljem razvoju mogunosti izvoakog aparata, putem savlaivanja svih vrsta tehnikih tekoa (u varijantama
prilagoenim individualnim mogunostima uenika).
- Kontinuirano upotpunjavanje znanja o oznakama tempa i karaktera, u zavisnosti od oznaka na koje uenik nailazi tokom
izuavanja kompozicija iz zadatog godinjeg repertoara.
- Stalno usvajanje novih znanja iz oblasti muzike teorije (povezano sa kompozicijama koje uenik izuava u toku godine).
KOLE
- Garlicki, Rodionov i Fortunatov: Izbor etida, III sveska
- Volfart: 60 etida op. 45
- Kajzer: 36 etida op. 20, II sveska
- Mazas: Etide op. 36, I sveska
- Dont: Etide op. 37 - izbor
- Gregorijan: Skale
KOMADI
- Garlicki, Rodionov i Fortunatov: Hrestomatija II
- Hrestomatija IV i V razred
VELIKE FORME
- A. Vivaldi: Koncert De-dur, I stav
- A. Vivaldi: Koncert Ge-dur, I stav
- A. Vivaldi: Koncert a-mol, I stav
- O. Riding: Koncert De-dur, op. 25
- O. Riding: Koncert Ge-dur, op. 24
- Komarovski: Koncert A-dur
- Dankla: Varijacije
- Baklanova: Varijacije
- A. Komarovski: Varijacije
19
- dve dvooktavne durske i molske lestvice sa razlaganjima sa promenom pozicija po Gregorijanu;

- osam etida razliite problematike;
- dva komada razliitog karaktera;
- jedna velika forma: stav iz koncerta ili varijacije.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica kroz dve oktave sa promenom pozicija i razlaganjima po Gregorijanu;
3. Jedan stav koncerta.
VI razred
OPERATIVNI ZADACI
- Nastavak rada na tehnici svesnog memorisanja.
- Osposobljavanje uenika za samostalno razvijanje muzike fantazije.
- Intenzivan rad na daljem usavravanju efikasnosti izvoakog aparata.
KOLA
- Kajzer: 36 etida za violinu op. 20, III sveska
- Mazas: Etide op. 36, I sveska
- Krojcer i Jampolski: Etide (poetne etide)
KOMADI
- G. F. Teleman: Sarabanda i Gavota
- L. Bokerini: Menuet
- J. H. Fioko: Allegro
- A. Koreli: Allegro De-dur
20
- N. Rubintajn: Preslica
- Hrestomatija za V i VI razred
- Mladi violinista III sveska
- Dankla: Varijacije
VELIKE FORME
- G. F. Teleman: Sonatine Ge-dur, E-dur, Ef-dur
- A. Koreli: Sonate A-dur, e-mol
- Z. Fibih: Sonatina de-mol
- A. Vivaldi: Koncert a-mol, II i III stav
- J. S: Bah: Koncert a-mol, I stav
- J. B. Akolaj: Koncert a-mol
- G. B. Vioti: Koncert op. 23, Ge-dur, I stav
- dve trooktavne durske i molske lestvice sa razlaganjima po Gregorijanu;
- est etida razliite problematike;
- dva komada razliitog karaktera;
- dve velike forme: stav iz koncerta i dva stava iz barokne sonate.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica kroz tri oktave sa razlaganjima po Gregorijanu;
3. Jedan komad;
4. Jedan stav koncerta.
PREPORUENA LITERATURA ZA PRVI CIKLUS
Preporuena literatura nije obavezujua niti je iscrpna i predlae se kao podsetnik u kojem se mogu pronai uporita za samostalnu
kreaciju u svakodnevnoj kolskoj praksi i kao podsticaj za dalji razvoj profesionalnih ideja i postupaka.
- N. Baklanova: Prvi asovi, Moskva, 1977.
- Dene, Reger i Nemet: Violina A Be Ce, Budimpeta, 1997.
21
- D. Markovi: Neka uvek bude pesma, poetna kola za violinu, Beograd 1975.
- D. Markovi: Neka uvek bude pesma, 2. deo Beograd, 1975.
- D. Markovi: Kolo oko sveta, 3. deo, Beograd, 1982.
- K. Rodionov: Poetna kola za violinu, Moskva, 1972.
- Lanji i Dene: kola za violinu, I i II deo, Budimpeta, 1997.
- Fortunatov: Mladi violinista, I i II deo, Rostov, 1997.
- S. M. aljman: Postau violinista, Lenjingrad, 1984.
- M. Garlickij: Korak po korak, Moskva, 1985.
- V. Jakubovskaja: Na vrh postupno, Sent-Petersburg, 1974.
- Stanko, Starjuk: Prvi koraci mladog violiniste, Kijev, 1984.
- Lj. Stepanovi: Violinska poetnica
- Stecenka i Tugovi: Violina, I razred, Kijev, 1980.
- V. Stecenka: Prve melodije, Kijev, 1960.
- K. I. Tahtadiev: Violina 1, Kijev, 1991.
- Parhomenko i Zeljdis: Violina, Kijev, 1974.
- A. Grigorijan: Poetna kola sviranja na violini, Moskva, 1991.
- Garlickij, Rodionov, Utkin i Fortunatov: Hrestomatija, I i II deo, Moskva, 1963.
- D. Markovi: Mali komadi za violinu i klavir, I i II deo, Beograd, 1977.
- M. Ivanovi: Od klasike do moderne, I i II deo, Beograd, 1972.
- Garlickij, Rodionov, Utkin i Fortunatov: Izbor etida za violinu za uenike I-III razreda
- Volfart: 60 etida za violinu, op. 45, Beograd, 1975.
- Kajzer: Etide za violinu op. 20, Beograd, 1975.
- Suzuki: kola za violinu, Tokio, 1978.
- P. Nikoli: Konertino br. 1, Ge-dur
- O. Riding: Konertino ha-mol, Ge-dur
- A. Komarovski: Konertino Ge-dur
- G. F. Hendl: Varijacije A-dur
- A. Vivaldi: Koncert Ge-dur, I stav
22
- F. Kihler: Koncert Ge-dur, I stav

- N. Baklanova: Konertino, de-mol
PREPORUENA LITERATURA ZA DRUGI CIKLUS
Preporuena literatura nije obavezujua niti je iscrpna i predlae se kao podsetnik u kojem se mogu pronai uporita za samostalnu
- Garlickij, Rodionov, Utkin i Fortunatov: Izbor etida za violinu za uenike III - V razreda
- Gregorijan Skale, Moskva 1973.
- Dont: Etide op. 37
- Krojcer: 42 etide Moskva, 1973.
- Mazas Etide op. 36 sv. 1,2
- radek: Vebe sv. 1
- Garlickij, Rodionov, Utkin i Fortunatov: Hrestomatija, za 3, 4, 5, 6 razred, Moskva, 1963.
- Suzuki: kola za violinu4-8sv., Tokio, 1978.
- Fortunatov: Mladi violinista, II, III deo, Rostov, 1997.
- Baklanova: Varijacije G dur
- . Dankla: Varijacije 1 (na temu Painija)
Varijacije 3 (na temu Belinija)
Varijacije 5 (na temu Vejglja)
Varijacije 6 (na temu Merkadantea)
Koncertni solo
- A. Koreli: Sonata e mol
Sonata de mol
Sonata A dur
- Martinu: Sonatina
- . Akolaj: Koncert a mol
- A. Vivaldi: Koncert a mol
Koncert e mol
Koncert Ge dur
Koncert ge mol
23
- F. Zajc: Koncert 1
- A. Komarovski: Varijacije na rusku temu
Koncert 2
Koncert 1
- J. S. Bah: Koncert a mol
- . Berio: Baletske scene
Koncert a mol
- V. Stojanov: Konertino
- P. Hristoskov: Konertino
- V. Markovi: Zbirka najzastupljenijih violinskih koncerata
VIOLA
Od I do III razreda uenici viole rade po planu i programu za violinu, a od IV razreda poinje diferencijacija i uenici koji se opredele
za violu rade po ovom programu.

IV razred
OPERATIVNI ZADACI
slikarstva, vajarstva, arhitekture...)
KOLE
- Gregorijan: Skale
24
- Hans Sit: kola za violu (Peters)

- Volfart: Etide za violu (Peters)
- Marko Frank: kola za violu
- A. B. Bruni: kola za violu i etide
- H. radik: I sveska
- O. evik: Op. 1, I sveska
KOMADI
- S. Grgi: Album za mlade violiniste
- Hrestomatija za violu (zbirka komada za violu, izdanje Moskva)
VELIKE FORME
- Vivaldi: Koncert Ce-dur
- Teleman: Koncert De-dur
- Odgovarajua konertina i koncerti za violinu napisani u alt kljuu (transkripcije)
- etiri dvooktavne lestvice sa trozvucima i tehnike vebe;
- osam etida;
- etiri komada;
- jedan koncert ili konertino odgovarajue tehnike teine.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica sa potezima i trozvucima;
2. Jedna etida;
3. Jedan komad;
4. Velika forma: koncert ili konertino (I ili II i III stav).
Ispitni program se izvodi napamet.
V razred
OPERATIVNI ZADACI
25

KOLE
- Frank Marko: kola za violu
- Hans Sit: kola za violu (Peters)
- M. Garlicki, K. Fortunatov i K. Rodionov: Izabrane etide, II sveska
- F. Henrik: kola za violu (ot)
- H. E. Kaizer: kola za violu
- Dejan Markovi: IV sveska
- O. evik: Op. 1, I sveska - izbor
- H. radik: I sveska - izbor
KOMADI
- M. Ivanovi: Od pretklasike do moderne
- M. Garlicki, K. Fortunatov i K. Rodionov: Hrestomatija, II sveska
- Minijature za violu (PVM Krakov)
- Zbornik komada za violu (FMU)
- Odgovarajua literatura za violinu napisana u alt kljuu
VELIKE FORME
- G. F. Teleman: Sonata De-dur, A-dur, a-mol, de-mol, Ce-mol
- G. F. Teleman: Sonatina A-dur i De-dur
- A. Vivaldi: 6 sonata za violonelo
- A. Vivaldi: Koncert u De-duru, Ge-duru i a-molu - transkripcije za violu
- Treksler: Sonata
26
- C. F. Zelter: Koncert
- etiri dvooktavne lestvice sa trozvucima i septakordima od I do VI pozicije;
- osam etida;
- etiri komada;
- dve velike forme: konertino, koncert I ili II i III stav, sonate, pretklasine sonate, varijacije.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica sa potezima i trozvucima;
2. Jedna etida;
3. Jedan komad;
4. Jedna velika forma - koncert I ili II i III stav ili varijacije, ili dva stava pretklasine sonate.
VI razred
OPERATIVNI ZADACI
LESTVICE
- A. Mac, K. Fle, Galimijan
KOLE
- F. Herman: kola (Peters)
27

- H. Sit: Etide u dohvatima op. 32
- H. radik: I sveska - izbor
- R. Krojcer: Etide, op. 1-5
- F. Mazas: I sveska
KOMADI
- Zbirka pedagokih repertoara za violinu i klavir (Moskva)
- Komadi za violinu (Sofija)
- Minijature za violu (Krakov)
- Klasini komadi I i II (Peters)
- M. Ivanovi: Od pretklasike do moderne
- Teleman: Tema sa varijacijama
- Bokerini: Menuet
- B. Marelo: Grave i allegro
- Mocart: Sanje, iga
- F. ubert: Balada
- B. Bartok: Balada
- B. Bartok: Vee na selu
- K. M. Veber: Serenada
- F. List: Romansa
- J. Hajdn: Menuet
VELIKE FORME
- Koreli: Sonata A-dur i e-mol
- G. F. Teleman: Sonata Ge-dur, E-dur i Ef-dur
- A. Vitalov: Koncert u E-duru, a-molu i ge-molu
- G. F. Teleman: Koncert u Ge-duru
28
- G. F. Teleman: Koncert za dve viole

- J. Handokin: Koncert
- O. Gerster: Koncert
- V. Flekton: Sonata
- Lokateli: Sonata
- pet lestvica kroz tri oktave sa trozvucima, etvorozvucima i dvohvatima
- terce, sekste, oktave;
- est etida;
- etiri komada;- dve velike forme.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Trooktavna lestvica sa potezima trozvucima, etvorozvucima i dvozvucima - do V pozicije;
2. Dve etide;
3. Jedan komad;
4. Jedna velika forma: koncert I ili II i III stav ili sonata u celini.
PREPORUENA LITERATURA
Preporuena literatura nije obavezujua, niti je iscrpna i predlae se kao podsetnik u kojem se mogu pronai uporita za samostalnu
- A. Nienski: kola za violu, I i II deo
- M. Frank: Etide za poetnike
- Volfart: 60 etida za violu
- A. B. Bruni: Poetna kola za violu
- S. Grgi: Izbor komada za poetnike
- N. Baklanova: Prvi asovi, Moskva, 1977.
- Dene, Reger i Nemet: Violina A Be Ce, Budimpeta, 1997.
- D. Markovi: kola za violinu, I, II i III deo, Beograd, 1975.
29
- K. Radionov: Poetna kola za violinu, Moskva, 1972.

- Lanji i Dene: kola za violinu, I, II deo, Budimpeta, 1997.
- Fortunatov: Mladi violinista, I, II deo, Rostov, 1997.
- S. M. aljman: Postau violinista, Lenjingrad, 1984.
- A. Grigorijan: Poetna kola sviranja na violini, Moskva, 1991.
- Garlickij, Rodionov, Utkin i Fortunatov: Hrestomatija, I i II deo, Moskva, 1963.
- D. Markovi: Mali komadi za violinu i klavir, I i II deo, Beograd, 1977.
- M. Ivanovi: Od klasike do moderne, I i II deo, Beograd, 1972.
- Garlickij, Rodionov, Utkin i Fortunatov: Izabrane etide, Moskva 1963.
- Volfart: 60 etida za violinu, op. 45, Beograd, 1975.
- Kajzer: Etide za violinu, op. 20, Beograd, 1975.
- Suzuki: kola za violinu, Tokio, 1978.
- P. Nikoli: Konertino br. 1, Ge-dur
- O. Riding: Konertino ha-mol i Ge-dur
- G. F. Hendl: Varijacije A-dur
VIOLONELO
I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Formiranje muziko-slunih predstava izraajnim pevanjem pesmica po sluhu.
- Poetni rad na razvijanju muzike fantazije, putem igre i prie.
- Upoznavanje sa instrumentom (usvajanje naziva delova instrumenta).
- Notno opismenjavanje.
- Postavljanje desne ruke i upoznavanje osnovnih poteza.
- Postavljanje leve ruke.
- Usvajanje osnovne podele gudala.
30
- Upoznavanje sa potezima detae i legato.

- Rad na razvijanju muzikog sluha.
- Rad na dobijanju zvuka, intonaciji, i ritmu.
TEHNIKA
- Skale i trozvuci: Ce, Ge, De i Ef-dur u jednoj oktavi.
- Ce-dur kroz dve oktave.
- Vebe za razvoj motorike prstiju leve ruke.
- deset kratkih etida sa primenom osnovnih poteza i ritmikih figura;
- deset kratkih pesmica uz pratnju klavira.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica i trozvuk;
NAPOMENE
uvid u kvalitet nastavnikovog rada i proces uenikovog razvoja i napretka, kao i da budu neophodan poligon za uenikovo rano
sticanje izvoakog iskustva.
kolama se ostavlja mogunost da, u okvirima svojih kolskih programa, propiu neki drugi vid ocenjivanja (usmeni ili pismeni
LITERATURA
- M. Simi: Izbor etida za I godinu
- I. Marderovski: Prvi asovi violonela
- Sato: elo kola, I sveska
- F. Antal: Prva sveska
- Gardijan: kola za violonelo, I sveska
- Pejik: Abeceda violonela
31
- Hrestomatija I-IV razreda
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na razvoju muziko-slunih predstava putem izraajnog pevanja, sviranja po sluhu.
- Nastavak rada na razvijanju muzike fantazije putem igre i prie.
- Upoznavanje sa znaenjem najeih oznaka za tempo (andante, moderato, allegro, presto...).
- Upoznavanje sa relativnim trajanjem nota (celih, polovina, etvrtina, osmina i njima odgovarajuih pauza i triola) i znaenjem
punktiranja.
- Upoznavanje sa znaenjem osnovnih dinamikih oznaka (piano, mezoforte, forte, diminuendo, crescendo...).
- Usavravanje vetine itanja nota sa ciljem uspostavljanja trajne navike upranjavanja ove aktivnosti tokom itavog kolovanja.
- Upoznavanje sa pojmom misaone celine (fraza).
TEHNIKA
- Otvoreni stav I pozicije nanie i navie.
- Zatvoreni stav IV pozicije.
- Skale, trozvuci i potezi (Be-dur, Es-dur, A-dur, ge-mol): De-dur, Ge-dur, dve oktave.
- deset etida razliitog karaktera tehnike;
- deset komada razliitog muzikog sadraja sa klavirom;
- laka konertina, koncerti, sonate, sonatine, varijacije.
JAVNI NASTUPI
Smotra (na kraju kolske godine)
1. Jedna lestvica sa trozvukom;
LITERATURA
- Simi: Izbor etida, II sveska
- I. Marderovski: Izbor etida
32
- Sato: elo kola, II sveska

- R. Mac: 25 etida
- F. Antal: II sveska
- Gardijan: II sveska
- Pejik: Abeceda violonela, II sveska
- Hrestomatija
- S. Li: 40 lakih etida
- A. Vivaldi: Konertino Ce-dur
- Volkov: Varijacije
III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Nastavak rada na razvoju muziko-slunih predstava uslonjavanjem tekoa savladanih u prethodnom razredu.
- Poetak rada na postupku svesnog memorisanja muzikog dela.
- Nastavak rada na razvijanju muzike fantazije asocijativno podsticajnim razgovorima i buenjem interesovanja za kreativno
muziko izraavanje.
- Poetak formiranja predstave o umetniki lepom zvuku, tonsko objanjenje "pevanja" na instrumentu.
- Dalje usavravanje mogunosti izvoakog aparata.
- Proirivanje znanja o oznakama tempa, karaktera, dinamike i agogike.
- Poetni rad na formiranju navike samostalnog vebanja i principa jedinstva sluhovne od mehanike komponente.
TEHNIKA
- Skale, trozvuci, potezi, razloene terce u obimu dve oktave.
- II i III pozicija, zatvoreni i otvoreni poloaj, polupozicija.
- Vebe za motoriku prstiju, primenjivati vibrato.
- Kosman triler vebe, Fejar vebe za motoriku.
- osam etida razliitog karaktera;
- tri komada uz pratnju klavira;
- konertino ili koncert, sonata ili sonatina, varijacije.
33
LITERATURA
- Simi: III sveska
- S. Li: 40 lakih etida
- F. Antal: Hrestomatija, III sveska
- Docauer: 113 etida
- oma: Izbor etida
VELIKE FORME
- Konertina i koncerti: Vivaldi: Ce-dur; Breval: Ce-dur ili De-dur
- Sonate: Romberg: e-mol ili Ef-dur; Huk: Ge-dur; Breval: Ce-dur.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Skala sa trozvukom i potezima (minimum 3 poteza);
2. Dve etide razliitog karaktera;
3. Komad sa klavirom ili II i III stav konertina, koncerta, sonate, sonatine, varijacije.

IV razred
OPERATIVNI ZADACI
slikarstva, vajarstva, arhitekture...).
VEBE
34
Skale, trozvuci, potezi, razloene terce u obimu do 3 oktave.

Kosman triler vebe.
- osam etida razliitog karaktera;
- tri komada uz pratnju klavira;
- Konertino ili koncert, sonata ili sonatina, varijacije.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Skala sa trozvukom i potezima (minimum 5 poteza).
2. Dve etide razliitog karaktera.
3. Komad sa klavirom ili II i III stav konertina, koncerta, sonate, sonatine, varijacije, ili dva stava barokne sonate (izvodi se
napamet).
LITERATURA
- Simi: IV sveska
- F. Antal: IV sveska
- oma: Izbor etida
- Hrestomatija
- S. Li: Melodijske etide
- Konertina, koncerti: Breval: Ef-dur ili Ge-dur ili A-dur; Bodio: Ce-dur
- Sonate: Vivaldi: e-mol ili a-mol; Jordan: Varijacije a-mol
V razred
OPERATIVNI ZADACI
35
VEBE
- Skale, trozvuci, potezi, razloene terce u obimu do tri oktave.
- Kosman triler vebe.
- Terce, sekste u obimu dve oktave.
- tarker: Vebe za levu ruku.
- evik: 40 varijacija za desnu ruku.
- est etida razliitog karaktera;
- dva komada uz pratnju klavira;
- konertino ili koncert, sonata ili sonatina, varijacije.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Skala - durska ili molska kroz tri oktave, trozvuci, potezi;
2. Dve etide razliitog tipa tehnike;
3. Komad uz pratnju klavira;
4. Dva stava baroknea sonate;
5. Konertino, koncert I ili II i III stav, ili varijacije ili sonata ili sonatina. (izvodi se napamet)
LITERATURA
- Simi: V sveska
- F. Antal: V sveska
- Merk: Hrestomatija, etide
36
- Konertina, koncerti: Breval: Ef-dur ili A-dur: Bodio: Ce-dur; Zokarini: De-dur ili
A- dur; Vivaldi: a-mol.
- Sonate: Vivaldi: e-mol ili a-mol; Marelo: Ef-dur ili e-mol; Romberg: Be-dur; Jordan: Varijacije a-mol.
VI razred
OPERATIVNI ZADACI
VEBE
- Skale, trozvuci, potezi, razloene terce u obimu do tri oktave.
- Kosman: triler vebe, dvoglasi.
- Fejar: Vebe za palac poziciju, br. 24, 25 i 26.
- Terce, sekste u obimu tri oktave.
- tarker: Vebe za levu ruku.
- evik: 40 varijacija za desnu ruku.
- R. Mac: Osnovi palanika
- est etida razliitog karaktera;
- dva komada uz pratnju klavira razliitog karaktera;
- Konertino ili koncert, sonata ili sonatina, varijacije;
- Bah: I svita za solo violonelo (3 stava, Menuet I i II, Kuranta, iga).
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Skala - durska ili molska kroz tri oktave, trozvuci, potezi;
37
2. Terce i sekste kroz dve oktave;

3. Jedna etida;
4. Bah: jedan stav;
5. Komad uz pratnju klavira;
6. Barokna sonata, dva stava;
7. Konertino ili koncert - I ili II i III stav, ili varijacije, ili sonata, ili sonatina. (izvodi se napamet)
LITERATURA
- Simi: VI sveska
- F. Antal: VI sveska
- Merk: Hrestomatija, etide
- Gricmaher: I sveska etida
- Franom: 12 etida
- Bah: Solo svita, br. 1 Ge-dur
- Konertina, koncerti: Breval: De-dur ili Ge-dur; Bodio: Ce-dur; Zokarini: de-mol; Vivaldi: De-dur; Klengel: Ce-dur, Ge-dur ili a-mol;
tamic: Ce-dur; Nelk: De-dur, - Golterman: Ge-dur.
- Sonate: Vivaldi: Ef-dur ili De-dur; Marelo: Ge-dur; Samartini: Ge-dur; Dipor: Ge-dur; Vanhal: Varijacije Ce-dur.
PREPORUENA LITERATURA ZA PRVI CIKLUS
- L. Marderovski: asovi sviranja na violonelu, Moskva 1970.
- Fri Antal: kola za violonelo I, II, III Budimpeta, 1971.
- Saponjikov: kola za violonelo, Moskva, 1965.
- Gabor Gardijan: kola za violonelo, Budimpeta, 1993.
- A. Pejtik: Violonelo A Be Ce, Budimpeta, 1996.
- Suzuki: kola za violonelo, Tokio, 1978.
- M. Simi: Izbor etida I, II, III Beograd, 1967.
- Sebastijan Li: 40 etida, op. 70, Moskva, 1966.
38
- Hrestomatija za violonelo I, II, III

- A. Pejtik: Muzika za violonelo, I, II, III Budimpeta, 1994.
- R. Mac: Prve godine violonela, Zagreb, 1970.
- R. Mac: Za mlade ruke (54 kratke etide), Zagreb, 1972.
- N. Baklanova: Metodske vebe za promenu pozicija
- R. Mac: Mladi elist, Zagreb, 1978.
- R. Mac: 25 etida za violonelo
PREPORUENA LITERATURA ZA DRUGI CIKLUS
- Gricmoler: Etide za violonelo, prva sveska
- S. Li: Etide za violonelo, op. 70, Moskva, 1966.
- R. Mac: 30 etida za solo violonelo
- Docauer: 113 etida za violonelo Zagreb, 1950.
- R. Mac: 21 etida na palaniku, Zagreb, 1954.
- O. evik: Kompozicije za violonelo
- R. Mac: 54 kratke etida, Zagreb, 1975.
- Z. Jordanov: Violonelova tehnika za levu ruku 1. i 2, Sofija 1977.
- F. Antal: kola za violonelo, Budimpeta 1971.
- Suzuki: kola za violonelo, Tokio, 1978.
- N. Baklanova: Metodske vebe za promenu pozicije
- Hrestomatija IV, V, VI
- A. Pejtik: A, Be, Ce, Budimpeta, 1996.
- G. Gardijan: kola za violonelo, Budimpeta, 1971.
- L. Marderovski: kola za violonelo, Moskva, 1990.
NAIN OSTVARIVANJA PROGRAMA GUDAKIH INSTRUMENATA

(violina, viola, violonelo)
Obrazovanje i vaspitanje uenika muzike je izrazito zahtevan i odgovoran posao. Podrazumeva se da onaj koji se njime bavi, pored
odgovarajueg profesionalnog znanja i iskustva treba da, svakako, poseduje jo i dosta irok uvid u osnovne principe i zakonitosti
razvojne psihologije.
Budui da je, naroito u okvirima individualne nastave, nastavni proces snano obeleen fenomenom transfera, nastavnik, u funkciji
"treeg roditelja", predstavlja vanu identifikacionu figuru, u presudnoj meri odgovornu za muziku, a znatnim delom i linu sudbinu
svog uenika. Ovakva odgovornost obavezuje nastavnika na osnovno upoznavanje uenikovog porodinog okruenja (pre svega,
intenziteta i karaktera roditeljske podrke uenikovom muzikom kolovanju i nivoa njihovih oekivanja), jednako kao i uslova u
39
kojima uenik ivi (naroito kvaliteta instrumenta na kojem veba ili mogunosti nabavke instrumenta, ukoliko ga uenik ne
poseduje). Opskrbljen podacima ove vrste, nastavnik e biti u stanju da preciznije proceni uenikovu linost, posebno njegovu
muziku motivaciju i njegove razvojne kapacitete te da, na osnovu takve procene, kreira nastavno-vaspitni tretman, kojim e
uenika dovesti do optimalnog ostvarenja njegovog individualnog potencijala.
Nije potrebno naglaavati u kojoj meri nastavnikov stav prema ueniku valja da bude obeleen naklonou, toplinom, saoseanjem,
razumevanjem, podrkom, ohrabrenjem i potovanjem.
Poto je primarna nastavnikova uloga da neguje uenikov talenat, to neizbeno ograniava njegov kriticizam na veoma usko
podruje krajnje neophodnosti - jedino u kojem se on moe smatrati konstruktivnim.
Od nastavnika se oekuje da se redovno, savesno priprema za asove i paljivo prati i planira razvoj svakog svog pojedinog
uenika. Ova priprema obuhvata itav spektar aktivnosti - od detaljnog prouavanja kompozicija sa uenikovog repertoara
(analitikim prosviravanjem ili, eventualno, pripremanjem za izvoenje na podijumu), preko uporeivanja razliitih izdanja i
dopunjavanja odabranih redakcija, do kontinuiranog voenja obimne evidencije o uenikovom radu i napretku.
Pretpostavka je da e dobar nastavnik uvek imati na umu kompleksnost i sveobuhvatnost procesa muzike nastave i da ove njene
vane strane nikad nee zapostavljati radi pukog usavravanja iskljuivo zanatske komponente uenikovog sviranja. To znai da e
se on, tokom itavog perioda uenikovog rada na odabranom delu, truditi da mu prenese, ne samo svoje znanje o prstoredu,
tehnikim postupcima i izvoakim izraajnim sredstvima neophodnim za primereno izvoenje dela, nego i odreen broj sutinski
vanih informacija o autoru dela, istorijskoj epohi kojoj pripada i specifinim osobinama samog dela (obliku u kojem je napisano,
melodijskim, ritmikim, harmonskim i kontrapunktskim pojedinostima koje ga karakteriu, emotivnoj, poetskoj, psiholokoj ili
filozofskoj pozadini njegove umetnike predstave i njegovoj estetskoj vrednosti).
Kvalitet prvog i nekolicine narednih asova (pedagoka praksa ovo potvruje) najee presudno utie na dalji razvoj uenikovog
interesovanja za muziku. Nastavniku se, iz tog razloga, preporuuje da posveti povienu panju ovoj problematici, iznalaenjem i
praktinom primenom najpodsticajnijih i najinspirativnijih moguih nastavnih metoda.Preporuuju se velika umerenost i oprez u
organizovanju uenikovih takmiarskih aktivnosti. Obazriv nastavnik nee dopustiti da uenikova motivacija vremenom postane
iskljuivo takmiarski obojena, jednako kao to nee upasti u opasnu zamku vrednovanja rezultata sopstvenog rada brojem nagrada
i priznanja koje njegovi uenici osvajaju.
Ravnopravan tretman svih uenika u klasi nastavnik ne sme, ni na kakav nain i ni pod kakvim uslovima, da dovede u pitanje. Bilo
kakav diskriminatorski stav u odnosu na stepen muzike obdarenosti ili neko drugo uenikovo individualno svojstvo smatra se
pedagoki i moralno nedopustivim.
Savestan nastavnik e, razume se, obazrivim, introspektivno-analitikim pristupom problematici individualnog nastavnog procesa
paljivo tititi uenika od razvojno pogubnog projektovanja sopstvenih ambicija.
Jedna od najvanijih potvrda njegove ispravne pedagoke pozicije bie uporan rad na sopstvenom usavravanju - povremenim
uenjem novih dela, sticanjem dodatnih uvida u oblast gudake literature, estim odlascima na koncerte, praenjem aktuelnih
zbivanja u svetskoj diskografiji, javnim nastupanjem, periodinim obnavljanjem teorijskog znanja, itanjem metodoloke, pedagoke
i psiholoke literature, stalnim dopunjavanjem linog obrazovanja i proirivanjem svog kulturnog i duhovnog horizonta.
IANI INSTRUMENTI
(gitara, tambura E-prim, tambura A-bas prim, mandolina, harfa)
GITARA
CILJ
koli.
ZADACI
- Uspostavljanje meusobnog poverenja izmeu nastavnika i uenika.
- Formiranje unutranjih sluhovnih muzikih predstava i usvajanje osnovnih elemenata muzike pismenosti.
40
- Ovladavanje osnovnom tehnikom sviranja u skladu sa individualnim, anatomskim, psiho-fizikim i umetnikim mogunostima
uenika.
- Razvijanje kritikog odnosa prema osnovnim elementima muzikog izvoenja.
- Usmeravanje uenika za samostalno bavljenje instrumentom (formiranje radnih navika).
- Osposobljavanje uenika za nastavak kolovanja.
- Razvijanje muzike pismenosti.
- Ovladavanje osnovnim akordima i njihova primena kroz pozicije na instrumentu.
- Ovladavanje specifinim oznakama vezanim za instrument.
- Sviranje lestvica zakljuno sa devetom pozicijom koristei osnovne tehnike, kao i osnovne prstorede (i m, a m i, p i).
- Izvoenje kombinacija arpea (p i m a, p a m i...).
- Korienje velikog i malog barea.
- Korienje jednostrukog i viestrukog legato.
- Izvoenje svih ukrasa (od predudara do trilera).
- Razvijanje sposobnosti uoavanja harmonskih promena u toku sviranja.
- Prepoznavanje: motiva, fraze, reenice, dvodelne i trodelne pesme, varijacija, sonatnog oblika.

I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Pevanje pesama za decu uz profesorovu pratnju na gitari radi to prirodnijeg uvoenja aka u muziku i uvrivanja muzike
memorije, ritma i melodike.
- Upoznavanje aka sa osnovnim delovima instrumenta, pravilnim sedenjem i pravilnim poloajem obe ruke.
- Poetak kontinuiranog rada na muzikom opismenjavanju deteta koje mora da obuhvati osnovne ritmike vrednosti (poev od cele
note, pa sve do esnaestina, triola, sinkopa i punktiranih nota) jer se sve one sreu ve u kompozicijama za I razred, zatim
abecedna imena nota, sistem povisilica, snizilica i razreilica kao pojam takta i mere ukljuujui i dvo, tro i estoosminski takt.
- Jednostavno objanjenje pojma muzike fraze.
- Sviranje tonova apojando tehnikom (prvo na praznim icama, potom u kraim lestvinim kretanjima) i tirando tehnikom (simultani
akordi i arpea).
- Savladavanje najmanje jedne lestvice u okviru prve pozicije.
- Uvod u polifoniju preko vrlo jednostavnih kanona i imitacija.
- Zahtevi za najjednostavnijim dinamikim kontrastima (forte - piano) i najjednostavnijim promenama boje, a sve u pokuaju da se
ostvari jednostavan muziki izraz na kome treba insistirati od poetka.
41
LITERATURA
- J. Jovii: kola za gitaru, I deo
- J. Jovii: Poetnica za gitaru
- J. Jovii: Izbor lakih etida za gitaru - dodatak prvom delu kole
- M. Dujmovi: arobni svet gitare
- V. Andre: Zbirka kompozicija za gitaru
- S. Prek: Poetnica za gitaru i kola za gitaru, I deo
- ira literatura po izboru nastavnika, a u skladu sa programom
- etiri lestvice u prvoj poziciji;
- etiri etide;
- tri komada.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
NAPOMENE
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalje uvrivanje tehnikih elemenata nauenih i I razredu kroz komade, etide i vebe koje moraju biti neto sloenije i due od
onih iz I razreda.
42
- Kompletno upoznavanje svih nota na svim icama, zakljuno sa petom pozicijom.

- Savladavanje osnovnih durskih i molskih akorada u prvim pozicijama.
- Rad na durskim i molskim lestvicama do petog polja, uz objanjenje promene pozicije.
- Postavka malog barea.
- Nastavak tenje za postizanjem muzikog izraza uz upotrebu dinamike (forte, fortisimo, piano, pianisimo), boja (ordinare, tasto,
pontielo).
- Jednostavno objanjenje najosnovnijih elemenata muzike forme - dvotakt, trotakt, motiv.
LITERATURA
1. J. Jovii: kola za gitaru, I i II deo
2. J. Jovii: Izbor lakih etida za gitaru
3. V. Andre: Zbirka kompozicija za klasinu gitaru
4. H. Sagreras: Lekcije za gitaru
5. ira literatura po izboru nastavnika
- etiri lestvice;
- etiri etide;
- tri komada.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje hvataljke zakljuno sa sedmom pozicijom kroz vebanje pozicionih vebi za etvrtu, petu i sedmu poziciju.
- Uvoenje tipskih dvooktavnih lestvica u novim pozicijama sa detaljnim obrazloenjem promene pozicije i poetkom rada na
ritmikim varijantama.
- Sviranje lestvinih intervala u sporom tempu.
43
- Postavljanje tehnike vibrata.

- Rad na postavci velikog bare hvata.
- Rad na odvajanju melodije i pratnje pomou razliite dinamike i razliitih vrsta udara.
- Jednostavna analiza kompozicija koje se rade uz obrazloenje karaktera.
LITERATURA
- J. Jovii: kola za gitaru, II deo
- H. Sagreras: Lekcije za gitaru
- D. Bogdanovi: est dejih komada
- ira literatura po izboru nastavnika
- etiri lestvice;
- etiri etide;
- tri komada.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Lestvica sa kadencom i intervalima;
2. Etida;
3. Dva komada.

IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalje upotpunjavanje i razvijanje sposobnosti uenika u okviru sadraja programa.
- Postavka legato tehnike za levu ruku.
- Dalji rad i usavravanje dvooktavnih lestvica i intervala.
- Dalje usavravanje arpea desne ruke.
- Upoznavanje devete pozicije kroz pozicione vebe.
44
- Upoznavanje sa jednostavnim ukrasima - gornji i donji predudar.

- Uvoenje oznaka karaktera.
- Insistiranje na potpunoj kontroli ritma i tempa.
- Insistiranje na muzikom izrazu.
- Objanjenje i upotreba agogike.
- Osposobljavanje uenika za samostalan rad analiziranjem problema koji se jave i iznalaenjem naina na koji se oni mogu reiti.
- itanje s lista vrlo jednostavnih kompozicija.
LITERATURA
- J. Jovii: kola za gitaru II i III deo
- H. Sagreras: Lekcije za gitaru
- M. ulijani: 120 arpea, op. 1
- F. Sor: Etide, op. 31/I i II
- J. A. Logi: Partita
- J. Daulend: Laki komadi
- D. Bogdanovi: est dejih komada
- dve lestvice kroz tri oktave;
- etiri etide;
- tri komada.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Lestvica sa kadencom i intervalima - samo jedna vrsta;
2. Etida;
3. Dva komada - jedan polifoni.
V razred
45
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na upotpunjavanju steenog znanja.
- Rad na legatima za levu ruku.
- Rad na promeni pozicije i skokovima za levu ruku.
- Dalji rad na ukrasima - dvostruki predudar, mordent, pratriler.
- Rad na artikulaciji i detaljna kontrola trajanja tonova.
- Vebe za bare i vebe za istezanje.
- Dalji rad na itanju s lista u jednostavnijim primerima.
- Proirivanje repertoara renesansnim, baroknim ili modernim kompozicijama uz upoznavanje karakteristika stila.
LITERATURA
- J. Jovii: kola za gitaru, II i III deo.
- V. Andre: Zbirka kompozicija za gitaru.
- H. Sagreras: Lekcije za gitaru.
- ira literatura po izboru nastavnika.
- etiri etide;
- tri komada.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Lestvica sa kadencom i intervalima - samo jedna vrsta;
2. Etida;
3. Dva komada - jedan polifoni.
VI razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na kompletnom muzikom usavravanju koji podrazumeva zahteve u tempu, kvalitetu tona, dinamici, boji, agogici,
odnosno u celokupnom muzikom izrazu.
46
- Rad na tremolo tehnici.

- Usavravanje ukrasa - triler.
- Rad na oktavnim flaoletima i na raznim vrstama efekata (tambora, picikata, efekat doboa i dr.).
- Rad na timovanju instrumenta.
LITERATURA
- J. Jovii: kola za gitaru, III, IV i V deo - samo delovi predvieni programom i prilagoeni sposobnostima uenika
- J. Jovii: Kompozicije na folklorne teme Balkana i panije
- F. Karuli: Sonate
- M. ulijani: Sonatine
- F. Sor i Segovija: 20 etida
- dve etide;
- dva komada.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna trooktavna lestvica;
2. Jedna etida;
3. Jedan stav sonatine ili sonate, svite ili varijacije;
4. Jedan komad.
NAIN OSTVARIVANJA PROGRAMA

Primarni zadatak kome profesori, primenjujui ovaj program, treba da streme je razvoj ljubavi ka muzici i stvaranje potrebe za
muziciranjem. Ovako steeno muziko obrazovanje mora postati vaan deo opte kulture svakog uenika.
Sledei zadatak je da se talentovanim i ambicioznijim uenicima postavi zdrava i vrsta osnova za nastavak kolovanja i to ne samo
tehnika (rad prstiju), ve prava muzika, koja podrazumeva muziki izraz.
Temelj programa ini kola za gitaru Jovana Joviia, ija prva tri dela obrauju kompletnu problematiku kole za osnovno muziko
obrazovanje. Muziki materijal koji se obrauje obuhvata razliite kompozicije, poev od najjednostavnijih vebi (prazne ice), pa
sve do razvijenijih ciklinih i polifonih formi. Skale, vebe ili etide moraju biti sastavni deo svakoga asa. Najveu vanost u sviranju
tehnikih vebi treba dati razgovetnosti i pravilnoj ritmizaciji, pa tek potom lepoti tona i brzini. Polifonija ima zadatak da razvija
47
muziku inteligenciju, memoriju, da pobolja slune sposobnosti i razvije oseaj za stil. Raznovrstan izbor komada podstai e
matu, oseajnost i temperament.
Do dobrog zvuanja kompozicija mora se doi ne samo konkretnim izraajnim zahtevima (dinamikom boja, artikulacija), ve i
neprekidnom animacijom koja mora prvo oiveti, a potom odrati uenikovu elju za muziciranjem. Program dozvoljava veliku
slobodu izbora za sve vrste kompozicija. Ideja je da se program prirodnije predstavi svakom ueniku, a u zavisnosti od njegovih
sposobnosti i elja. Sloboda izbora mora obezbediti kvalitet sviranja (ritminost, tonska jasnoa, pravilan izbor tempa), a ne broj ili
teinu preenih kompozicija.
se on, tokom itavog perioda uenikovog rada na odabranom delu, truditi da mu prenese ne samo svoje znanje o prstoredu,
tehnikim postupcima i izvoakim izraajnim sredstvima neophodnim za primereno izvoenje dela, nego i odreen broj sutinski
vanih informacija o autoru dela, istorijskoj epohi kojoj pripada i specifinim osobinama samog dela (obliku u kojem je napisano,
melodijskim, ritmikim, harmonskim i kontrapunktskim pojedinostima koje ga karakteriu, emotivnoj, poetskoj, psiholokoj ili
filozofskoj pozadini njegove umetnike predstave i njegovoj estetskoj vrednosti).
interesovanja za muziku. Nastavniku se, iz tog razloga, preporuuje da posveti povienu panju ovoj problematici, iznalaenjem i
praktinom primenom najpodsticajnijih i najinspirativnijih moguih nastavnih metoda.
Preporuuju se velika umerenost i oprez u organizovanju uenikovih takmiarskih aktivnosti. Obazriv nastavnik nee dopustiti da
uenikova motivacija vremenom postane iskljuivo takmiarski obojena, jednako kao to nee upasti u opasnu zamku vrednovanja
rezultata sopstvenog rada brojem nagrada i priznanja koje njegovi uenici osvajaju.
uenjem novih dela, sticanjem dodatnih uvida u oblast gitarske literature, estim odlascima na koncerte, praenjem aktuelnih
i psiholoke literature, stalnim dopunjavanjem linog obrazovanja i proirivanjem svog kulturnog i duhovnog horizonta.
TAMBURA E-PRIM
CILJ
48
koli.
ZADACI
- Razvijanje osnovnih i elementarnih znanja na instrumentu kao ravnopravnom instrumentu u umetnikoj i narodnoj muzici.
- Razvijanje bazinih tehnika.
- Upoznavanje delova instrumenta.
- Koordinacija leve i desne ruke.
- Odravanje instrumenta i trzalice.
- Izvoenje durske i molske lestvice i trozvuka osnovnim elementima sviranja na tamburi: udarci dole, gore, legato, tremolo, picikato,
velikim palcem i srednjim prstom desne ruke, prirodni flaolet.
- Izvoenje tehnikih vebi za kordinaciju desne i leve ruke.
- Korienje prve, druge, tree i etvrte pozicije.
- Sviranje dvohvata i trohvata.
- Samostalno uvebavavanje zadatih kompozicija.
- Ovladavanje nepoznatim notnim tekstom odgovarajue teine.
- Upoznavanje notnog pisma klasine i tamburake literature.
- Ovladavanje osnovnim muzikim elementima.
- Razvijanje muzike memorije.
- Aktivno uee u javnim nastupima.
- Razvijanje kreativnosti u skladu sa svojim muzikim, emocionalnim i intelektualnim sposobnostima.
- Osposobljavanje za samostalnost u radu.

I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje uenika sa poreklom instrumenta i njegovim delovima.
- Pravilno sedenje i dranje instrumenta.
- Pravilno postavljanje leve i desne ruke.
- Pravilno dranje trzalice.
49
- Opismenjavanje uenika, koje obuhvata osnovne ritmike vrednosti (cela, polovina, etvrtina i osmina) i odgovarajue pauze, vrste
takta (dvo, tro, etvoroetvrtinski i estoosminski takt).
- Upoznavanje osnovnih dinamikih oznaka (f, p, mf) i oznaka za tempo (andante, adagio, moderato).
- Objanjenje osnovne tehnike sviranja na tamburi: udarci na dole, naizmenino sviranje, picikato i tremolo.
LESTVICE
- Sviranje lestvica kroz jednu oktavu u prvoj poziciji sa trozvucima i obrtajima, do tri predznaka.
LITERATURA
- A. Aleksandrov: kola sviranja na domri
- V. unin: kola sviranja na domri
- B. Stojanovi: Tamburaki bukvar
- B. Stojanovi: 20 igara za solo tamburu
- D. Markovi: Mali komadi, I i II sveska
- A. Aleksandrov: Pedagoki repertoar domrista, I i II razred
- Fortunatov: Hrestomatija za violinu, I i II razred
- Fortunatov: Izbor etida za violinu, I i II sveska
- radik: Vebe za levu ruku, I sveska
- dve durske lestvice kroz jednu oktavu sa trozvucima;
- etiri etide;
- pet komada razliitog karaktera.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
NAPOMENE
50
Ueniku je na smotri u toku kolske godine doputeno da svira iz nota, ali na obaveznim javnim nastupima i na drugoj smotri na
kraju kolske godine mora da svira napamet, jednako kao na svim ostalim javnim nastupima, smotrama i godinjim ispitima, do
kraja kolovanja u osnovnoj muzikoj koli.
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na levoj i desnoj ruci i njihovom koordinacijom.
- Usavravanje tehnike tremola i naizmeninih udaraca.
- Upoznavanje uenika sa esnaestinama, triolama i punktiranim ritmom.
- Obrada novih vrsta taktova: 3/8, 2/2, 3/2.
- Objanjenje novih dinamikih nijansi: meco piano, kreendo i dekreendo.
LESTVICE
- Rad na durskim lestvicama kroz jednu oktavu pri korienju II i III pozicije.
LITERATURA
- A. Aleksandrov: Pedagogki repertoar domrista, I i II razred
- Rodionov: Poetna kola za violinu
- Grupa autora: Narodne igre
- dve durske lestvice kroz jednu oktavu u II i III poziciji sa trozvucima i potezima;
- etiri etide;
51

JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Analiza jednostavnih muzikih oblika.
- Dalje usavravanje tehnike sviranja tremola.
- Rad na ukrasima (predudar).
- Upoznavanje prirodnih flaoleta i izvoenje picikato palcem i srednjim prstom.
- Izrada dinamikih nijansi: kreendo, dekreendo.
- Obrada jednostavnih dvohvata i trohvata.
LESTVICE
- Upoznavanje molskih lestvica.
- Sviranje lestvica kroz dve oktave.
Literatura
52
- D. Markovi: kola za violinu, II sveska

- Volfart: Etide za violinu, op. 45
- Ivanovi: Od pretklasika do moderne, II sveska
- dve durske i dve molske lestvice kroz dve oktave sa trozvucima i potezima;
- etiri etide;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Najmanje dva komada razliitog karaktera.
Ispitni program se izvodi napamet uz pratnju klavira.

IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje i sviranje kompozicija krupne forme: stav iz konertina, koncerta, sonatine ili varijacije.
- Rad na lestvicama do etiri predznaka sa ritmikim promenama.
- Rad na ukrasima (dvostruki predudar i krai triler).
- Insistiranje na muzikom izrazu.
- itanje s lista jednostavnih kompozicija.
- Osposobiti ake da samostalno timuju svoje instrumente.
LITERATURA
- Fortunatov: Hrestomatija za violinu, IV i V razred
- Fortunatov: Junij skripa, druga sveska
- Hendl: Varijacije
- O. Riding: Koncerti za violinu ha-mol, A-dur, Be-dur
53
- P. Nikoli: Konertino Ge-dur, A-dur

- Maks: Konertino faile
- Vivaldi: Koncert Ge-dur
- Kajzer: Etide za violinu, op. 24
- etiri etide;
- jedna velika forma.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica po izboru durska ili molska kroz dve oktave sa trozvucima i potezima;
2. Tri komada razliitog sadraja.
V razred
OPERATIVNI ZADACI
- Rad na promeni pozicija u skokovima za levu ruku.
- Upoznavanje ukrasa: mordent, triler.
- Upoznavanje novih oznaka za tempo i agogiku (vivo, piu mosso, meno mosso, acelerando).
LESTVICE
- Usavravanje sviranja lestvica.
LITERATURA
- Galicki: Hrestomatija za violinu, III sveska
- Ivanovi: Od pretklasike do moderne, II i III sveska
- Kajzer: Etide za violinu
- Volfart: Etide za violinu op. 45, II sveska
54
- Vivaldi: Koncerti za violinu, Ge-dur, De-dur

- O. Riding: Koncerti za violinu, Ge-dur, De-dur, a-mol
- D. Markovi: Mali komadi, III sveska
- Fortunatov: Hrestomatija za violinu, V i VI razred
- dve durske i dve molske lestvice do pet predznaka kroz dve oktave sa trozvucima i potezima;
- etiri etide;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica po izboru, durska ili molska, kroz dve oktave sa trozvucima i potezima;
VI razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na kompletnom muzikom usavravanju, koji podrazumeva zahteve u kvalitetu, tempu, dinamici i kvalitetu tona.
- Usavravanje ukrasa.
- Usavravanje tehnike tremola.
- Rad na legatu u levoj ruci.
- Upoznavanje razliitih efekata na instrumentu: vibrato desnom i levom rukom.
LESTVICE
Rad na lestvicama kroz tri oktave koji zahteva pretimavanje IV ice cis1 na ha male oktave.
LITERATURA
55
- Krojcer: Etide za violinu

- Fortunatov: Etide za violinu
- Fortunatov: Mladi violinista, III sveska
- Veraini: Sonate za violinu
- Vivaldi: Koncerti za violinu, a-mol, ge-mol
- Budakin: Koncert za domru ge-mol, I stav
- dve durske i dve molske lestvice kroz dve i tri oktave sa trozvucima i potezima;
- etiri etide;
- jedna krupna forma.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Tri komada razliitog karaktera.
NAPOMENA
Za IV, V i VI razred je obavezna smotra na polugoditu, gde se izvodi sledei program:
- dva komada razliitog karaktera.
TAMBURA A-BAS PRIM

CILJ
koli.
56
ZADACI
- Razvijanje osnovnih i elementarnih znanja na instrumentu kao ravnopravnom instrumentu u umetnikoj i narodnoj muzici.
- Izvoenje durske i molske lestvice i trozvuka osnovnim elementima sviranja na tamburi: udarci dole, gore, legato, tremolo, picikato,
velikim palcem i srednjim prstom desne ruke, prirodni flaolet.
- Korienje prve, druge, tree i etvrte pozicije.
- Sviranje dvohvata i trohvata.
- Samostalno uvebavanje zadatih kompozicija.
- Ovladavanje nepoznatim notnim tekstom odgovarajue teine.
- Upoznavanje notnog pisma klasine i tamburake literature.
- Ovladavanje osnovnim muzikim elementima.
- Razvijanje muzike memorije.
- Aktivno uee u javnim nastupima.
- Razvijanje kreativnosti u skladu sa svojim muzikim, emocionalnim i intelektualnim sposobnostima.

I razred
(2 asa nedeljno, 70 godinje)
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje delova instrumenta.
- Pravilno sedenje i dranje instrumenta.
- Koordinacija leve i desne ruke.
- Odravanje instrumenta i trzalice.
- Izvoenje tehnikih vebi za kordinaciju desne i leve ruke.
LESTVICE
E, A, De i Ge. Trozvuci kroz jednu oktavu.
TEHNIKE VEBE
- Dvadeset vebi.
ETIDE
57
- Pet etida.
NARODNE PESME I IGRE
- etiri komada.
KOMADI
- etiri komada.
- sve predviene lestvice;
- deset tehnikih vebi;
- tri etide;
- tri narodne pesme i igre;
- tri komada.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
NAPOMENE
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Sviranje u drugoj i treoj poziciji. Sistematska obrada etvrte pozicije. Savlaivanje tremola.
- Ritam: cela, polovina, etvrtina, etvrtina sa takom, sinkopa sa odgovarajuim pauzama.
LESTVICE
58
Durske i molske lestvice do tri predznaka, trozvuci kroz jednu oktavu.

TEHNIKE VEBE
- Dvadeset vebi.
ETIDE
- Pet etida.
- etiri komada.
KOMADI
- Tri komada.
- dva komada;
- jedan stav koncerta ili konertina.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Sviranje u petoj, estoj i sedmoj poziciji. Promena pozicije.
- Metrika: 3/8, 6/8.
- Ritam: triola, mala sinkopa, osmina s takom i obrnuto sa odgovarajuim pauzama.
- itanje s lista i upoznavanje sa dinamikom.
LESTVICE
59
Sve durske i molske sa trozvucima kroz jednu oktavu.

TEHNIKE VEBE
- Dvadeset vebi.
ETIDE
- Pet etida.
- etiri komada.
KOMADI
- etiri komada.
- tri etide;
- tri komada;
- jedan stav koncerta ili konertina.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Skala po izboru sa trozvukom kroz jednu oktavu;
2. Jedna etida;
3. Jedna narodna pesma ili igra;
4. Dva komada uz klavirsku pratnju.

IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Puna sinhronizacija leve i desne ruke.
60
- Sviranje u osmoj, devetoj i desetoj poziciji.

- Ukrasi - predudar, triler.
- Ritam - sekstola, pentola, duola.
LESTVICE
Dur, mol do etiri predznaka kroz dve oktave sa trozvukom.
TEHNIKE VEBE
- Dvadeset vebi.
ETIDE
- est etida.
- etiri komada.
VELIKE FORME
- Jedan stav koncerta ili konertina.
LITERATURA
- Vee forme: S. Mah: Konertino faile
- Betoven: Sonatina Ge-dur
- Nikoli: Konertino u starom stilu
- Mokru: Konertino Ge-dur
- tehnike vebe - deset vebi;
- etide - etiri etide;
- narodne pesme - tri komada;
- komadi uz klavirsku pratnju - tri komada;
- jedna velika forma (stav koncerta ili konertina).
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica kroz dve oktave sa trozvukom;
61
2. Jedna etida;
4. Jedan komad uz klavirsku pratnju;
5. Jedan stav velike forme;
V razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje sa svim poloajima na instrumentu.
- Promena poloaja.
- Negovanje lepog tona.
- Primena ukrasa.
LESTVICE
Sve durske i molske kroz dve oktave i trozvucima, dominantni septakord.
TEHNIKE VEBE
- Dvadeset vebi.
ETIDE
- est etida.
- est komada.
VELIKE FORME
- Jedna velika forma.
LITERATURA
- Velike forme: F. Kuchler: Konertino De-dur, op. 12
- Riding: Koncert De-dur, op. 36
- Riding: Koncert Ge-dur, op. 24
- Riding: Koncert ha-mol
- Portnof: Konertino Ge-dur
62

- etiri etide;
- etiri narodne pesme ili igre;
- tri komada uz klavirsku pratnju;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna molska lestvica kroz dve oktave sa trozvucima i septakordom;
2. Jedna etida;
5. Jedna velika forma.
VI razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na razvoju tehnike.
- Vebe za promenu pozicije.
- Negovanje muzike fraze, izraajnosti i muzike individualnosti.
LESTVICE
Sve durske i molske u celokupnom opsegu instrumenta sa trozvucima, dominantnim i umanjenim septakordom.
TEHNIKE VEBE
- Dvadeset vebi.
ETIDE
- est etida.
- est komada.
63
VELIKE FORME
- Jedna velika forma.
LITERATURA
Velike forme:
- Riding: Konertino a-mol, op. 21.
- Bermel: Konertino Ge-dur, op. 1.
- Huber: Konertino Ef-dur, op. 7.
- Sajc: Konertino br. 5 i br. 2.
- tri etide;
- etiri narodne pesme ili igre;
- tri komada iz klavirsku pratnju;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica u celokupnom opsegu instrumenta sa trozvucima, dominantni i umanjeni septakord;
2. Jedna etida;
3. Jedna narodna igra ili pesma;
5. Jedna velika forma.
LITERATURA
- radik: Vebe za violinu, 1-15 (prilagoditi timu instrumenta)
- L. Malagurski: kola za tamburu bisernicu
- L. unjin: kola sviranja na domri
64

- Tamburake igre
- G. Subotin: kola sviranja na umetnikoj tamburi
- D. Markovi: Mali komadi za violinu i klavir, I, II i III sveska
- Fortunatov: Zbirka etida za violinu, I i II sveska
- Fortunatov: Hrestomatija za violinu i klavir, I i II knjiga
- Garlicki i Rodionov: Mladi violinista, I i II knjiga
- Suzuki: kola za violinu
- Zlatne stepenice, I i II knjiga
Velike forme:
- Hendl: Varijacije
- P. Nikoli: Konertino Ge-dur
- Maks: Konertino faile
- Betoven: Sonatine
- O. Riding: Koncert ha-mol
- F. Kiler: Konertino Ge-dur, De-dur
NAIN OSTVARIVANJA PROGRAMA TAMBURE E PRIM I A-BAS PRIM

Zbog dosadanjeg neujednaenog pristupa u izuavanju tambure, izabrane su one metode koje su u praksi dale najvee rezultate.
Pokreti desne ruke su iz ake, sa upotrebom trzalice od roga ili adekvatne tvrde plastike. Duina trzalice treba da je ista kao duina
palca desne ruke uenika. Trzalica u odnosu na palac treba da zahvati ugao od 20 do 30 stepeni. Desna ruka ne sme da se oslanja
na gornju plou tambure osim na samom obodu tj. na stranicama. Kod e-prima poloaj leve ruke je takav da svaki prst ide na
sledei lestvini ton, a kod bas-prima u svako polje po jedan prst.
Teite programa je na savladavanju tehnikih i muzikih problema u okviru praktinog rada sa svakim uenikom posebno.
U prva tri razreda teite je na reavanju tehnikih problema, pravilnom dranju instrumenta i proizvoenju zdravog tona, a u
etvrtom, petom i estom razredu se pored tehnike vie radi na interpretaciji.
Program obuhvata narodnu i umetniku muziku pa treba insistirati na stilskoj razliitosti. U etvrtom, petom i estom razredu vaan
element u savlaivanju programa je rad u orkestru gde se na praktian nain razvija smisao za kolektivno muziciranje.
MANDOLINA
CILJ
koli.
ZADACI
65
- Upoznavanje instrumenta.
- Pravilno sedenje za instrumentom i postavka aparata.
- Razvoj muzike pismenosti.
- Pravilno korienje trzalice.
- Upoznavanje motiva, fraze, melodije i vee muzike celine.
- Upoznavanje artikulacije (legato, stakato, portato...).
- Savladavanje osnovnih elementa tehnike sviranja (udarci na dole, naizmenini udarci, tremolo, picikato).
- Pravilno korienje dinamike nijanse i oznake za tempo i agogiku.
- Aktivno uee u stvaranju sopstvene interpretacije.
- Sviranje uz muziku pratnju klavira.
- Negovanje zajednikog muziciranja.

I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje aka sa osnovnim delovima instrumenta, pravilnim sedenjem i pravilnim poloajem obe ruke.
- Objanjenje dranja i korienja trzalice, koja po obliku i veliini treba da se prilagodi konstituciji uenika.
- Opismenjavanje deteta koje mora da obuhvati osnovne ritmike vrednosti i odgovarajue pauze (cela, polovina, etvrtina i
osmina), zatim abecedna imena nota, sistem povisilica, snizilica i razreilica, kao i pojam takta i mere (dvo, tro, etvoroetvrtinski i
estoosminski takt).
- Upoznavanje osnovne tehnike sviranja (udarci na dole, naizmenino sviranje, picikato palcem i tremolo).
- Savladavanje durskih lestvica do tri predznaka u okviru prve pozicije.
- Jednostavno objanjenje pojma muzike fraze.
- Upoznavanje osnovnih dinamikih oznaka (f, mf, p).
- Objanjenje oznaka za tempo (andante, adagio i allegro moderato).
- Osnovna postavka legata i stakata.
- Razvijanje kod uenika sposobnosti sluanja sopstvenog sviranja i sviranja uz pratnju klavira.
- Zbog istog naina sviranja i slinog repertoara nastava moe da se izvodi i na domri.
LITERATURA
66

- A. Aleksandrov: Pedagogki repertoar domrista, I i II razred
- K. Rodionov: Poetna kola za violinu
- N. Sekuli: kola za mandolinu
- dve durske lestvice kroz jednu oktavu sa trozvucima;
- etiri etide;
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
NAPOMENE
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalje utvrivanje tehnikih elemenata nauenih u I razredu (udarci na dole, naizmenino sviranje, picikato i tremolo).
- Upoznavanje notnih vrednosti (esnaestina, punktirani ritam, triola).
- Savladavanje druge i tree pozicije.
67
- Rad na durskim lestvicama kroz jednu oktavu pri korienju druge i tree pozicije, sa trozvucime i obratijima.
- Obrada novih vrsta taktova (3/8, 2/2, 3/2).
- Nove oznake za tempo i agogiku (accelerando, piu mosso, meno mosso, ritenuto).
- Upoznavanje osnovnih dinamikih nijansi (meco piano, kreendo, dekreendo).
- Dalje usavravanje koordinacije ruku kroz tehnike vebe i sviranje lakih komada.
- Primene savladanih elemenata artikulacije.
LITERATURA
- D. Markovi : Mali komadi, I i II sveska
- A. Aleksandrov: Pedagoki repertoar domrista, I i II razred
- Huml i Marijanovi: Izbor etida za violinu, I sveska
- dve durske lestvice kroz jednu oktavu u II i III poziciji sa trozvucima i potezima;
- etiri etide;
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
III razred
OPERATIVNI ZADACI
68
- Razvijanje muzikog ukusa, sluha i ritma na osnovu odabrane muzike literature.

- Detaljnija analiza oblika koje treba da poslue za lake tumaenje notnog teksta i razvoj muzike memorije.
- Rad na ukrasima (predudar).
- Upoznavanje prirodnig flaoleta i izvoenje picikato palcem i srednjim prstom.
- Izrada dinamikih nijansi: kreendo i dekreendo.
- Obrada jednostavnih dvohvata i trohvata.
- Upoznavanje molskih lestvica.
- Sviranje lestvica kroz dve oktave.
- Pripremanje za dalje kolovanje.
LITERATURA
- D. Markovi: kola za violinu, II sveska
- Volfart: Etide za violinu, op. 45
- Ivanovi: Od pretklasika do moderne, II sveska
- Fortunatov: Hrestomatija za violinu, III i IV razred
- etiri etide;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica po izboru kroz dve oktave sa trozvucima i potezima;
2. Jedna etida;
69
3. Dva komada razliitog karaktera.


IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje i sviranje kompozicija krupne forme: stav iz konertina, koncerta, sonatine ili varijacije.
- Dalji rad i usavravanje dvooktavnih lestvica.
- Detaljnije upoznavanje uenika sa tehnikom ukrasa (dvostruki predudar i mordent).
- Insistiranje na muzikom izrazu i na potpunoj kontroli ritma i tempa.
- itanje s lista jednostavnih kompozicija.
- Osposobljavanje za samostalno timovanje instrumenta.
LITERATURA
- Fortunatov: Hrestomatija za violinu, IV i V razred
- Hendl: Varijacije
- O. Riding: Koncerti za violinu ha-mol, Be-dur, A-dur
- P. Nikoli: Konertino Ge-dur, A-dur
- Vivaldi: Koncert Ge-dur
- Kajzer: Etide za violinu op. 24
- A. Aleksandrov: Izbor etida za domru
- etiri etide;
JAVNI NASTUPI
70
ISPITNI PROGRAM
V razred
OPERATIVNI ZADACI
- Rad na promeni pozicija u skokovima za levu ruku.
- Upoznavanje ukrasa: mordent, triler.
- Sviranje lestvica kroz dve oktave do etiri predznaka.
- Upoznavanje i detaljnija primena veeg broja oznaka za dinamiku i tempo.
- Dalji rad na itanju s lista.
- Uee uenika u kolektivnom muziciranju.
- Usavravanje tehnike desne ruke.
- Upuivanje uenika na samostalno reavanje lakeg problema u primeni prstoreda i poteza.
- Dalji rad na artikulaciji.
LITERATURA
- Galicki: Hrestomatija za violinu, III sveska
- Ivanovi: Od pretklasike do moderne, II i III sveska
- Volfart: Etide za violinu, op. 45, II sveska
- Vivaldi: Koncerti za violinu, Ge-dur, De-dur
- O. Riding: Koncerti za violinu, Ge-dur, De-dur, a-mol
- Fortunatov: Hrestomatija za violinu, V i VI razred
- radik: Vebe za levu ruku, II sveska
- Komarovski: Varijacije
- dve durske i dve molske lestvice do pet predznaka kroz dve oktave sa trozvucima i potezima;
71
- etiri etide;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
VI razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na kompletnom muzikom usavravanju, koji podrazumeva zahteve u kvalitetu tona, tempu i dinamici.
- Rad na lestvicama kroz tri oktave.
- Usavravanje ukrasa (grupeto, mordent, triler).
- Rad na legatu u levoj ruci.
- Upoznavanje razliitih efekata na instrumentu: vibrato desnom i levom rukom.
LITERATURA
- Krojcer: Etide za violinu
- Fortunatov: Etide za violinu
- Veraini: Sonate za violinu
- Vivaldi: Koncerti za violinu, a-mol, ge-mol
- Betoven: Sonatine za mandolinu
- Skarlati: Sonate
72

- Mazas: Etide, op. 36, I sveska
- Bah: Koncert za violinu a-mol, I stav
- Zlatne stepenice, III sveska
- dve durske i dve molske lestvice kroz dve i tri oktave sa trozvucima i potezima;
- etiri etide;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Tri komada razliitog karaktera.
Program se izvodi napamet uz pratnju klavira.

Teite programa je na savladavanju tehnikih i muzikih problema u okviru praktinog rada sa svakim uenikom posebno. Plan
treba napraviti prema potrebama svakog uenika, odnosno prema njegovom nivou zrelosti, starosti i fizikog razvoja. Izbor
programa treba da bude postupan, a kompozicije treba da budu kratke, pa kasnije sve due i zahtevnije uz uvoenje modulacija.
U prva tri razreda obratiti panju na pravilno dranje instrumenta, reavanje tehnikih problema i proizvoenje zdravog tona. U
etvrtom, petom i estom razredu, pored tehnike, vie raditi na interpretaciji. Vaan element u savlaivanju programa je rad u
orkestru gde se na praktian nain razvija smisao za kolektivno muziciranje. Komade koristiti iz razne literature sa odreenim
tehnikim zahtevima, arpeima, modulacijama i tempima, uz razumevanje fraza.
S obzirom da program obuhvata narodnu i umetniku muziku, treba insistirati na stilskoj razliitosti.
HARFA
CILJ
koli.
ZADACI
- Razvijanje ljubavi i pozitivnog odnosa prema muzici, instrumentu i nastavi harfe.
- Poznavanje instrumenta, postavka tela i ruku.
- Opismenjavanje i pedalizacija.
- Savladavanje ritmike i itanja znakova.
73

- Razumevanje muzike fraze u malim formama, dinamike, stila, razvijanje memorije, znanje za nastavak kolovanja.
- Razvijanje psihomotornih - mentalnih i fizikih sposobnosti u skladu sa individualnim uzrastom.
- Korienje pedala pri izvoenju kompozicija.
- Prepoznavanje i sviranje ligature i sinkope.
- Upoznavanje znakova pedalizacije, dinamike i tempa.
- Sviranje lestvica u esnaestinama kroz tri oktave sa podmetanjem treeg i etvrtog prsta.
- Sviranje etvoroglasnih trozvuka i dominantnog septakorda, harmonski i razloeno kroz tri oktave.
- Korienje klizanja palca i etvrtog prsta, flaoleta, etufe, arpea.
- Sviranje kompozicija razliitog stila.
- Osposobljavanje za sviranje na javnim nastupima, ispitu ili takmienju.

I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje instrumenata, postavka ruke i tela za harfom. Tehnike vebe raditi paljivo i precizno ritmiki i tonski.
- Notno opismenjavanje i upoznavanje sa osnovnim ritmikim vrednostima.
- Upoznavanje pedalizacije kroz lestvice u prvom polugoditu, a u drugom polugoditu kroz kompozicije i to sa promenom jednog
pedala.
LESTVICE
- Skale u drugom polugoditu i to durske do dva predznaka kroz jednu oktavu.
- Trozvuk u osnovnom poloaju i obrtajima harmonski i razloeno.
LITERATURA
- Rubin, Parfenov, Grosi i Pocoli: Izbor iz poetnih kola za harfu
- Pocoli: Etide
- Boksa: Etide
- Haselman: Mali komadi
- Boksa: Komadi
- Hrestomatija I, izbor komada
74
- Granani: Mali komadi

- Izbor drugih kompozicija u skladu sa sposobnostima deteta
- durske lestvice do dva predznaka - kroz jednu oktavu sa trozvukom;
- etiri do est etida;
- tri do pet komada.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
NAPOMENE
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Durske lestvice, sve kroz 2 oktave, trozvuci i arpea.
- U drugom polugoditu razloene oktave sa udvojenim osnovnim tonom.
- Ritmika - punktirane vrednosti, triola i osminski takt.
LITERATURA
- Rubin: Poetna kola harfe
- Boksa: Etide
- Haderman: Etide br. 10, 11
- Pocoli: Etide
75
- Haselman: Uspavanka
- Haselman: Mala svita
- Gedike: Sonata Ge-dur (Hrestomatija)
- Greanjinov: Mazurka
- L. Vud: Ruska uspavanka
- S. Mekdonald: Komadi
- sve durske i molske lestvice do dva predznaka kroz dve oktave;
- tri do etiri etide;
- etiri do est komada.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na lestvicama i arpeima.
- Rad na razvoju tehnike.
- Savlaivanje literature za harfu.
LESTVICE
- Sve durske i molske lestvice kroz tri oktave sa 4 predznaka.
- Trozvuci i dominantni septakord.
- Prsne vebe klizanja prvog i etvrtog prsta.
LITERATURA
- Grosi i Pocoli: Etide, izbor
76
- Boksa: Etide 5, 6, 7 i 17
- H. Renije: Tehnike vebe
- Dusek: Sonatina br. 2 i br. 1, I stav
- Naderman: Sonatina br. 2, II stav
- Renije: Gavota
- Haselman: Melanholina serenada
- S. Mekdonald: Komadi
- skale, trozvuci i etvorozvuci kroz tri oktave;
- etiri do pet etida;
- tri do pet komada od kojih obavezno jedan stav sonatine.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Skala kroz tri oktave u esnaestinama, etvorozvuk, dominatni septakord;
2. Jedna etida;
3. Prvi stav sonatine;
4. Jedan komad.

IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na lestvicama i arpeima, sa prebacivanjem ruku.
- Rad na razvoju tehnike.
LESTVICE
- Sve lestvice u esnaestinama kroz oktave, etvorozvuci dominatni i umanjeni septakord i razloena arpea, sa prebacivanjem
ruku u obrtajima.
- Prsne vebe klizanja prvog i etvrtog prsta u brem tempu, flaoleti etufe, oktave sa otvorenom i "zatvorenom" akom, vebe
prvog i drugog prsta kao pretea poetnog trilera.
77
LITERATURA
- Pocoli: Etide
- Naderman: Etide
- Boksa: Etide
- Haselman: Etide
- Dusek: Sonatine
- Naderman: Sonatina I, II, IV
- Krumholc: Sonatina Be-dur
- Mocart: Tema sa varijacijama
- Betoven: Tema sa varijacijama
- Haselman: Mala pria
- Granani: Barkarola
- lestvice, arpea, prsne vebe;
- jedna sonatina;
- etiri do pet komada.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica i arpea;
2. Jedna etida;
3. Jedna sonatina;
4. Jedan komad.
V razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na lestvicama i arpeima, sa podmetanjem prsta.
- Rad na razvoju tehnike i na trilerima.
78

LESTVICE
- Sve lestvice, trozvuci, etvorozvuci, septakordi. Razloeni septakordi sa podmetanjem etvrtog prsta u svim obrtajima.
- Prsne vebe trilera.
LITERATURA
- Boksa: Etide
- Naderman: Etide
- Erdeli: 20 etida
- Haselman: Etide
- Dusek: Sonatine III, IV
- Naderman: 7 nokturna za harfu
- Granani: Nokturno
- Granani: Barkarola
- Pose: Igra talasa
- Naderman: Sonatine
- sve lestvice;
- tri do pet etida;
- dve sonatine;
- tri do etiri komada.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica sa arpeima;
2. Jedna etida;
3. Jedna sonatina ili tema s varijacijama;
4. Jedan komad.
Program se izvodi napamet.
VI razred
79

OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na lestvicama sa arpeima i septakordima.
- Rad na razvoju tehnike i ritma.
LESTVICE
- Sve lestvice u oktavi i terci, arpea, septakordi (umanjeni i dominantni).
- Tehnike vebe, prsne sa prvim, drugim i treim, etvrtim prstom.
- Sve ritmike kombinacije, trileri 2131, 21, 12.
LITERATURA
- Boksa: Etide
- Naderman: Etide
- Cabel: Etide
- Dusek: Sonatine
- Naderman: Sonatine
- Salcedo: Muzika kutija
- Glijer: U polju
- Musorgski: Suza
- Mekdonald: Komadi
- skale, arpeo, prsne vebe;
- tri do pet etida;
- jedna sonatina;
- etiri komada.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica sa arpeima;
80
3. Jedna sonatina;
4. Jedna kompozicija autora iz XIX veka;
5. Jedna kompozicija savremenog autora.

- Plan treba napraviti po potrebama odreenog uenika (nivou zrelosti, starosti, fizikog razvoja i prolih iskustva).
- Izbor treba biti postupan.
- Kompozicije treba da budu kratke, pa kasnije sve due i zahtevnije uz modulacije.
- Komade koristiti iz razne literature sa odreenim tehnikim zahtevima, arpea, modulacije, tempa i razumevanje fraza.
- Sonatine ili varijacije, kratke forme, raditi sa posebnom panjom na tehnike probleme, oznake tempa i pulsacije.
- Postepeno osamostaliti uenika.
INSTRUMENTI SA DIRKAMA
(klavir, harmonika)
KLAVIR
CILJ
koli.
ZADACI
- Intenzivan i kontinuiran rad na razvoju fiziolokih i psiholokih sluhovnih sposobnosti - spoljanjeg (kontrolnog) i unutranjeg
(mentalnog) sluha, navike razmiljanja u tonskim predstavama (tonske kontemplacije) i potrebe za izraavanjem zvukom (duhovnog
sluha).
- Upoznavanje uenika sa graom klavira (rezonantnom kutijom, poklopcem, klavijaturom, sistemom poluga sa ekiima, ivijama,
icama, priguivaima, pedalima, mehanikom proizvodnje zvuka...), njegovim akustikim svojstvima (specifinou amplitude
klavirskog zvuka, registarskom neujednaenou i fenomenom alikvotne rezonance) i izraajnim mogunostima (tonskim opsegom,
dinamikim dijapazonom i koloristikim svojstvima).
- Ovladavanje osnovnom tehnikom sviranja na klaviru - savlaivanjem, na osnovnom nivou, svih vrsta tehnikih problema: repeticija,
trilera, tremola, lestvica, pozicionih i vanpozicionih arpea i figuracija, duplih nota, akorada, skokova i polifonije.
artikulacije, akcentuacije i instrumentacije) i izgradnja sposobnosti njihove adekvatne stilske upotrebe u procesu izvoenja muzikog
dela.
- Muziko opismenjavanje - postizanje vetine tenog itanja i pisanja nota u violinskom i bas kljuu, razumevanje znaenja
najuestalijih (numerikih, grafikih i verbalnih) tempovskih, karakternih, metrikih, dinamikih, agogikih, akcentnih i artikulacionih
oznaka u notnom tekstu i kontinuiran rad na razvoju sposobnosti spretnog sviranja Prima vista.
- Usvajanje osnovnih znanja iz oblasti muzike teorije, harmonije, kontrapunkta i muzikih oblika, kao i osnovnih znanja iz oblasti
muzike istorije - radi izgradnje sposobnosti pouzdanog prepoznavanja stilskih epoha, njihovih kljunih karakteristika i umetnike
vrednosti najuspelijih dela njihovih istaknutih predstavnika.
81
- Upoznavanje najznaajnijih dela iz oblasti klavirske literature, njihove umetnike vrednosti i osnovnih injenica iz biografija njihovih
autora.
- Sticanje iskustva redovnog javnog nastupanja (samostalnog i u ansamblu) izgradnja odgovornog stava u odnosu na visok
standard zahteva savremene koncertne i takmiarske prakse.
- Izgradnja navike redovnog sluanja umetniki vredne muzike (u vidu tonskog zapisa ili koncertnog izvoenja).
- Razvijanje i profiliranje estetskih muzikih kriterijuma (sposobnosti prepoznavanja i adekvatne procene umetnike vrednosti
muzikog dela ili njegove interpretacije).
- Razvijanje afirmativnih etikih stavova prema nacionalnoj i svetskoj pijanistikoj batini, njenoj vanosti u domaoj i svetskoj
muzikoj kulturi, profesiji pijaniste (izvoaa i pedagoga) i znaaju njegove uloge u drutvu.

I razred
OPERATIVNI ZADACI
Poetni rad na razvoju spoljanjeg (kontrolnog) i unutranjeg (mentalnog) sluha, putem uenja i izraajnog pevanja kratkih,
jednostavnih, lakih pesmica (u okviru prve oktave), sviranja istih pesmica po sluhu (samostalno i u etiri ruke, uz pratnju nastavnika)
i njihovog transponovanja u tonalitete sa jednim ili dva predznaka (ovo se naroito odnosi na uenike koji, od poetka, ispoljavaju
natprosene sluhovne sposobnosti).
Poetni rad na razvijanju muzike fantazije, putem igre i prie.
Upoznavanje sa klavijaturom (nazivi belih i crnih dirki i nazivi oktava).
Osnovno upoznavanje sa mehanizmom proizvodnje zvuka na klaviru.
Upoznavanje sa funkcionalnim poloajem tela za klavirom i osnovama efikasne upotrebe izvoakog aparata.
Upranjavanje jednostavnih vebi za telesnu relaksaciju.
Upoznavanje sa znaenjem najeih oznaka za tempo (lento, adagio, andante, andantino, moderato, allegretto, allegro, presto...).
Upoznavanje sa znaenjem najeih oznaka za karakter (dolce, tranquillo, cantabile, grazioso, espressivo, marcato,
scherzando...).
Upoznavanje sa relativnim trajanjem nota (celih, polovina, etvrtina, osmina i njima odgovarajuih pauza i triola) i znaenjem
punktiranja.
Upoznavanje sa razliitim vrstama prostih i sloenih taktova (2/8, 3/8, 6/8, 2/4, 3/4, 4/4...).
Rad na brojanju - pomonom sredstvu za postizanje metriki tanog i ritminog sviranja.
Upoznavanje sa znaenjem osnovnih dinamikih oznaka (pianissimo, piano, mezoforte, forte, fortissimo, diminuendo, crescendo...).
Upoznavanje sa znaenjem osnovnih agogikih oznaka (ritardando, accelerando, allargando, sostenuto, piu lento, piu mosso, a
tempo...).
Upoznavanje sa znaenjem osnovnih artikulacionih oznaka (portato, legato, legierro, staccato...) i grafikim nainom njihovog
ispisivanja (taka, crta, mali klinasti znak, luk).
82
Upoznavanje sa osnovnim polifonim postupcima (imitacija, inverzija, kanon).

Uvebavanje poetne vetine itanja nota u violinskom i bas kljuu.
Sviranje lakih kompozicija, s nastavnikom, etvororuno, Prima vista.
Upoznavanje sa pojmom metrike celine (dvotakt, trotakt, etvorotakt...).
Upoznavanje sa pojmom misaone celine (fraza).
Elementarno upoznavanje sa najjednostavnijim muzikim oblicima (reenica, period, pesma).
LITERATURA
KLAVIRSKE KOLE ZA POETNIKE
- J. Kri, M. Petrovi, Bajer, Nikolajev, Gnjesina, Artobolevska i sline.
ETIDE I VIRTUOZNE KOMPOZICIJE
- Divernoa: Osnovne vebe za klavir, op. 76
- Lehorn: Melodine etide, op. 192
- erni: Etide, op. 139 i Etide, op. 599
- Druge etide ili virtuozne kompozicije.
KOMPOZICIJE MALE FORME
- ajkovski: Deji album, op. 39
- Majkapar: 24 lake kompozicije, op. 16
- Greaninov: Op. 99
- uman: Album za mlade, op. 68
- Druge kompozicije sline teine.
KOMPOZICIJE DOMAIH AUTORA
- V. Milankovi: Deje prie - 25 minijatura za I i II razred
- M. Tajevi: Za male
- Z. Hristi: Takice
LESTVICE
Ce-dur, Ge-dur, De-dur, A-dur i E-dur.
Preporuene varijante:
- paralelno, u etvrtinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz jednu oktavu;
83
- u suprotnim smerovima, u etvrtinama, s poetkom u intervalu prime, navie i nanie, kontinuirano, svakom rukom kroz jednu
oktavu.
Artikulacija: portato ili legato.
Dinamika: po slobodnom izboru.
Preporuen minimalni tempo: etvrtina = 60.
TROZVUCI
Ce-dur, Ge-dur, De-dur, A-dur i E-dur.
Preporuena varijanta: mali poloaj (takozvano "malo razlaganje"), kvintakord, sekstakord i kvartsekstakord, svaki trozvuk
naizmenino (razloeno pa simultano), paralelno, u razmaku oktave, u etvrtinama, navie i nanie, kontinuirano, kroz jednu oktavu.
Artikulacija: razloeno - legato; u akordima - portato.
Dinamika: po slobodnom izboru.
Preporueni minimalni tempo: etvrtina = 60 (trajanje razloeno sviranog akorda je jednako trajanju simultano sviranog akorda - tri
etvrtine).
- pedeset kompozicija po slobodnom izboru.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
2. Jedna etida (ili virtuozna kompozicija);
NAPOMENE
Ueniku je na smotri tokom kolske godine doputeno da svira iz nota, ali na obaveznim javnim nastupima i na smotri na kraju
II razred
OPERATIVNI ZADACI
84
Nastavak rada na razvoju spoljanjeg i unutranjeg sluha putem izraajnog pevanja, sviranja po sluhu i transponovanja u tonalitete
sa jednim, dva ili tri predznaka (ovo se naroito odnosi na uenike natprosenih sluhovnih sposobnosti).
Nastavak rada na razvijanju muzike fantazije putem igre i prie, sa tendencijom postepenog naputanja igre u korist drugih,
uzrastu primerenijih aktivnosti.
Dopunjavanje poetnog znanja o klavijaturi osnovnim informacijama o ulozi i mehanizmu funkcionisanja pedala.
Proirivanje znanja o mehanizmu proizvoenja klavirskog zvuka osnovnim informacijama o njegovim akustikim svojstvima.
Obogaivanje iskustva steenog u oblasti funkcionalne upotrebe izvoakog aparata novim uvidima u problematiku, kroz proces
savlaivanja sloenijih izvoakih zahteva.
Kontinuirano upranjavanje vebi za telesnu relaksaciju, u svrhu dalje izgradnje slobode i efikasnosti izvoakog aparata.
Nastavak upoznavanja sa oznakama tempa, karaktera, dinamike i agogike, u zavisnosti od oznaka na koje uenik nailazi u
kompozicijama koje izuava. Pored oznaka na italijanskom jeziku, uenik upoznaje i najuestalije oznake na nemakom,
francuskom i ruskom jeziku.
Proirivanje znanja o relativnom trajanju osnovnih i punktiranih nota (i njima odgovarajuih pauza i triola) informacijama o sitnijim
notnim vrednostima (esnaestinama, tridesetdvojkama i ezdesetetvorkama).
Upoznavanje sa jednostavnim vrstama nepravilnog takta (5/8, 7/8, 5/4, 7/4...).
Nastavak rada na brojanju (u sluaju nemogunosti postizanja tanog i ritminog sviranja bez ovog pomonog sredstva).
Dopunjavanje znanja o osnovnim artikulacionim oznakama i grafikom nainu njihovog ispisivanja.
Upoznavanje sa oznakama za pedal i rad na kompozicijama koje zahtevaju jednostavnu pedalizaciju.
Utvrivanje znanja o osnovnim polifonim postupcima kroz proces rada na jednostavnim polifonim kompozicijama.
Usavravanje vetine itanja nota u violinskom i bas kljuu (putem sviranja s nastavnikom, etvororuno, Prima vista) sa ciljem
uspostavljanja trajne navike upranjavanja ove aktivnosti tokom itavog kolovanja.
Proirenje znanja o pojmovima metrike celine i fraze upoznavanjem novih karakteristinih primera, kroz izvoaku praksu.
Obogaenje znanja o muzikim oblicima novim informacijama o vrstama reenice, perioda i pesme.
Usvajanje novih informacija o lestvinim stupnjevima i osnovnim oblicima kadence.
LITERATURA
Klavirske kole za poetnike
- J. Kri, M. Petrovi, Bajer, Nikolajev, Gnjesina, Artobolevska i sline.
- Lehorn: Melodine etide, op. 192
- Lemoan: Deje etide, op. 37
- erni: Etide, op. 139
- Berens: Etide, op. 70
85
- Druge etide ili virtuozne kompozicije.

POLIFONE KOMPOZICIJE
- Bah: Male kompozicije
- Druge polifone kompozicije baroknih kompozitora dostupne izvoakom uzrastu uenika.
- uman: Album za mlade op. 68
- Greaninov: Op. 99
- Gedike: Op. 36
- Kabalevski: Op. 30
- Bartok: Mikrokosmos, I sveska
SONATINE
- Sonatine Vanhala, Plejela, Haslingera, Betovena i drugih autora, dostupne izvoakom uzrastu uenika.
- V. Milankovi: Deje prie - 25 minijatura za I i II razred
- Z. Hristi: Takice
- S. Hofman: Dve basne
- Druge kompozicije domaih autora sline teine.
KOMPOZICIJE PISANE ZA ETVORORUNO IZVOENJE
- Dijabeli: Sonatine, op. 24, Melodijske vebe, op. 149 i op. 163
- Druge kompozicije sline teine pisane za etvororuno izvoenje.
LESTVICE
Ha-dur, Ef-dur, de-mol, a-mol i e-mol.
- paralelno, u osminama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz dve oktave;
- u suprotnim smerovima, u osminama, s poetkom u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, svakom rukom kroz dve oktave
(samo durske lestvice iz navedene grupe).
86
Artikulacija: legato.
Dinamika: piano ili forte.
Preporuen minimalni tempo: osmina = 100.
TROZVUCI
Ha-dur, Ef-dur, de-mol, a-mol i e-mol.
- mali poloaj (takozvano "malo razlaganje"), kvintakord, sekstakord i kvartsekstakord, razloeno, u intervalu oktave, paralelno, u
osminama, navie i nanie, kontinuirano, kroz dve oktave;
- mali poloaj, simultano (u akordima), u intervalu oktave, paralelno, u etvrtinama, navie i nanie, kontinuirano, kroz dve oktave.
Preporueni minimalni tempo: osmina = 100.
- pet etida (ili virtuoznih kompozicija sline teine);
- pet kompozicija po slobodnom izboru;
- tri polifone kompozicije;
- jedna cela sonatina i stav iz sonatine ili ciklus varijacija.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
NAPOMENA
Dva obavezna javna nastupa i smotra na kraju kolske godine, jednako kao u prvom razredu, ne podleu konvencionalnom,
numerikom nainu ocenjivanja.
III razred
OPERATIVNI ZADACI
Nastavak rada na razvoju unutranjeg i spoljanjeg sluha uslonjavanjem tekoa savladanih u prethodnom razredu.
87
Poetak rada na postupku svesnog memorisanja muzikog dela.

Nastavak rada na razvijanju muzike fantazije asocijativno podsticajnim razgovorima, poetskim i metaforikim prikazivanjima
muzikog sadraja, buenjem interesovanja za kreativno izraavanje klavirskim zvukom i radom na preciznom umetnikom
oblikovanju izuavanog repertoara.
Obogaivanje iskustva u upotrebi pedala daljim radom na kompozicijama jednostavnih zahteva na ovom planu.
Objanjenje pojmova prevremenog, istovremenog i naknadnog pedala i njegove izvoake primene.
Produbljivanje znanja o akustikim i izraajnim svojstvima klavirskog zvuka, poetak formiranja predstave o umetniki lepom zvuku,
tonsko objanjenje iluzije "pevanja" na klaviru i intenzivno usmeravanje na ovo polje izvoake problematike.
Dalje usavravanje mogunosti izvoakog aparata, zasnovano na principima slobode, ekonominosti i efikasnosti.
Dalje povremeno upranjavanje vebi za telesnu relaksaciju.
Proirivanje znanja o oznakama tempa, karaktera, dinamike i agogike.
Sticanje poetnog iskustva u savladavanju poliritmikih tekoa sviranjem lestvica u jednostavnim poliritmikim kombinacijama
(duole sa triolama i triole sa duolama), etvororuno ili na dva klavira, sa nastavnikom.
Dalje usavravanje vetine sviranja polifonije, radom na kompozicijama sloenijih zahteva.
Upoznavanje sa osnovnim vrstama ukrasa (kratkim predudarom - forlagom, dugim predudarom - apoaturom, praltrilerom,
mordentom i lajferom) i razumevanje i usvajanje naina njihovog izvoenja.
Dalje usavravanje vetine itanja Prima vista.
Profiliranje znanja o muzikim oblicima (maloj i velikoj reenici, malom i velikom periodu i maloj i velikoj trodelnoj pesmi).
Dalje usvajanje informacija o glavnim lestvinim stupnjevima i njihovim zamenicima, njihovim meusobnim odnosima, i vebanje u
prepoznavanju autentinog i plagalnog oblika kadence.
Poetni rad na formiranju navike samostalnog vebanja, sa objanjenjem prednosti principa "Malo, paljivo i esto" i principa
nerazdvojivosti sluhovne od mehanike komponente.
Poetna aktivnost na formiranju navike redovnog sluanja umetniki vredne muzike praena informacijama o osnovnim
karakteristikama najvanijih stilskih epoha.
LITERATURA
- Lemoan: Deje etide, op. 37
- erni: Etide op. 849
- Bertini: Etide op. 100
- Druge etide ili kompozicije sline teine.
- Bah: Male kompozicije
88
- Druge polifone kompozicije baroknih kompozitora dostupne izvoakom uzrastu uenika.

- uman: Album za mlade op. 68
- Lutoslavski: 12 malih komada
- Kazela: 11 dejih komada
- Greaninov: Deja knjiga, op. 98
- Gedike: Op. 36
- Majkapar: Minijature op. 33
- Bartok: Mikrokosmos, I i II sveska
SONATINE I VARIJACIJE
- Sonatine i varijacije Dijabelija, Kulaua, Dusika, Hajdna, Betovena i drugih kompozitora, dostupne izvoakom uzrastu uenika.
- S. Rajii: Deja zbirka
- Z. Hristi: Takice
- Druge kompozicije domaih autora, sline teine.
- Dijabeli: Sonatine, op. 24
- Stravinski: Pet malih komada
LESTVICE
Be-dur, Es-dur, As-dur, ce-mol, ge-mol i hromatska lestvica.
- paralelno, u esnaestinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz dve oktave (hromatska lestvica na isti nain);
- paralelno, u osminskim triolama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz tri oktave (samo durske i molske lestvice iz
navedene grupe);
89
- u suprotnim smerovima, u esnaestinama, s poetkom u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, svakom rukom kroz dve
oktave;
Preporuen minimalni tempo: osmina i osminska triola = 80.
TROZVUCI
Be-dur, Es-dur, As-dur, ce-mol i ge-mol.
- mali poloaj (takozvano "malo razlaganje"), kvintakord, sekstakord i kvartsekstakord, razloeno, paralelno, u esnaestinama, u
intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz dve oktave;
- mali poloaj, simultano (u akordima), paralelno, u osminama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz dve oktave.
Preporuen minimalni tempo: osmina = 80.
- etiri etide (ili kompozicije virtuoznih izvoakih tekoa);
- etiri kompozicije, po slobodnom izboru;
- jedna cela sonatina i stav iz sonatine ili ciklus varijacija.
JAVNI NASTUPI
SMOTRA (na kraju prvog polugodita)
- jedna lestvica i dve kompozicije, po slobodnom izboru.
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica;
2. Jedna etida;
3. Jedna polifona kompozicija;
4. Jedan stav iz sonatine;
5. Jedna kompozicija, po slobodnom izboru.
NAPOMENA
90
Smotra (na kraju prvog polugodita) i obavezni javni nastupi, jednako kao u prvom i drugom razredu, ne podleu konvencionalnom,
Ocena sa ovog ispita treba da bude odraz paljive, sveobuhvatne procene dalje perspektive uenikovog kolovanja.

IV razred
OPERATIVNI ZADACI
Nastavak rada na razvoju unutranjeg i spoljanjeg sluha daljim uslonjavanjem tekoa savladanih u prethodnom razredu, s
naroitom panjom usmerenom na prepoznavanje vertikalno-horizontalnih (harmonsko-melodijskih) odnosa u okviru zadatih primera
za vebanje. Razvoj svesti o osnovnim relacijama unutar tonaliteta i relacijama tonaliteta unutar kvintnog kruga i uspostavljanje, u
vezi sa ovom problematikom, vrste veze sa sadrajima tekue nastave solfea.
Sticanje poetnog iskustva u sviranju po sluhu kratkih, jednostavnih, dijatonskih melodija (harmonizovanih plagalnim i autentinim
kadencirajuim obrtima) i razvoj elementarne vetine improvizovanja u okvirma ovakvih tekoa.
Nastavak rada na postupku svesnog memorisanja muzikog dela, u cilju postepenog razvijanja sposobnosti sluhovne kontemplacije
(razmiljanja u tonskim predstavama).
Nastavak rada na razvijanju muzike fantazije ukazivanjem na analogije meu umetnikim vrednostima dela iz raznih oblasti
umetnikog izraavanja (knjievnosti, slikarstva, vajarstva, arhitekture...), uporeivanjem, izgradnjom sposobnosti uvianja i
podsticajnim razgovorima (pojednostavljenog sadraja, primerenog uenikovom uzrastu) na teme iz oblasti muzike estetike.
Dalje obogaivanje iskustva u upotrebi pedala, radom na kompozicijama sloenijih zahteva na ovom planu i poetak rada na
stvaranju navike celishodnog upotrebljavanja levog pedala - u svrhu promene boje (tembra), a ne utiavanja zvuka.
Produbljivanje osetljivosti na lepotu klavirskog zvuka, doslednim radom na usavravanju izvoake vetine "pevanja" na klaviru naroito paljivim, temeljnim izuavanjem kompozicija polifone strukture i kompozicija s romantiarskom kantilenom.
Proirivanje znanja iz oblasti ornamentacije upoznavanjem sa grupetom i trilerom, njihovom varijantama i osnovnim pravilima
njihovog izvoenja u okvirima baroknog, klasinog i romantinog stila.
Dalje usavravanje efikasnosti izvoakog aparata radom na kompozicijama sloenijih tehnikih zahteva (naroito onih koje tretiraju
problem trilera i aktivnosti "gornjih" prstiju) i insistiranjem na savlaivanju njihovog "Brzo-dugo-glasno-jasno" naina izvoenja kreiranjem i uvebavanjem ritmikih i fakturalnih varijanata pojedinih tekih odlomaka i postepenim podizanjem tempa izvoenja
(prema individualnim mogunostima uenika) ka granici solidnog virtuoziteta.
Navikavanje na ekonominu i svrsishodnu upotrebu metronoma u procesu vebanja (povremenu, iskljuivo u svrhu kratkotrajne
kontrole tempa ili odnosa tempa u okviru kompozicije) s insistiranjem na uvianju sutinske razlike izmeu muzikih izraajnih
sredstava metra i ritma, odnosno metrinog i ritminog sviranja.
Upotpunjavanje znanja o oznakama tempa, karaktera, dinamike i agogike, u zavisnosti od oznaka na koje uenik nailazi tokom
Obogaivanje iskustva u savladavanju poliritmikih tekoa sviranjem lestvica u sloenijim poliritmikim kombinacijama (triole sa
kvartolama i kvartole sa triolama), etvororuno ili na dva klavira, sa nastavnikom.
Stalno usavravanje vetine itanja Prima vista, vebanjem primera sa sloenijim tekoama na ovom planu (samostalnim ili u
saradnji sa nastavnikom - etvororuno ili na dva klavira).
Proirivanje znanja o muzikim oblicima osnovnim informacijama o varijacijama, rondu i sonati.
Kontinuiran rad na razvoju navike samostalnog vebanja zadavanjem motiviuih domaih zadataka i podsticanjem uenika na
pripremanje (za koncertno izvoenje) kratkih, jednostavnih kompozicija, bez velike pomoi nastavnika.
91
Ukorenjivanje navike redovnog sluanja umetniki vredne muzike povremenim zajednikim presluavanjem tonskih snimaka
jednostavnih, popularnih kompozicija koje pripadaju razliitim anrovima, razgovaranjem o njihovom sadraju i umetnikoj vrednosti
i komentarisanjem izvoakih kvaliteta njihovih interpretatora.
Sticanje poetnog takmiarskog iskustva uzimanjem uea u takmienjima jednostavnih programskih zahteva, u svrhu postepene
izgradnje individualnog stava prema fenomenu muzikog takmienja i ranog prihvatanja visokih zahteva aktuelnih takmiarskih
izvoakih standarda (odnosi se preteno na napredne, izvoaki motivisane i podijumski orijentisane uenike).
LITERATURA
- Berens: Etide, op. 61
- erni: Etide, op. 849 i op. 299
- Heler: Etide, op. 47
- Druge etide sline teine.
- Bah: Mali preludijumi i Dvoglasne invencije
- Glinka: etiri dvoglasne fuge
- Mjaskovski: Op. 78, dvoglasne fuge
- Druge polifone kompozicije baroknih, romantinih ili savremenih kompozitora dostupne izvoakom uzrastu uenika.
- open: Nokturna u ce-molu i cis-molu, op. posth. i Poloneza u ge-molu, op. posth.
- uman: Album za mlade, op. 68
- Grig: Lirski komadi
- Kabalevski: Deje kompozicije
- Greaninov: Op. 99, Op. 119, Op. 123, Op. 127.
- ostakovi: Igre lutaka
- Kazela: 11 dejih komada
- Bartok: Mikrokosmos, III i IV sveska
SONATINE I VARIJACIJE
- Mocart: Beke sonatine
- Betoven: Sonata op. 49, br. 2, Ge-dur
- uman: Sonata op. 118, br. 1, Ge-dur
92
- Kabalevski: Varijacije na slovaku temu

- Nikolajev: Male varijacije u klasinom stilu
- Majkapar: Varijacije na rusku temu, op. 8
- Druge sonatine, sonate ili varijacije sline teine.
- S. Rajii: Mala klavirska svita
- M. Tajevi: Djeci, II mala svita
- J. Bandur: Uspavanka
- Dijabeli: Sonata op. 73
- Veber: Tema sa varijacijama, op. 10
- Bertini: Etide, op. 97
- ubert: Varijacije u e-molu
- uman: Op. 85
LESTVICE
Des-dur, Ges-dur, ef-mol i ha-mol.
- durske lestvice, paralelno, u esnaestinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz etiri oktave;
- u suprotnim smerovima, s poetkom u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, svakom rukom kroz dve oktave;
- molske i hromatske lestvice paralelno, u esnaestinama, u intervalu oktave, kontinuirano, navie i nanie, kroz etiri oktave.
Preporueni minimalni tempo: etvrtina = 60 (kod izvoenja u suprotnim smerovima: etvrtina = 40).
TROZVUCI
Des-dur, Ges-dur, ef-mol i ha-mol.
93
- veliki poloaj (mali poloaj sa udvojenim osnovnim tonom - takozvano "veliko razlaganje"), kvintakord, sekstakord i
kvartsekstakorda, razloeno, paralelno, u esnaestinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz etiri oktave;
- veliki poloaj, simultano, u akordima paralelno, u etvrtinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz dve oktave.
Preporueni minimalni tempo: etvrtina = 60.
NAPOMENA
Ukoliko ueniku, zbog njegovog uzrasta, jo uvek nije udobno da "uzima" akorde u ovom poloaju, moe da ih svira bez udvojenog
osnovnog tona - kao u prethodnim razredima.
ETVOROZVUCI
Dominantni i umanjeni septakordi za durske i molske tonalitete Ce, Ge, De, Ef, Be i Es.
- mali poloaj (takozvano "malo razlaganje"), septakord, kvintsekstakord, terckvartakord i sekundakord, razloeno, paralelno, u
esnaestinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz dve oktave;
- mali poloaj, simultano (u akordima), paralelno, u etvrtinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz dve oktave.
- etiri etide (ili virtuozne kompozicije);
- jedna sonata ili stav iz sonate i ciklus varijacija.
JAVNI NASTUPI
- jedna lestvica i jedna virtuozna etida.
ISPITNI PROGRAM
3. Jedan stav sonatine;
94
4. Jedna kompozicija po slobodnom izboru.
V razred
OPERATIVNI ZADACI
- Usavravanje sposobnosti sviranja po sluhu upotrebom neto sloenijih primera dijatonskih melodijskih obrazaca (harmonizovanih
odgovarajuim kadencirajuim obrtima) i sticanje poetnog iskustva u improvizovanju elementarne pratnje za jednostavnu pevaku,
gudaku ili duvaku deonicu.
- Nastavak rada na tehnici svesnog memorisanja (uenjem samo iz nota bez upotrebe instrumenta, krajnje jednostavnih, fakturalno
elementarnih kompozicija, po izvoakim tekoama dostupnih ueniku prvog i drugog razreda osnovne kole), u cilju daljeg
razvijanja sposobnosti sluhovne kontemplacije.
- Stalni razvoj muzike fantazije i dalje profiliranje uenikovih kriterijuma u oblasti umetnikog sadraja i estetske vrednosti muzikog
dela.
- Dalje usavravanje vetine upotrebe pedala izuavanjem kompozicija specifinih izvoakih tekoa na ovom planu.
- Posveivanje naroite panje izuavanju kompozicija polifone strukture (sa uenicima prosenih sposobnosti - ne teih od
dvoglasnih) i kompozicija sa romantiarskom kantilenom, radi daljeg razvoja izvoake vetine "pevanja" na klaviru.
- Proirivanje znanja iz oblasti ornamentacije upoznavanjem (teorijskim i kroz izvoaku praksu) novih varijanti ve poznatih ukrasa i
naina njihovog izvoenja u okvirima baroknog, klasinog i romantinog stila.
prilagoenim individualnim mogunostima uenika) sa posebnim naglaskom na daljem savlaivanju "Brzo-dugo-glasno-jasno"
naina sviranja, u svrhu postizanja vieg stupnja virtuoziteta.
- Stalno usvajanje novih znanja iz oblasti muzike teorije i istorije (povezano sa kompozicijama koje uenik izuava u toku godine).
- Obogaivanje iskustva u savladavanju poliritmikih tekoa sviranjem lestvica u sloenijim poliritmikim kombinacijama,
etvororuno ili na dva klavira, s nastavnikom (triole sa kvintolama i kvintole sa triolama) i samostalno (duole sa triolama i triole sa
duolama).
- Dalje usavravanje vetine itanja Prima vista, vebanjem primera sa sloenijim i raznovrsnijim tekoama (samostalnim ili u
saradnji s nastavnikom - etvororuno ili na dva klavira). Upoznavanje sa najpopularnijim delima orkestarske i druge neklavirske
literature sviranjem njihovih pojednostavljenih transkripcija.
- Proirivanje znanja o muzikim oblicima dodatnim informacijama o varijacijama, rondu, sonati i sonatnom ciklusu. Posebno
posveivanje panje detaljnoj analizi oblika kompozicija izvoenih u okviru tekueg godinjeg repertoara.
- Kontinuiran rad na razvoju navike samostalnog vebanja zadavanjem raznovrsnih, motiviuih, domaih zadataka i podsticanjem
uenika na samostalno pripremanje (za koncertno izvoenje) neto zahtevnijih kompozicija, uz neznatnu pomo nastavnika.
- Odravanje navike redovnog sluanja umetniki vredne muzike daljim stimulisanjem interesovanja za upoznavanje novih tonskih
snimaka i povremenim zajednikim odlascima na koncerte.
- Dalje obogaivanje takmiarskog iskustva uzimanjem uea u takmienjima sa dostupnim programskim zahtevima, u svrhu
dubljeg upoznavanja line motivacije za ovakvu vrstu izvoake aktivnosti i stepena izvoake uspenosti i efikasnosti u njenim
okvirima (odnosi se, pre svega, na uenike izraenijih izvoakih sposobnosti).
LITERATURA
95
- erni: Etide op. 299

- Kramer i Bilov: Etide
- Berens: Etide op. 61
- Lehorn: Etide op. 38
- Bah: Dvoglasne invencije, fugete i pojedini stavovi iz Francuskih svita
- Hendl: Pojedini stavovi iz svita
- Jakovski: U starom stilu, op. 43
- Mendelson: Pesme bez rei
- ubert: Dva skerca
- Prokofjev: Muzika za decu
- Martinu: Lutke
- Bartok: Mikrokosmos, III i IV sveska
SONATE, SONATINE I VARIJACIJE
- Hajdn: Sonate, po izboru
- Mocart: Sonata Ce-dur, KV 545, Sonata Es-dur, KV 282
- Betoven: Sonata op. 49, br. 1, ge-mol, Sonate Woo 47 (Es-dur, ef-mol i De-dur)
- uman: Sonata op. 118, br. 2, De-dur
- Veber: Andante sa varijacijama, op. 3
- Lukomski: Varijacije u ef-molu
- Druge sonate ili varijacije sline teine.
- S. Rajii: Mala klavirska svita
96
- M. Logar: Dva menueta

- V. Mokranjac: Mala svita
- J. Slavenski: Igre i pesme sa Balkana
- Mocart: Sonate u De-duru i Be-duru
- Dvorak: Bagatele, op. 47
- ubert: Sonata u ce-molu
- uman: Dvanaest komada op. 85
LESTVICE
Fis-mol, cis-mol, gis-mol, es-mol i be-mol.
- durske i molske lestvice, paralelno, u esnaestinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz etiri oktave;
- u suprotnim smerovima, u esnaestinama, s poetkom u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, svakom rukom kroz dve
oktave;
- paralelno, u osminama, u intervalima terce, sekste i decime, navie i nanie, kontinuirano, kroz dve oktave;
- hromatske lestvice, paralelno, u esnaestinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz etiri oktave.
Preporueni minimalni tempo: etvrtina = 80 (kod izvoenja u suprotnim smerovima: etvrtina = 60).
TROZVUCI
Fis-mol, cis-mol, gis-mol, es-mol i be-mol.
- veliki poloaj (mali poloaj sa udvojenim osnovnim tonom - takozvano "veliko razlaganje"), kvintakord, sekstakord, i
kvartsekstakord, razloeno, paralelno, u esnaestinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz etiri oktave;
- veliki poloaj, kvintakord, sekstakord i kvartsekstakord, simultano (u akordima), paralelno, u etvrtinama, u intervalu oktave, navie
i nanie, kontinuirano, kroz etiri oktave;
- arpea (razlaganje s promenom pozicije), paralelno, u esnaestinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz etiri
oktave.
Artikulacija: razloeno (veliki poloaj i arpea) - legato; u akordima - portato.
97

ETVOROZVUCI
Dominantni i umanjeni septakordi za durske i molske tonalitete.
A, E, Ha, As, Des i Ges.
- veliki poloaj (mali poloaj sa udvojenim osnovnim tonom - takozvano "veliko razlaganje"), septakord, kvintsekstakord,
terckvartakord i sekundakord, razloeno, paralelno, u esnaestinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz dve
oktave;
- veliki poloaj, simultano (u akordima), paralelno, u etvrtinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz dve oktave;
- arpea, u intervalu oktave, paralelno, navie i nanie, kontinuirano, kroz dve oktave.
- jedna sonata ili stav iz sonate i ciklus varijacija;
- jedna kompozicija domaeg autora.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
3. Jedan stav iz sonate;
4. Jedna kompozicija po slobodnom izboru;
5. Jedna kompozicija domaeg autora.
98
VI razred
OPERATIVNI ZADACI
- Intenziviranje rada na razvoju aktivnosti unutranjeg i spoljanjeg sluha upotrebom primera dijatonskih i jednostavnih hromatskih
harmonsko-melodijskih obrazaca, savlaivanjem vetine njihovog reprodukovanja na instrumentu i sticanjem sloenijeg iskustva u
improvizovanju pratnje za pevaku, gudaku ili duvaku deonicu - funkcionalnog u okvirima amaterske delatnosti, a istovremeno,
dovoljnog za eventualan nastavak kolovanja u srednjoj muzikoj koli.
- Nastavak rada na tehnici svesnog memorisanja (uenjem, samo iz nota, bez upotrebe instrumenta, neto komplikovanijih,
fakturalno sloenijih kompozicija - po izvoakim tekoama lako dostupnih ueniku treeg razreda osnovne kole), u cilju
dovoenja sposobnosti sluhovne kontemplacije na solidan amaterski nivo, sa perspektivom daljeg razvoja tokom eventualnog
nastavka kolovanja u srednjoj muzikoj koli.
- Osposobljavanje uenika za samostalno razvijanje muzike fantazije i kontinuirano individualno profiliranje osnovnih kriterijuma u
oblasti muzike estetike nastavljenjem sa praksom povremenog voenja diskusija i zadavanjem domaih zadataka razliitog tipa
vezanih za ovu tematiku.
- Dalje posveivanje panje izuavanju kompozicija polifone strukture (troglasnih i, izuzetno, sa uenicima natprosenih
sposobnosti, lakih etvoroglasnih) i kompozicija sa romantiarskom kantilenom, radi definitivnog, stalnog usvajanja izvoake
vetine "pevanja" na klaviru.
- Intenzivan rad na daljem usavravanju efikasnosti izvoakog aparata, s naglaskom na savlaivanju problematike razloenog i
simultanog sviranja oktava (samo kod uenika ijem je izvoakom aparatu ovaj tehniki problem dostupan) i na daljem
unapreivanju "Brzo-dugo-glasno-jasno" naina sviranja - u svrhu razvijanja navike dugotrajnog, svakodnevnog rada na ovoj
problematici, s krajnjim ciljem dostizanja veoma solidnog stepena izvoakog virtuoziteta (prevashodno kod uenika natprosenih
izvoakih sposobnosti).
- Zaokruivanje stepena steenih znanja iz oblasti muzike teorije i istorije u celinu koja zadovoljava potrebe amaterskog bavljenja
muzikom, a ujedno predstavlja i solidnu osnovu za dalju nadgradnju u okvirima srednjeg muzikog kolovanja.
- Usavravanje vetine izvoenja poliritmikih tekoa sviranjem lestvica u jo sloenijim poliritmikim kombinacijama, etvororuno
ili na dva klavira, s nastavnikom (kvartole sa kvintolama i kvintole sa kvartolama) i samostalno (triole sa kvartolama i kvartole sa
triolama, i kvartole sa kvintolama i kvintole sa kvartolama), s krajnjim ciljem postizanja veoma funkcionalne sluhovno-motorne
koordinacije.
- Dovoenje vetine itanja Prima vista na nivo koji zadovoljava potrebe u okvirima amaterskog bavljenja muzikom, jednako kao i na
nivo otvorene perspektive daljeg razvoja ove sposobnosti tokom eventualnog nastavka kolovanja u srednjoj muzikoj koli.
- Proirivanje znanja o muzikim oblicima jo sloenijim informacijama o varijacijama, rondu, sonati, sonatnom ciklusu i sviti, kroz
kontinuiran proces povezivanja steenog teoretskog razumevanja sa linom izvoakom praksom.
- Kontinuiran rad na razvoju navike samostalnog vebanja zadavanjem sloenijih domaih zadataka i podsticanjem uenika na
pripremanje teih kompozicija za koncertno izvoenje (bez pomoi nastavnika, u potpunosti samostalno).
- Definitivno stvaranje stalne potrebe za sluanjem umetniki vredne muzike i navike redovnog odlaska na koncerte.
- Dalje sticanje takmiarskog iskustva uzimanjem uea u domaim i internacionalnim takmienjima sa teim programskim
zahtevima (za uenike koji ispoljavaju natprosenu izvoaku sposobnost).
- Intenzivna, paljiva, sveobuhvatna analiza (nastavnika, u saradnji sa uenikom i njegovim roditeljima) stepena znanja i iskustva
koje je uenik usvojio tokom estogodinjeg kolovanja, stanja njegove motivacije vezane za dalja ulaganja u sopstveni muziki
razvoj i postojanja uslova za eventualan uspean nastavak kolovanja u srednjoj muzikoj koli.
LITERATURA
99
- erni: Etide, op. 299 i op. 740

- Lehorn: Etide, op. 66
- Kramer i Bilov: Etide
- Mokovski: Etide, op. 18
- open: Kompozicije iz Op. posth, nokturna, valceri, poloneze
- Bah: Dvoglasne i Troglasne invencije i Francuske svite (pojedini stavovi)
- Hendl: Svite (pojedini stavovi)
- Mocart: Rondo De-dur, Fantazija de-mol
- Betoven: Bagatele, op. 33
- uman: Op. 99 i op. 120
- ajkovski: Godinja doba
- Borodin: Mala svita
- Reger: 10 malih komada, op. 44
- Bartok: Mikrokosmos, V i VI sveska
SONATE I VARIJACIJE
- Hajdn: Sonate, po izboru
- Mocart: Sonate u Ce-duru (KV 309 i KV 330), u Ef-duru (KV 280 i KV 332)
- Betoven: Sonata u ge-molu, op. 49, br. 1, Sonata u Ge-duru, op. 79
- Kabalevski: Varijacije u Be-duru, op. 40
- Berkovi: Varijacije na Paganinijevu temu
- Druge sonate ili varijacije sline teine.
100
- V. Mokranjac: Igre
- M. Tajevi: Srpske igre
- D. Despi: Sonatina in F
- Druge kompozicije domaih autora, sline teine.
- uman: Slike sa istoka, op. 66
- Kazela: Pupacetio
- Respigi: est malih komada
- Stravinski: Tri laka komada
- Ravel: Moja majka guska
LESTVICE
Po slobodnom izboru.
- durske i molske lestvice, paralelno, u esnaestinama, u intervalima oktave, terce, sekste i decime, navie i nanie, kontinuirano,
kroz etiri oktave;
- u suprotnim smerovima, s poetkom u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, svakom rukom kroz dve oktave;
- hromatske lestvice, paralelno, u esnaestinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz etiri oktave.
Preporuen minimalni tempo: etvrtina = 100.
TROZVUCI
Po slobodnom izboru.
- veliki poloaj (mali poloaj sa udvojenim osnovnim tonom - takozvano "veliko razlaganje"), razloeno i simultano, paralelno, u
esnaestinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz etiri oktave;
- arpea, paralelno, u esnaestinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz etiri oktave.
101

ETVOROZVUCI
Dominantni i umanjeni septakordi, po slobodnom izboru.
- veliki poloaj (mali poloaj sa udvojenim osnovnim tonom - takozvano "veliko razlaganje"), razloeno i simultano, paralelno, u
esnaestinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz etiri oktave;
- arpea, paralelno, u esnaestinama, u intervalu oktave, navie i nanie, kontinuirano, kroz etiri oktave.
- jedna sonata ili stav iz sonate i ciklus varijacija;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna polifna kompozicija;
3. Jedan stav sonate;
4. Jedna kompozicija, po slobodnom izboru;
5. Jedna kompozicija domaeg autora.

odgovarajueg profesionalnog znanja i iskustva treba, svakako, da poseduje jo i dosta irok uvid u osnovne principe i zakonitosti
102
pedalizaciji, tehnikim postupcima i izvoakim izraajnim sredstvima neophodnim za primereno izvoenje dela, nego i odreen broj
sutinski vanih informacija o autoru dela, istorijskoj epohi kojoj pripada i specifinim osobinama samog dela (obliku u kojem je
napisano, melodijskim, ritmikim, harmonskim i kontrapunktskim pojedinostima koje ga karakteriu, emotivnoj, poetskoj, psiholokoj
ili filozofskoj pozadini njegove umetnike predstave i njegovoj estetskoj vrednosti).
interesovanja za muziku. Nastavniku se, iz tog razloga, preporuuje da posveti veu panju ovoj problematici, pronalaenjem i
uenjem novih dela, sticanjem dodatnih uvida u oblast klavirske literature, estim odlascima na koncerte, praenjem aktuelnih
i psiholoke literature, stalnim dopunjavanjem linog obrazovanja i proirivanjem svojeg kulturnog i duhovnog horizonta.
HARMONIKA
CILJ
koli.
ZADACI
- Upoznavanje sa instrumentom i delovima instrumenta.
- Ovladavanje postavkom instrumenta.
103
- Ovladavanje tehnikom interpretacije i osnovnim vrstama artikulacije.

- Sticanje osnovnih elemenata muzike pismenosti.
- Razvijanje oseaja za frazu, muziki oblik, karakter i stil kompozicije.
- Razvijanje muzikog ukusa.
- Izvoenje durskih i molskih lestvica, trozvuka i etvorozvuka sa odgovarajuim zahtevima.
- Upoznavanje metrike i ritma.
- Upoznavanje i analiza razliitosti interpretacije.
- Razvijanje interesovanja za nove zadatke i sadraje u oblasti interpretacije na harmonici.

I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Delovi instrumenta (meh, desni i levi polukorpus), desna i leva klavijatura.
- Pravilno dranje instrumenta, postavka ruku na obe klavijature.
- Voenje i promena meha.
- Violinski i bas klju, notno pismo, notne vrednosti (cela nota, polovina, etvrtina, osmine, triole i odgovarajue pauze), vrste takta
(4/4, 3/4, 2/4, 3/8, 6/8) i pojam lestvice.
- Oblikovanje tona i fraze, artikulacija (legato, stakato, tenuto).
- Osnovne dinamike oznake (p, mf, f), akcenti.
- Tempo: Andante, Moderato, Allegro.
- Registri (promena boje i visine tona, nain upotrebe registara).
LESTVICE
- Ce-dur, Ge-dur, De- dur, F-dur lestvice (paralelkno u etvrtinama, trozvuk - malo razlaganje i simultano)
LITERATURA
- V. V. Terzi: kola za harmoniku, I sv.
- Z. Raki: Harmonika za 1. razred osnovne muzike kole (udbenik).
- Z. Raki: Hrestomatija za harmoniku.
- Z. Raki: Kompozicije za harmoniku.
104
- A. Fakin: kola za harmoniku, I sv.

- L. Meeri: Izbor kompozicija za harmoniku, I sv.
- M. Barakov: Izbor kompozicija za harmoniku, I sv.
- Ce-dur, Ge-dur lestvice (paralelkno u etvrtinama, trozvuk - malo razlaganje i simultano)
- trideset tehnikih vebi-etida (sa razliitim tehnikim zahtevima);
- osam komada-pesmica.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
NAPOMENE
uvid u kvalitet nastavnikovog rada i proces uenikovog razvoja i napretka, kao i da stvore neophodne uslove za uenikovo rano
kolske godine mora da svira napamet, jednako kao na svim ostalim javnim nastupima, smotrama, kontrolnim i godinjim ispitima,
do kraja kolovanja u osnovnoj muzikoj koli.
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- U cilju daljeg savladavanja osnovnih muzikih elemenata uenik treba da upozna motiv i reenicu uz jasnije diferenciranje melodije
od pratnje.
- Upoznavanje osnovnih elemenata dinamikog nijansiranja u praktinom radu kroz upotrebu oznaka: piano, mecopiano, mecoforte,
forte, kreendo i dekreendo.
- Dalje usavravanje ujednaenog rada prstiju desne i leve ruke kroz tehnike vebe, sviranje harmonskih intervala (terce, sekste).
Legato pomou zajednikog tona.
- Tehniko napredovanje leve ruke (osnovni, akaordski i bariton bas). Upoznavanje akordskog mol-basa i "ukrtanje" osnovnih i
akordskih basova. Sviranje intervala na levoj klavijaturi.
- Jednostavnija melodijska kretanja na obe klavijature (uvod u polifoniju) uz adekvatno dinamiko nijansiranje.
105
- Akcentiranje tona mehom.

- Notne vrednosti: esnaestina, punktirana osmina, triola.
- Obrada novih vrsta takta: 4/8, 2/2, 3/2, 4/2.
- Nove oznake za tempo: alegro, andantino, adao, lento (ili odgovarajue oznake za lagani tempo), aelerando, piu moso, meno
moso.
- Upotreba svih registara koji stoje na raspolaganju ueniku i upoznavanje sa njihovom podelom, uz njihove promene na polovini i
etvrtini pauze.
LESTVICE
- Ce, Ge, De, Ef-dur i upoznavanje sa a-mol lestvicom: durske paralelno u etvrtinama i osminama; trozvuk malo razlaganje i
simultano; molska lestvica paralelno u etvrtinama; trozvuk malo razlaganje i simultano.
LITERATURA
- V. V. Terzi: kola za harmoniku, II sv.
- A. Fakin: kola za harmoniku, II sv.
- lestvice i trozvuci po programu;
- petnaest tehnikih vebi - etida;
- est kompozicija razliitih epoha i sadraja.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
2. Jedna etida (ili kompozicija virtuoznog karaktera);
NAPOMENA
106
Dva obavezna javna nastupa i smotre na kraju kolske godine, jednako kao u prvom razredu, ne podleu konvencionalnom,
III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Detaljnija analiza muzikog oblika treba da poslui i kao sredstvo za lake tumaenje notnog teksta, za razvijanje muzike
memorije i diferenciranje rada desne i leve ruke.
- Primena savladanih vrsta artikulacije kroz odgovarajui stil i karakter kompozicija.
- Rad na razvoju tehnike spretnosti uenika.
- Obrada harmonskih intervala (podmetanje i prebacivanje prstiju).
- Rad na repeticiji tona desnom i levom rukom sa raznim kombinacijama prstoreda.
- Uvod u tehniku "kratkog" meha.
- Obrada ukrasa: dugi i kratki predudar, mordent, praltriler i krai triler.
- Primena triole u kombinacijama sa osminama i obrada sinkope.
- Upoznavanje novih agogikih oznaka i primena ireg dinamikog nijansiranja.
- Primena registra u odnosu na stil i karakter kompozicije (podela na tri grupe u odnosu na mogunosti transponovanja).
LESTVICE
- Sviranje durskih i molskih lestvica do tri predznaka paralelno u etvrtinama, osminama i esnaestinama, trozvuk - malo razlaganje
i simultano.
LITERATURA
- V. V. Terzi: kola za harmoniku, III sv.
- Z. Vukosavljev: Izbor kompozicija za harmoniku za 3. i 4. razred - 1. i 2. sveska
- L. Meeri: Izbor kompozicija za harmoniku, II sv.
- M. Barakov: Izbor kompozicija za harmoniku, II sv.
- lestvice po programu;
107
- deset tehnikih vebi - etida;

- pet kompozicija razliitih epoha i sadraja.
JAVNI NASTUPI
- dve kompozicije, po slobodnom izboru.
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica (etvrtina = 66);
2. Jedna etida;

IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Rad na analizi oblika (dvodelna i trodelna pesma, mali preludijum i drugo) sa elementima polifonije, kroz detaljniju obradu tehnike
interpretacije intervala na obe klavijature.
- Upoznavanje i sviranje jednostavnijih kompozicija ciklinog oblika (sonatina, svita i slino).
- Detaljnije upoznavanje uenika sa ornamentima i tehniku interpretacije - dvostruki predudar, grupeto i triler.
- U daljem tehnikom napredovanju uenika treba postii bri tempo kod svih oblika artikulacije, kao i u tremolu uz upotrebu kraih
notnih vrednosti.
- Intervale i akorde treba izvoditi razliitim prstoredom.
- Upotreba oktava - razloeno i simultano.
- Upoznavanje svih osnovnih, akordskih i bariton basova (ukoliko ima mogunosti).
- Skokovi na obe klavijature uz sloenije elemente orijentacije.
- Primena i promene registra u odnosu na stil i karakter kompozicije (podela na tri grupe u odnosu na mogunosti transponovanja).
LESTVICE
- Sviranje durskih i molskih lestvica do etiri predznaka kroz dve oktave u paralelnom i suprotnom kretanju u etvrtinama, osminama
i esnaestinama, a odgovarajue molske lestvice kroz dve oktave u paralelnom kretanju u etvrtinama, osminama i esnaestinama.
- Durski i molski trozvuci etvoroglasno u malom razlaganju i simultano.
108
- Sviranje oktava simultano i razloeno.

LITERATURA
- V. V. Terzi: Izbor etida i kompozicija, I sv.
- Z. Vukosavnjev: Izbor kompozicija za harmoniku za 3. i 4. razred - 1. i 2. sveska.
- A. Fakin: kola za harmoniku, III sv.
- osam tehnikih vebi - etida;
- etiri kompozicije razliitih epoha i sadraja;
- jedna ciklina kompozicija.
JAVNI NASTUPI
- dve kompozicije, po slobodnom izboru.
ISPITNI PROGRAM
2. Jedna etida;
4. Jedna ciklina kompozicija ili dve kompozicije razliitog karaktera.
V razred
OPERATIVNI ZADACI
109
- Detaljnije upoznavanje elemenata polifonije (glas, tema, imitacija, odgovor itd.) i tehnikih sredstava kojima se ona ostvaruje, uz
eventualnu upotrebu bariton-basa.
- Rad na analizi oblika: tema sa varijacijama, svita, sonatni oblik, sonatina.
- Rad na sloenijim zahtevima voenja meha (tremolo, tremolando, rikoet mehom).
- Primena i promene registra u odnosu na stil i karakter kompozicije (podela na tri grupe u odnosu na mogunosti transponovanja).
- Upuivanje uenika na samostalno reavanje lakih problema u primeni prstoreda, raznih naina izvoenja pojedinih vrsta
artikulacije, voenju meha i primeni registara.
- itanje s lista odgovarajuih vebi, etida i komada.
LESTVICE
- Durske i molske lestvice do pet predznaka kroz dve oktave u paralelnom i suprotnom kretanju, trozvuci u velikom razlaganju i
simultano.
- Dominantni septakord u malom razlaganju i simultano, oktave simultano i razloeno.
LITERATURA
- V. V. Terzi: Izbor etida i kompozicija, II i III sv.
- Z. Raki: Harmonika - album za mlade.
- A. Fakin: Marljivi harmonika.
- M. Barakov: Izbor kompozicija za harmoniku, III sv.
- L. Meeri: Izbor kompozicija za harmoniku, III sv.
- osam etida;
JAVNI NASTUPI
110
- etida i kompozicija po slobodnom izboru.

ISPITNI PROGRAM
2. Jedna etida;
4. Jedna ciklina kompozicija.
VI razred
OPERATIVNI ZADACI
- Sticanje osnovnih pojmova o stilovima preko literature koja se obrauje.
- Obrada sloenijih dvoglasnih i jednostavnijih troglasnih polifonih kompozicija, uz eventualnu upotrebu bariton-basa.
- Rad na daljem usavravanju tehnikih i muzikih elemenata kao nerazdvojne celine.
- Postizanje ritmike stabilnosti u vezi sa tehnikom sigurnou u odreenom tempu.
- Ukljuivanje registra na kraim notnim vrednostima bez prethodne pripreme i sloenija primena registra u cilju boljeg muzikog
izraavanja. Transponovanje registrima.
- Proveravanje steenog znanja i samostalnosti uenika u radu. Primena raznih naina izvoenja pojedinih vrsta artikulacije,
dinamike i registara u zavisnosti od stila i karaktera kompozicije.
- itanje s lista etida i komada eventualno, improvizacija pratnje.
LESTVICE
- Durske i molske lestvice do est predznaka kroz dve oktave u paralelnom i suprotnom kretanju.
- Durski i molski trozvuci (malo, veliko razlaganje i simultano), dominantni i umanjeni septakordi u malom velikom razlaganju i
simultano kroz dve oktave u paralelnom kretanju.
- Hromatska lestvica u paralelnom kretanju.
LITERATURA
111

- Z. Raki: Harmonika - album za mlade.
- A. Fakin: Marljivi harmonika.
- est etida;
JAVNI NASTUPI
- etida i kompozicija po slobodnom izboru.
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica;
2. Jedna etida;
4. Jedna ciklina kompozicija;
5. Jedna kompozicija virtuoznog karaktera.

Individualnu nastavu treba maksimalno koristiti u radu sa uenicima, bez obzira na njihove sposobnosti. To je neophodno kod ovog
instrumenta, a u skladu sa fizikim mogunostima poetnika.
Prilikom postavljanja odnosa izmeu programskih zahteva i planiranog gradiva treba imati u vidu sve osnovne osobine uenika.
Prilagoavanje navedenih programskih zahteva sposobnostima uenika i njegovom interesovanju ujedno usmerava ka kvalitetnijoj
literaturi i sluanju odgovarajuih kompozicija na nivou uzrasta. Sve zahteve treba ostvariti kroz manji ili vei broj jednostavnijih,
odnosno sloenijih primera, zavisno od mogunosti uenika.
Tehnike elemente lestvica i akorada, raznih vebi i etida treba koristiti za odgovarajue postupno napredovanje i ovladavanje
osnovnim oblicima tehnike postavke. Treba postii odreeni tempo kroz ujednaeni rad prstiju u tehnikim vebama i etidama, kao
i rad na tehnici meha. Rad na tehnici meha se prilagoava odreenoj artikulaciji, stilu i kompletnom muzikom izraavanju,
adekvatno uzrastu uenika.
112
Transkribovane kompozicije starih majstora koriste se putem upoznavanja stila, kao priprema za polifoniju i kasniji razvoj sloenije
slune kontrole, uz nezavisnost prstiju i ruku.
Razni komadi i jednostavne cikline forme su potrebne za poetni razvoj muzike mate, smisla za oblik i tonske boje, kao i
koncentracije kod uenika.
Upotreba registara treba da bude pravilno postavljena u odnosu na pojedine muzike i tehnike zahteve. Negovanje kvaliteta tona,
ritmiko-metrike stabilnosti, memorije, dinamike, agogike i ostalih elemenata ak i kod najjednostavnijih primera kolske literature
je vano za formiranje kompletne muzike linosti uenika na nivou njegovog uzrasta i mogunosti.
DUVAKI INSTRUMENTI
FLAUTA
CILJ
koli.
ZADACI
- Razvijanje ljubavi prema muzici i unapreenje muzike kulture.
- Upoznavanje istorijskog razvoja flaute, tehnikih mogunosti i primene.
- Stvaranje potrebe kod uenika za stalnim sticanjem novih saznanja u oblasti flautske muzike i literature.
- Razvijanje elje za sluanjem flautske muzike, kao i potrebe za stalnim praenjem flautskih tokova, kako u naoj zemlji tako i u
svetu.
- Razvoj kreativnosti i individualnosti.
- Sticanje tehnikog i tonskog nivoa u skladu sa uenikovim sposobnostima za uspean zavretak osnovne muzike kole.
- Stvaranje potrebe kod uenika da kroz sviranje flaute iskau svoj svet, sposobnosti i znanje kroz razne vidove javnih nastupa.
- Postavljanje temelja za razvoj muzike i estetske linosti.
- Izgradnja navike poseivanja koncerata klasine muzike.
- Slobodno izraavanje svog unutarnjeg sveta jezikom muzike.
- Razvijanje potrebe sluanja muzike.
- Upoznavanje sa viestrukom primenom flaute u orkestru, kamernim sastavima, kao i solistiki.
- Ovladavanje pravilnom tehnikom disanja.
- Kontrola tona i vladanje elementima tona: kontrola intonacije, dinamika f-p p-f, vibrato.
- Sviranje u esnaestinama u razliitim artikulacijama i ritmizacijama.
- Vladanje dnevnim tonskim i tehnikim vebama i svim lestvicama.
- Upoznavanje sa razliitim stilovima, kompozicijama razliitog karaktera i znaajem njihovog pravilnog interpretiranja.
- Razvoj sposobnosti da se primeni steeno znanje na novom muzikom materijalu.
113
- Osposobljenost za samostalni rad (vebanje).

I razred
OPERATIVNI ZADACI
Upuivanje uenika u osnove sviranja na flauti i to:
- pravilnom postavkom instrumenta;
- vebanjem tehnike disanja i emitovanja tona;
- ovladavanjem prstoredom i tonovima iz prve i dela druge oktave preko odgovarajuih vebi, kao i kraih kompozicija uz klavirsku
pratnju odgovarajueg sadraja i teine.
LESTVICE
Upoznavanje sa tonalitetima u okviru savladanog tonskog opsega, u razliitim artikulacijama u celim notama, polovinama i laganim
etvrtinama.
LITERATURA
- M. Mojs: Flautista poetnik 1-3
- Lj. Dimitrijevi: kola za flautu za I razred - izbor
- Tafanel i Gober: Kompletna metoda za flautu
- vebe, etide i komadi slinog sadraja i teine, prilagoeni uzrastu poetnika;
- izbor nekoliko jednostavnih komada uz klavirsku pratnju iz zbirke Hrestomatija I.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica, napamet;
3. Jedna kompozicija, po slobodnom izboru, napamet.
NAPOMENE
114
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Stalni rad na kontroli ispravno postavljenog disanja.
- Rad na kvalitetu tona, proirivanju tonskog obima i istoj intonaciji.
- Rad na artikulacijama.
- Ostvarivanje tehnikog napredovanja uenika.
- Savlaivanje dela iz literature.
LESTVICE
Durske do dva predznaka, sa toninim kvintakordima, u razliitim artikulacijama i laganim etvrtinama (u savladanom tonskom
opsegu).
LITERATURA
- M. Mojs: Flautista poetnik, 3-7
- Lj. Dimitrijevi: kola za flautu - izbor
- G. Gariboldi: Kompletna metoda za flautu
- Hrestomatija I: Izbor nekoliko komada uz klavirsku pratnju.
- vebe, etide i komadi slinog sadraja i teine, prilagoeni uzrastu uenika.
JAVNI NASTUPI
3. Jedna kompozicija po slobodnom izboru, napamet.
NAPOMENA
115
III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Stabilizacija tona druge oktave i postavka dela tree oktave.
- Zapoeti sa kontinuiranim radom na tonskim i tehnikim vebama.
- Upoznati uenika sa odgovarajuom pripremom za javni nastup, kao i sa nizom kompozicija za izvoenje uz pratnju klavira
odgovarajueg sadraja i teine.
LESTVICE
Durske i molske do tri predznaka, sa tonikim kvintakordima, u obrtajima, u savladanom tonskom opsegu (dve oktave), u razliitim
artikulacijama, u obimu dve oktave u etvrtinama i osminama (napamet).
LITERATURA
- Hrestomatija I: Izbor nekoliko komada uz klavirsku pratnju
- G. Gariboldi: Prve vebe (poetne)
- G. F. Teleman: Menuet II iz Svite u a-molu
- J. L. Dusek: Menuet
- P. Nikoli: Andantino
Tehnike vebe, etide i komadi slinog sadraja i teine.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim kvintakordima, u etvrtinama i osminama, napamet;
3. Jedno delo uz pratnju klavira, napamet.

IV razred
OPERATIVNI ZADACI
116
- Ovladati celokupnim registrom instrumenta.

- Osnovno dinamiko nijansiranje.
- Vibrato.
- Rad na kvalitetu tona, i istoj intonaciji.
LESTVICE
Durske i molske do etiri predznaka sa toninim kvintakordima, u obrtajima, u razliitim artikulacijama, u obimu dve oktave, u
osminama i laganim esnaestinama (napamet).
LITERATURA
- M. Mojs: Flautista poetnik od 10 i dalje
- M. Mojs: 24 male etide
- M. Mojs: Tonske vebe
- G. Gariboldi: Minjon etide, op. 131
- V. A. Mocart: Arija Tamina iz opere "arobna frula"
- V. Pop: Arabela
- Veber: Ciganski kaprio
- G. Tihomirov: Mala koranica
- E. Keler: Mazurka
- V. Pop: panska igra
- M. Mojs: Sarabanda
- M. Musorgski: Gopak
Tehnike vebe, etide, komadi i sonate slinog sadraja i teine.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
117
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim trozvucima u osminama i esnaestinama, napamet;
V razred
OPERATIVNI ZADACI
- Rad na kvalitetu tona i istoj intonaciji.
LESTVICE
- Durske lestvice do pet predznaka, sa toninim kvintakordom, u obrtajima, u razliitim artikulacijama, u osminama i laganim
esnaestinama.
- Hromatika - postavka (napamet).
- Upoznati uenika sa nainom sviranja dvostrukog jezika. Dinamika. Vibrato.
LITERATURA
- M. Mojs: 25 melodijskih etida
- G. Gariboldi: 20 malih etida, op. 132
- V. Pop: panska serenada
- K. Debisi: Mali crnac
- A. Tomazi: Mali korzikanski pastir
- M. Jelianin: Nokturno i Skerco
- J. Andersen: Skercino
- Monjuko: Preslica
- M. Pot: Siilijana
- J. Donon: Pan
- L. Vajner: Igra lisice
118
- R. Valentajn: 12 sonata - izbor

JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim kvintakordima u osminama i laganim esnaestinama, napamet;
3. Jedno delo uz klavirsku pratnju, napamet.
VI razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznati uenika sa nainom sviranja dvostrukog i trostrukog jezika.
- Obnoviti sve nauene tonalitete sa novim tehnikim zahtevima.
- Obraditi etide u svim tonalitetima, koje po svojim zahtevima omoguavaju dalji razvoj tonskih i tehnikih mogunosti uenika.
- Nastaviti rad na tonskim i tehnikim vebama.
LESTVICE
- Durske i molske lestvice (svi tonaliteti) sa toninim trozvucima, dominantnim i umanjenim septakordima, u obrtajima, u razliitim
artikulacijama, u obimu od dve oktave u esnaestinama.
- Lestvice svirati razvijeno.
- Hromatika - razvijanje u razliitim ritmikim pokretima.
- Napamet.
LITERATURA
- Tafanel i Gober: Tehnike vebe
- G. Gariboldi: 20 raspevanih etida, op. 88
- Lj. Dimitrijevi: kola za flautu za IV razred - izbor
- K. V. Gluk: Arija iz opere "Orfej"
- F. Gosek: Tamburen
119
- E. Pesar: Andaluzija
- E. Keler: Romansa
- G. Fore: Siilijana, op. 78
- B. Godar: Alegreto, op. 116
- . Demersman: Venecijanski karneval
- M. Logar: Pastorala
- G. F. Hendl: Sonata Ef-dur ili ge-mol
- B. Marelo: Sonata Be-dur, ili de-mol
- G. F. Teleman: Sonata: Ef-dur
- A. Vivaldi: Koncert broj 5 u Ef-duru, op. 10
OBAVEZAN MINIMUM PROGRAMA
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim kvintakordima, dominantnim i umanjenima septakordima u esnaestinama,
hromatika, napamet;
3. Jedno delo za izvoenje uz pratnju klavira, napamet.

U nastavi flaute posebnu panju treba usmeriti na oblikovanje tona i njegovu pravilnu postavku kroz upoznavanje sa osnovama
tehnike disanja i pravilnu impostaciju. Od samog poetka primeniti sve elemente koji se odnose na pravilno uzimanje vazduha i
njegovo racionalno korienje kroz odgovarajue oblikovanje usana. Posebnu panju obratiti na tonske vebe u duim notnim
vrednostima preko kojih uenik treba tokom kolovanja u osnovnoj muzikoj koli da ovlada tonovima flaute podjednako zvuno i
kvalitetno. Uporedo sa tonskim raditi i na tehnikim vebama koje poev od jednostavnijih ka sloenijim, doprinose razvoju svih
tehnikih elemenata vladanja instrumentom. Posebnu panju usmeriti na sviranje vebi u razliitim artikulacijama.
U toku kolovanja obraditi sve tonalitete kako durske tako i molske.
U radu na etidama, bez obzira na godinu uenja, uvek i do kraja insistirati na potpunom ovladavanju svakim tehnikim i tonskim
zahtevom koji je sadran u notnom tekstu. Uputiti uenika na analitian pristup rada koji se odnosi na tonalitet i eventualne
predznake u toku same vebe, sloenije ritmike, tehnike i tonske elemente kao i rad na pojedinim pasaima koji zahtevaju
posebnu panju. Kod uenika preko etida raznovrsnog sadraja i zahteva razvijati urednost u vebanju, potovanje svake note i
oznake u notnom tekstu koje se odnose na tempo, dinamiko i agogiko nijansiranje.
U radu sa komadima uz pratnju klavira, od samog poetka kod uenika razvijati oseanje za interpretaciju koja u sebi sadri
osnovne stilske karakteristike kompozicije i kroz pravilno usmeravanje omoguiti ueniku razvijanje njegove sposobnosti da u
potpunosti izrazi svoju muzikalnost.
120
Neophodno je panju uenika usmeriti na intonaciju i isto sviranje koje moe omoguiti samo pravilna postavka instrumenta i
pravilna primena tehnike disanja.
Pripremni razred
Pripremnim razredom su obuhvaena deca mlaeg uzrasta. Grupa predkolskog uzrasta ima do 15 uenika.
CILJEVI
- Razvijanje muzikalnosti, interesovanja i ljubavi prema muzici i umetnosti uopte. Muziko opismenjavanje i sluanje muzike.
- Usvajanje velikog broja pesama sa tekstom.
- Upoznavanje sa elementarnim pojmovima iz teorije muzike.
- Razvijenje smisla za improvizaciju i sposobnost aktivnog sluanja muzikog sadraja.
ZADACI
- Sticanje spoznaje da je put od zvuka ka slici samo obrnut proces od slike ka zvuku.
- Savladavanje notnog pisma, violinskog kljua, taktiranja.
- Razvijanje sluha i glasovnog opsega, razvijanje muzike memorije.
- Bogaenje muzikog fonda (deje pesme razliitog karaktera i sadraja i narodne pesme).
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Deje pesme primerenog sadraja i karaktera sa tekstom - po sluhu.
- Narodne pesme.
- Pesme modeli za tonove u Ce-duru.
- Transponovanje motiva - "pomeranje".
Sluanje muzike:
- Deje pesme i instrumentalna literatura.
- Kretanje uz sluanje muzike, koraanje, tapanje, a uz sviranje muzike sticanje navike za promenom tempa.
- Rad na improvizaciji.
RITAM
- etvrtina i osmina.
- Taktiranje i brojanje na dva, tri i etiri.
- Notne vrednosti od cele do osmine note i pauze.
121
- Prepoznavanje dvodela, trodela i etvorodela.

Na kraju kolske godine uenici polau prijemni ispit za I ciklus, odnosno za upis u I razred estogodinjeg i etvorogodinjeg
osnovnog muzikog obrazovanja, koji obuhvata sledee elemente:
ritam;
muziku memoriju;
sluh;
harmonski sluh.
PREDLOG LITERATURE:
- Zorislava M. Vasiljevi: Muziki bukvar, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd.
- Ostala literatura.

Primeri se obrauju po sluhu, ili iz notnog teksta, naravno, uz pomo nastavnika, a i pevanjem solmizacionim slogovima uz
taktiranje. Svaka nova nastavna oblast praena je navedenim postupcima, koji se potom prenose na opaanje pojedinanih i vie
tonova, ritmikih figura, metrikih vrsta i usmenih melodijsko-ritmikih diktata.
Kroz razvijanje muzikalnosti, interesovanja i ljubavi prema muzici i umetnosti uopte, uz muziko opismenjavanje i sluanje muzike,
pripremni razred upuuje decu mlaeg uzrasta ka osnovnom muzikom obrazovanju i vaspitanju. Razvijajui sluh, glasovni opseg i
muziku memoriju, deca obogauju sopstveni muziki fond dejih pesama razliitog karaktera i sadraja, kao i narodne pesme.
Boravak ovakve dece u muzikoj koli u toku pripremnog razreda, prua im priliku i za bolje upoznavanje sa muzikim
instrumentima, kako bi bili u mogunosti da, kada doe vreme za to, odaberu upravo onaj instrument koji im se dopada i koji im
najvie odgovara.
TEORETSKI PREDMETI
(solfeo, teorija muzike)
SOLFEO
CILJ
Razvijanje muzikalnosti i muzike pismenosti kroz proimanje vaspitnog i obrazovnog procesa.
ZADACI
- Razvijanje muzikih sposobnosti (muzike memorije, sposobnosti praenja melodijskog, harmonskog i polifonog toka).
- Razvoj itanja, pisanja i shvatanja muzike i muzikog pisma sa razvojem muzikog miljenja.
- Usaivanje zvunih predstava i njihovo vezivanje sa slikom, odnosno slike sa zvukom kroz sticanje znanja i vetina (melodika,
ritam, diktati).
- Upoznavanje muzike literature, interpretacije i osnovnih elemenata muzikih stilova.
- Osamostaljivanje uenika i razvoj njihovih kreativnih sposobnosti.

122
I razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Ce-dur, Ge-dur, Ef-dur: detaljna obrada, lestvino i tercno kretanje, skokovi u sve stupnjeve, posebno skok u dominantu, voicu,
tercu tonike i subdominantu.
- Priprema tonaliteta kroz deije pesmice sa tekstom.
- Violinski i bas klju.
- Primeri iz literature (za svaki tonalitet po 2 do 3 primera).
- Pripreme molskih tonaliteta, uenje pesmica sa tekstom (a, de i e-mol) i pevanje solmizacijom po sluhu, bez teorijskog tumaenja.
- Deje muziko stvaralatvo - improvizacija.
- Zvuna priprema mutacija.
- Pevanje dvoglasa bordunskog tipa.
RITAM
- Taktiranje i brojanje na 2, 3 i 4.
- Vrste takta: 2/4, 3/4 i 4/4.
- Notne vrednosti: od cele do esnaestine note i odgovarajue pauze.
- Ritmike figure: podele jedinice na dva (sve figure jednostavnijeg izgleda, sinkopa i kontrtan) i etiri (bez pauza i lukova), uzmah i
predtakt, lukovi korona.
- Ravnomerno itanje: violinski i bas klju u jednom i dva linijska sistema, kao i itanje vertikalno ispisanih akorada.
- Manuelno izvoenje ritmikih vebi.
- itanje primera na na utvrenim pozicijama solmizacionih slogova uz obeleen tempo i uz taktiranje.
- itanje primera iz gradiva instrumentalne nastave.
OPAANJE, INTONIRANJE, DIKTATI
Usmeni diktati:
- Opaanje pojedinanih tonova i motiva (klavir ili glas nastavnika) i pevanje tih tonova solmizacijom.
- Intoniranje tonova (tabulator - notna slika) solmizacijom.
- Opaanje metra u pesmama sa tekstom.
- Prepoznavanje zapisanih ritmikih i melodijskih motiva.
123
Pismeni diktati:
- Zapisivanje pojedinanih ili vie tonova.
- Zapisivanje ritmikih ili melodijskih motiva.
- Zapisivanje napamet nauenih pesama i lakih melodijskih primera (u zavisnosti od napredovanja grupe).
TEORIJA MUZIKE
- Termini i pojmovi iz melodike i ritma bez definicija, u okviru sadraja programa.
- Notni i tonski sistem, od velike do tree oktave, sa vebanjem pisanja i itanja.
- Imenovanje tonova solmizacijom i abecedom, hromatski znaci, tetrahord, lestvica, imena intervala do oktave (predstavljeni u
linijskom sistemu).
- Lestvice: Ce, Ge, Ef, De-dur i njihovi tonini kvintakordi.
- Osnovne oznake tempa i karaktera (Andante, Moderato, Vivo, Allegro) dinamiku (f, p, mf, mp, crescendo i decrescendo), fraziranje
(luk, obelean dah) i artikulaciju (stakato, legato, tenuto).
II razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Obnavljanje: utvrivanje preenih tonaliteta, Ce, Ge i Ef-dur, primeri iz literature i pesme sa tekstom.
- Postavka: a, de i e-mola. Tumaenje sve tri vrste mola uz utvrivanje skokova u sve stupnjeve.
- Priprema: De i Be-dur - ilustrativni primeri iz literature.
- Primeri iz literature (gradivo za II razred) i kompozicije sa klavirskom pratnjom.
- Pevanje dvoglasa bordunskog tipa i u paralelnom kretanju.
RITAM
- Metrike vrste i ritmike figure: jedinica brojanja etvrtina, osmina i etvrtina sa takom.
- Novi taktovi 2/8, 3/8, 4/8 i 2/2 - i samo dvodelna podela i 6/8 priprema samo osnovnih figura putem pevanja odgovarajuih
pesama.
- Dalja obrada etvorodelne podele (ritmika jedinica - etvrtina) i obnavljanje osnovnih figura (ritmika jedinica osmina), primena
lukova, pauza, uzmaha i predtakta.
- Promena vrste takta u dejim pesmama sa tekstom.
- Punktirana i obrnuto punktirana figura na ritmikoj jedinici.
- Nain izvoenja: ravnomerno i ritmiko itanje, manuelna reprodukcija ritma, itanje odgovarajuih inserata iz instrumentalne
literature.
124
- Opaanje i intoniranje tonova i motiva u obnovljenim i novim tonalitetima.

- Rad sa tabulatorom.
- Opaanje i intoniranje durskog i molskog kvintakorda - intoniranje svih durskih i molskih kvintakorada na osnovnim tonovima.
- Opaanje i intoniranje male i velike terce i iste kvinte sa tendencijom vezivanja za tonalitet.
- Opaanje durskog, molskog i harmonskog tetrahorda i njihovo intoniranje.
- Uvod u opaanje apsolutnih visina od a1-de2 i e1-a1, kao sublimacija dominantnih tetrahorada a-mola i de-mola.
- Prepoznavanje ritmikih i melodijskih motiva (prema gradivu).
- Zapisivanje lakih melodijskih i ritmikih diktata.
- Opaanje metra pesama sa tekstom i u primerima iz literature.
TEORIJA MUZIKE
- Utvrivanje gradiva iz I razreda usmenim i pismenim vebama - intervali, tetrahordi i lestvice.
- Vrste intervala do kvinte, durski i molski kvintakord na osnovnim tonovima.
- Princip izgradnje durskih i molskih lestvica.
- Dominantni tetrahord u molu, usmene i pismene vebe.
- Proirivanje znanja iz muzike terminologije i uvoenje jednostavnih definicija.
III razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Obnavljanje: utvrivanje obraenih tonaliteta i skokova u tonove dominante i subdominante, voicu, tercu tonike i II stupanj kroz
instruktivne vebe i primere iz literature.
- Kompozicije sa klavirskom pratnjom, pevanje dvoglasa.
- Improvizacije.
- Obrada: Be-dur, ge-mol, De-dur, ha-mol i A-dur lestvice.
- Priprema: ce-mol, E-dur, ef-mol. Pevanje lestvica, kadence, melodijskih motiva i jednostavnih primera u duru i istoimenom molu
(Ge-dur i ge-mol, Ce-dur i ce-mol, De-dur i de-mol i A-dur i a-mol).
- Ilustrativni primeri iz literature.
- Tehnike vebe: pevanje hromatskih skretnica i prolaznica uz harmonizaciju nastavnika.
- Transponovanje motiva kroz sve preene tonalitete. (Videti metodsko uputstvo).
RITAM
125
- Metrike vrste i ritmike figure: 6/8 - sve osnovne kombinacije i primena lukova i pauza (bez podele trodela). Informativno
poreenje 2/4 sa 6/8.
- Obnavljanje i proirivanje znanja iz dvodelne i etvorodelne podele sinkopa na dve i na jednoj jedinici, etvorodelna podela osmine
i polovine kao ritmike jedinice.
- Triola.
- Utvrivanje punktiranog ritma.
- Ravnomerno i ritmiko itanje: ravnomerno poveanje brzine itanja uz obeleen tempo.
- Manuelna reprodukcija.
- Umeren i umereno brzi tempo.
- Ritmiko itanje inserata iz odgovarajue instrumentalne literature.
- Opaanje i intoniranje tonova i motiva iz melodike.
- Prepoznavanje i zapisivanje ritmikih motiva, odreivanje metra i zapisivanje ritmike okosnice.
- Melodijsko-ritmiki diktat jednostavne fakture po dvotaktima.
- Intoniranje dominantnog septakorda u obraenim tonalitetima sa razreenjem u toniku.
- Opaanje apsolutnih visina u prvoj i drugoj oktavi - usmeno i pismeno.
TEORIJA MUZIKE
- Durske lestvice do etiri predznaka, a molske do dva i ce-mol.
- Kvintakordi na glavnim stupnjevima u obraenim tonalitetima.
- Intervali - imena, vrste, zvunost do oktave. Utvrivanje durskih i molskih kvintakorda na svim osnovnim tonovima.
ISPITNI PROGRAM
1. Pismeni deo: melodijski diktat u tonalitetima do dva predznaka;
2. Test iz teorije: lestvice, tetrahordi, imena i vrsta intervala, durski i molski kvintakord;
3. Usmeni deo:
- melodijska veba (tonaliteti preeni u I, II i III razredu);
- parlato-violinski i bas klju. Preeno gradivo iz I, II i III razreda.

IV razred
OPERATIVNI ZADACI
126
MELODIKA
- Obnavljanje: tonaliteti iz prethodnih razreda sa primenom skokova, laganih i brzih tempa, duih muzikih fraza.
- Vieglasni primeri, kompozicije sa klavirskom pratnjom i iz literature.
- Improvizacija.
- Obrada: fis-mol, Es-dur, ce-mol, E-dur, cis-mol, As-dur i ef-mol uz primenu instruktivnih vebi i primera iz literature.
- Obrada hromatskih skretnica i prolaznica, tonalno stabilne alteracije.
RITAM
- Utvrivanje gradiva treeg razreda kroz parlato i diktat.
- Nove mere i figure: 6/8 sa prostom deobom trodela, 6/4 bez deobe.
- Sinkopirani ritam u vrstama parne distribucije.
- Dvostruko punktirana i obrnuto punktirana figura na dve ritmike jedinice.
- Sukobljavanje triole i punktiranih figura na jedinici brojanja.
- Ravnomerno itanje u dva sistema i u jednom sa promenama kljua.
- Ritmiko itanje etida i primera iz literature sa primenom svih tempa.
- Opaanje i intoniranje lestvinih tonova i motiva iz melodike i njihovo zapisivanje.
- Opaanje i zapisivanje apsolutnih visina u prvoj, drugoj i maloj oktavi.
- Opaanje dominantnog septakorda i umanjenog.
- Opaanje i intoniranje konsonantnih kvintakorada i njihovih obrtaja kao i opaanje i intoniranje timova.
- Ritmiki i melodijski diktat u okviru gradiva.
TEORIJA MUZIKE
- Utvrivanje obrtaja intervala do oktave.
- Obrada molskih lestvica do etiri predznaka.
- Postavka lestvinih kvintakorada u prirodnom, harmonskom i melodijskom molu.
- Utvrivanje lestvinih kvintakorada u durskoj lestvici.
- Mali durski septakord na dominanti u duru i molu, a umanjeni septakord u molu sa razreenjem sve u obraenim tonalitetima.
V razred
OPERATIVNI ZADACI
127
MELODIKA
- Obnavljanje: utvrivanje tonaliteta od dva do etiri predznaka, melodijske vebe i primeri iz literature.
- Vieglasno pevanje i kompozicije sa klavirskom pratnjom.
- Informativno: modulacije u dominantne durske tonalitete i paralelni mol, poetni tonalitet sa jednim predznakom: Ce-Ge-Ce-dur, EfCe-Ef-dur, a-ce-a-mol.
- Nove lestvice: Ha-dur, Des-dur i be-mol.
- Pevanje melodijskih primera u duru i istoimenom molu (mutacija).
- Pevanje narodnih pesama sa tekstom u osnovnim merama i narodnim ritmovima.
- Transponovanje motiva.
- Rad sa tabulatorom prilikom postavke novih tonaliteta.
RITAM
- Metrike vrste i ritmike figure: sloenija podela trodela u taktovima 6/8 i 9/8 sa lukovima i pauzama.
- Punktirane figure trodelnih ritmova (siilijana i tirana). Uporeivanje 6/4 sa 3/2.
- Utvrivanje triole, uzmaha i predtakta.
- Postavka triole na polovini ritmike jedinice.
- Narodni ritam 5/8, 7/8 i 9/8 sa jednim trodelom.
- Ravnomerno i ritmiko itanje.
- Manuelna reprodukcija prilikom obrade novih ritmikih vrsta i figura.
- Opaanje pojedinanih tonova motiva i timova u svim tonalitetima.
- Opaanje i intoniranje umanjenog i prekomernog kvintakorda sa razreenjem i vezivanjem za tonalitet.
- Opaanje intoniranje prekomerne i umanjene kvinte sa razreenjem.
- Intoniranje dominantnog septakorda i umanjenog septakorda.
- Ritmiki i melodijski diktati iz gradiva ritma melodike.
- Opaanje i zapisivanje apsolutnih visina u razliitim registrima.
- Sve lestvice i lestvini kvintakordi.
- Kadence dura i sve vrste mola.
- Postavka mol-dura.
TEORIJA MUZIKE
128
- Utvrivanje i proirivanje znanja obrtaj konsonantnih kvintakorada, a postavka umanjenog i prekomernog kvintakorda.
- Dominantni septakord i obrtaji.
- Termini i ornamentika.
VI razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Obnavljanje i utvrivanje obraenih tonaliteta.
- Obrada: Fis-dur, Ges-dur i es-mol.
- Pevanje lestvinih kvintakorda, timova i kadenci svih tonaliteta do sedam predznaka.
- Hromatske skretnice i prolaznice, mutacije u melodijskim primerima (dijatonska modulacija i dalje informativno).
- Vieglasni primeri i kanoni, kompozicije sa klavirskom pratnjom.
- Improvizacija.
- Pevanje srpskih narodnih pesama.
RITAM
- Ritmiko itanje etida instrumentalnog tipa iz gradiva VI razreda.
- Primena promene kljua ili dva sistema.
- Manuelno izvoenje ritma postavka duole.
- Novo gradivo: narodni ritmovi 8/8 uz obnavljanje 5/8, 7/8 i 9/8 (upoznavanje sa narodnim ritmovima 10/8, 11/8, 12/8).
- Ritmika jedinica esnaestina, 6/16.
- Suprotstavljanje 5/4 sa 6/4 i 2/2 u umerenom laganom tempu.
- Opaanje i intoniranje kompletnog obraenog gradiva od prvog razreda.
- Opaanje i intoniranje umanjenog kvintakorda sa obrtajima.
- Opaanje i intoniranje malog durskog septakorda sa obrtajima i umanjenog septakorda sa razreenjem.
- Opaanje i intoniranje povezati za tonalitet.
- Opaanje i beleenje apsolutnih visina uz povezivanje nizova.
- Ritmiki i melodijski diktat.
ISPITNI PROGRAM
129
1. Pismeni deo: - diktat do etiri predznaka.

2. Usmeni deo:
- melodijska veba - tonaliteti do etiri predznaka (skretnice, prolaznice i mutacija);
- parlato - promena kljua, violinski i bas, sa svim ritmikim figurama.
PREDLOG LITERATURE:
- V. Cvetkovi i J. Mihaljica: Solfeo za prvi razred estogodinje osnovne muzike kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd.
- V. Cvetkovi i J. Mihaljica: Solfeo za drugi razred estogodinje osnovne muzike kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd.
- A. Jovi-Mileti i Z. Nikoli: Solfeo za trei razred estogodinje osnovne muzike kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd.
- A. Jovi-Mileti, G. Stojanovi i Z. Nikoli: Solfeo za etvrti razred estogodinje osnovne muzike kole, Zavod za udbenike i
nastavna sredstva, Beograd.
- A. Jovi-Mileti, G. Stojanovi, Z. Nikoli: Solfeo za peti razred estogodinje osnovne muzike kole, Zavod za udbenike i
- V. Cvetkovi i J. Mihaljica: Solfeo za esti razred estogodinje osnovne muzike kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd.
- Z. M. Vasiljevi: Solfeo-ritam, I - VI, Nota, Knjaevac.
- B. Popovi: Solfeo I - VI, Udruenje muzikih i baletskih pedagoga Srbije
- V. Jovanovi: Solfeo I - VI

Osnovni didaktiko-metodiki postupci obuhvataju razvijanje zvunih predstava s notom slikom, kako za oblast melodike tako i za
oblast ritma. Ovim se nastavnim smerom usklauje rad na diktatima s pevanjem i ritmikim itanjem. Zvune predstave su, po
pravilu, melodijski primeri (pesme sa tekstom i primeri iz literature), melodijski motivi (za transponovanje, radi uvrivanja skokova
u pojedine stupnjeve; za pevanje uvek u originalnom tonalitetu radi postavljanja boje tonaliteta i za postavljanje metrikih vrsta i
ritmikih figura) i, tek na treem mestu, lestvini nizovi (raspevavanje uenika, irenje obima glasa, upoznavanje lestvica).
Primeri se obrauju po sluhu, u poetnim razredima, ili iz notnog teksta, naravno, uz pomo nastavnika, a i pevanjem solmizacionim
slogovima uz taktiranje. Svaka nova nastavna oblast praena je navedenim postupcima, koji se potom prenose na opaanje
pojedinanih i vie tonova, ritmikih figura, metrikih vrsta i usmenih melodijsko-ritmikih diktata.
Ostale discipline, teorija, opaanje, intoniranje sa diktatom, usko se povezuju sa nastavnim gradivom iz melodike i ritma, naroito u
prva dva razreda. Za sve godinje ispite, estogodinjeg, etvorogodinjeg i dvogodinjeg obrazovanja ispitne vebe i zadatke ne
pie predmetni nastavnik ve su istovetne za sve uenike i zadaje ih aktiv nastavnika solfea.
RASPORED GODINJEG GRADIVA
Prilikom planiranja nastave za celu godinu, polugodite i tromeseje, treba predvideti vreme za obnavljanje ve postavljenih
metodskih jedinica, kao i njihovo dalje razraivanje. Posle odreenja kada e se pripremati i postaviti jedan tonalitet treba imati u
vidu to da se u poslednja dva meseca kolske godine ne postavljaju nove lestvice. To isto vai i za ritmike postavke jer je i za
melodiku i za ritam potrebno odreeno vreme kako bi se zvune predstave usvojile i nadogradile novim zahtevima (vie skokova,
tei zahtevi za ritmiko itanje, primena vokalne i i instrumentalne literature iz gradiva tog razreda, pismeni diktati, pevanje primera
sa lista) - a radi pripremanja uenika za to samostalnije izvoenje i opaanje muzikog toka.
130
Kada se u okviru metodske jedinice planira novo gradivo iz ritma treba koristiti pevanje u ve poznatom tonalitetu, a kada je
postavka nove lestvice u pitanju, treba koristiti poznate ritmike figure i metrike vrste. Novo gradivo uvek prati - posle postavke rad na prepoznavanju, kao najelementarnijem vidu uenja. Pismeni diktati i pevanje sa lista (bez prethodne pripreme) slede kasnije,
na drugim asovima, kao i prilikom obnavljanja prethodnih postavki, ali sa veim zahtevima. Time se garantuje postojanje
koncentrinih krugova, poznatih u svim pedagokim disciplinama u kolama opteg obrazovanja.
OPAANJE - INTONIRANJE - DIKTATI
Opaanje pojedinanih tonova osnova je pamenja zvuka svakog stupnja u lestvici. Opaanje pojedinanih tonova treba poeti sa
nekoliko tonova (najbolje tri) i to u jednoj do dve oktave (mala i prva oktava). Postepeno se brzina sviranih tonova poveava i iri
obim (do tri oktave), s tim da se identifikovani tonovi pevaju solmizacijom kada se izvode u glasovnom registru, a izgovaraju ili
zapisuju kada se primenjuje vei obim. Ovome treba dodati prepoznavanje intervala, odnosno prepoznavanje dva simulativno
odsvirana tona, koja uenici najpre prepoznaju pevanjem, a potom utvruju koji je interval (u zavisnosti od programa odreenog
razreda).
Usmene diktate (melodijske i ritmike) uenici izvode grupno i pojedinano, naroito neposredno posle uinjene greke u pevanju ili
pisanju diktata. Pevanjem diktiranog motiva uenici razvijaju memoriju, a ona se dalje usavrava tehnikom rada na samodiktatu
(zapisivanje nauene pesme ili pevanje melodijskog primera sa table i njegovog zapisivanja posle brisanja).
Intoniranje tonova prema usmenom diktatu nastavnika treba da se izbegava (osim kada se priprema neki detalj). Treba koristiti
notnu sliku - tabulator jer se tako vie vezuje zvuk sa notnom slikom. Intoniranje intervala i akorada treba to vie vezivati za
tonalitet, odnosno lestvicu koja se tada obrauje u melodici. Intoniranje i opaanje akorada, dakle, ima za oslonac kadencu, kao i
odnos trozvuka na glavnim stupnjevima. Kao dopuna ovih postupaka intoniraju se akordi i od slobodnih datih tonova, ali uvek sa
imenovanjem tonova.
Diktati kao rezultat postavljenih zvunih predstava su obavezni na svakom asu. Pismene diktate ne mogu uspeno da rade uenici
koji nisu vebali pisanje nota i prepisivanje vebi iz udbenika i na taj nain savladali itko i brzo itanje i, naroito, pravilnu
ortografiju.
Ritmiki diktati i zapisivanje pojedinanih tonskih visina prethode svakoj pojavi melodijsko-ritmikih diktata.
Opaanje apsolutnih visina, oblast koja je, kao nova, uvedena prilikom koncipiranja prethodnih Nastavnih planova i programa,
planirana je da se radi od II razreda. Dakle, radi se na opaanju svih hromatskih tonova od V do I stupnja a-mola i de-mola, s tim da
se opaeni tonovi ne pevaju ve se izgovaraju abecedom ili zapisuju. Dalji razvoj se prenosi u srednju kolu s tendencijom
ubrzavanja diktiranja, ali sa obaveznom pauzom izmeu svake tonske visine. Ovime se ubrzava rad na melodici i diktatima.
MELODIKA
Novinu predstavlja savlaivanje lestvica u nekoliko etapa. Priprema tonaliteta, u poetnim razredima, izvodi se uenjem pesmama
po sluhu, prvo sa tekstom, a potom solmizacijom, opaanjem diktiranih tonova slinih kretanju melodije u pesmi (po uzoru na mnoge
strane kole), prikazivanjem i teorijskim tumaenjem lestvice.
Postavka podrazumeva obnavljanje nauene pesme, utvrivanje lestvice abecednim izgovorom u sekundama i tercama, izgovorom
toninog trozvuka i kadence, prepoznavanjem motiva, pevanjem instruktivnih vebi i lakih primera iz literature i savlaivanjem
jednog kanona. Opaanje tonova i kasnije intervala i akorada iz kadenci, pevanje teih primera iz literature i dvoglasnih primera
odvija se u obliku obnavljanja tonaliteta obino sledee godine. Tada se utvruju tei skokovi. Ova faza obrade tonaliteta praena je
pisanim diktatima, dok je prethodna bazirana na usmenim diktatima, od pismenih je traeno zapisivanje samo pojedinanih tonova i
vie tonova.
U starijim razredima, kada uenici imaju dovoljno usvojene funkcionalne odnose, odnosno stabilne stupnjeve, priprema i postavka
slede neposredno jedna iza druge. One lestvice koje imaju veliki broj predznaka savlauju se teorijski ili uporeivanjem i izvode se
pevanjem lestvica i kadence i ilustruju primerom iz literature (Cis-dur na primer).
Ritam je izraen u sadrajima programa kroz postavljanje ritmikih figura i metrikih vrsta. Ove postavke, kao i u melodici, prati
korienje odgovarajuih primera pesama sa tekstom ili iz literature. Nastavnik svojim izvoenjem postavlja zvune predstave
(figure, vrste), a uenici ue primere napamet i koriste ih za dalju postavku ritma. Ona se odvija na sledei nain: prepoznavanje
motiva, izvoenje kratkih ritmikih motiva sa novim gradivom, manuelno izvoenje, uenje ritmikih primera bez tonskih visina,
savlaivanje ritmikih etida - parlato uz pomo nastavnika radi pravilnog akcentovanja, ispitivanje nauenog gradiva, samostalno
izvoenje novih zadataka sa slinim sadrajem, pismeni diktati i itanje primera iz vokalne i instrumentalne literature.
Opaanje vrsta takta stalno prati rad na ritmu i prenosi se na zapisivanje ritmikih okosnica naih narodnih pesama i igara.
131
Pre rada na parlatu, ali i kasnije (vebe sa promenom kljua), koristi se itanje u jednakom trajanju ispisanih nota, sa ili bez
obeleene metrike vrste. Ravnomernim itanjem uenici savlauju kontinuirano praenje notnog teksta sa obeleenim tempom a
time i tehniku itanja literature koju sviraju, odnosno pevaju (bez vraanja kod uinjene greke).
Domai zadatak treba da sadri: prepisivanje nota, vebe iz ortografije, utvrivanje nauenih ritmikih etida, vebe ravnomernog
itanja, utvrivanje dobro nauenih primera za postavku melodike i ritma (pesme sa tekstom i primeri iz literature), eventualno,
utvrivanje onih melodijskih vebi koje su obraene na asu.
TEORIJA MUZIKE
CILJ
Teorijsko objedinjavanje svih muzikih pojmova i izraza, kao i povezivanje teorijske nastave sa solfeom i nastavom instrumenta,
odnosno pevanja.
ZADACI
- Upoznavanje muzikih pojmova i pojava.
- Vladanje zakonitosti teorije muzike.
- Ostvarivanje funkcionalnih zadataka - sticanje brzine u shvatanju tonskih odnosa (lestvice, intervali i akordi).
- Vladanje muzikom ortografijom.
VI razred
(1 as nedeljno, 35 asova godinje)
OPERATIVNI ZADACI
- Pojmovi i definicije.
- Postavljanje i uporeivanje lestvica.
- Tonaliteti.
- Obrada intervala.
- Postavljanje akorada.
- Mnogostranost tonova.
- Ornamenti.
GRADIVO
- Utvrivanje pojmova i termina obraenih u prethodnim razredima, njihovo definisanje i sistematizacija (linijski sistem, kljuevi, ton i
njegove osobine, metar i metrike oznake, odnosno vrste takta, interval, akord-trozvuk i etvorozvuk, tetrahord, lestvica, tonalitet).
- Novo gradivo: muzika fraza, fraziranje, agogika, artikulacija, dinamika, tempo s odgovarajuim italijanskim nazivima.
- Lestvice: teorijsko obnavljanje svih dijatonskih lestvica, uporeivanje istoimenih i paralelnih tonaliteta, uporeivanjem lestvica
udaljenih za hromatski polistepen (De-des, Ce-cis) i enharmonskih lestvica (Des-Cis, Ges-Fis, Be-Ais).
- Postavka mol-dura.
- Lestvini kvintakordi.
132
- Intervali: intervali do oktave i njihovi obrtaji.

- Sloeni intervali.
- Hromatske promene intervala i njihova razreenja (umanjeni i prekomerni inetrvali).
- Karakteristini lestvini intervali.
- Trozvuci i etvorozvuci: obnavljanje konsonantnih kvintakorada i njihovih obrtaja i postavka umanjenog i prekomernog kvintakorda.
Osnovni oblik i obrtaji MD7-vezati u tonalitetu za dominantu. Umanjeni, poluumanjeni i mali molski septakord na odgovarajuim
stupnjevima u tonalitetu. Postavka septakorada u osnovnoj durskoj i molskoj lestvici.
- Mnogostranost tonova i durskog kvintakorda.
- Ortografija i ornamentika: vebe pravilnog pisanja. Osnovni ukrasi i figure.
ISPITNI PROGRAM
1. Pismeni deo: intervali, lestvice, akordi i ortografija.
2. Usmeni deo:
- intervali i akordi i njihovi obrtaji; mnogostranost tonova i durskog kvintakorda;
- poznavanje termina i definicija; poznavanje svih oznaka koje prate notni tekst.
LITERATURA
I. Drobni i Z. M. Vasiljevi: Teorija muzike, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd.
M. Tajevi: Osnove teorije muzike
D. Despi: Teorija muzike, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd.

Teorija muzike je poseban predmet u zavrnom razredu estogodinje kole. Od prvog do petog razreda estogodinje kole teorija
muzike prati svaku postavku i obradu metodske jedinice, kako u melodici i ritmu, tako i u intoniranju, opaanju i diktatima.
U poetnim razredima teite rada je na opismenjavanju uenika u okviru domaih zadataka - prepisivanje primera iz udbenika i
imenovanje ispisanih nota i notnih zapisa, po diktatu nastavnika, dakle, ovladavanje notnim pismom u violinskom i bas kljuu
(obeleavanje notnih trajanja i pauza, vrste takta). Redosled notnih tonova, izgovor solmizacijom i abecedom uspeno je savladan
kada uenici niu sve tonove uzlazno i silazno od bilo kog poetnog tona u sekundama, a zatim u tercama u obimu dve oktave. Iako
se kvintakord teorijski obrauje u drugom razredu, u prvom razredu je predviena priprema kako bi se lake usvojio kroz izgovor
terci i trozvuka na glavnim stupnjevima obraenih durskih lestvica (kadenca).
Osnovne pojmove nastavnik objanjava primereno uzrastu uenika. U poetnim razredima e to biti jednostavna objanjenja, a
potom e se uslonjavati zavisno od razvoja shvatanja uenika i metodske jedinice. Sve osnovne pojmove: stupanj, stepen,
polustepen, predznaci, tetrahord, lestvica, trozvuk, kadenca, takt, taktica, tempo i drugo, trebalo bi ispisivati na tabli reima i notnom
slikom, a i pokazivati i odsvirati na instrumentu. Izgradnja tetrahorda od bilo kog osnovnog tona i pronalaenje polustepena
izvanredna je veba za shvatanje lestvica. Uvianjem rasporeda celih stepena i polustepena u tetrahordu uenici su spremni za
teorijsku izgradnju svih dijatonskih lestvica.
Ve u I razredu se moe postaviti princip izgradnje durskih lestvica: na poznati gornji (dominantni) tetrahord Ce-dura dodavanjem
navie tetrahorda sa polustepenom na kraju niza, dobija se Ge-dur lestvica (kvintni krug navie), i suprotan smer - od toninog
tetrahorda Ce-dura sputanjem jo jednog tetrahorda sa istim rasporedom celih stepena i polustepena dobijamo Ef-dur (kvintni krug
nanie). Hromatske promene osnovnih tonova dogaaju se u smeru kretanja - kod lestvica sa povisilicama u gornjem tetrahordu
(voica), a kod lestvica sa snizilicama u donjem tetrahordu (subdominanta).
133
Molske lestvice se postavljaju kao lestvice sa istim tonovima paralelnog dura. Radi ouvanja i daljeg uvrivanja ve prethodno
postavljenih harmonskih funkcija (T-SD-D) u poetnom razredu obraivati kadencu harmonskog mola. Obradama svih vrsta molske
lestvice utvruje se dominantni tetrahord abecednim izgovorom. Izgovaranjem svih tonova dominantnih tetrahorada molske lestvice
ulazi se u oblast hromatike. Promenu u harmonskom molu objasniti harmonskim razlozima (durska dominanta), a u melodijskom
molu melodijskim razlozima (eliminisanje prekomerne sekunde).
Kvintne krugove treba obraditi u III razredu kao i nizanje povisilica (poslednja povisilica - voica) i snizilica (pretposlednja snizilica ime tonaliteta). U kasnijim razredima uporeivati, teorijski i zvuno, istoimeni dur i mol, paralelne lestvice, lestvice udaljene za
hromatski polustepen i enharmonske lestvice.
Preporuuju se pismena vebanja: ispisivanje predznaka zadate lestvice u oba kljua, ispisivanje lestvinog niza sa predznacima
ispred nota, prepoznavanje lestvice na osnovu ispisanog niza (ne uvek od prvog stupnja), uporeivanje lestvinih tetrahorda,
pronalaenje jednog tetrahorda u vie lestvica, i drugo.
1.2. ETVOROGODINJE MUZIKO OBRAZOVANJE I VASPITANJE

(kontrabas, renesansna - mala harfa, oboa, klarinet, saksofon, fagot, horna, truba, trombon, tuba i udaraljke)
GUDAKI INSTRUMENTI
KONTRABAS
CILJ
koli.
ZADACI
- Razvijanje ljubavi prema muzici i instrumentu.
- Formiranje unutranjih sluhovnih muzikih predstava i usvajanje osnovnih elemenata muzike pismenosti.
- Ovladavanje osnovnom tehnikom sviranja instrumenta.
- Osposobljavanje za samostalno bavljenje instrumentom.
- Razvijanje izvoake i stvaralake sposobnosti.
- Sticanje pozitivnog odnosa prema muzici.
- Aktivno uestvovanje u muzikom ivotu svoje sredine kao muziar amater.
- Pasivno uestvovanje u muzikom ivotu svoje sredine kao deo muziki obrazovane publike.
- Uoavanje i prepoznavanje oznaka i termina bitnih za itanje i izvoenje dela.
- Pravilno dranje instrumenta.
- Pravilno dranje i upotreba gudala.
- Korienje osnovnih poteza gudalom.
- Pravilno postavljena leva ruka i korienje odreene pozicije.
- Izvoenje tehnike vebe za desnu ruku (raspodela, pritisak i brzina kretanja gudala).
- Izvoenje tehnike i intonativne vebe za levu ruku.
134
- Izvoenje ritmike vebe.

- Izvoenje kompozicija razliitog karaktera.
- Aktivno uestvovanje na internim i javnim asovima.
- Primenjivanje kreativnost u interpretaciji u skladu sa sopstvenim muzikim, emocionalnim i intelektualnim sposobnostima.
- Prepoznavanje razliitosti i poreenje sopstvenog sviranja sa interpretacijom drugih.
- Sviranje ritmiki i intonativno tano.
- Sviranje kvalitetnim tonom.
- Upoznavanje osnovnih delova instrumenta.
- Upoznavanje osnovnih pravila o zatiti i odravanju instrumenta.
- Postavka desne ruke i vebe horizontalnih i vertikalnih fizikih pokreta (nadlaktice, podlaktice, ake iz zgloba i prstiju).
- Upoznavanje notnog pisma, oznaka i muzikih termina.
- Vebe voenja gudala na praznim icama (sa razliitom raspodelom, razliitom brzinom kretanja i raznovrstnim trihom).
- Ritmike vebe na praznim icama (gudalom i picikato).
- Vebe voenja gudala sa ice na icu kao i preskakanje jedne ice.
- Vebe voenja gudala na praznim icama sa upotrebom dinamike i promenom pritiska.
- Vebe voenja gudala na praznim icama sa pomeranjem zvune take i dobijanjem tona razliite rezonance i boje.
- Uvebavanje osnovnih poteza gudalom (detae, portato, legato, martele, stakato).
- Postavka leve ruke i intonativne vebe u prvoj poziciji.
- Vebe za razvijanje muskulature.
- Tehnike vebe za korelaciju i kordinaciju pokreta leve i desne ruke.
- Tehnike vebe sa razliitom raspodelom gudala u prvoj poziciji.
- Ritmike vebe u prvoj poziciji.
- Sviranje durskih i molskih lestvica sa trozvucima u prvoj poziciji.
- Postavka leve ruke i intonativne vebe u drugoj poziciji.
- Vebe za promenu pozicije.
- Sviranje durskih i molskih lestvica kroz prvu i drugu poziciju (sa trozvucima).
- Vebe kroz prvu i drugu poziciju razliitih tehnikih zahteva.
- Postavka leve ruke i intonativne vebe u treoj poziciji.
- Sviranje durskih i molskih lestvica kroz tri pozicije (sa trozvucima).
135
- Vebe za vibrato.
- Vebe kroz tri pozicije razliitih ritmikih i tehnikih zahteva leve i desne ruke.
- Postavka leve ruke i intonativne vebe u etvrtoj poziciji.
- Vebe za promenu pozicije (sve etiri pozicije).
- Sviranje durskih i molskih lestvica u jednoj oktavi kroz sve etiri pozicije.
- Kratke melodijske vebe za uvebavanje artikulacije i dinamike.
- Tehnike vebe kroz etiri pozicije, razliitih ritmikih i tehnikih zahteva leve i desne ruke.
- Postavka leve ruke i intonativne vebe u petoj poziciji.
- Sviranje durskih i molskih lestvica u jednoj oktavi kroz pet pozicija.
- Sviranje vebi sa flaoletnim tonovima i timovanje instrumenta pomou njih.
- Sviranje hromatskih lestvica.
- Sviranje razloenih trozvuka i etvorozvuka kroz pet pozicija.
- Sviranje malih etida (sa klavirskom pratnjom i bez nje).
- Sviranje malih komada i kompozicija sa klavirskom pratnjom.
I ciklus (I i II razred)
I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Osnovna postavka desne i leve ruke.
- Upoznavanje i ovladavanje osnovnom tehnikom sviranja kontrabasa kroz I, II, i III poziciju.
LESTVICE
- Svirati na vie naina razliitom raspodelom gudala i toninim trozvucima a-mol (prirodni); Ef-dur; Ge-dur; A-dur; E-dur; Be-dur;
Ce-dur; ce-mol.
LITERATURA
- kole za kontrabas po izboru: Montag, Prosenik, Simandla, trajher i druge.
- Lake kompozicije sa klavirom (po izboru).
Tehnike etide (po izboru) - odgovarajue teine (Rakov, Kment, Slama, Bili, Li i druge).
- etiri lestvice;
136
- I pozicija;
- dve tehnike etide po izboru;
- dva komada sa klavirom po izboru.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
3. Jedan komad po izboru sa klavirskom pratnjom.
NAPOMENE
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Nastavak razvijanja steenog znanja.
- Razrada IV i V pozicije.
- Odgovarajua priprema za ispit.
LESTVICE
- Sve lestvice kroz jednu oktavu zakljuno sa De-durom.
- Svirati na vie naina razliitom raspodelom gudala i tonini trozvuk u svim obrtajima.
LITERATURA
- kole za kontrabas po izboru: Montag, Prosenik, Simandla, trajher i dr.
- Tehnike etide (po izboru) - odgovarajue teine.
- Lake kompozicije sa klavirom (po izboru).
137
- etiri lestvice (Ce-dur; Des-dur; De-dur; de-mol);

Prethodni
- do IV pozicije (Des-dur);
- etiri tehnike etide po izboru;
- etiri komada sa klavirom po izboru.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica sa nainima i trozvukom (kroz IV ili V pozicija);
2. Dve etide;
II ciklus (III i IV razred)

III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalje razvijanje tehnikih i muzikih sposobnosti uenika.
- Obrada vibrata.
- Razrada pozicija zakljuno sa VIII pozicijom.
LESTVICE
- Es-dur; E-dur; e-mol; Ef-dur; ef-mol.
- Sve lestvice svirati kroz dve oktave (osim Es-dura) na vie naina razliitom raspodelom gudala i sa toninim trozvukom u svim
obrtajima.
LITERATURA
- Kompozicije sa klavirom (po izboru).
- etiri lestvice (Es-dur; E-dur; Ef-dur);
- do VII pozicije (E-dur);
138
- est tehnikih etida po izboru;

JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica sa nainima i trozvukom (kroz VII ili VIII pozicija);
2. Dve etide;
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Kompletna razrada pozicija do paleve pozicije.
- Obrada razliitih poteza gudala.
- Razrada glavnih ornamenata (predudar, mordent, praltriler, grupeto, triler).
LESTVICE
Sve lestvice kroz dve oktave (zakljuno sa Ge-durom) na vie naina i tonini trozvuk.
LITERATURA
- Kompozicije sa klavirom (po izboru).
- etiri lestvice (Ef-dur; ef-mol; Ge-dur; ge-mol);
- do VIII pozicije (Ef-dur);
- est tehnikih etida po izboru;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
139
1. Jedna lestvica i trozvuk (kroz dve oktave);

2. Dve etide (jedna obavezna sa klavirskom pratnjom);
LITERATURA
- M. Prosenik: kola za kontrabas I i II sveska
- L. trajher: Moj nain sviranja kontrabasa, I-IV
- L. Montag: kola za kontrabas
- F. Simnadl: kola za kontrabas
- L. Rakov: kola za kontrabas
- K. Trunpf: Laki komadi za kontrabas i klavir
- Hrestomatija za kontrabas I sveska (sa klavirskom pratnjom)
- J. Novosel: Etide za kontrabas
- B. Lalovi: Dvanaest malih etida (sa klavirskom pratnjom).

Nastavnik mora da zna da je svaki uenik posebna individua sa sopstvenim karakteristinim fizikim i mentalnim sastavom, pa
prema tome i njegovo poduavanje ne sme se svesti na stroga pravila ve na zbir generalnih principa koji su dovoljno iroki i
prilagodljivi svakom ueniku - pojedincu.
U poetnom obuavanju sviranja na kontrabasu posebnu panju treba posvetiti dranju instrumenta koje mora biti potpuno prirodno.
Kada je re o desnoj ruci, obratiti panju da se bez obzira na stil dranja gudala prirodno funkcionisanje prstiju, zgloba i ake moraju
uklopiti i biti u prirodnoj ravnotei.
U postavci leve ruke uoiti este smetnje kao to su slabi prsti, labavi zglobovi i slino, a zatim raditi na njihovom otklanjanju.
Poduavanje i izbor metodski organizovanog materijala koji se koristi treba prilagoditi individualnim potrebama uenika.
IANI INSTRUMENTI
RENESANSNA (MALA) HARFA
CILJ
koli.
ZADACI
- Razvijanje ljubavi i pozitivnog odnosa prema muzici, instrumentu i nastavi harfe.
140
- Razumevanje muzike fraze u malim formama, dinamike, stila, razvijanje memorije.

- Poznavanje instrumenta, postavka tela, notno opismenjavanje, upoznavanje stila, osposobljenost za nastavak kolovanja.
- Razvijanje navika redovnog vebanja i posete koncertima.
- Razvijanje slobode pokreta pri sviranju.
- Razvijanje psihomotorike - mentalni i fiziki sklad u skladu sa individualnim uzrastom.
- Upoznavanje i razlikovanje osnovne (cela nota, polovina, polovina sa takom, etvrtina, osmina, esnaestina i triola) i punktirane
notne vrednosti (etvrtina sa takom, osmina sa takom).
- Prepoznavanje i sviranje ligature, sinkope.
- Poznavanje etvrtinskih, polovinskih i osminskih taktova.
- Poznavanje znakova za dinamiku i tempo.
- Razvijanje paljivog odnosa prema interpretaciji: rad na kvalitetnom tonu, preciznom tempu, ritmu, izraajnom fraziranju i
ekspresiji.
- Osposobljavanje za sviranje na javnim nastupima, ispitu ili takmienju.
- Upoznavanje instrumenta, negovanje muzikog stila rane muzike i grupnog muziciranja.
I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje instrumenta.
- Postavka ruke i tela za harfom, lestvice durske do dva predznaka.
- Vebati precizno - ritmiki i tonski, trozvuk razloeno i seko - kroz jednu oktavu.
- U kompozicijama koristiti pretimae tek u drugom polugoditu.
- Skale poeti sa uenjem tek poto su savladali prsne vebe (Ce, Ge, De, Ef, Be-dur).
LITERATURA
- Hrestomatija I: Izbor komada
- Granani: Uspavanka
- Irske narodne pesme
- Izbor komada za keltsku harfu
- skale kroz jednu oktavu sa trozvucima;
141

- tri do est komada.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
NAPOMENE
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Nastavak rada na tehnici sviranja kroz savlaivanje lestvica i arpea.
- Dalji rad na prsnim vebama.
- Proirenje ritmike.
- Savlaivanje literature.
LESTVICE
- Durske lestvice (A, Es, E) - molske lestvice (a, e, de, ge, ce) - kroz dve oktave u harmonskom molu.
- Trozvuk - razloeno, seko i arpeo, sloenije.
- Ritmika - punktirane vrednosti, triole i osminska mera, prsne vebe.
LITERATURA
- Pocoli: Etide
- Marteno: Etide
- ilinski: Litvanska narodna pesma
142
- Granani: Mali komad

- Mekdonald: Komadi
- Gabus: Komadi
- Kalan: Komadi
- skale kroz dve oktave;
- tri do pet etida;
- etiri do est komada.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Molska lestvica u triolama, trozvuk kroz dve oktave;
2. Jedna etida;
3. Tri komada.

III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Ritmika - osnovne i punktirane vrednosti, triola, etvrtinska i osminska mera.
- Sa posebnom panjom raditi prsne vebe.
- Razvijati muzikalnost kroz razumevanje muzikih fraza.
LESTVICE
- Durske i molske lestvice kroz tri oktave u esnaestinama paralelno, etvoroglasno. Posebnu panju obratiti na arpeo.
- Prsne vebe - klizanje prvog i etvrtog prsta.
- Poetne vebe trilera 1, 2.
LITERATURA
- Grosi i Pocoli: Etide, izbor
- Rubin: Etide
143
- Gedile: Sonatina
- imaroza: Sonatina
- Prat: Sonatina u klasinom stilu
- Rene: Gavota
- Meksikanske narodne igre
- Stari majstori po izboru
- skale kroz tri oktave sa trozvucima;
- tri do etiri etide;
- jedna sonatina ili tema sa varijacijama;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica u esnaestinama, etvoroglasni trozvuk arpea;
2. Jedna etida;
3. Jedna sonatina (I stav) ili tema sa varijacijama;
4. Jedna komad.
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na proirenju tehnike sviranja na instrumentu kroz savlaivanje lestvica.
- Nastavak rada na prsnim vebama.
LESTVICE
- Durske i molske lestvice kroz 3 oktave u brem tempu, razloen etvoroglasni trozvuk i dominantni septakord - prsne vebe
klizajueg etvrtog i prvog prsta, flaoleti, etufe i glisanda. Vebati oktave u brem tempu, vebati triler - 2131, 1213.
144
LITERATURA
- Grosi i Pocoli: Etide
- Rubin: Etide
- Persl: Varijacije u Ef-duru
- Granani: Nokturno, Sanjarenje, Barkarola
- Albeniz: Sonata De-dur
- Engleska narodna: Zeleni rukavi
- Oven: 20 velskih narodnih pesama
- Gustavson: Komadi za malu harfu
- skale i arpea;
- etiri do pet komada - ukljuujui sonatu.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Skala sa arpeima;
2. Jedna etida;
3. Sonatina ili tema sa varijacijama;
4. Jedan komad.
- M. Grosi: Kompletna metoda za harfu
- H. Renije: Kompletna metoda za harfu
- D. Votkins: Kompletna metoda za harfu
- Pocoli: Etide
- Hrestomatija: Izbor komada
- A. alan: Komadi za malu harfu i klasini komadi za malu harfu
145
- J. S. Bah: Mali preludijumi

- Andre: Mali koraci

Nain izvoenja nastave renesansne (male) harfe je identian izvoenju nastave velike harfe. Mala harfa je bez pedala, tako da su
mogunosti moduliranja iz tonaliteta u tonalitet ograniene (povieni i snieni tonovi se dobijaju pomou kvaica koje se pomeraju
levom rukom u toku sviranja). Takav oblik harfe se najvie koristio u doba renesanse i baroka, pa su u programu uenja
najzastupljeniji komadi nastali u tom periodu.
Postavku ruke i tela za harfom, lestvice durske i molske vebati precizno - ritmiki i tonski, trozvuk razloeno i seko - kroz jednu
oktavu. U kompozicijama koristiti pretimae tek u drugom polugoditu. Skale poeti sa uenjem tek poto su savladali prsne vebe
(Ce, Ge, De, Ef, Be).
DUVAKI INSTRUMENTI
(oboa, klarinet, saksofon, fagot, horna, truba, trombon, tuba)
OBOA
CILJ
koli.
ZADACI
- Razvijanje radnih navika.
- Osposobljavanje za samostalno vebanje.
- Savladavanje tehnike sviranja.
- Ovladavanje muzikom pismenou.
- Priprema za kvalitetan nastup uenika.
- Osposobljavanje za sviranje napamet.
- Upoznavanje sa delovima instrumenta: sklapanje i odravanje.
- Savladavanje tehnike disanja.
- Pravilno dranje instrumenta, izdravanje tonova.
- Pravilna postavka piska.
- Razvoj sposobnosti kontrole tona u dekreendu.
- Usaglaavanje rada jezika i prstiju.
- Upoznavanje sa terminima i pojmovima iz melodike i ritma.
- Osposobljavanje za javni nastup.
146
- Razvoj oseanja za vrednost sopstvenog individualnog pristupa interpretaciji.
I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Program koji se preporuuje u zavisnosti od uzrasta deteta i njegovog psiho-fizikog stanja, kao i zainteresovanosti za vebanje
instrumenta.
- Vebe dugih tonova i intervala od tona malo be do ge2 u osminama.
LESTVICE
- Durske do dva, molske do jednog predznaka, sa toninim trozvukom, u laganim etvrtinama, napamet.
- Hromatska lestvica od malo be do ge2 u etvrtinama, napamet.
LITERATURA
- Lj. Petruevski: Etide, sveska broj 1
- Puenikov: Azbuka za obou
- V. A. Mozart: Valcer
- G. F. Hendl: Mar
- Drugi komadi sline teine.
- tri durske lestvice;
- dvadeset etida Puenikova;
- dva komada uz klavirsku pratnju.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
NAPOMENE
147
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Vebanje dugih tonova i intervala od malog be do ce3.
- Upoznavanje sa esnaestinama i njihovim kombinacijama i rad sa triolama i sinkopama.
LESTVICE
- Durske do etiri, molske do dva predznaka, sa toninim trozvukom.
- Skale svirati u razliitim artikulacijama, u osminama.
- Hromatske lestvice od malog be do ce3 u osminama napamet.
LITERATURA
- Niman: Etide, sveska 1
- J. Hajdn: Menuet Ef-dur
- V. A. Mocart: Menuet Ge-dur
- Drugi komadi sline teine
- durske lestvice do pet predznaka;
- dvadeset etida Nimana;
- tri komada sa klavirom.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim kvintakordima, u umerenim etvrtinama, napamet;
3. Jedan komad za izvoenje uz pratnju klavira, napamet.
148

III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje uenika sa pravljenjem i doterivanjem piskova.
- Vebanje dugih tonova i intervala od malog be do es3.
- Vebanje tehnikih vebi za izvoenje trilera.
LESTVICE
- Durske do est i molske do etiri predznaka, u laganim esnaestinama.
- Hromatska lestvica od malog be do es3 u razliitim artikulacijama, u laganim esnaestinama, napamet.
LITERATURA
- Niman: Etide, sveska 2
- Fier: Menuet i Rigodon
- R. uman: Melodija
- sve durske lestvice sa dominantnim septakordom i molske do etiri predznaka i umanjenim septakordom;
- osamnaest etida iz Nimanove druge sveske;
- etiri komada sa klavirom.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim kvintakordom u svim obrtajima, napamet;
3. Jedan komad uz pratnju klavira, napamet.
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
149
- Osposobljavati uenike za doterivanje i pravljenje piskova.

- Vebanje dugih tonova i intervala od malog be do ef3.
- Upoznavanje uenika sa tridesetdvojkama i rad sa sinkopama u razliitim kombinacijama.
LESTVICE
- Sve durske i molske lestvice sa toninim trozvucima u laganim esnaestinama, napamet.
- Dominantni i umanjeni septakordi.
LITERATURA
- H. Brod: Etide, I deo
- G. F. Hendl: Arija i Rondo
- . B. Pergolezi: Siilijana
- sve durske lestvice sa dominantnim i umanjenim septakordom;
- petnaest etida iz Brodove prve sveske;
- pet komada sa klavirom.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim kvintakordima, dominantnim ili umanjenim septakordima, napamet;
3. Jedan komad za izvoenje uz pratnju klavira, napamet.
KLARINET
CILJ
koli.
ZADACI
- Razvijanje ljubavi i interesovanja uenika prema: muzici, instrumentu, knjizi.
- Razvijanje radnih navika kod uenika.
- Formiranje muzikih kriterijuma.
150
- Razvijanje ljubavi prema muzici.

- Razvijanje ljubavi prema svom instrumentu.
- Razvoj navike sluanja muzike.
- Razvoj navike aktivnog skupljanja notnog materijala.
- Stvaranje sopstvene fonoteke.
- Razvoj navike redovnog poseivanja koncerata.
- Sticanje osnovnih predznanja o kvalitetnoj muzici.
- Osposobljenost za pravilno vebanje.
- Razvoj sposobnosti samostalnog vebanja.
- Nastupanje.
- Brzo i kvalitetno napredovanje.
I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznati uenike sa karakteristikama, delovima i odravanjem klarineta.
- Obratiti panju na pripremu usnika i trske za sviranje kao i njihovo odravanje.
- Formiranje ambaure.
- Postavka tehnike disanja.
- Rad jezika.
- Vebanje dugih tonova i intervala od e malo do ge1.
- Upoznavanje vrednosti cele note, polovine, etvrtine i osmine.
LESTVICE
- Nauiti durske i molske lestvice do dva predznaka sa toninim trozvukom.
- Ge-dur i Ef-dur svirati kroz dve oktave.
- Skale svirati u laganim etvrtinama, napamet.
ETIDE
- Bruno Brun: kola za klarinet, (Prosveta, Beograd), prva polovina I sveske i/ili neka druga kola adekvatne teine.
KOMADI IZ ZBIRKI
151
- Bruno Brun: Izbor malih komada (Prosveta, Beograd)

- Hraovec: Mladi klarinetist, I sveska,
- Mali komadi, (ot, 4715),
- Muzika za klarinet (Muzika, Budimpeta, Z. 6851) i/ili drugi komadi adekvatne teine.
- dve lestvice;
- petnaest etida;
- jedna kompozicija po slobodnom izboru.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim trozvukom, napamet;
3. Komad uz pratnju klavira, napamet.
NAPOMENE
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Vebanje dugih tonova i intervala od e malo do ce3.
- Upoznavanje sa esnaestinama.
- Upoznavanje i rad sa ritmikim figurama: triolom i sinkopom.
LESTVICE
Durske i molske lestvice do tri predznaka sa toninim trozvukom.
ETIDE
152
- Bruno Brun: kola za klarinet, (Prosveta, Beograd) druga polovina I sveske i/ili neka druga kola adekvatne teine.
KOMADI IZ ZBIRKI
- Hraovec: Mladi klarinetist, II sveska
- Muzika za klarinet (Muzika, Budimpeta, Z. 6851) i/ili drugi komadi adekvatne teine.
- etiri durske i dve molske lestvice;
- dvadeset etida;
- dve kompozicije po slobodnom izboru.
JAVNI NASTUPI
LITERATURA
- Bruno Brun: kola za klarinet, I sveska
- Radivoj Lazi: Uim klarinet I i deo II sveske
- Bruno Brun: Mali komadi
- R. Lazi i V. Perii: Raspevani klarinet I, Vedri dani u muzikoj koli, Laki klarinetski dueti I
- Milo Geri: Izbor malih komada - Mali komadi, (ot, 4715)
- Muzika za klarinet (Muzika, Budimpeta, Z. 6851)
- Strana literatura adekvatne teine po izboru nastavnika.
ISPITNI PROGRAM

III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Vebanje dugih tonova i intervala od e malo do e3.
153
LESTVICE
- Durske i molske lestvice do etiri predznaka sa toninim trozvukom, dominantnim i umanjenim septakordima.
- Hromatska lestvica od e malo do ce3.
ETIDE
- Bruno Brun: kola za klarinet (Prosveta, Beograd), II sveska i/ili neka druga kola adekvatne teine.
KOMADI IZ ZBIRKI
- Bruno Brun: Izbor malih komada (Prosveta, Beograd) i/ili drugi komadi adekvatne teine.
- deset lestvica;
- dvadesetpet etida;
- tri kompozicije po slobodnom izboru.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim trozvukom, dominantnim i umanjenim septakordima, napamet;
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
LESTVICE
- Sve durske i molske lestvice sa toninim trozvukom, dominantnim i umanjenim septakordom.
- E-dur, Ef-dur, Ge-dur i Fis-dur svirati kroz tri oktave.
- Hormatska lestvica od e malo do ge3.
ETIDE
- Bruno Brun: kola za klarinet (Prosveta, Beograd), III sveska i/ili neka druga kola adekvatne teine.
KOMADI IZ ZBIRKI
154
- Bruno Brun: Izbor malih komada (Prosveta, Beograd),

- J. Lanselot i A. Klasens: Klasini klarinet (M. Kombre, Pariz, sveske Ce i De) i/ili drugi komadi adekvatne teine.
- est durskih i est molskih lestvica;
- trideset etida;
- pet kompozicija po slobodnom izboru.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim trozvukom, dominantnim i umanjenim septakordom, napamet;
SAKSOFON
CILJ
koli.
ZADACI
- Upoznavanje istorijskog razvoja saksofona, tehnikih mogunosti i primene u svim muzikim anrovima.
- Uenje tehnike disanja.
- Postavka saksofonske ambaure.
- Postavka prstiju i pravilnog dranja saksofona.
155

- Nastupanje.
- Upoznavanje sa viestrukom primenom saksofona u orkestru, kamernim sastavima, kao i solistiki.
- Primena saksofona u dez i zabavnoj muzici.
- Postavka osnove improvizacije.
- Mogunost kolektivnog muziciranja u kamernoj muzici i ansamblima.
- Upoznavanje sa svim vrstama saksofona.
I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznati uenike sa karakteristikama, delovima i mogunostima saksofona.
- Vebe disanja.
- Postavka ambaure.
- Postavka prstiju i pravilnog dranja saksofona.
- Upoznati uenika sa nainima odravanja instrumenta.
- Vrste artikulacija (stakato i legato).
- Tonske vebe (izdravanje tonova).
- Upoznavanje vrednosti cele note, polovine, etvrtine i osmine, punktirani ritam.
- Tonski opseg: Ce 1 do Ce 3 (za napredne do E3).
LESTVICE
- Nauiti durske i molske lestvice do dva predznaka sa toninim trozvukom, malo razlaganje (gornji opseg Ce 3-za napredne E3,
donji Ce 1).
- Skale svirati u laganim etvrtinama, stakato i legato.
ETIDE
156
- Jan Ban Bekum (holandska kola): Prvo izdanje, kola za poetnike

- Klod Delangl (francuska kola): Metode za poetnike sa CD-om
- Pereni (maarska kola): ABC Saksofon, prva sveska
- Literatura po izboru nastavnika.
KOMADI IZ ZBIRKI
- Klod Delangl: Sve kompozicije iz knjige "Metode za poetnike"
- Pereni: Sve kompozicije iz gore navedene literature
- Pol Heris zbirka kompozicija, repertoar 1
- Kompozicije ili transkripcije za saksofon po izboru nastavnika.
- dve lestvice;
- petnaest etida;
JAVNI NASTUPI
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim trozvukom i malim razlaganjem;
NAPOMENE
kolske godine mora da svira napamet, jednako kao na svim ostalim javnim nastupima, smotrama, kontrolnim i godinjim ispitima,
do kraja kolovanja u osnovnoj muzikoj koli.
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Tonske vebe (izdravanje tonova kroz ceo opseg).
157
- Opseg instrumenta: gore do E3 (napredniji do Fis 3), dole do B.
- Obavezno sviranje dueta.
LESTVICE
Durske i molske lestvice do tri predznaka sa toninim trozvukom, malim razlaganjem, tercama.
ETIDE
- Jan Van Bekum (holandska kola): druga sveska-vebe i etide
- Klod Delangl (francuska kola): Metode za saksofon broj 2
- Ivan Rot (nemaka kola): Sveska broj 1
- Pereni (maarska kola): Saksofon ABC 2 deo
KOMADI IZ ZBIRKI
- Klod Delangl: Sve kompozicije iz knjige "Metode za saksofon broj 2"
- Pereni: Sve kompozicije iz gore navedene knjige
- Komadi teine:
Ameler: La plata
Mortari: Melodija
- Kompozicije ili transkripcije po izboru nastavnika.
- dvadeset etida;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica;
158

III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Tonske vebe (izdravanje tonova, vebe na jednom tonu, vebe za vibrato - za naprednije uenike).
- Obavezno sviranje dueta, trija kao i zajedniko sviranje u kamernom ansamblu.
- Ceo opseg saksofona.
- Uvod u triolski frazirung.
- Upoznavanje sa modusima.
LESTVICE
- Durske i molske lestvice do etiri predznaka sa toninim trozvukom, velikim razlaganjem, tercama, dominanthi septakord, kod
molskih skala umanjeni septakord.
- Hromatska skala kroz ceo opseg.
ETIDE
- Rudi Jetl: tehnike etide
- Ivan Rot: melodijske etide, druga sveska
- Dejms Re: Lake studije za dez i rok saksofon
KOMADI IZ ZBIRKI
- Dejms Re: "Prvi repertoar za saksofon"
- Don Harle: "Take ten" - zbirka kompozicija za saksofon i klavir
- Komadi teine:
Petrenko: Valcer
Perin: Berseza
Elgar: "Ljubavni pozdrav"
- Komadi i transkripcije po izboru nastavnika.
- Dve do tri teme iz dez standarda.
- deset lestvica;
159
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica prema gore propisanim zahtevima;
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Tonske vebe (izdravanje tonova, vebe na jednom tonu, vebe za vibrato).
- Obavezno sviranje dueta, trija, kvarteta ili u nekom drugom ansamblu.
- Triolski frazirung.
- Proste improvizacije sa par tonova.
LESTVICE
- Sve durske i molske lestvice sa toninim trozvukom, velikim razlaganjem, tercama, dominantni ili kod mola umanjeni septakord.
- Hromatska skala kroz ceo opseg.
ETIDE
- Rene Diklo: 35 tehnikih etida
- Kloze: Etide prva sveska
- Dejms Re: Moderne studije za saksofon
- Lakur etide
- Leni Nihaus: Lake dez etide
- Etide po izboru nastavnika.
KOMADI IZ ZBIRKI
- Levin: 22 komada za saksofon i klavir
- Pol Heris: Koncertni repertoar za saksofon i klavir
- Dejms Re: "Take another ten" - zbirka kompozicija za saksofon i klavir
160
- Komadi teine:
Lantijer: Sicilijana
Ruef: ansona i paspijeda
Avignon: Spiritual i egzotine igre
- Dve do tri teme iz dez standarda
- trideset etida;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica prema gore propisanim zahtevima;
FAGOT
CILJ
koli.
ZADACI
- Upoznavanje istorijskog razvoja fagota, tehnikih mogunosti i primene.
- Stvaranje potrebe kod uenika za stalnim sticanjem novih saznanja u oblasti muzike i literature.
- Razvijanje elje za sluanjem muzike za fagot, kao i potrebe za stalnim praenjem tokova, kako u naoj zemlji, tako i u svetu.
- Stvaranje potrebe kod uenika da kroz sviranje fagota iskau svoj svet, sposobnosti i znanje, a kroz razne vidove javnih nastupa.
- Razvijanje muzikog ukusa i sposobnosti kritikog zapaanja i razlikovanja "dobre" i "loe" muzike.
161
- Redovno poseivanje koncerata klasine muzike.

- Upoznavanje sa viestrukom primenom fagota u orkestru, kamernim sastavima, kao i solistiki.
- Pravilno ovladavanje tehnikom disanja.
- Osposobljavanje za primenu steenog znanja na novom muzikom materijalu.
- Osposobljavanje za samostalni rad (vebanje).
I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje i postavljanje instrumenata,
- Postavka tona,
- Postavka pravilnog disanja,
- Izdravanje dugih tonova i intervala u obimu od jedne do dve oktave, prema mogunostima uenika.
LESTVICE
Durske i molske lestvice do dva predznaka sa toninim trozvucima, u etvrtinama u obimu jedne do dve oktave.
LITERATURA
- Vajsenborn kola za fagot, I prva sveska od 1. do 15. etide
- Kratki komadi uz pratnju klavira iz zbirke Mladi fagotista M. Isaeskog
- skale do dva predznaka, deset etida i dva komada.
JAVNI NASTUPI
162

NAPOMENE
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Rad na proirivanju obima fagota prema mogunostima uenika.
- Kultivisanje tona.
- Rad na intonaciji.
LESTVICE
Durske i molske lestvice do tri predznaka sa toninim trozvukom u etvrtinama, napamet, u obimu jedne do dve oktave.
LITERATURA
- Vajsenborn: kola za fagot, I sv. - od 15. do 30. etide
- Komad uz pratnju klavira prema izboru nastavnika.
- skale do dva predznaka, deset etida i dva komada uz pratnju klavira.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica, napamet;

III razred
163

OPERATIVNI ZADACI
- Osposobljavanje uenika za obradu piska (osnovni principi).
- Rad na intonaciji.
- Proirivanje obima i kultivisanje tona.
LESTVICE
Durske i molske lestvice do 4 predznaka sa razloenim trozvucima u obimu od dve oktave, u osminama, napamet.
LITERATURA
- Vajsenborn: Etide od 30. do 45.
- Paciorkijevi: Tehnike vebe i etide za fagot
Komad uz pratnju klavira prema izboru nastavnika.
- sve durske i molske lestvice do tri predznaka;
- deset etida;
- dva komada uz pratnju klavira.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Nastavni rad na osposobljavanju uenika za pravljenje i doterivanje piskova.
- Stalni rad na intonaciji.
- Reavanje raznih tehnikih i ritmikih problema.
- U ovom razredu je potrebno od uenika zahtevati veu preciznost i pedantnost.
LESTVICE
164
Sve durske i molske lestvice sa razloenim trozvucima u obimu od dve oktave, u esnaestinama napamet. Dominantni i umanjeni
septakordi napamet.
LITERATURA
- Kopra: Etide.
- Obrada tehnikih vebi.
- Transkripcije komada, kao i originalna dela uz pratnju klavira, prema izboru nastavnika.
- sve durske i molske lestvice;
- dvadeset etida;
- tri komada uz klavirsku pratnju.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
HORNA
CILJ
koli.
ZADACI
- Razvijanje znanja, vetina, stavova i vrednosti kod uenika.
- Razvijanje pozitivnog odnosa prema koli i podsticanje uenikovog interesovanja za uenje i kontinuirano obrazovanje.
- Potovanje individualnih razlika meu uenicima u pogledu naina uenja i brzine napredovanja.
- Postavljanje optimalne i stabilne osnove za uspean i nelimitiran razvoj potencijalnog reproduktivnog umetnika.
- Postavka pravilnog stava i poloaja tela.
- Ovladavanje osnovama funkcionalno-optimalne i zdravstveno bezbedne tehnike disanja.
- Veoma polako, pedantno i temeljno ovladavanje svakim pojedinim elementom osnova tehnike duvanja.
- Ovladavanje bazinim elementima optimalne koordinacije intelektualnog, emocionalnog, fiziolokog i fizikog aspekta sviranja na
horni.
165
- Razvijanje ljubavi prema muzici i instrumentu horni.

- Postavljanje osnova za optimalnu koordinaciju intelektualnog, emocionalnog, fiziolokog i fizikog aspekta sviranja horne.
- Ovladavanje osnovama tehnike sviranja horne.
- Formiranje optimalne ambaure.
- Ovladavanje muzikom interpretacijom.
I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Postavljanje tehnike disanja.
- Formiranje ambaure i ataka.
- Impostacija usnika.
- Impostacija instrumenta.
- Postavljanje tonova.
LITERATURA
- D. Markovi: kola za hornu, I deo (Ce-Ge)
- Silai i Kekenjei: kola za hornu, I deo (vebe u predvienom opsegu) i druga odgovarajua literatura
- D. Markovi: kola za hornu, I deo (lake pesmice sa klavirskom pratnjom)
- M. Alfons, I sveska
- L. Teve: Kompletna metoda za hornu, I sveska
- Silai i Kekenjei: kola za hornu, I deo
- . F. Guse: I knjiga
- Anonimus: Melodija
- V. A. Mocart: Azbuka (Ce-dur)
i druge kompozicije po izboru nastavnika i mogunosti uenika.
NAPOMENA
Kod vebi disanja koristiti: "Meni ne fali daha", autor: Miel Rikije.
- etiri durske lestvice;
166
- dvadeset vebi;
- jedan komad sa klavirom.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
2. Dve vebe razliitog karaktera;
3. Jedan komad sa klavirskom pratnjom, napamet.
NAPOMENE
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Postupno irenje tonskog opsega.
- Kontrola tona u celim notama, polovinama i etvrtinama.
- Tehnika kontrole tona u kreendu i dekreendu.
- Ovladavanje elementarnim artikulacijama (tenuto, legato i markato).
LESTVICE
A-dur i a-mol (i Be-dur u zavisnosti od mogunosti uenika), u celim notama, polovinama, etvrtinama i osminama i raznim ritmikim
kombinacijama.
LITERATURA
- D. Markovi: kola za hornu, II deo
- Silai i Kekenjei: kola za hornu, I deo (vebe u predvienom opsegu) i druga odgovarajua literatura
- M. Alfons, I sveska
- L. Teve: Kompletna metoda za hornu, I sveska
167
- . F. Guse: I knjiga
- P. Maj: I i III minijatura
- . Pergolezi: Kavatina, (ce-mol)
- D. Markovi: Mali valcer
- osam durskih lestvica;
- dve molske lestvice;
- Girtl do 40. vebe;
- dva komada sa klavirom.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
2. Jedna etida;
3. Jedan komad sa klavirom, napamet.

III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalje irenje opsega bez pritiskanja usnika na usne.
- Proirenje sposobnosti sviranja intervala.
- Kontrola tona do nivoa osmina.
- Vetina kontrole tona u raznim dinamikama od p do f.
- Vetina kontrole kreenda i dekreenda bez naruavanja kvaliteta tona i intonacije.
- Poetak rada na sistematskoj studiji legata.
- Stabilizacija kontrole elemenarnih artikulacija.
- Kontrola kvaliteta tona u stakatu.
- Rad na razvoju tehnike prstiju.
168
LESTVICE
Ce-dur, Ge-dur, Be-dur, Ce-mol, ge-mol, ha-mol i ostale u zavisnosti od mogunosti uenika, u celim notama, polovinama,
etvrtinama i osminama, u raznim ritmikim kombinacijama i artikulacijama (legato, stakato) kontrola tona u dinamici p - f i obrnuto.
LITERATURA
- D. Girtl: kola za hornu, I sveska (vebe u predvienom opsegu)
- F. olar: kola za hornu, I sveska (vebe u predvienom opsegu)
- Silai i Kekenjei: kola za hornu, I i II deo (vebe u predvienom opsegu) i druga odgovarajua literatura
- M. Alfons, II sveska
- L. Teve: Kompletna metoda za hornu, II sveska
- L. V. Betoven: Ekosez
- M. Vlajin: Bagatela I
- V. A. Mocart: Prolee
- J. Flis: Uspavanka
- P. I. ajkovski: Stara francuska pesma
- P. Maj: IV minijatura
- G. B. Locenhiser: Jesenji san
- durske i molske lestvice do 4 predznaka;
- terce, kvarte i cela sveska br. 1 Girtla;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
2. Jedna etida;
3. Jedan komad sa klavirom, napamet.
IV razred
169
OPERATIVNI ZADACI
Sistematska nadgradnja osnova kroz njihovu primenu u tehniki sloenijim zahtevima:
- irenje opsega.
- Dalje usavravanje sviranja intervala.
- Kontrola tona u esnaestinama.
- Kontrola tona od pp i ff.
- Legato intervala do oktave.
- Rad na ostalim artikulacijama.
- Rad na napretku tehnike prstiju.
LESTVICE
Ef-dur, As-dur, De-dur, Ha-dur, de-mol, ef-mol, fis-mol, cis-mol i ostale u zavisnosti od mogunosti uenika, u celim notama,
polovinama, etvrtinama, osminama, u raznim ritmikim kombinacijama i artikulacijama (legato, stakato).
LITERATURA
- F. olar: kola za hornu, I i II sveska (izbor)
- Silai i Kekenjei: kola za hornu, I i II sveska (izbor)
- D. Markovi: kola za hornu, III i IV deo (izbor)
- L. Teve: Kompletna metoda za hornu, II sveska
- M. Alfons, II sveska i druga odgovarajua literatura
- M. Vlajin: Bagatela II
- J. Kriger: Menuet
- L. V. Betoven: Romansa
- J. S. Bah: Koral
- J. D. kroup: Koncert
i druga odgovarajua literatura prema izboru nastavnika i mogunostima uenika.
OBAVEZNI MINIMUM PROGRAMA:
- sve durske i molske lestvice;
- olar - do 64. vebe;
JAVNI NASTUPI
170

ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica.
2. Dve etide (jedna u brzom tempu, druga u sporom).
3. Komad uz klavirsku pratnju, napamet.
TRUBA
CILJ
koli.
ZADACI
Postavljanje optimalne i stabilne osnove za uspean i nelimitiran razvoj potencijalnog reproduktivnog umetnika, pri emu
perspektiva razvoja i umetniki dometi ne smeju zavisiti od sluajnosti spontane postavke duvanja. U tom cilju je neophodno u I
razredu veoma polako, pedantno i temeljito ovladavati svakim pojedinim elementom osnova tehnike duvanja, kao i bazinim
elementima optimalne koordinacije intelektualnog, emocionalnog, fiziolokog i fizikog aspekta sviranja na duvakom instrumentu.
- Ovladavanje osnovama funkcionalno optimalne i zdravstveno bezbedne tehnike disanja.
- Formiranje volumena disajnih puteva.
- Optimalna impostacija usnika.
- Ovladavanje optimalnim dranjem instrumenta.
- Optimalna impostacija duvanja na instrumentu.
Postavljanje osnova za optimalnu koordinaciju intelektualnog, emocionalnog, fiziolokog i fizikog aspekta sviranja na duvakom
instrumentu:
- stabilnost;
- relaksacija;
- smirenost;
- efikasnost;
- vertikala tela;
- fleksibilnost stava;
- stabilna, relaksirana, mirna i efikasna pozicija za dranje instrumenta.
I razred
171

OPERATIVNI ZADACI
- Ovladavanje osnovama vetine disanja.
- Poetak sviranja iz nota.
OVLADAVANJE OSNOVAMA VETINE DISANJA
- Aktivacija i jaanje stranjeg dela plua iz sedeeg stava:
a) forsiranim pretklonom sa punim pluima;
b) disanjem u forsiranom pretklonu.
- Dijafragmatsko disanje stranjim delom plua u poziciji leanja na stomaku.
- Aktivacija dijafragme glasnim brojanjem u poziciji leanja na stomaku.
- Svesno ovladavanje dijafragmom. Formiranje dugog, stabilnog, mirnog, ujednaenog toka vazduha dugim i tihim izdravanjem
suglasnika "SSS" u stojeem stavu.
- Formiranje volumena disajnih puteva (rad pred ogledalom).
Formiranje ambaure i ataka (rad pred ogledalom):
- postavljanje facijalne muskulature u optimalnu poziciju za duvanje;
- isputanje vazduha kroz stisnute usne u optimalnoj poziciji za duvanje - bez ataka;
- proizvodnja tona vibracijom usana (zujanje usnama) u optimalnoj poziciji za duvanje;
- zujanje drugog tona, nanoenje instrumenta, udisaj, atakiranje tona slogom "tu";
- zujanje razliitih visina tona;
- zujanje glisanda (uzlazno, silazno, vraanje na poetni ton);
- atakiranje tona kod zujanja sa upotrebom sloga "tu";
- zujanje tonova intoniranih na klaviru;
- irenje opsega zujanjem uz klavir.
Impostacija usnika (rad pred ogledalom):
- Zujanje ravnog tona, nanoenje usnika na njegovo prirodno mesto na usne i skidanje usnika, sve bez promene visine tona (ton na
usniku mora imati prirodnu zvunost, a visina tona treba biti u optimalnom registru za poetak sviranja na instrumentu, G1-C2).
172
- irenje opsega na usniku, preko glisanda.

- Zujanje, nanoenje usnika, udisaj bez skidanja usnika, atak i skidanje usnika, sve bez promene visine tona.
- Zujanje ravnog tona, nanoenje, uzlazni i silazni glisando, vraanje na poetni ton, udisaj bez skidanja usnika (krajevima usta),
atakiranje iste visine tona kao na poetku, uzlazni i silazni glisando, vraanje na poetni ton i skidanje usnika. Kod nanoenja i
skidanja usnika se ne sme promeniti visina tona, a sva etiri ravna tona moraju biti iste visine.
- Sviranje glisanda na usniku (sa i bez atakiranja) uz datu intonaciju poetnog i zavrnog tona.
Poetak sviranja iz nota:
- Sviranje celih nota, sa i bez pauza i upoznavanje repeticija, sve na jednom tonu, to bliem optimalnom tonu za poetak rada na
instrumentu:
sviranje iz nota na usniku.
- Sviranje iz nota ritmikih vebi zujanjem i na usniku.
- Sviranje iz nota ritmikih vebi na zadatu intonaciju, zujanjem i na usniku.
- Sviranje iz nota melodijsko-ritmikih vebi na zadatu intonaciju, zujanjem i na usniku.
Dranje instrumenta:
- Optimalno dranje instrumenta u stabilnoj i relaksiranoj poziciji postavljenoj na poetku uenja.
Vebe disanja na instrumentu:
- Duvanje vazduha kroz instrumenat bez usnika na svakoj od sedam pozicija ventila.
- Duvanje svih sedam pozicija ventila (0, 2, 1, 1-2, 2-3, 1-3, 1-2-3) na jedan vazduh, na instrumentu bez usnika.
- Duvanje ritmikih vebi na instrumentu bez usnika (na raznim pozicijama ventila).
Postavljanje prvog tona na instrumentu:
- Zujanje tona Ce1 ili Ge1, nanoenje instrumenta na zujanje usnikom i skidanje instrumenta, sve bez promene visine tona. Ton na
instrumentu mora imati punu zvunost, sa gustim i kompaktnim tonskim jezgrom, dobrom projekcijom i solidnim volumenom.
- Zujanje tona, nanoenje instrumenta, udisaj, atakiranje i skidanje instrumenta, bez promene visine tona. Prvi ton mora da se zavri
stabilno, bez tonskih ili intonativnih promena, a drugi da bude precizno i isto atakiran.
- Sviranje iz nota postavljenog tona (paziti na zvunost).
Postavljanje ostalih tonova (maksimum do opsega kvinte):
- Po istom sistemu po kojem je postavljan prvi ton postavljati i ostala etiri tona, jedan po jedan i kombinovati ih sa svim ranije
nauenim tonovima.
- Vebe na kombinacijama dva do pet tonova.
Postavljanje kontrole sviranja:
173

- Poetak rada na fleksibilnoj tehnici alikvotnog preduvavanja.
- Rad na tehnikim vebama.
- etiri durske skale u jednoj oktavi.
LITERATURA
- ore Toi: Kompletna metoda, sveska I
- Dubravko Markovi: Pripremne vebe za trubu
- Dubravko Markovi: Poetne vebe za trubu
- arls Kolin: Poetne studije za trubu
- A. Mitronov: kola za trubu
- ore Toi: Kompozicije sa klavirskom pratnjom
ili neka druga odgovarajua literatura.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
NAPOMENE
II razred
174

OPERATIVNI ZADACI
Postepena i pedantna nadgradnja osnova postavljenih u I razredu i njihova elementarna primena:
- Postupno i paljivo irenje opsega.
- Sviranje u datom opsegu u razliitim intervalima.
- Tehnika kontrole tona u dekreendu.
Vebe na alikvotnim tonovima:
- Minimalni opseg: malo fis do ce2.
- Rad na alikvotnom preduvavanju u 7 pozicija u polovinama.
- Poetak pedalnih tonova.
- Maksimalni opseg u zavisnosti od trenutnih mogunosti uenika da svira visinu lako, kvalitetno i bez pritiska na usne.
LESTVICE
- Ce-dur kroz jednu oktavu u celim notama, polovinama i etvrtinama, sa razliitim kombinacijama legata na skali u etvrtinama i
osminama (u sluaju potekoa sa opsegom, umesto ove lestvice moe se uzeti neka druga lestvica koja odgovara individualnim
mogunostima uenika ili ukoliko uenik lako svira duboke tonove, a ima probleme sa visokim tonovima, datu skalu moe svirati
kompenzativno, na primer: Ce1, de1, e1, ef1, ge1, ef1, e1, de1, ce1, ha, a, ge, a, ha, ce1; ce1, e1, ge1, e1, ce1, ge, ce1).
TONALITETI
- etiri durske i etiri molske lestvice u jednoj oktavi sa razloenim trozvukom.
METRIKA: 4/4, 3/4 i 2/4.
RITAM: cele note, polovine, polovine s takom, etvrtine i odgovarajue pauze.
ARTIKULACIJA: tenuto i legato.
LITERATURA
- ore Toi: Udbenik fleksibilne tehnike za niu kolu (izbor vebi odgovarajueg nivoa)
- Dubravko Markovi: Osnovne vebe u etvrtinama
- V. Vurm: 45 Lakih etida za trubu
- Sigmund Hering: Teaj za trubu (izbor vebi odgovarajueg nivoa) ili neka druga odgovarajua literatura
- Dubravko Markovi: Tonalne studije (studije odgovarajueg nivoa)
- Dubravko Markovi: kola za trubu (do nivoa predvienog programskim zahtevima)
175
- Alojz Strnad: Metoda uenja trube (izbor vebi odgovarajueg nivoa)

Kompozicije sa klavirskom pratnjom:
- Najmanje dve kompozicije u nivou gradiva, po izboru nastavnika
- Najmanje dva nastupa tokom kolske godine
LITERATURA
- D. Markovi: Lake kompozicije za poetnike na trubi
- ore Toi: Kompozicije sa klavirskom pratnjom ili neka druga odgovarajua literatura
- D. Markovi: Zbirka lakih kompozicija za trubu (lake kompozicije).
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Dve skale: durska i molska;
2. Jedna veba, etida ili pesma iz gradiva;
3. Jedna kompozicija sa klavirskom pratnjom, napamet.

III razred
OPERATIVNI ZADACI
Dalja nadgradnja osnova i njihova primena u elementarnoj interpretaciji:
- Minimalni opseg: malo fis do e2.
176
- Rad na preduvavanju u VII poziciji u polovinama, etvrtinama i osminama.
- Rad na pedalnim tonovima.
Opseg u sviranju iz nota: malo fis do e2, po mogustvu g2.
LESTVICE
- etiri durske i etiri molske lestvice kroz jednu oktavu u etvrtinama i osminama, sa ritmikim varijacijama i artikulacijama na skali
u etvrtinama i u osminama sa trozvucima
- Hromatika.
TONALITETI: durski i molski tonaliteti do tri ili etiri predznaka.
METRIKA: 4/4, 3/4, 2/4, 3/8, 6/8
RITAM: cele note, polovine, polovine s takom, etvrtine, etvrtine s takom i osmine i odgovarajue pauze.
ARTIKULACIJE: tenuto, markato, stakato, legato.
DINAMIKA: od piano do forte i kreendo i dekreendo.
STUDIJA LEGATA: terce i kvarte u polovinama, etvrtinama i osminama legato.
LITERATURA
- . Gordon: kola a trubu
- V. Vurm: 45 Lakih etida a trubu
- Sigmund Hering: Teaj za trubu (izbor vebi odgovarajueg nivoa)
KOMPOZICIJE SA KLAVIRSKOM PRATNJOM
- Najmanje dve kompozicije u nivou gradiva, po izboru nastavnika.
LITERATURA
- J. B. Arban: Popularne melodije i pesme za trubu iz Grande metode Francuske Edicije
- D. Markovi: Zbirka lakih kompozicija za trubu (lake kompozicije i kompozicije srednje teine).
177
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Dve skale: jedna durska i jedna molska;
2. Jedna etida;
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Ouvanje non presa i irenje opsega.
- Postavljanje pravilnog ataka za portato.
- Kontrola kvaliteta tona u stakatisimu.
- Sistematska studija legato intervala do oktave.
- Minimalni opseg: malo fis do ge2.
Minimalni opseg u sviranju iz nota: malo fis do be2.
LESTVICE
Durske i molske skale zakljuno sa est predznaka kroz oktavu po mogunosti do kvintdecime u etvrtinama, osminama i
esnaestinama, sa ritmikim varijacijama i artikulacijama na skali u etvrtinama i osminama i obrtajima trozvuka u etvrtinama i
osminama.
TONALITETI: durski i molski zakljuno sa est predznaka.
Sve durske i molske lestvice u jednoj oktavi.
Hromatika.
METRIKA: 4/2, 3/2, 2/2, 4/4, 3/4, 2/4, 2/8, 3/8, 4/8, 6/8, 9/8, 12/8.
RITAM: cele note, polovine, etvrtine, osmine, esnaestine i sinkope sa odgovarajuim pauzama.
178
ARTIKULACIJE: tenuto, markato, stakato, legato, i portato.

DINAMIKA: od pianisimo posibile do fortisimo posibile i kreendo i dekreendo.
STUDIJA LEGATA: legato intervali do oktave u polovinama i etvrtinama.
LITERATURA
- A. Petit: Grande metoda za kornet
- J. B. Arban: Grande metoda
- V. Vurm: 40 Etida a trubu
- Sigmund Hering: Etide za trubu
ili neka druga odgovarajua literatura
- Dubravko Markovi: Osnovne vebe u esnaestinama.
- Najmanje dve kompozicije u nivou gradiva, po izboru nastavnika, preporuka da jedna kompoicija bude ciklinog tipa (koncert ili
sonata)
LITERATURA
- Dubravko Markovi: Zbirka lakih kompozicija za trubu
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Dve skale (durska i molska);
2. Dve etide: jedna tehnika i jedna melodijska;
3. Jedna kompozicija sa klavirskom pratnjom po mogunosti ciklina, napamet.
TROMBON
CILJ
koli.
179
ZADACI
- Postavljanje osnova za optimalnu koordinaciju intelektualnog, emocionalnog, fiziolokog i fizikog aspekta sviranja.
- Impostacija usnika u individualno optimalnu radnu poziciju.
- Ovladavanje optimalnim dranjem instrumenta (rekalsirano, mirno, stabilno i radno efikasno).
- Ovladavanje osnova muzike interpretacije.
- Priprema za sviranje iz nota.
- Postavljanje pravog tona na instrumentu.
- Postavljanje ostalih tonova (maksimalno do opsega kvinte).
- Vebe na alikvotnim tonovima.
- Opseg u tonalnom sviranju.
- Postavka baze fizikih i psihikih mogunosti uenika.
- Postavka osnove efikasnog delovanja u radnim i kreativnim procesima.
- Odravanje zdravstveno bezbedno i radno funkcionalne vertikale tela.
- Postavka osnove odravanja tona u odnosu akcije dijafragme i akcije abdominalne muskulature.
- Ovladavanje kontrolom pozicije jezika, odravanje facijalne muskulature u radno optimalnoj poziciji.
- Korienje instrumenta sa minimumom pritiska na usne.
- Posedovanje kontrole kvaliteta tona, pokretljivosti i vladanja opsegom na instrumentu.
- Razvijanje oseanja za vrednost individualnog pristupa interpretaciji.
I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Pravilno dranje tela.
- Pravilno disanje.
- Zujanje sa usnama.
180
- Pravilno postavljanje usnika na usne.

- Zujanje na usniku.
- Dranje instrumenta.
- Dnevne vebe sa usnama i sa usnikom.
LESTVICE: Be, Ce.
PROGRAM
- tajner Ferenc: Pozaunen, A, Be, Ce
- Koni Roslund: kola za trombon
- Paul Herphurt: kola za trombon, I deo
KOMADI
- Ujfalui-tajner: Komadi za izvoenje, izbor
- D. Markovi: Prvi nastup
- A. Beni: Veseli trombon
- tajner Ferenc: Pozaunen, A, Be, Ce, izbor
- dve lestvice;
- dvadeset vebi;
- etiri kompozicije po slobodnom izboru.
JAVNI NASTUPI
NAPOMENE
181
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Usavravanje metode zujanja.
- Proirivanje obima tonova.
- Vebe na alikvotnim tonovima, prema mogunostima uenika.
LESTVICE
- Durske lestvice do etiri predznaka.
PROGRAM
- tajner Ferenc: Pozaunen: A Be Ce.
- Paul Herphurt: kola za trombon I deo - izbor
- Lafose: Kompletna metoda I deo - izbor
KOMADI
- Komadi za trombon i klavir
- Muzika, Lenjingrad: Mladi trombonist
- Ujfalui, Pehl i Perlaki: kola za trombon (izbor)
- Album za trombon i klavir
- Muzika Ukrajina, Kijev 1989 (izbor)
- Henri Gagnebin: Sarabande
- E. Matei: Sarabanda.
- skale do dva predznaka;
- dvadeset vebi;
- etiri komada.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
182

III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Artikulacija, fraziranje.
LESTVICE
Sve durske lestvice u etvrtinama i osminama prema mogunostima uenika.
PROGRAM
- Slokar: kola za tenor trombon.
- losberg - Dnevne vebe.
- R. Miler: kola za tenor trombon, II deo.
- V. Krzistek: Etide za trombon (izbor).
- Paul Herphurt: kola za trombon (izbor).
KOMADI
- Rober Miler: Andante i Allegretto.
- Robert Hofman: Allegro marciale.
- B. Bartok: Vee na selu.
- Album za trombon i klavir: Mladi trombonisti, Muzika, Lenjingrad (izbor).
- Ujfalui i tajner: Komadi za izvoenje za trombon i klavir (izbor).
- trideset vebi;
- etiri kompozicije sa klavirskom pratnjom.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska lestvica, napamet;
2. Dve kompozicije razliitog karaktera;
3. Jedna kompozicija uz klavirsku pratnju, napamet.
183
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
LESTVICE
Sve durske i molske lestvice u osminama, po mogunostima uenika.
PROGRAM
- Lafose: Kompletna metoda I deo (izbor)
- Derald Bordner: I deo
- Praktine studije za trombon (izbor)
- F. Kvitvovski: Izbor etida III deo
- Ujfalui: kola za trombon, II deo (izbor etida).
KOMADI
- B. Grigorjev: Laki komadi i ansambli za trombon i klavir (izbor)
- Album za trombon i klavir (izbor), Muzika Ukrajina, Kijev, 1989.
- J. A. Hase: Dva plesa
- R. Kleris: Konkursne teme
- R. Kleris: Molitva.
Obavezni minimum programa
- skale do pet predznaka;
- dvadeset etida;
- etiri kompozicije sa klavirskom pratnjom.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
2. Dve edite razliitog karaktera;
3. Jedna kompozicija uz klavirsku pratnju, napamet.
184
PREPORUENA LITERATURA ZA TROMBON

- Dubravko Markovi: Pripremne vebe za trombon
- Dubravko Markovi: Poetne vebe za trombon
- Dubravko Markovi: Tonalne studije
- Dubravko Markovi: Lake kompozicije za poetnike na trombonu
- B. Slokar: kola za tenor trombon
- R. Miler: kola za tenor trombon
- Ujfalui: Komadi za izvoenje za trombon i klavir
- H. Miler: Igraki komadi za trombon i klavir
- B. Gligorjev: Laki komadi i ansambli za trombon i klavir
- Komadi za trombon i klavir, Mladi trombonisti, izdanje "Muzika", Lenjingrad, 1991. godine
- Album za trombon i klavir, Album uenika trombonista, izdanje "Muzika Ukrajina", Kijev, 1989. godine
- tajner Ferenc: Abeceda za trombon
kao i druga odgovarajua literatura i druge kompozicije na nivou gradiva po izboru nastavnika i mogunostima uenika.
TUBA
CILJ
koli.
ZADACI
- Postavljanje osnova za optimalnu koordinaciju intelektualnog, emocionalnog, fiziolokog i fizikog aspekta sviranja na tubi.
- Ovladavanje osnovama funkcionalno-optimalne i zdravstveno bezbedne tehnike disanja.
- Optimalna inpostacija usnika u individualno optimalnoj radnoj poziciji.
- Ovladavanje optimalnim dranjem instrumenta (relaksirano mirno, stabilno i radno efikasno).
- Ovladavanje osnovama muzike interpretacije.
- Razvijanje ljubavi prema svom instrumentu i instrumentalnoj muzici uopte.
- Pravilno postavljena baza psiho-fizikog stava.
- Pravilno postavljene osnove efikasnog delovanja u radnim i kreativnim procesima.
185
- Ovladavanje osnovama disanja.

- Ovladavanje kontrolom pozicije jezika, kontrolom nepca i otvorenou grkljana.
- Odravanje facijalne muskulature prilikom izvoenja u radno optimalnoj poziciji.
- Uenik dri instrument u optimalnoj poziciji, ima potrebnu pokretljivost, vlada opsegom na instrumentu od minimum jedne oktave.
- Ovladavanje muzikim izvoenjem kompozicija dostupnih uenikovom tehnikom nivou.
- Razumevanje vrednosti sopstvenog individualnog pristupa interpretaciji.
I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Postavljanje osnova za optimalnu koordinaciju intelektualnog, emocionalnog, fiziolokog i fizikog aspekta sviranja na duvakom
instrumentu:
- stabilnost;
- relaksacija;
- smirenost;
- efikasnost;
- vertikala tela;
186
a) forsiranim pretklonom sa punim pluima;

- Svesno ovladavanje dijafragmom (diferenciranje oseaja za kontrakciju dijafragme od oseaja za kontrakciju abdominalne
muskulature) u poziciji sedenja s zakaenim nogama pod nagibom od 45 stepeni unazad.
- Formiranje dugog, stabilnog, mirnog, ujednaenog toka vazduha dugim i tihim izdravanjem suglasnika "Ce":
a) u poziciji sedenja sa zakaenim nogama pod nagibom od 45 stepeni unazad;
b) u stojeem stavu.
- Formiranje maksimalnog volumena usne duplje postavljanjem jezika u najniu poziciju, a da se pri tome vidi celo drelo.
- Formiranje potpuno relaksiranog maksimalnog volumena grla i drela zevanjem pred ogledalom i registrovanjem i pamenjem
subjektivnog oseaja koji se javlja u trenutku podizanja rese, neposredno pred zevanje.
- Svesno i namerno formiranje maksimalnog volumena grla, drela i usne duplje postavljanjem jezika u najniu poziciju (za "Ce") i
zevanjem.
NAPOMENE
Formiranje volumena bronhija se postavlja znatno kasnije, kod intenzivnog kretanja kroz registre, podizanjem rebarnih lukova
(irenje gornjeg dela grudnog koa) kod sviranja najvieg tona.
- isputanje vazduha kroz stisnute usne u optimalnoj poziciji za duvanje;
- atakiranje tona kod zujanja;
usniku mora imati prirodnu zvunost, a visina tona treba biti u optimalnom registru za poetak sviranja na instrumentu).
- irenje opsega na usniku, nanoenjem i skidanjem usnika na zujanje tonova intoniranih na klaviru.
187
- irenje opsega na usniku, nanoenjem, atakiranjem i skidanjem usnika na zujanje tonova intoniranih na klaviru.
- Zujanje ravnog tona, nanoenje, uzlazni glisando, silazni glisando, vraanje na poetni ravan ton i skidanje usnika. Kod nanoenja
i skidanja usnika se ne sme promeniti visina tona.
Priprema za sviranje iz nota (rad pred ogledalom):
- Ravnomerno kucanje nogom za vreme zujanja atakiranje tona u trenutku kada noga udari o pod (svaki ton po nekoliko otkucaja).
- Zavravanje tona kada noga doe u gornji poloaj.
- Naizmenino zujanje i "odmaranje" po etiri otkucaja (cele note i cele pauze).
- Uzastopno zujanje nekoliko celih nota, zatim jedna pauza, pa opet nekoliko celih nota.
instrumentu:
a) sviranje iz nota zujanjem,
b) sviranje iz nota na usniku.
Dranje instrumenta:
- Zujanje treeg alikvotnog tona (malo Ce na Ef-tubi, veliko Be na Es-tubi, velikog Ge na Ce-tubi ili velikog F na Be-tubi; ako uenik
ne uspeva jo kontrolisano da zuji trei alikvotni ton, moe se startovati i od etvrtog alikvotnog tona), nanoenje instrumenta na
zujanje i skidanje instrumenta, sve bez promene visine tona. Ton na instrumentu mora imati punu zvunost, sa gustim i kompaktnim
tonskim jezgrom, dobrom projekcijom i solidnim volumenom.
188
- Sviranje iz nota postavljenog tona (paziti na zvunost i non presso).

Postavljanje drugog tona na instrumentu:
- Zujanje drugog tona, nanoenje i skidanje instrumenta, bez promene visine tona, sa dobrom zvunou na instrumentu.
- Zujanje drugog tona, nanoenje instrumenta, udisaj, atakiranje tona i skidanje instrumenta, sve kvalitetno i bez promene visine
tona.
- Naizmenino sviranje dva nauena tona:
a) zujanje, nanoenje, skidanje;
b) zujanje, nanoenje, udisaj, atak, skidanje.
- Sviranje iz nota novog tona samog i u kombinaciji sa prvim tonom.
- Po istom sistemu po kojem je postavljan drugi ton postavljati i ostala tri tona, jedan po jedan i kombinovati ih sa svim ranije
nauenim tonovima.
1. Dve vebe razliitog karaktera.
LITERATURA
- Dubravko Markovi: Pripremne vebe za tubu
- Dubravko Markovi: Poetne vebe za tubu (napomena: ako je uenik na Be-tubi startovao od 4. alikvotnog tona (veliko Be) treba
da startuje sa poetnim vebama za Es-tubu, a ako je uenik na Ce-tubi startovao od 4. alikvotnog tona (malo Ce) treba da startuje
sa poetnim vebama za Ef-tubu)
NAPOMENE
- Mlaim poetnicima se za poetak uenja preporuuje Ef-tuba ili eventualno Es-tuba jer je De-tuba, a pogotovo Ce-tuba, suvie
glomazna za taj uzrast.
- Ovaj nastavni program je kreiran prema mogunostima prosenog uenika u osnovnom muzikom obrazovanju. Sa natproseno
sposobnim detetom je, s obzirom da je nastava individualna, mogue uraditi i znatno vie gradiva nego to je ovde normirano.
Ukoliko nastavnik sa nekim uenikom proiruje program, mora strogo voditi rauna o osnovnim ciljevima ovog programa, posebno o
mogunosti zdravstveno bezbednog i perspektivno nelimitiranog non preso duvanja i o njegovom optem optereenju, potujui pri
tome ambiciju i elje uenika.
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Postupno i paljivo irenje opsega bez pritiskanja usnika na usne.
189

- Minimalni opseg: do 4. alikvotnog tona.
Opseg u sviranju iz nota: jedna oktava.
Skale:
- Jedna durska lestvica sa trozvukom, kroz jednu oktavu u celim notama, polovinama i etvrtinama, sa razliitim kombinacijama
legata na skali u etvrtinama (skalu se moe svirati i kompenzativno, npr. Ef, Ge, A, Be, Ce, Be, A, Ge, Ef, E, De, Ce, De, E, Ef,...
Ef, A, Ce, A, Ef, Ce, Ef)
TONALITETI:
- Tri durska tonaliteta koji najbolje odgovaraju opsegu.
METRIKA: 4/4, 3/4 i 2/4.
ARTIKULACIJE: tenuto i legato.
LITERATURA
- Dubravko Markovi: Poetne vebe za tubu
- Dubravko Markovi: kola za tubu (do nivoa predvienog programskim zahtevima)
- R. Kicer: kola za tubu (izbor vebi odgovarajueg nivoa)
LITERATURA
- D. Markovi: Lake kompozicije za poetnike na tubi
- V. A. Mocart: Azbuka
- Nepoznati autor (XVI vek): Pesma
190
- Nepoznati autor (XVI vek): Melodija

i druge kompozicije na nivou gradiva po izboru nastavnika i mogunostima uenika.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM

III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Minimalni opseg, do 5. alikvotnog tona.
Opseg u sviranju iz nota: jedna i po do dve oktave.
LESTVICE
Sedam durskih lestvica kroz jednu oktavu u celim notama, polovinama, etvrtinama i osminama, sa ritmikim varijacijama i razliitim
artikulacijama na skali u etvrtinama.
TONALITETI: durski tonaliteti do tri ili etiri predznaka.
METRIKA: 4/4, 3/4, 2/4.
191
STUDIJA LEGATA: terce i kvarte u polovinama legato.
LITERATURA
- Dubravko Markovi: Osnovne vebe u osminkama
LITERATURA
- J. Hajdn: Pesmica
- E. entirmai: Maarska melodija
- T. Morli: Gavota
- G. F. Teleman: Menuet
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
192
- Ouvanje non presa i irenju opsega.

- Kontrola tona u esnaestinkama.
- Kontrola tona od pp do ff.
- Minimalni opseg do 6. alikvotnog tona.
- Minimalni opseg u sviranju iz nota: dve oktave.
LESTVICE
Durske zakljuno sa est predznaka kroz jednu oktavu, u celim notama, polovinama, etvrtinama, osminama i esnaestinama, sa
ritmikim varijacijama i razliitim artikulacijama na skali u etvrtinama i sa razliitim artikulacijama na skali u osminama.
TONALITETI: svi durski i molski.
METRIKA: 4/2, 3/2, 2/2, 4/4, 3/4, 2/4, 2/8, 3/8, 4/8, 6/8, 9/8, 12/8.
ARTIKULACIJE: tenuto, markato, stakato, legato i portato.
STUDIJA LEGATA: legato intervali do sekste u polovinama i etvrtinama.
LITERATURA
- Dubravko Markovi: Tonalne studije (izbor studija odgovarajueg nivoa)
- Dubravko Markovi: Osnovne vebe u esnaestinkama
LITERATURA
193
- J. S. Bah: Menuet
- Rajnhard: Vrtnica
- Kliford Barns: Mladi umetnik
- Kliford Barns: Mladi virtuoz
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
PREPORUENA LITERATURA ZA TUBU
- Dubravko Markovi: Pripremne vebe za tubu
- Dubravko Markovi: Poetne vebe za tubu
- Dubravko Markovi: Tonalne studije
- Dubravko Markovi: kola za tubu
- Dubravko Markovi: Lake kompozicije za poetnike na tubi
- Nepoznati autor: Pesma (16. vek)
- Nepoznati autor: Melodija (16. vek)
- V. A. Mocart: Azbuka
kao i druga odgovarajua literatura i druge kompozicije na nivou gradiva po izboru nastavnika i mogunostima uenika.
NAIN OSTVARIVANJA PROGRAMA DUVAKIH INSTRUMENATA

(oboa, klarinet, saksofon, fagot, horna, truba, trombon, tuba)
U nastavi duvakih instrumenata posebnu panju treba usmeriti na oblikovanje tona, njegovu pravilnu postavku kroz upoznavanje
sa osnovama tehnike disanja i pravilnu impostaciju usnika ili piska. Od samog poetka, u okviru registra koji omoguava najlaku
emisiju tona, primeniti sve elemente koji se odnose na pravilno uzimanje vazduha i njegovo racionalno korienje kroz odgovarajue
oblikovanje usana kod instrumenata sa usnikom (horna, truba, trombon, tuba) i pravilno oblikovanje usana kod instrumenata sa
trskom (klarinet, saksofon) i sa piskom (oboa, fagot).
Posebnu panju u nastavi duvakih instrumenata obratiti na tonske vebe preko kojih uenik treba tokom kolovanja u osnovnoj
muzikoj koli da ovlada tonovima svog instrumenta podjednako zvuno i kvalitetno u razliitim registrima.
194
Uporedo sa tonskim raditi i na tehnikim vebama koje, poev od jednostavnijih ka sloenijim, doprinose razvoju svih tehnikih
elemenata vladanja instrumentom. Posebnu panju usmeriti na sviranje vebi u razliitim artikulacijama.
U toku kolovanja obraditi sve tonalitete, durske i molske, sa toninim trozvukom. U sviranju lestvica primenjivati razloeno sviranje,
kao i sviranje dominantnih durskih i umanjenih septakorda kod molskih tonaliteta. Lestvice uvek svirati u odreenom ritmu od
poetka do kraja, u istom tempu, bez ubrzavanja i usporavanja. Lestvice obavezno svirati napamet.
U toku kolovanja u radu na etidama, bez obzira na godinu uenja, uvek do kraja insistirati na potpunom ovladavanju svakog
tehnikog i tonskog zahteva koji je zadat u notnom tekstu. Uputiti uenika na analitian pristup rada koji se odnosi na tonalitet i
predznake u toku same vebe, sloenije ritmike, tehnike i tonske elemente, kao i rad na pojedinim pasaima koji zahtevaju
posebnu panju. Kod uenika, preko etida raznovrsnog sadraja i zahteva, razvijati urednost u vebanju, potovanje svake note i
oznake u notnom tekstu koje se odnose na tempo, dinamiko i agogiko nijansiranje. U radu sa komadima za izvoenje uz pratnju
klavira, od samog poetka kod uenika razvijati oseanje za interpretaciju koja u sebi sadri osnovne stilske karakteristike
kompozicije i kroz pravilno usmeravanje omoguiti svakom ueniku razvijanje njegove sposobnosti i muzikalnosti.
U okviru svih elemenata koji ine nastavni proces (tonske i tehnike vebe, lestvice, etide i komadi za izvoenje uz pratnju klavira),
neophodno je panju uenika usmeriti na intonaciju i isto sviranje koje moe omoguiti samo pravilna postavka instrumenata i
UDARALJKE
(dobo, timpani, ksilofon, vibrafon, marimba)
CILJ
koli.
ZADACI
- Uspostavljanje meusobnog poverenja izmeu uenika i nastavnika.
- Ovladavanje osnovnom tehnikom sviranja u skladu sa individualnim, fizikim i umetnikim mogunostima uenika.
- Razvijanje stvaralako izvoake sposobnosti uenika.
- Usmeravanje uenika na zajedniko i grupno muziciranje.
- Izgradnja pozitivnog odnosa prema muzici.
- Ovladavanje elementima muzike pismenosti.
- Ovladavanje tehnikom sviranja.
- Ovladavanje izvoakom sposobnou.
- Osposobljavanje za zajedniko i grupno muziciranje.
DOBO
I razred
195
OPERATIVNI ZADACI
- Postavljanje ruku i tehnike vebe.
- Upoznavanje sa osnovnim notnim vrednostima i njihova praktina primena.
TEHNIKE VEBE
Postavljanje ruku u gard. "Hidraulika" - oponaanje udarca iz zgloba sa kontrolom putanje palice - jednostruki udarci iz zgloba sa
osvrtom na poloaj ruku i tela. Uporedo sa tim u II tromeseju upoznavati uenika sa notnim vrednostima: cela, polovina, etvrtina i
osmina note (teoretski), to u II polugoditu treba praktino primeniti, a do kraja kolske godine obraditi triole i esnaestine u
zavisnosti od sposobnosti uenika.
LITERATURA
- J. Sprunk: Etide za dobo, vebe od broja 1 do 45
- H. Knauer: Etide za dobo, vebe od broja 1 do 7
- D. Paliev: Komadi uz pratnju klavira
- instajn i Hoe: Dueti za dobo
- Drugi materijal sa istom problematikom
JAVNI NASTUPI
SMOTRA na kraju kolske godine
1. Jedna etida;
2. Jedan komad uz pratnju klavira.
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Tehniki i ritmiki progres.
- Usvajanje novih ritmikih kombinacija.
TEHNIKE VEBE
Dvostruki udarci iz zgloba sa postepenim uvoenjem rudimenata - SINGL-ROL, LONG-ROL i PARADIDL. Uporedo sa tim napraviti
retrospektivu gradiva iz prethodnog razreda, a nakon toga teoretski i praktino upoznati uenika sa punktiranim esnaestinama.
Vebe izvoditi u dva dinamika nivoa - piano i forte.
LITERATURA
- J. Srunk: Etide za dobo, vebe od broja 20 do 60
196
- Schinstine & Hoe: Dueti za dobo

- D. Paliev: Komadi uz pratnju klavira
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Dve etide iz programa;
2. Jedan komad uz pratnju klavira ili jedan duet.

III razred
(2 asa meseno, 70 asova godinje)
DOBO
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji tehniki progres.
- Rad na predudaraima i rudimentima.
TEHNIKE VEBE
Tehnika prstiju. Upoznavanje uenika sa tridesetdvojkama, jednostrukim predudaraem i odgovarajuim rudimentima koji u sebi
sadre jednostruki predudarac. Uvodne vebe za izvoenje virbla.
LITERATURA
- Sva literatura koja u sebi sadri obraenu pomenutu problematiku.
- Komadi uz pratnju klavira i dueti.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Dve etide iz programa za dobo;
2. Dve etide iz programa za timpane.
TIMPANI
OPERATIVNI ZADACI
197
- Postavljanje ruku i tehnike vebe.

- Sviranje osnovnih ritmikih vrednosti.
TEHNIKE VEBE
Postavljanje ruku u gard. Jednostruki udarci sa odbijanjem palica. Jednostruki i naizmenini udarci iz zglobova i prstiju, kao i
sviranje nota osnovnih ritmikih vrednosti: cela, polovina, etvrtina i osmina note prvo na jednom, a zatim na dva timpana.
LITERATURA
- H. Knauer: Etida za timpane, vebe od broja 1 do 13
- R. Hohrainer: Etide za timpane, veba od broja 1 do 10
- E. Kuene: Etide od broja 1 do 24
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Dve etide iz programa za dobo (komad);
2. Dve etide iz programa za timpane.
IV razred
DOBO
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji tehniki napredak.
- Rad na nepravilnim ritmikim grupama.
- Poetak rada na dinamikim nijansiranjima.
TEHNIKE VEBE
Dvostruki udarci sa kombinacijom zgloba i prstiju. Dvostruki predudarac na etvrtini, osmini i odgovarajui rudimenti. Teoretski i
praktino upoznati uenika sa nepravilnim ritmikim grupama (knintola, septola i devetola). Pres-virbl sa dinamikim nijansiranjem i
rudimenti (5, 7, i 9 STROUK-ROL).
LITERATURA
Po izboru - vebe sa virblom ritmikih vrednosti od cele do esnaestine.
198
TIMPANI
OPERATIVNI ZADACI
- Rad na dva timpana.
- Dinamika nijansiranja.
- Denfovanje timpana.
TEHNIKE VEBE
Vebe za dva timpana sa triolama i esnaestinama u piano i forte dinami kao i denfovanje (priguivanje) timpana.
LITERATURA
- H. Knauer: Etide za timpane, vebe od broja 14 do 31
- E. Keune: Etide od broja 25 do 36
- Drugi materijal sa istom problematikom.
KSILOFON, VIBRAFON, MARIMBA

(melodijske udaraljke)
OPERATIVNI ZADACI
- Postavljanje ruku.
- Rad na lestvicama i tehnikim vebama.
LESTVICE
- Postavljanje ruku u gard.
- Durske i molske lestvice u varijantama.
LITERATURA
- M. Goldenberg: Moderna kola za ksilofon, vibrafon i marimbu
- Drugi materijal (etide i komadi solo i uz pratnju klavira).
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna veba ili jedna etida za dobo iz programa;
2. Jedna veba ili etida za timpane iz programa;
199
3. Jedna lestvica i jedan komad za melodijske udaraljke.
NAIN OSTVARIVANJA PROGRAMA UDARALJKI

(dobo, timpani, ksilofon, vibrafon, marimba)
Program se bazira na principu postepenog upoznavanja sa osnovnim notnim vrednostima, od cele do trideset dvojke u zavisnosti od
sposobnosti i mogunosti uenika. Program omoguava primenu uenika i ostale literature svih autora koji obrauju ovu
problematiku. Da bi se lake savladao, neophodno je napraviti dobru pripremu tehnikim vebama (rad zglobova, prsti ake, putanja
palice). Tehnike vebe i etide su obavezne na svakom asu kao i dela uz pratnju klavira, kada je to mogue.
Ispitni program moe se korigovati za uenike koji su tokom godine nastupili na takmienjima, kao solisti ili lanovi kamernih
ansambala.
TEORETSKI PREDMETI
SOLFEO
CILJ
Razvijanje muzikalnosti i pismenosti kroz proimanje vaspitnog i obrazovnog procesa.
ZADACI
- Razvijanje muzikih sposobnosti (muzike memorije, sposobnosti praenja melodijskog, polifonog i harmonskog toka).
ritam, diktati).
I razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Tonaliteti Ce, Ge, Ef-dur i a-mol, de-mol. Detaljna obrada. Lestvino kretanje i skokovi u tonove toninog trozvuka, voicu i
subdominantu. Obrada primera iz literature za duvae. Pevanje kadenci svih obraenih tonaliteta.
- Primena oznaka za tempo, dinamiku, artikulaciju i fraziranje. Dvoglasno pevanje motiva, dvoglasa bordunskog tipa i obrada
nekoliko kanona. Pevanje srpskih narodnih pesama sa tekstom i solmizacijom.
- Priprema: e-mol. Pevanje lestvice i kadence; primeri iz literature; opaanje tonova.
RITAM
200
- Metrike vrste i ritmike figure: taktovi 2/4, 3/4, 4/4, 2/2, 3/8 i 6/8 (takt 6/8 bez podele jedinice); figure dvodelne podele sa pauzama
i lukovima, osnovne figure etvorodelne podele i punktirane figure na dve i jednoj ritmikoj jedinici; sinkopa.
- Ravnomerno itanje u violinskom i bas kljuu umerenim i brzim tempom.
- Ritmiko itanje na na utvrenim pozicijama solmizacionih slogova i itanje odgovarajuih inserata iz instrumentalne literature.
- Opaanje, intoniranje i zapisivanje pojedinanih i vie tonova u obraenim tonalitetima.
- Usmeni melodijsko ritmiki diktat, a pismeni ritmiki diktati (ritmiki motivi). Opaanje metra, pevanih pesama sa tekstom.
- Intoniranje intervala i toninih kvintakorada u svim navedenim tonalitetima.
- Pojmovi i termini vezani za notno pismo, lestvicu, intervale i trozvuke. Ton i tonske osobine. Osnovni tonovi i hromatski znaci.
Intervali do oktave i postavljanje u linijskom sistemu.
- timovi lestvica koji se obrauju
TEORIJA MUZIKE
- Teorijsko upoznavanje sa durskim lestvicama do etiri predznaka i molskim lestvicama a, de, e i ce-mol.
- Konstrukcija durskih i molskih kvintakorada na osnovnim tonovima obraenih lestvica u prvom razredu.
- Osnovne oznake za tempo, dinamiku, artikulaciju i agogiku iz muzike literature.
II razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Obnavljanje i utvrivanje tonaliteta obraenih u I razredu sa teim ritmiko-melodijskim sklopovima.
- Postavka: e-mol, A-dur, ce-mol, De-dur. Transponovanje motiva.
- Priprema: uporeivanje toninih kvintakorada i tetrahorada, pevanje lakih melodijskih vebi u duru i istoimenom molu (a-A, Ce-ce,
de-De).
- Priprema: ge-mol, Be-dur, ha-mol. Pevanje kadenci navedenih tonaliteta.
- Tehniki deo: hromatske skretnice i prolaznice, uz harmonizaciju na klaviru.
- Dvoglasno pevanje motiva, kanona, jednostavnih primera i jednoglasne kompozicije sa klavirskom pratnjom. Odgovarajui primeri
iz instrumentalne literature i nacionalne muzike tradicije.
RITAM
- Metrike vrste i ritmike figure.
- Obnavljanje metrikih vrsta i proirivanje figura etvorodelne podele - sinkopa i punktirane figure na ritmikoj jedinici. Nove mere:
3/2 i 3/8.
201
- Triola u osnovnim merama 2/4 i 3/4, 4/4.

- Ravnomerno itanje u violinskom, bas i tenor kljuu (za instrumentaliste koji ga koriste). Parlato vebe i itanje odgovarajuih
primera iz literature.
- Opaanje tonova i motiva i njihovo intoniranje.
- Opaanje apsolutnih visina.
- Intoniranje 2 do 3 male terce u nizu.
- Opaanje i intoniranje timova obraenih tonaliteta.
- Opaanje i intontoniranje durskog i molskog trozvuka iz kadence i od osnovnih tonova.
- Intoniranje hromatskih skretnica.
- Opaanje metrikih vrsta preko pesama sa tekstom.
- Ritmiki diktati, kratki motivi, pismeni i melodijski diktati iz melodike, usmeno opaanje motiva, a zapisivanje pojedinanih tonova i
melodijsko-ritmikih diktata.
TEORIJA MUZIKE
- Sve durske i molske lestvice koje su obraene. Uporeivanje paralelnih i istoimenih lestvica i njihovih toninih kvintakorada a-Cece, de-De-ha, ge-Ge-e, a-A itd. Izgovor malih i velikih terci u nizu.
- Konstrukcija svih kvintakorada.
- Lestvini kvintakordi u harmonskom molu.
- Intervali do oktave i uvod u obrtaje intervala bez vrste samo imena.
- Nove oznake za tempo, dinamiku, artikulaciju i agogiku.
ISPITNI PROGRAM
1. Pismeni deo: melodijski diktat do dva predznaka.
2. Test iz teorije: lestvice, intervali trozvuci, tetrahordi.
3. Usmeni deo:
- melodijski primer, tonaliteti iz gradiva I i II razreda;
- parlato - violinski i bas klju.

III razred
OPERATIVNI ZADACI
202
MELODIKA
- Obnavljanje utvrivanje obraenih tonaliteta iz II razreda.
- Obrada: ha-mol, ge-mol, Be-dur, fis-mol i E-dur.
- Primena hromatskih skretnica i prolaznica uz harmonizaciju nastavnika na klaviru.
- Pevanje melodija u duru i istoimenom molu - mutacija
- Informativno: dijatonska modulacija iz dura na dominantu (Ef-Ce-Ef itd.).
RITAM
- Utvrivanje obraenih metrikih vrsta i ritmikih figura, parlato, diktati, posebno triole.
- Nove metrike vrste 9/8, 12/8, 5/8 i 7/8.
- Ravnomerno i ritmiko itanje kao i manuelno izvoenje ritma prema navedenom gradivu.
- Opaanje tonova motiva i dvozvuka u tonalitetu, usmeno i pismeno.
- Opaanje apsolutnih visina - usmeno i pismeno.
- Opaanje akorada iz kadenci obraenih tonaliteta.
- Pismeni ritmiki diktat u okviru gradiva i jednostavni melodijsko-ritmiki diktat.
TEORIJA MUZIKE
- Sve durske i molske lestvice i lestvini intervali u duru i harmonskom molu, tetrahordi.
- Postavka prekomernog i umanjenog kvintakorda, obrtaji intervala i konsonantnih kvintakorada, dominantni septakord i umanjeni
septakord.
- Proirivanje znanja iz terminologije korienjem instrumentalne literature.
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Utvrivanje svih obraenih tonaliteta sa teim skokovima.
- Obrada: Es-dur, cis-mol, A-dur, ef-mol. Samo teoretski Ha-dur, Fis-dur, be-mol i es-mol.
- Transponovanje motiva, dvoglasni primeri i kompozicije uz klavirsku pratnju.
- Informativno: modulacije u paralelni i dominantni tonalitet.
203
- Mutacije - laki melodijski primeri.

RITAM
- Kvintola, sekstola i septola na ritmikoj jedinici i triola na polovini jedinice.
- Nove metrike vrste: 8/8 i 9/8, ostali narodni ritmovi u primerima iz muzikog folklora.
- Parlato: itanje primera iz odgovarajue instrumentalne literature i instruktivne vebe.
- Primena umereno laganih, umereno brzih i brzih tempa.
- Poznavanje svih oznaka koje prate instrumentalnu literaturu. Opaanje intoniranja diktati.
OPAANJE I INTONIRANJE
- Opaanje osnovnih tonova i apsolutnih visina u obimu - usmeno i pismeno.
- Opaanje timova i njihovo intoniranje.
- Intoniranje i opaanje dominantnog i umanjenog septakorda i njihovo vezivanje za tonalitet.
- Ritmiki i melodijski diktati u okviru gradiva.
ISPITNI PROGRAM
1. Pismeni deo: diktat do etiri predznaka.
2. Usmeni deo:
- melodijska veba, tonaliteti do etiri predznaka (skretnice, prolaznice i mutacija);
- parlato - promena kljua, violinski i bas, sa svim ritmikim figurama.
LITERATURA
- Pandurovi, Aleksandrovi i Jeli: Solfeo za I i II razred etvorogodinje i I razred dvogodinje osnovne muzike kole, Zavod za
udbenike i nastavna sredstva, Beograd.
- Aleksandrovi i Jeli: Solfeo za III razred etvorogodinje i II razred dvogodinje osnovne muzike kole, Zavod za udbenike i
nastavna sredstva, Beograd
- Aleksandrovi: Solfeo za IV razred etvorogodinje i II razred dvogodinje osnovne muzike kole, Zavod za udbenike i

Osnovni didaktiko-metodiki postupci obuhvataju razvijanje zvunih predstava s notom slikom, kako za oblast melodike, tako i za
Primeri se obrauju po sluhu, u poetnim razredima ili iz notnog teksta, naravno uz pomo nastavnika, a i pevanjem solmizacionim
slogovima uz taktiranje. Svaka nova nastavna oblast praena je navedenim postupcima koji se potom prenose na opaanje
204
Ostale discipline, teorija, opaanje, intoniranje sa diktatom usko se povezuju sa nastavnim gradivom iz melodike i ritma, naroito u
prva dva razreda. Za sve godinje ispite, estogodinjeg etvorogodinjeg i dvogodinjeg obrazovanja ispitne vebe i zadatke ne
pie predmetni nastavnik, ve su istovetne za sve uenike i zadaje ih aktiv nastavnika solfea.
vidu to da se u poslednja dva meseca kolske godine ne postavljaju nove lestvice. To isto vai i za ritmike postavke, jer je i za
tei zahtevi za ritmiko itanje, primena vokalne i instrumentalne literature iz gradiva tog razreda, pismeni diktati, pevanje primera sa
lista) - a radi pripremanja uenika za to samostalnije izvoenje i opaanje muzikog toka.
postavka nove lestvice u pitanju treba koristiti poznate ritmike figure i metrike vrste. Novo gradivo uvek prati - posle postavke - rad
na prepoznavanju, kao najelementarnijem vidu uenja. Pismeni diktati i pevanje sa lista (bez prethodne pripreme) slede kasnije, na
drugim asovima, kao i prilikom obnavljanja prethodnih postavki, ali sa veim zahtevima. Time se garantuje postojanje koncentrinih
krugova, poznatih u svim pedagokim disciplinama u kolama opteg obrazovanja.
nekoliko tonova (najbolje tri) i to u jednoj do dve oktave. Postepeno se brzina sviranih tonova poveava i iri obim (do tri oktave) s
tim da se identifikovani tonovi pevaju solmizacijom kada se izvode u glasovnom registru, a izgovaraju ili zapisuju kada se primenjuje
vei obim. Ovome treba dodati prepoznavanje intervala, odnosno prepoznavanje dva simulativno odsvirana tona koja uenici najpre
prepoznaju pevanjem, a potom utvruju koji je interval (u zavisnosti od programa odreenog razreda).
Prepoznavanje vie tonova (uz primenu ritmikih diktata) vodi ka uspenom beleenju usmenih i pismenih diktata, a prepoznavanje
akorada ka razvijanju harmonskog sluha.
(zapisivanje nauene pesme, ili pevanje melodijskog primera sa table i njegovog zapisivanja posle brisanja).
Intoniranje tonova, prema usmenom diktatu nastavnika, treba da se izbegava (osim kada se priprema neki detalj). Treba koristiti
tonalitet, odnosno lestvicu koja se tada obrauje u melodici. Intoniranje i opaanje akorada, dakle ima za oslonac kadencu, kao i
imenovanjem tonova.
ortografiju.
Opaanje apsolutnih visina, oblast koja je, kao nova, uvedena prilikom koncipiranja prethodnih Nastavnih planova i programa
planirano je da se radi od II razreda. Dakle, opaanje svih hromatskih tonova od V do I stupnja a-mola i de-mola, s tim da se
opaeni tonovi ne pevaju, ve se izgovaraju abecedom ili zapisuju. Dalji razvoj se prenosi u srednju kolu s tendencijom proirivanja
registra i ubrzavanja diktiranja, ali sa obaveznom pauzom izmeu svake tonske visine. Ovime se ubrzava rad na melodici i
diktatima.
MELODIKA
strane kole) prikazivanjem i teorijskim tumaenjem lestvice.
205
vie tonova.
U treem i etvrtom razredu, kada uenici imaju dovoljno usvojene funkcionalne odnose, odnosno stabilne stupnjeve, priprema i
postavka slede neposredno jedna iza druge. One lestvice koje imaju veliki broj predznaka savlauju se teorijski ili uporeivanjem,
izvode se pevanjem lestvica i kadence i ilustruju primerom iz literature (Cis-dur na primer).
obeleene metrike vrste. Ravnomernim itanjem uenici savlauju kontinuirano praenje notnog teksta sa obeleenim tempom, a
time i tehniku itanja literature koju sviraju, odnosno pevaju (bez vraanja kod uinjene greke!).
TEORIJA MUZIKE
CILJ
odnosno pevanja.
ZADACI
- Vladanje zakonitostima teorije muzike.
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Tonaliteti.
- Obrada intervala.
206
- Ornamenti.
GRADIVO
- Lestvice: sve durske i molske lestvice. Uporeivanje istoimenih tonaliteta, kao i paralelnih. Uporeivanje lestvica udaljenih za
hromatski polustepen. Enharmonske lestvice.
- Intervali i akordi: obrtaji intervala, sloeni intervali. Ispisivanje ifri osnovnih intervala. Obrtaji konsonantnih kvintakorada. Umanjeni
i prekomerni kvintakord bez obrtaja. Konstrukcija ovih kvintakorada na istom tonu. Lestvini kvintakordi. Mnogostranost tonova. Mali
durski septakord (ia dominanti) sa obrtajima. Umanjeni septakord na VII stupnju u molu sa razreenjem i poluumanjeni u duru sa
razreenjem. Sve vrste septakorada.
- Pojmovi i definicije: proirivanje znanja osnovnim pojmovima i poznavanje novih termina iz oblasti tempa, artikulacije, agogike i
ritma. Osnovni ukrasi i figure (ornamenti).
ISPITNI PROGRAM
1. Pismeni deo:
- ifre intervala i akorada.
- ispisivanje predznaka pojedinih lestvica.
- ispisivanje vrste intervala i akorada - princip testa.
2. Usmeni deo:
- izgradnja intervala i akorada.
- oznake za tempo, dinamiku, artikulaciju i agogiku.
- Drobni i Vasiljevi: Teorija muzike, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd.
- D. Despi: Teorija muzike, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd.
- M. Tajevi: Teorija muzike

imenovanje ispisanih nota i notnih zapisa po diktatu nastavnika (ovladavanje notnim pismom u violinskom i bas kljuu, obeleavanje
notnih trajanja i pauza kao i vrste takta). Redosled notnih tonova, izgovor solmizacijom i abecedom, uspeno je savladan kada
uenici niu sve tonove uzlazno i silazno od bilo kog poetnog tona u sekundama, a zatim u tercama u obimu dve oktave. Iako se
kvintakord teorijski obrauje u drugom razredu, u prvom razredu je predviena priprema kako bi se lake usvojio kroz izgovor terci i
trozvuka na glavnim stupnjevima obraenih durskih lestvica (kadenca).
teorijsku izgradnju svih dijatonskih lestvica. Ve u I razredu se moe postaviti princip izgradnje durskih lestvica: na poznati gornji
(dominantni) tetrahord Ce-dura dodavanjem navie tetrahorda sa polustepenom na kraju niza dobija se Ge-dur lestvica (kvintni krug
navie) i suprotan smer - od toninog tetrahorda Ce-dura sputanjem jo jednog tetrahorda sa istim rasporedom celih stepena i
polustepena dobijamo Ef-dur (kvintni krug nanie). Hromatske promene osnovnih tonova dogaaju se u smeru kretanja - kod
lestvica sa povisilicama u gornjem tetrahordu (voica), a kod lestvica sa snizilicama u donjem tetrahordu (subdominanta).
207
postavljenih harmonskih funkcija (T-SD-D), u poetnom razredu obraivati kadencu harmonskog mola. Obradom svih vrsta molske
Preporuuju se pismena vebanja: ispisivanje predznaka zadate lestvice u oba kljua, ispisivanje lestvinog niza sa predzvucima
pronalaenje jednog tetrahorda u vie lestvica i drugo.
Obrada intervala je predviena takoe u poetnim razredima. Najpre lestvini intervali, i to imenovanjem bez vrste, a kasnije se
vrsta intervala povezuje sa odreenim mestom u lestvici (na primer: velike terce na glavnim stupnjevima u duru). Veoma je vano
postavljanje intervala u linijski sistem i njegovo brzo prepoznavanje. Izgradnja intervala, imenovanje abecedom, ispisivanje intervala
i korienje ifri vebaju se usmenim i pismenim putem. Obrtaje intervala, takoe, treba vebati usmeno i pismeno, a kasnije
definisati ove pojmove. Intervale sekstu i septimu teorijski postavljamo kao obrtaj odgovarajuih intervala. Umanjene i prekomerne
intervale prikazujemo sa razreenjem; u koli za osnovno muziko obrazovanje prikazujemo prekomernu kvartu i umanjenu kvintu i
njihovo pronalaenje u tonalitetu.
Lestvine kvintakorde, koji se ispevavaju u melodici, trebalo bi vebati i usmenim izgovorom (sa poveanjem brzine izgovora). Kada
se obrade vrste kvintakorda, vebati izgradnju durskog i molskog kvintakorda od istog tona (usmeno i pismeno vebanje, a i
vebanje na instrumentu). Moe se teorijski postaviti u umanjeni i prekomerni kvintakord jer uporeivanjem sa durom i molom ova
postavka nije teka uenicima. Svaki kvintakord se izgovara i u svojim obrtajima, u nizu - kvintakord, sekstakord, kvartsekstakord
(na ovaj nain uenici klavirskog odseka sviraju trozvuk od prve godine). Svesnim prihvatanjem da jedan ton moe biti osnovni ton,
terca ili kvinta razliitih kvintakorada uvodimo uenike u harmonsko miljenje - usmena i pismena vebanja izgradnje od istog tona,
navie i nanie, kvintakorda, sekstakarda i kvartsekstakorda.
Septakordi se lako usvajaju nakon usmenih i pismenih vebanja za terce i kvintakorde. MD7 oe vezuje za dominantu dura i mola.
Predstavljanjem dominantnog septakorda u linijskom sistemu ukazati na poloaj tonike, podjednako udaljene od najnieg i najvieg
tona. Vebanje izgradnje dominantnog septakorda i njegovih obrtaja je usmeno, pismeno i na klaviru sa razreenjem u odgovarajui
tonini trozvuk. Isti postupak se koristi kod umanjenog i poluumanjenog septakorda. Ostale septakorde takoe postavljamo u
tonalitet i vebamo bru i taniju izgradnju. Hromatskim promenama pojedinih tonova u duru (mol-duru) i molu (harmonski i
melodijski mol) ukazujemo i na promenu u vrsti septakorda, kao i kvintakorda.
U radu sa uenicima sve oznake za tempo, dinamiku, artikulaciju i agogiku trebalo bi primenjivati od prve nauene pesme. Uenje
ovih oznaka, sa italijanskim nazivima, bez muzikog sadraja ne omoguava uenicima da upoznaju karakter kompozicije.
Postupno usvajanje ovih termina, uz adekvatan prevod, pomoi e uenicima da na odgovarajui nain interpretiraju i prepoznaju
muziki sadraj.
1.3. DVOGODINJE MUZIKO OBRAZOVANJE I VASPITANJE

SOLO PEVANJE
CILJ
koli.
ZADACI
- Razvijanje zainteresovanosti za irenje vokalnog potencijala.
- Razvijanje navika sluanja vokalne umetnike muzike.
- Pozitivno doivljavanje i vrednovanje nastave solo pevanja.
I ciklus
208
I razred
OPERATIVNI ZADACI
1. Upoznavanje sa pevakim aparatom - vanost mehanizama koji uestvuju u formiranju tona:
- Delovi vokalnog aparata.
- Funkcija dijafragme.
- Razumevanje znaaja rezonatora.
- Razumevanje poloaja glasnica i njihovog znaaja.
- Formiranje tona.
2. Upoznavanje pravilnog disanja, vebi disanja i pravilnog pevakog stava:
- Razlikovanje pravilnog i nepravilnog disanja.
- Vebe disanja.
- Razumevanje vanosti svakodnevnog vebanja daha.
- Pravilno dranje tela.
3. Upoznavanje sa pravilnim emitovanjem tona kroz lake tehnike vebe:
- Razlikovanje pravilne od nepravilne emisije tona.
- Razumevanje vanosti pravilnog govora.
- Razumevanje vanosti impostiranog pevanja.
- Pevanje lakih tehnikih vebi kroz promenu vokala.
- Pevanje lakih vokaliza.
- Pevanje lakih kompozicija starih majstora i lakih solo pesma.
TEHNIKE VEBE, VOKALIZE
- Konkone, Abt, Vakai, Panovka.
LITERATURA
- R. Tirnani: Pesme italijanskih kompozitora, izbor.
- Lake kompozicije italijanskih autora (Kainija, Kaldare, Skarlatija) i druga dela iste teine po izboru nastavnika.
- B. Cveji: Pesme za mlade pevae, izbor
- ubert, uman i drugi, pesme koje odgovaraju uzrastu i tehnikim mogunostima uenika, po izboru nastavnika.
- Male kompozicije velikih majstora.
209

- est vokaliza;
- etiri pesme starih majstora;
- dve lake pesme.
1. Dve vokalize - jedna sa tekstom i jedna bez teksta;
2. Jedna pesma starog majstora;
II ciklus
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na vebama za pravilno disanje.
- Rad na usavravanju pravilne emisije tona.
- Usavravanje pravilnog izgovora.
- Pevanje lakih tehnikih vebi kroz promenu vokala.
- Pevanje lakih vokaliza.
- Pevanje kompozicija starih majstora i lakih solo pesama.
TEHNIKE VEBE - VOKALIZE
- Konkone, Abt, Vakai, Litgen, Zajdler, Mirzojeva, Panovka.
LITERATURA
- Lake arije starih majstora.
- Lake pesme klasiara i romantiara (Hajdn, Mocart, Betoven, Mendelson, ubert, uman, Vekerlin i drugi).
- Lake pesme srpskih i slovenskih autora kao i obrade narodnih pesama (orevi, Konjovi, Baji, Jenko, Hristi, Z. Jovanovi,
Glinka, Dargomiski, Prebanda i drugi), odgovarajue teine po izboru nastavnika.
- est vokaliza;
- etiri pesme starih majstora;
- dve pesme klasiara ili romantiara;
210
- dve pesme srpskih ili slovenskih kompozitora.

JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna vokaliza;
2. Jedna arija starog majstora;
3. Jedna pesma po slobodnom izboru (klasiar, romantiar, srpski ili slovenski autor).

Na prijemnom ispitu kandidati moraju pokazati zdrav glasovni materijal, istu intonaciju, muziku memoriju, posedovanje ritma.
U zavisnosti od napredovanja uenika u vokalnoj tehnici, kad god je mogue obraivati i dela domaih kompozitora.
Pri savladavanju vokalne tehnike trebalo bi prednosti dati onim metodama koje se u svojim osnovnim naelima oslanjaju na
italijanski belkanto.
U nastavi solo pevanja treba uvek teiti da uenici ostvaruju sadraj programa prema svojim sposobnostima, poevi od tehnikih
vebi - vokaliza, pa prema sloenijim delima vokalne literature. U tim zahtevima, praksa je pokazala, da je bolje ii i neto malo
ispod optimalnih mogunosti uenika, nego ih opteretiti pretekim delima u daljem savladavanju vokalne tehnike.
UPOREDNI KLAVIR
(1 as nedeljno, 35 godinje)
CILJ
koli.
ZADACI
- Razvijanje ljubavi i interesovanja prema klaviru i umetnikoj muzici.
- Ostvarivanje dobrog kontakta sa instrumentom.
- Jednostavnije i bre dolaenje do kvalitetnog tona.
- Prepoznavanje registara na klaviru.
- Pravilno interpretiranje notnog teksta, odgovarajue teine, u violinskom i bas kljuu.
- Usvajanje osnovnih notnih vrednosti i osnovnih ritmikih motiva.
- Prepoznavanje motiva, fraze, reenice, muzike misli.
- Razlikovanje dinamikih termina.
- Razlikovanje elemenata artikulacije.
211
- Korienje pravilnog prstoreda.

- Prepoznavanje osnova ornamentike.
- Razumevanje zakonitosti metrike.
- Poznavanje osnovnih tempa i oznaka za agogiku.
- Savladavanje oznaka za pedal.
- Razlikovanje vrste osnovnih udara: stakato, legato, portato, tenuto, non legato.
- Ujednaeno izvoenje niza tonova u razliitim tempima, podjednako u obe ruke.
- Usvajanje osnove izvoenja intervala i akorada u nizu, kao i repeticije i skokova.
- Razvoj sposobnosti da se odredi karakter melodije.
- Usvajanje osnovne tehnike polifonije.
- Osposobljavanje uenika da sam sebe prati na klaviru dok peva.
I ciklus
I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje sa instrumentom, pravilan poloaj za klavirom i prirodna postavka ruku.
- Usvajanje osnova notnog pisma i muzike terminologije.
- Ovladavanje elementima tehnike sviranja.
- Upoznavanje sa elementima muzike forme u cilju sadrajnog izraavanja.
- Osposobljavanje uenika za samokontrolu zvuka.
- Osamostaljivanje za korepeticiju.
LESTVICE
- Durske lestvice u etvrtinama u obimu jedne oktave, najmanje tri.
- Durski trozvuci razloeno i istovremeno: osnovni oblik i dva obrtaja, troglasno u etvrtinama.
LITERATURA
- kole za klavir: Jela Kri, Bajer, Nikolajev (jedna od njih)
- Divernoa: Osnovne vebe za klavir, op. 176 - izbor
- Izbor lakih kompozicija (Prosveta, Beograd)
- Rauli: Op. 36 i op. 37
212
- Zbirka Nai kompozitori za mlade pijaniste

- Svi navedeni komadi iz poetnih kola za klavir (Nikolajev, Kri, Petrovi)
- V. Milankovi: Deje prie, 25 minijatura za I i II razred
- Druge kompozicije odgovarajue teine.
- najmanje pedeset kompozicija iz navedenog programa.
SMOTRA (kraj I polugodita)
- jedna lestvica;
- jedna etida.
SMOTRA (kraj kolske godine)
1. Tri kompozicije razliitog karaktera po slobodnom izboru.
II ciklus
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Ovladavanje pojmovima muzike forme: motiv, dvotakt, etvorotakt, reenica, dvodelna i trodelna pesma, sonatni oblik, rondo.
- Usvajanje fraziranja kao osnove muzikog miljenja.
- Razvoj sposobnosti da se vizuelna predstava sprovede u audio predstavu (ostvarenje).
- Razumevanje znaenja nijanse u zvuku.
- Pravilno sluanje svog izvoenja.
- Razvoj kritikog miljenja o trenutnoj realizaciji muzike misli.
- Razvoj sposobnosti da se uoavaju greke.
- Uoavanje razlike odnosa leve i desne ruke.
- Shvatanje vanosti melodije u odnosu na pratnju.
LESTVICE
- Durske lestvice u osminama u obimu dve oktave, najmanje tri koje nisu raene u I razredu.
- Molske lestvice u etvrtinama u obimu jedne oktave, najmanje dve.
- Trozvuci u etvrtinama razloeno i istovremeno u obimu dve oktave - zavretak sekstakordom.
213
LITERATURA
- Jela Kri: Klavirska itanka
- Lemoan: Deje etide op. 37
- J. S. Bah: Male kompozicije
- Hendl: Izbor kompozicija, redakcija Jele Kri
- Izbor sonatina I i II deo
- Vera Milankovi: Deje prie, 25 minijatura za I i II razred
- uman: Album za mlade, op. 68, izbor
- Majkapar: op. 16, 24 lake kompozicije
- Dilok: Prelidi u romantinom stilu (tei).
- osam kompozicija razliitog karaktera od ega 4 etide;
- dve polifone kompozicije;
- jedna cela sonatina.
- jedna lestvica.
- jedna etida.
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica;
4. Jedan komad po izboru.
Ispitni program se svira napamet.

Na prvim asovima uenika treba upoznati sa kratkim istorijskim razvojem instrumenta, nainom funkcionisanja mehanizma i
sastavnim delovima klavira. Uenika treba pravilno postaviti za instrument vodei rauna o udaljenosti i visini klavirske stolice u
odnosu na instrument.
214
Neposredan kontakt poinje postavkom ruke na klavijaturu i izvoenjem prvih tonova "portamento" nainom sviranja, svakom rukom
posebno. Uenik postepeno upoznaje klavijaturu i notno pismo.
Razvijanje unutranjeg sluha kod uenika je veoma vaan zadatak i korisno je nalaenje melodija po sluhu.
Svaki novi zadatak potrebno je ostvariti na visoko profesionalnom nivou, potujui individualna svojstva svakog uenika,
intelektualne potencijale, motivisanost za samostalni rad, uz jasno postavljene zahteve. Uporedo raditi na tehnikom i muzikom
razvoju uenika i razvijati njegove slabije strane.
U radu sa uenicima voditi rauna o razliitim mogunostima uenika u zavisnosti od njihovog talenta. Svako delo treba najpre
pravilno proitati, objasniti, analizirati sa svih strana i postaviti visoke umetnike zahteve. Dobro pripremljen uenik sa veom
sigurnou i linim zadovoljstvom izlazi na javno izvoenje. Pedagog treba da odabere program prema mogunostima svakog
uenika. Meusobno poverenje i potovanje linosti i atmosfera saradnje na asu doprinose pravilnom i uspenom razvijanju svih
potencijala koje uenik poseduje.
Osnovni cilj uenja uporednog klavira za uenike solo pevanja je njihovo osposobljavanje za samostalno praenje i analiziranje ne
samo oblika kompozicije koju savlauju, nego i za prepoznavanje stila sa svim njegovim karakteristikama. Takoe je neophodno da
uenik, radei na klavirskoj kompoziciji, ume da prepozna osnovne harmonske tokove, modulacije, polifoniju i druge muzike
elemente, to e mu samo pomoi da lake savlada i razume repertoar solo pevanja.
TEORETSKI PREDMETI
SOLFEO
CILJ
ZADACI
ritam, diktati).
I ciklus
I razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Tonaliteti: Ce-dur, a-mol, ce-mol, Ge-dur, Ef-dur. Obrada mutacija Ce-dur, ce-mol.
- Transponovanje motiva toninih kvintakorada u paralelne molske tonalitete a, e, de-mol. Kadence.
- Priprema: pevanje durskih i molskih kvintakorada na osnovnim tonovima u obraenim tonalitetima.
215
- Obrada vokalize i solo pesme.

- Pevanje lestvica u paralelnim tercama. Pevanje 10 srpskih narodnih pesama i 5 kanona.
RITAM
- Taktiranje i brojanje. Mere: 2/4, 3/4, 4/4, 3/8 i 6/8.
- Notne vrednosti od cele do esnaestine note. Dvodelna i etvorodelna podela ritmike jedinice (osnovne figure), sinkopa-kontrtan i
triola.
- Ravnomerno i ritmiko itanje u violinskom i bas kljuu.
- Ritmiko itanje instruktivnih primera na utvrenim pozicijama solmizacionih slogova i obrada primera iz literature sa oznaenim
tempom, agogikom, dinamikom i artikulacijom. Tempa: Moderato, Andante, Allegro, Vivo, Adagio.
- Opaanje i intoniranje u obraenim tonalitetima.
- Opaanje i intoniranje timova.
- Opaanje i intoniranje durskog i molskog kvintakorda. Prepoznavanje ispisanih melodijskih i ritmikih motiva i njihovo izvoenje i
pismeni ritmiki diktat i usmeni melodijsko-ritmiki diktat.
1. Pismeni deo: test iz teorije, lestvice, intervali i konsonantni kvintakordi.
2. Usmeni deo: melodijska veba (dijatonska, preeni tonaliteti i parlato bas klju).
II ciklus
II razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Obnavljanje i utvrivanje tonaliteta iz I razreda. Obrada: De-dur, de-mol, Ef-dur, ef-mol, a-mol, A-dur, Ge-dur, ge-mol, Be-dur, emol, E-dur, cis-mol i svi ostali tonaliteti do etiri predznaka. Obrada 10 srpskih narodnih pesama.
- Tehniki deo: pevanje svih lestvica do 7 predznaka. Sekundno i tercno kretanje. Pevanje toninih kvintakorada, kadenci i timova.
- Dvoglasno pevanje kratkih motiva i primera iz literature. Obrada kanona i pevanje narodnih pesama u dva glasa.
RITAM
- Metrike vrste 2/2, 3/2, 9/8, 6/4, 6/16. A od narodnih ritmova 5/8, 7/8 i 9/8 preko pevanja narodnih pesama.
- Ritmike figure: triola u sukobu sa punktiranom figurom.
216
- Tee figure etvorodelne podele, pauze i lukovi. Podela trodela u taktu 6/8, siilijana i tirana.
- Ostale ritmike figure samo informativno.
- Opaanje i zapisivanje tonova, intoniranje melodijskih motiva.
- Opaanje i intoniranje intervala svih kvintakorada obrtaja durskog i molskog, dominantnog i umanjenog septakorda sa
razreenjem.
- Opaanje apsolutnih visina a1-de2 i od e1-a1.
- Pismeni ritmiki diktat, a usmeni melodijsko-ritmiki diktat.
ISPITNI PROGRAM
2. Usmeni deo:
- melodijski primer do tri predznaka;
- parlato - bas i violinski klju.
LITERATURA
- Aleksandrovi i Jeli, Solfeo za III razred etvorogodinje i II razred dvogodinje osnovne muzike kole, Zavod za udbenike i
nastavna sredstva, Beograd

Osnovni didaktiko-metodiki postupci obuhvataju razvijanje zvunih predstava s notnom slikom, kako za oblast melodike, tako i za
ritmikih figura) i, tek na treem mestu, lestvini nizovi (raspevavanje uenika, irenje obima glasa, upoznavanje lestvica). Primeri
se obrauju po sluhu, u poetnim razredima ili iz notnog teksta, naravno uz pomo nastavnika, a i pevanjem solmizacionim
Ostali predmeti kao teorija muzike (videti u didaktiko-metodikim uputstvima za ovaj predmet), opaanje, intoniranje sa diktatom
usko se povezuju sa nastavnim gradivom iz melodike i ritma, naroito u prva dva razreda. Za sve godinje ispite, estogodinjeg
etvorogodinjeg i dvogodinjeg obrazovanja ispitne vebe i zadatke ne pie predmetni nastavnik, ve su istovetne za sve uenike i
zadaje ih aktiv nastavnika solfea.
Prilikom planiranja nastave za celu godinu, polugodite i tromeseje treba predvideti vreme za obnavljanje ve obraenih metodskih
jedinica, kao i njihovo dalje razraivanje. Posle odreenja kada e se pripremati i postaviti jedan tonalitet treba imati u vidu to da se
u poslednja dva meseca kolske godine ne postavljaju nove lestvice. To isto vai i za ritmike postavke jer i za melodiku i za ritam
potrebno je odreeno vreme kako bi se zvune predstave usvojile i nadogradile novim zahtevima (vie skokova, tei zahtevi za
ritmiko itanje, primena vokalne i instrumentalne literature iz gradiva tog razreda, pismeni diktati, pevanje primera sa lista) - a radi
pripremanja uenika za to samostalnije izvoenje i opaanje muzikog toka.
Kada se u okviru metodske jedinice planira novo gradivo iz ritma, treba koristiti pevanje u ve poznatom tonalitetu, a kada je
postavka nove lestvice, treba koristiti poznate ritmike figure i metrike vrste. Novo gradivo uvek prati - posle postavke - rad na
217
prepoznavanju, kao najelementarnijem vidu uenja. Pismeni diktati i pevanje sa lista (bez prethodne pripreme) slede kasnije, na
Prepoznavanjem vie tonova (uz primenu ritmikih diktata) vodi ka uspenim usmenim i pismenim diktatima, a prepoznavanje
akorada u razvijanje harmonskog sluha.
imenovanjem tonova.
ortografiju.
planirana je da se radi od II razreda. Dakle, uvebati opaanje svih hromatskih tonova od V do I stupnja a-mola i de-mola, s tim da
se opaeni tonovi ne pevaju ve se izgovaraju abecedom, ili zapisuju. Dalji razvoj se prenosi u srednju kolu s tendencijom
proirivanja registra i ubrzavanja diktiranja, ali sa obaveznom pauzom izmeu svake tonske visine. Ovim se ubrzava rad na melodici
i diktatima.
Novinu u melodici predstavlja savlaivanje lestvica u nekoliko etapa. Priprema tonaliteta, u poetnim razredima, izvodi se uenjem
pesme po sluhu, uenjem iste solmizacijom, opaanjem diktiranih tonova slinih kretanju melodije u pesmi (po uzoru na mnoge
jednog kanona. Opaanje tonova i kasnije intervala i akorada iz kadenca, pevanje teih primera iz literature i dvoglasnih primera
odvija se u obliku obnavljanja tonaliteta obino sledee godine. Tada se utvruju naroito tonovi subdominantne funkcije, ali i ostali
tei skokovi. Ova faza obrade tonaliteta praena je pisanim diktatima, dok je prethodna bazirana na usmenim diktatima, od pismenih
je traeno zapisivanje samo pojedinanih tonova i vie tonova.
U dvogodinjoj koli, za razliku od estogodinje i etvorogodinje, priprema i postavka slede neposredno jedna iza druge. One
lestvice koje imaju veliki broj predznaka ("upoznaju") savlauju se teorijski, izvode se pevanjem lestvica i kadence i ilustruju se
primerom iz literature (Cis-dur na primer).
motiva, izvoenje kratkih ritmikih motiva sa novim gradivom, uenje ritmikih primera bez tonskih visina, savlaivanje ritmikih
etida - parlato uz pomo nastavnika radi pravilnog akcentovanja, ispitivanje nauenog gradiva, samostalno izvoenje novih
zadataka sa slinim sadrajem, pismeni diktati i itanje primera iz vokalne i instrumentalne literature.
218
Etide za ritmino itanje ne smeju da lie na ritmike zadatke ispisane na jednoj liniji jer su optereene drugim problemima (tempo,
karakter, fraziranje, akcentovanje i dr.). Poeljno je obraditi manji broj zadataka i savladati ih, nego na svakom asu iitavati nove
vebe neprirodnog sadraja, kakav se ne nalazi u umetnikoj muzici.
Neprihvatljivo je davati domae zadatke koji se odnose na pevanje melodijskih vebi iz udbenika jer je to najnegativniji postupak,
koji negira opravdanost nastave solfea. Njih e uenici vebati svirajui na svom instrumentu.
TEORIJA MUZIKE
CILJ
odnosno pevanja.
ZADACI
- Ostvarivanje funkcionalnih zadataka - sticanje brzine u shvatanju tonskih odnosa lestvice, intervali i akordi).
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Tonaliteti.
- Obrada intervala.
- Ornamenti.
GRADIVO
219
ISPITNI PROGRAM
1. Pismeni deo:
- ifre intervala i akorada;
- ispisivanje predznaka pojedinih lestvica;
2. Usmeni deo:
- izgradnja intervala i akorada;
LITERATURA
- D. Despi: Teorija muzike, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd
- M. Tajevi: Teorija muzike

U poetnim razredima teite rada je na opismenjavanju uenika u okviru domaih zadataka, prepisivanje primera iz udbenika i
(obeleavanje notnih trajanja i pauza, vrste takta). Redosled notnih tonova, izgovor solmizacijom i abecedom, uspeno je savladan
Sve osnovne pojmove: stupanj, stepen, polustepen, predznaci, tetrahord, lestvica, trozvuk, kadenca, takt, taktica, tempo i drugo
trebalo bi ispisivati na tabli reima i notnom slikom, a i pokazivati i odsvirati na instrumentu. Izgradnja tetrahorda od bilo kog
osnovnog tona i pronalaenje polustepena izvanredna je veba za shvatanje lestvica. Uvianjem rasporeda celih stepena i
polustepena u tetrahordu uenici su spremni za teorijsku izgradnju svih dijatonskih lestvica.
postavljenih harmonskih funkcija (T-SD-D), odmah treba obraivati i kadencu harmonskog mola. Obradama svih vrsta molske
lestvice utvruje se dominantni tetrahord abecednim izgovorom, a to je uvod u opaanje apsolutnih visina. Izgovaranjem svih
tonova dominantnih tetrahorada molske lestvice ulazi se u oblast hromatike. Promenu u harmonskom molu objasniti harmonskim
razlozima (durska dominanta), a u melodijskom molu melodijskim razlozima (eliminisanje prekomerne sekunde).
Kvintne krugove, kao i nizanje povisilica (poslednja povisilica - voica) i snizilica (pretposlednja snizilica - ime tonaliteta) treba, za
razliku od estogodinje i dvogodinje kole, obraditi u ovom razredu, a u kasnijim razredima - u srednjoj koli - uporeivati, teorijski
i zvuno, istoimeni dur i mol, paralelne lestvice, lestvice udaljene za hromatski polustepen i enharmonske lestvice.
Preporuuju se pismena vebanja: ispisivanje predznaka zadate lestvice u oba kljua, ispisivanje lestvinog niza sa predzvacima
220
Obrada intervala takoe je predviena. Najpre lestvini intervali, i to imenovanjem bez vrste, a kasnije se vrsta intervala povezuje sa
odreenim mestom u lestvici (na primer: velike terce na glavnim stupnjevima u duru). Veoma je vano postavljanje intervala u linijski
sistem i njegovo brzo prepoznavanje. Izgradnja intervala, imenovanje abecedom, ispisivanje intervala i korienje ifri vebaju se
usmenim i pismenim putem. Obrtaje intervala, takoe, treba vebati usmeno i pismeno, a kasnije definisati ove pojmove. Intervale
sekstu i septimu teorijski postavljamo kao obrtaj odgovarajuih intervala. Umanjene i prekomerne intervale prikazujemo sa
razreenjem; u koli za osnovno muziko obrazovanje prikazujemo prekomernu kvartu i umanjenu kvintu i njihovo pronalaenje u
tonalitetu.
se obrade vrste kvintakorada, vebati izgradnju durskog i molskog kvintakorda od istog tona (usmeno i pismeno vebanje, a i
navie i nanie, kvintakorda, sekstakorda i kvartsekstakorda.
Septakordi se lako usvajaju nakon usmenih i pismenih vebanja za terce i "kvintakorde", MD7 se vezuje za dominantu dura i mola.
muziki sadraj.
1.4. ORKESTAR, HOR I KAMERNA MUZIKA

CILJEVI
- Animirati i osposobiti uenika za grupno muziciranje.
- Usaglasiti individualno izvoenje sa potrebama grupnog.
- Usaglasiti intonaciju i artikulaciju svih uenika u svim vidovima grupnog muziciranja.
- Razvijati percepciju sluanja ostalih lanova.
- Razvijati elju za uspehom i radom u grupnom muziciranju.
ZADACI
- Osposobljavanje za dalje muziciranje.
- Usaglaavanje individualnog sa grupnim muziciranjem.
- Usaglaavanje intonacije i artikulacije sa ostalim lanovima u grupnom radu.
- Razvijanje intonacije i artikulacije u skladu sa ostalim lanovima u grupnom radu i sluanje drugih.
- Osposobljavanje za dalji rad i kolovanje u okviru nastave grupnog muziciranja.
ORKESTAR: obavezan je za uenike IV, V, i VI razreda estogodinjeg i III i IV razreda etvorogodinjeg osnovnog muzikog
obrazovanja i vaspitanja.
HOR: nastava hora obavezna je za uenike IV, V, i VI razreda klavira, kao i za one uenike koji nisu ukljueni u rad orkestra ili
kamerne muzike.
221
KAMERNA MUZIKA: nastava kamerne muzike obavezna je za uenike IV, V, i VI razreda estogodinjeg i III i IV razreda
etvorogodinjeg osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja koji nisu ukljueni u rad orkestra ili hora. Organizuje se u grupama
od tri uenika.
ORKESTAR
- U koli se formira gudaki orkestar prema mogunostima. Ukoliko nema uenika koji sviraju violu, mogu ih zameniti uenici koji
sviraju deonicu tree violine. Rad sa gudaima treba da obuhvati usklaivanje prstoreda, poteza i poloaja gudala.
- Duvaki orkestar se formira samostalno, ukoliko kola ima dovoljan broj uenika, ili se moe prikljuiti gudakom orkestru.
- Rad sa orkestrom obuhvata uvebavanje deonica, ritmiko i intonativno usklaivanje, fraziranje i dinamiku obradu.
- Orkestar harmonika formira se samostalno i obino se deli na etiri deonice.
- Orkestar tambura formira se samostalno i to u okviru mogunosti kole.
- Ansambli renesansnih instrumenata, kao i orkestri narodne, zabavne i dez muzike formiraju se samostalno.
- Radi boljeg i breg savladavanja programa neophodno je da nastavnici instrumenta na asovima glavnog predmeta sa uenicima
proitaju i tehniki obrade deonice koje se izvide na asovima orkestra.
- Minimum programa: 3 kraa dela ili jedno delo u vie stavova, po izboru dirigenta. Obavezni su javni nastupi orkestra u toku
kolske godine.
HOR
- Program rada sa horom treba da sadri: vebe disanja, vokalize za ujednjaavanje boje glasova, pevanje kanona, pevanje
dvoglasnih i troglasnih kompozicija.
- Minimum programa: obrada najmanje tri troglasne kompozicije razliitih stilskih epoha, ukljuujui i domae autore. Obavezni su
javni nastupi hora u toku kolske godine.
KAMERNA MUZIKA
Obuhvata drugi ciklus kolovanja.
- dve kompozicije iz perioda baroka ili
- jedno delo iz perioda pretklasicizma, klasicizma, romantizma i savremene muzike, ili
- tri komada iz razliitih stilskih epoha.
Nastavnik je obavezan da svaki kamerni ansambl pripremi uenike za najmanje jedan javni nastup u toku kolske godine.
NAIN OSTVARIVANJA PROGRAMA ORKESTRA, HORA I KAMERNE MUZIKE

Grupno muziciranje se u koli organizuje prema mogunostima izvoenja nastave. Uenicima instrumentalne nastave, prvenstveno
je potrebno omoguiti da budu organizovani u rad orkestra i kamerne muzike. Uenici mogu biti istovremeno obuhvaeni i radom
orkestra kao i ueem u radu kamernog ansambla. U kolama u kojima postoji hor ukljuiti sve uenike koji nisu obuhvaeni radom
orkestra i kamernog muziciranja, a prema Pravilniku o nastavnom planu i programu.
Prilikom odabira programa u grupnom muziciranju, obratiti panju da odgovara tehnikim i muzikim sposobnostima svih uesnika,
naroito kada nisu u pitanju uenici istih razreda i uzrasta. Program treba da bude podsticajan i prihvatljiv da bi se kod uenika
razvila elja i pozitivna motivacija za rad u orkestru, horu i kamernim ansamblima.
222
1.5. PROGRAM ZA UENIKE OTEENOG VIDA

Nastavni plan i program klavira, harmonike i flaute za II, III, IV, V i VI razred odgovara planu i programu Odseka za klasinu muziku i
sa prilagoenim planom i programom do II razreda ini celinu.
Za izuavanje duvakih instrumenata - klarineta i trube za uenike oteenog vida primenjuje se program osnovnog
etvorogodinjeg muzikog obrazovanja i vaspitanja.
Nastava solfea i teorije muzike za uenike oteenog vida odvija se po nastavnom planu i programu Odseka za klasinu muziku i
prilagoena je uenicima ovog odseka.
1.5.1. estogodinje muziko obrazovanje i vaspitanje

U okviru programa za uenike oteenog vida izuavaju se sledei predmeti: klavir, harmonika, flauta, klarinet, truba, solfeo i
teorija muzike.
Nastava klavira i harmonike i solfea ostvaruje se u I i II pripremnom razredu i od I - VI razreda osnovnog muzikog obrazovanja i
vaspitanja.
Nastavni plan i program za uenike oteenog vida isti je kao i redovan program Odseka za klasinu muziku, osim u I i II
pripremnom razredu i I razredu osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja.
Nastavni plan i program klavira i harmonike za II, III, IV, V i VI razred odgovara planu i programu Odseka za klasinu muziku.
Nastavni plan i program duvakih instrumenata, u potpunosti odgovara planu i programu Odseka za klasinu muziku.
Nastava solfea i teorije muzike od II do VI razreda odvija se prema redovnom nastavnom planu i programu ovih predmeta na
Odseku za klasinu muziku.
Nastava pripremnog razreda klavira i harmonike je individualna. asovi pripremnog razreda traju 30 minuta, a od I prvog do VI
estog razreda 45 minuta.
U prvom, drugom i treem razredu predvien je jedan as za muziko opismenjavanje.
CILJEVI I ZADACI
- Ukljuivanje sve veeg broja uenika oteenog vida u nastavu, odnosno ukljuivanje i onih uenika koji nemaju izrazitih muzikih
sposobnosti, ali kod kojih bi se one mogle razviti.
- Razvijanje sluha i njegovo izotravanje to e uenicima pored kompenzatornih funkcija doneti i velike koristi u oblasti orijentacije i
kretanja u prostoru.
- Osposobljavanje to veeg broja uenika oteenog vida za amatersko bavljenje muzikom, to je od neprocenjivog znaaja za
njihovu specijalnu integraciju i linu afirmaciju.
- Razvijanje stvaralakih sposobnosti uenika s obzirom na to da im je zbog prirode oteenja muzika sredstvo najpotpunijeg
umetnikog izraavanja.
- Rad na organizaciji i sinhronizaciji elementarnih pokreta tela.
- Razvijanje ljubavi prema muzici kao sredstvu potpunijeg umetnikog doivljaja, a radi obogaivanja kulturnog ivota.
- Podsticanje uenika na aktivno ukljuivanje u muziki ivot ire drutvene sredine u cilju dalje socijalizacije i integracije lica
oteenog vida.
- Solidno ovladavanje notnim pismom za slepe, rad na deliminom ili potpunom opismenjavanju linijskim notnim sistemom za
uenike sa ostacima vida.
223
- Osposobljavanje slabovidih uenika za kombinovano korienje brajovog i obinog notnog sistema.

- Profesionalno usmeravanje izrazito sposobnih uenika na dalje muziko kolovanje i njihovo uspeno ukljuivanje u redovne
srednje i visoke muzike kole.
- Osposobljavanje uenika za prepisivanje strune muzike literature sa crnog tiska na pismo za slepe.
- Upuivanje uenika na nain korienja strune i druge pomoi biblioteka i drugih muzikih ustanova u zemlji i inostranstvu.
- Pretampavanje muzike literature na brajevo pismo.
(klavir i harmonika)
Nastava klavira i harmonike ostvaruje se u prvom i drugom pripremnom razredu i u prvom, drugom, treem, etvrtom, petom i
estom razredu osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja.
U prvi pripremni razred upisuju se uenici od sedam do devet godina starosti. Zbog posebnih uslova i naina rada sa uenicima
oteenog vida nastava je individualna.
U prvom i drugom pripremnom razredu as traje 30 minuta, a od prvog do estog razreda osnovnog muzikog obrazovanja i
vaspitanja 45 minuta. Svaki uenik ima po dva asa nedeljno.
Na kraju prvog, kao i drugog pripremnog razreda, svi uenici su obavezni da nastupe na smotri.
Po zavretku drugog pripremnog razreda, uenik se upisuje u prvi razred osnovnog muzikog obrazovanja i vaspitanja.
KLAVIR
I pripremni razred
OPERATIVNI ZADACI
- Razvijanje muzikalnosti.
- Pribliavanje deteta muzici preko lakih pesmica i sviranja po sluhu u okviru prve oktave, ili u irem rasponu.
- Upoznavanje klavira i njegovih svojstava, klavijature i osnovni prikaz ruke.
- Orijentacija na klavijaturi - crne i bele dirke.
- Imena tonova i pokazivanje odgovarajuih tipki pomou opipa. Odreivanje i imenovanje oktave na klavijaturi.
- Postavka ruke i prstiju. Upoznavanje pokreta. Vebe za oputanje. Vebe za pravilno ritmiziranje.
- Razvijanje muzike memorije jer su uenici kod kojih je oteen vid prinueni da u toku kolovanja svaku kompoziciju sviraju
napamet.
- Osnovna vrsta udara: portezento, legato, stakato.
- Dinamike oznake: piano, forte.
- Pojam takta, dvotakta, trotakta.
224
- Upoznavanje duine trajanja tona: etvrtina, polovina, cela nota, punktirana polovina i odgovarajue pauze.
- Negovanje ritmike svesti - brojanje i drugo.
TEHNIKE VEBE
- Za povezivanje tonova.
- Za orijentaciju na klavijaturi.
LITERATURA
- Jedna od poetnih kola za klavir: Jela Kri, Nikolajev
- Bajer - osnovne vebe (ova kola je tampana i na Brajevom pismu i "Osnovne vebe" su u prvoj svesci)
1. Tri vebe.
II pripremni razred
(2 asa nedeljno, 70 asova)
OPERATIVNI ZADACI
- Poloaj za klavirom. Postavka ruke i prstiju. Vebe za oputanje. Vebe za pravilno ritmiziranje.
- Negovanje muzike memorije. Privikavanje uenika na samokontrolu zvuka i shvatanje muzikog oblika.
- Osnovne vrste udara: portezento, legato, stakato.
- Dinamike oznake: piano, mecoforte, forte, kreendo i diminuendo.
- Oznake za brzinu: adante, moderato, alegreto, alegro.
- Pojam luka. Pojam fraze. Pojam takta, dvotakta, trotakta sa odgovarajuim naglascima. Upoznavanje vrednosti note i pauze kao i
triole, sinkope i punktirane note. Uvoenje uenika u naine vebanja.
LESTVICE
Sviranje durskih lestvica od etiri povisilice i jedne snizilice u razmaku od jedne oktave, u etvrtinama, samo u paralelnom kretanju,
suprotno od istog tona.
TEHNIKE VEBE
Za povezivanje tonova, podmetanje palca.
LITERATURA
- Jedna od poetnih kola za klavir: Jela Kri, Nikoljave, Bajer - vebe od 1 do 84
- Klavirska abeceda, izbor.
- pedeset vebi.
225

1. Jedna lestvica;
2. Dve vebe;
3. Dve kombinacije.

I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Opismenjavanje uenika Brajevom notacijom.
- itanje nota, znaci za oktave, znaci za intervale.
- Ostali znaci na koje se nailazi u literaturi predvienoj programom.
- Privikavanje uenika na samokontrolu zvuka.
- Ouvanje i shvatanje muzikog oblika.
- Pojam polifonija - kanon, imitacija.
LESTVICE
- Sviranje lestvica do etvrte povisilice i jedne snizilice u razmaku jedne oktave, u etvrtinama, u paralelnom i suprotnom pravcu od
istog tona.
- Sviranje durskih trozvuka istovremeno i razloeno - osnovni poloaj i dva obrtaja troglasno u etvrtinama.
TEHNIKE VEBE
Za povezivanje tonova, podmetanje palca.
LITERATURA
- Jedna od poetnih kola za klavir - Jela Kri, Nikolajev
- Bajer: kola za klavir - od vebe 85 i dalje
- Divernoa: Etide op. 76 - osnovne vebe za klavir
- erni: Op. 599, op. 139, I sveska
- Gnjesina: Klavirska abeceda, izbor
- Lehorn: Melodine etide op. 192, izbor
226
- tridesetpet kompozicija - vebe, etide i razni komadi.

JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
2. Jedna etida;
3. Dve kompozicije razliitog karaktera.
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Proiruje se rad na savlaivanju tehnikih i muzikih zadataka - povezivanje prstorednih grupa navie i nanie: spretnost prstiju
kroz sviranje tehnikih vebi, lestvica i etida.
- Upoznavanje uenika sa osnovnim elementima forme, motiv, reenica, oblik pesme, sonatina kao i sa zakonima metrike, razne
vrste taktova, slab i jak deo takta, akcenti i slino.
- Proiruje se dinamika lestvica, piano, pianisimo i mecopiano, kao i druge detaljnije nijanse.
- Diferenciranje melodije od pratnje, dalji rad na polifoniji.
- Sviranje etvororuno.
LESTVICE
- Sviranje lestvica: najmanje 4 durske i 2 molske u osminama u razmaku dve oktave, paralelno.
- Trozvuci, razloeno i istovremeno, u razmaku dve oktave - zavretak sekstakordom.
- Uvoenje uenika u pedalizaciju - vebe za pedal.
LITERATURA
- Divernoa: Op. 176
- Lemoan: Deije etide op. 37
- Gnjesina: Male etide, I deo
- Berens: Op. 70
- erni: Op. 139, 24 etide
- M. ivkovi: Meumurje malo, Tekla voda Karaica
- Lakovickaja: Redakcija zbornika polifonih kompozicija (Hendl, Koreli, Kriger i drugi)
227
- J. S. Bah: Male kompozicije, izbor lakih

- Hendl: Izbor kompozicija u redakciji Jele Kri
- Izbor sonatina: Vanhal, Haslinger, Plejel, Betoven, Hor, Rajneke. Sonatine domaih autora i drugih kompozitora odgovarajue
teine
- Zbirka "Nai kompozitori za mlade pijaniste"
- Z. Hristi: Takice
- R. Petrovi: Igra, Cirkus za miie, Ukrajinska igra
- S. Hofman: Dve basne
- B. Predi: Pria moje lutke
- V. Milankovi: Deje prie, 25 mijatura za I i II razred
- uman: Op. 68
- Greaninov: Op. 99
- Gedike: Op. 36
- Gurlit: Op. 82
- Rauli: Op. 36 i 37
- B. Bartok: Za decu - Klavirska muzika za poetnike, Mikrokosmos I, izbor
- Majkapar: 24 lake kompozicije op. 16
- Skot: Kutija igraaka
Druge kompozicije odgovarajue teine.
KOMPOZICIJE ZA ETVORORUNO SVIRANJE
- Izbor iz Poetne kole Jele Kri.
- Izbor iz kola Nikolajeva i Sokolova.
- Dijabeli: Melodijske vebe op. 149
- Dijabeli: Sonatine op. 24
- Dijabeli: Op. 163
228

- lestvice i akordi po programu;
- deset kompozicija po slobodnom izboru od ega obavezno 5 virtuoznog karaktera (etide);
- jedna cela sonatina i jedan do dva stava iz razliitih sonatina ili varijacije.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
2. Jedna etida;
3. Dve kompozicije po slobodnom izboru.
III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na savlaivanju osnovnih vrsta udara - legato, stakato iz podlaktice, iz prsta, non legato, portato, repeticija.
- Tehnike vebe sa ritmikim varijantama i hromatskim transpozicijama.
- ire nijansiranje u dinamici, isticanje melodije i diferenciranje desne i leve ruke.
- Detaljnija analiza oblika uz tumaenje znaenja i konstrukcije dela koja se obrauju - sonatina, menuet, gavota, mar itd.
- ire upoznavanje sa elementima polifonije - drani tonovi, sviranje dvohvata, isticanje glasova, dinamiziranje deonica.
- Upotreba istovremenog i sinkopiranog pedala.
- Upoznavanje sa ukrasima i pripremne vebe: dugi i kratki predudar, praltriler i krai triler.
TEHNIKE VEBE
Vebe za: pravilno nizanje tonova, izjednaavanje udara, uvrivanje prstiju, razliitu artikulaciju.
LESTVICE
- Najmanje 4 durske lestvice (koje nisu raene u II razredu) u rasponu dve oktave u osminama paralelno i suprotno, kao i u rasponu
tri oktave u osminskim triolama, paralelno.
- Najmanje 4 molske lestvice u rasponu dve oktave, paralelno.
- Hromatske lestvice u rasponu dve oktave, paralelno - velika prstoredna grupa.
- Trozvuk etvoroglasno kroz dve oktave razloeno.
229
- itanje s lista laganih vebi, odvojeno i zajedno.

LITERATURA
- Jela Kri: Klavirska vebanka
- erni: Op. 849, izbor
- Bertini: 25 etida op. 100, izbor
- Divernoa op. 176
- Gedike: Op. 32 i 47, broj 5, 6 i 8
- Lak: Op. 172
Druge etide odgovarajue teine.
- Jela Kri: Klavirska vebanka, izbor
- Ivanov - Radkevi: Osam polifonih dvoglasnih komada, izbor
- Hendl: Izbor kompozicija, u redakciji Jele Kri
- Pedagoki repertoar za decu - Kriger, Kunau, Pahelbel, Fier, Froberger
- Klementi, Dijabeli, Kulau, Dusik, Hajdn (lake) kao i sonatine domaih i drugih autora odgovarajue teine.
- Gnjesina: Tema i est malih varijacija
- Kabalevski op. 51: Varijacije Ef-dur
- Sorokin: Tama sa varijacijama a-mol
- Kulau: Varijacije Ge-dur
- Kri i imanovi: Zbirka Nai kompozitori za mlade pijaniste
- Logar, Rajii i Ili: Za male klaviriste
- Rajii: Deja zbirka, izbor
- Tajevi: Djeci i I mala svita
- Duan Radi: Rondino
- Lotka-Kalinski: Meumurje malo
- kerjanc: 24 preludijuma, izbor lakih
230
- R. Mac: Stara ura igra polku

- ajkovski: Album za mlade, op. 39, izbor
- B. Bartok: Deci, Mikrokosos II
- Greaninov: Deja knjiga op. 98
- O. in: Od jutra do sumraka
- ite: Iz veselog dejeg doba, izbor
- Hajdn: Male igre, izbor
- Mocart: 14 dejih kompozicija
- Skot: ivotinje, izbor
- Sarauer: Slike iz dejeg doba
- Haaturijan: Andantino
- Lutoslavski: 12 malih komada
- Majkapar op. 33: Minijature
- Vilalobos: Izabrani laki komadi
- Jela Kri: Klavirska vebanka, izbor
- Rauli: 19 malih komada, izbor
- Pocoli: Mali komadi
- Dijabeli: Dve sonatine.
- Stravinski: Pet malih komada.
- Berens: Melodijske vebe.
- Rikovski: Od stupnja stupnju, Sonatina, op. 79.
- Bing: Iz dejeg sveta.
- deset kompozicija po slobodnom izboru od ega obavezno 5 virtuoznog karaktera (etide);
- jedna cela sonatina i jedan do dva stava iz razliitih sonatina ili varijacije;
231
- jedna kompozicija za etvororuno sviranje.

JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica;
2. Jedna etida;

IV razred
(2 asa nedeljni, 70 asova godinje)
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na savladavanju tehnikih i muzikih problema. Vebe za jaanje prstiju, naroito 4. i 5. prsta.
- Vebe za podmetanje palca i brzo nizanje prstorednih grupa. Vebe za poveanje raspona ake. Pripremne vebe za vee
intervale.
- Izgraivanje tehnike dvoglasa u polifonim kompozicijama.
- Proirenje dinamike lestvice kao rad na upoznavanju elemenata pravilne interpretacije.
- Proireni rad na primeni pedala.
- Konstantan rad na analizi oblika - dvodelna pesma, trodelna pesma, preludijum i dr.
- Dalji rad na upoznavanju i sviranju ukrasa - dvostruki predudar, grupeto, triler.
- itanje s lista lakih kompozicija.
LESTVICE
- Durske lestvice kroz etiri oktave u esnaestinama, u paralelnom i suprotnom kretanju.
- Molske lestvice kroz etiri oktave u esnaestinama, u paralelnom kretanju.
- Hromatske lestvice kroz etiri oktave u esnaestinama, u paralelnom kretanju.
- Trozvuci sa obrtajima etvoroglasno, razloeno kroz etiri oktave. Veliko razlaganje trozvuka (arpeo) u osminama, kroz dve
oktave.
- Dominantni i umanjeni septakord kroz dve oktave, razloeno i istovremeno.
LITERATURA
232
- Berens: Op. 61, I i II sveska, izbor od brojeva 2, 3, 8, 10, 13, 15, 16, 19 i 21
- erni: Op. 849, izbor od brojeva 13, 15, 25 i 26
- erni: Op. 299, I i II sveska, izbor od brojeva 1, 2, 4, 5, 8, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18 i 20
- Heler: Etide I i II sveska, op. 47, sizbor
- Druge etide odgovarajue teine.
- J. S. Bah: Mali preludijumi (6 i 12), izbor
- Glinka: etiri dvoglasne fuge
- Mjaskovski op. 78: Dvoglasne fuge de-mol i ge-mol
- Druge polifone kompozicije.
- Hajdn: Sonatine i sonate, redakcija Kri i imanovi
- Mocart: Beke sonatine
- Kulau: Sonatine - tee
- Klementi: Sonatine - tee
- Betoven: Sonatina op. 49, Ge-dur
- Kabalevski: Varijacije de-mol na slovaku temu
- Nikolajev: Male varijacije u klasinom stilu
- Majkapar: Varijacije na rusku temu op. 8
- Betoven: Varijacije Ef-dur na vajcarsku temu
- Druge varijacije po izboru.
- Rajii: Svita de-mol, Mala klavirska svita
- J. Bandur: Uspavanka
- M. Tajevi: Djeci, II mala svita
- Nai kompozitori za mlade pijaniste.
- Lotka-Kalinski: Stari dalmatinski plesovi
- Kozina: Divertimenta
- Gotovac: Minijature
- Grig: Lirski komadi, izbor
- Kabalevski: Deje kompozicije, izbor
233
- erepnjin: Deset veselih komada, izbor

- Greaninov: Op. 99 - 119, 123, 127, izbor
- uman: Album za mlade, izbor, Sonatina Ge-dur
- Dvorak: Dva bisera
- Musorgski: Suza
- Kulak: Deji ivot
- ostakovi: Igra lutaka, izbor
- Karganov: Album za mlade, op. 21, izbor
- Pahuljski: Preludijum ce-mol
- Glijer op. 31: Dvanaest lakih komada
- Skarlati: Pet lakih komada
- Dragoi: Minijature
- Kodalj: Deje igre
- Betoven: Za Elizu
- Veber: Tema s varijacijama Ge-dur op. 10, est lakih komada
- J. K. Bah: Rondo Ef-dur
- uman: Originalni etvororuni komadi op. 85
- ubert: Varijacije e-mol op. 10
- ite: panske noi op. 144
- Bertini: 25 etida op. 97
- Dijabeli: Sonata op. 73
- Rikovski: Album za mlade op. 22
- deset kompozicija po slobodnom izboru od ega obavezno pet virtuoznog karaktera (etide);
234

- jedna kompozicija za etvororuno sviranje.
JAVNI NASTUPI
- jedna lestvica;
- jedna virtuozna etida.
ISPITNI PROGRAM
2. Jedna etida;
V razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalja nastojanja na savladavanju i usavravanju tehnikih elemenata (tehnika skokova), pripreme za sviranje oktava, tremola i
slino.
- Sve oznake za dinamiku sa svim stupnjevima u diferenciranju jaine sviranja, upotreba vie termina za brzinu.
- Reavanje problema poliritmije.
- Detaljnije produbljivanje polifonije i njenih elemenata - glas, tema, imitacija, odgovor, inverzija, invencija i dr.
- Upuivanje uenika u samostalnost u pogledu primene prstoreda i drugih disciplina,
kao i osposobljavanje uenika da sam sagleda tekoe i nae sredstva da ih rei.
LESTVICE
- Durske i molske lestvice u razmaku oktave, u paralelnom i suprotnom kretanju, u esnaestinama, kroz etiri oktave. U razmaku
terce, sekste i decime, paralelno, kroz dve oktave, u osminama.
- Hromatske lestvice u paralelnom kretanju kroz etiri oktave, u esnaestinama.
- Veliko razlaganje trozvuka (arpeo) kroz etiri oktave, u esnaestinama, paralelno. Trozvuk etvoroglasno, razloeno i
istovremeno.
- Dominantni i umanjeni septakord razloeno petoglasno, kroz etiri oktave.
235
LITERATURA
- erni: Op. 299, III i IV sveska, izbor od 21, 22, 24, 25, 27, 29, 31, 33, 35, 36, 38 i 40
- Kramer i Bilov: Etide I sveska, izbor od 1, 2, 6, 8, 10 i 11
- Kri i Rankovi: Zbirka za savlaivanje tehnikih problema I i II sveska
- Berens: Op. 61, III i IV sveska, izbor
- Lehorn: Op. 38I i II sveska, izbor
- J. S. Bah: Mali preludijumi - tei
- J. S. Bah: Dvoglasne invencije
- Jaskovki: U starom stilu, op. 43
- Hajdn: De-dur, Be-dur i A-dur (redakcija Kri i imanovi)
- Hajdn: Prva sveska A-dur br. 5, E-dur br. 4. Ce-dur br. 2, Ge-dur br. 1, Ge-dur br. 8. (redakcija Rauh)
- Mocart: Ce-dur (Facile) KV 545, Ef-dur bez oznake, De-dur KV 283, Es-dur KV 282
- Betoven: Sonata ge-mol op. 49
Druge sonate
- Betoven: est varijacija Ge-dur "Nel kor pju non mi sento"
- Hajdn: Izbor originalnih kompozicija
- Veber: Andante s varijacijama op. 3
- Kabalevski: Lake varijacije br. 3 i 4, op. 51
- Lukomski: Varijacije ef-mol
- Sorokin: Pesma sa varijacijama
- Berkovi: Varijacije
Druge varijacije odgovarajue teine.
- S. Rajii: Mala svita
- Slavenski: Igre i pesme sa Balkana I i II sveska, izbor lakih
- V. Mokranjac: Mala svita
- Krombholc: Dan emprompti
236
- Kri i imanovi: Nai kompozitori za mlade pijaniste

- Logar: Dva menueta
Druga dela odgovarajue teine.
- Mendelson: Pesme bez rei, izbor
- Grig: Lirski komadi, izbor - ubert: Dva skerca
- Debisi: Mali crnac
- Dusik: Matine
- Martinu: Lutke, izbor lakih
- Dukin: Kralj vilenjaka, Vaar
- Gracioli: Sonata Ge-dur
- imaroza: Sonate, izbor
- Lutoslavski: Narodne melodije
- B. Bartok: Za decu, Mikrokosmos III i IV sveska
- Pintari i Stankovi: Kompozicije za klavir, izbor
- Lotka-Kalinski: Mala balkanska svita, Sonatina in F
- Rajneke: Op. 24, Varijacije na Bahovu sarabandu
- Mocart: Originalne etvororune kompozicije - sonate De-dur, Be-dur, Ef-dur, Ce-dur, - Fantazija ef-mol
- ubert: Originalne etvororune kompozicije - sonata ce-mol
- Mukovski: Op. 23
- Jensen: Op. 45
- Dvorak: Bagatele op. 47
- Ferster: Viola adorata, Rosa mistika
- J. K. Bah: Sonata Ef-dur
- J. K. Bah: Mali komadi
- uman: 12 komada za klavir op. 85
237

JAVNI NASTUPI
- jedna lestvica;
- jedna etida.
ISPITNI PROGRAM
2. Jedna etida;
3. Jedan stav sonatine ili sonate;
VI razred
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na izgradnji tehnike u smislu hitrine prstiju: postizanje brzine u sviranju, izdrljivost itd.
- Tretiranje tehnikog i muzikog razvoja uenika kao nerazdvojne celine.
- Sviranje kantilene, udvojenih oktava.
- Upoznavanje sa vrstama memorije - auditivna, memorija prstiju radi sigurnijeg uenja napamet.
- Postizanje ritmike stabilnosti u vezi s tehnikom sigurnou.
- Upoznavanje uenika sa osnovnim pojmovima i stilovima u vezi s kompozicijama koje svira - dinamika, fraza, izraz, tempo,
agogika i ostali elementi interpretacije.
- Improvizacija pratnje, sviranje kadence.
LESTVICE
- Durske i molske lestvice u razmaku oktave u paralelnom i suprotnom kretanju, u esnaestinama, kroz etiri oktave, u razmaku
terce, sekste i decime kroz etiri oktave u esnaestinama paralelno.
238
- Hromatske lestvice u razmaku oktave paralelno i suprotno.

- Udvojene oktave kroz dve oktave, u osminama, paralelno.
- Veliko razlaganje trozvuka (arpeo) u paralelnom i suprotnom kretanju kroz etiri oktave.
- Veliko razlaganje dominantnog i umanjenog septakorda, kroz etiri oktave paralelno.
LITERATURA
- erni: Op. 299, III i IV sveska, tee
- erni: Op. 740, I i II sveska, izbor 1, 2, 3, 5, 7, 8, 11, 12, 13, 14, 17, 21 i 23
- Kramer i Bilov: Etide I i II sveska, izbor od 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24 i 30
- Kri i Rankovi: Zbirka klavirskih kompozicija za savlaivanje tehnikih problema II sveska - 81, 82, 84, 86, 94, 95, 105, 113, 119,
127, 131, 136, 137, 148, 157, 159, 165, 193 i 197
- Bil: Oktavne etide - lake
- Lehorn: Etide op. 66, br. 11, 15, 17, 24 i 28
- Mokovski: Etide op. 18, br. 3, 8, 10 i 11
- Ruthard: Etide za triler op. 40
- J. S. Bah: Dvoglasne invencije
- J. S. Bah: Francuske svite - lake, pojedini stavovi
- Hendl: Izbor kompozicija za klavir (redakcija Jela Kri)
- Hajdn: Ef-dur br. 10, De-dur br. 17, e-mol br. 14, De-dur br. 16, De-dur br. 3, Cis-mol (redakcija Rauh)
- Mocart: Ef-dur KV 280, Ce-dur KV 330, Ce-dur KV 309, Ef-dur KV 332, Be-dur KV 333, De-dur KV 311, Be-dur KV 570, A-dur KV
331, Es-dur KV 282, Ge-dur KV 283.
- Betoven: Varijacije Ge-dur na originalnu temu
- Berkovi: Varijacije na temu Paganinija, Varijacije na rusku temu
- Kabalevski: Lake varijacije Be-dur op. 40
- Betoven: Rondo Ce-dur, Bagatele op. 33, Ekoseze
- Mocart: Rondo De-dur, Fantazija de-mol
- Hendl: Koncert Ef-dur, I stav
- J. Kr. Bah: Koncer De-dur, Be-dur I stav
Druge varijacije odgovarajue teine.
- Tajevi: Srpske igre
239
- M. Logar: Kompozicije za klavir II i III sveska

- D. Despi: Sonatina in F
- Nai kompozitori za mlade pijaniste, izbor.
- Z. Jovanovi: Minijature za klavir I i II sveska, Bela sonatina, Crna sonatina, Mini konertino, Deji konertino
- ulek: Muzika za maliane
- Pintari i Stani: Kompozicije za klavir
- Kunc: Mlado lie, izbor
- kerjanc: 12 varijacija bez teme
- Daken: Kukavica, Lasta
- Ramo: Tamburen, Dva rigodona
- uman: Album za mlade, izbor,
- Grig: Lirski komadi III i IV sveska, izbor
- ubert: Dva skerca, Muziki trenuci ef-mol i cis-mol
- Turina: Minijature
- Severak: Na odmoru
- erepnjin: Bagatele
- Greaninov: Pasteli op. 3I sveska
- Glinka: Tarantela
- Iber: Istuar, izbor
- Kazela: 11 dejih komada, izbor
- Galupi: Sonate, izbor
- imaroza: Sonate, izbor
- J. K. Bah: Sonate (redakcija Milo Ivanovi)
- Reger: 10 malih komada op. 44
- Haaturijan: Deji album, izbor
- ajkovski: Godinja doba, izbor lakih
- Borodin: Mala svita
240
- Dvorak: Siluete op. 8

- Dvorak: Valceri op. 54, izbor
- Zbirka klavirskih kompozicija od XI veka do danas: I, II i III sveska (redakcija Ruice Rankovi), izbor
- Muzika pretklasiara, Muzika klasiara, Muzika za klavir, (redakcija Vere Bogdanovi), izbor
- 100 godina muzike za klavir: I, II, III i IV sveska (redakcija Milanke Mievi), izbor
- Lutke u klavirskoj muzici XX veka (redakcija Milanke Mievi), izbor
- ubert: Originalne etvororune kompozicije
- uman: Op. 66
- Stravinski: Tri laka komada
- Mocart: Originalne etvororune kompozicije
- Betoven: Pet lakih komada za etiri ruke
- Respigi: est malih komada
- Kazela: Pupacetio
- Smetana: Rondo za dva klavira - osmoruno (izbor)
JAVNI NASTUPI
- jedna lestvica;
- jedna etida.
ISPITNI PROGRAM
241
2. Jedna etida;
3. Jedan stav sonate;

odgovarajueg profesionalnog znanja i iskustva treba, svakako, poseduje jo i dosta irok uvid u osnovne principe i zakonitosti
pedalizaciji, tehnikim postupcima i izvoakim izraajnim sredstvima neophodnim za primereno izvoenje dela, nego i odreen broj
sutinski vanih informacija o autoru dela, istorijskoj epohi kojoj pripada i specifinim osobinama samog dela (obliku u kojem je
napisano, melodijskim, ritmikim, harmonskim i kontrapunktskim pojedinostima koje ga karakteriu, emotivnoj, poetskoj, psiholokoj
ili filozofskoj pozadini njegove umetnike predstave i njegovoj estetskoj vrednosti).
interesovanja za muziku. Nastavniku se, iz tog razloga, preporuuje da posveti veu panju ovoj problematici, pronalaenjem i
uenjem novih dela, sticanjem dodatnih uvida u oblast klavirske literature, estim odlascima na koncerte, praenjem aktuelnih
i psiholoke literature, stalnim dopunjavanjem linog obrazovanja i proirivanjem svojeg kulturnog i duhovnog horizonta.
HARMONIKA
242
I pripremni razred
OPERATIVNI ZADACI
- Opis i funkcije pojedinih delova harmonike.
- Dranje harmonike pri sviranju.
- Upoznavanje uenika sa funkcijom desne i leve ruke uz osnovnu primenu celih nota, polovina i etvrtina.
- Kroz poetni rad treba obraivati pesme iz jugoslovenskog folklora i pesme za decu koje bi posluile za negovanje i razvijanje
sluha, ritma i memorije.
1. Jedna lestvica;
II pripremni razred
OPERATIVNI ZADACI
- Sviranje pesmica po sluhu.
- Osnovni pojam ritmiziranja.
- Uvod u razvijanje muzike memorije.
- Osnovna postavka ruku i prstiju.
- Upoznavanje notnih vrednosti - polovine, etvrtine i odgovarajuih pauza.
- Vrste taktova: 4/4, 3/4, 2/4 uz odgovarajui naglasak.
- Samokontrola zvuka uz odgovarajui rad meha.
- Sinhronizacija promene pravca meha sa promenom prsta na naglaenim delovima takta.
- Osnovno formiranje tona:istovremenim sputanjem prsta i pokretanjem meha, primena tona bez akcenta.
- Osnovna postavka legato kretanja meha u jednom pravcu.
- Portato uz promenu pravca kretanja meha, kao i kroz jedan pravac kretanja meha.
- Stakato sa pokretom ruku iz lakta uz kretanje meha u jednom pravcu - sinhronizovano.
- Potez meha sa sputanjem prsta na dirku.
- Postavka leve ruke na solo i akordski dur-bas.
- Dinamike oznake piano i forte.
243
TEHNIKE VEBE
Sviranje Ce, Ge, De i Ef-dura kroz jednu oktavu, posebno desnom rukom i posebno levom rukom.
LITERATURA
- V. Vukovi-Terzi: kola za klavirsku harmoniku, I sveska
- M. Barakov: Originalne solistike kompozicije domaih i stranih autora, I sveska
- A. Fakin: kola za klavirsku harmoniku, I sveska
1. Jedna lestvica;

I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje sa Brajevom muzikom notacijom - notni znaci za cele note, polovine i etvrtine, punktirane polovine, osmine i
etvrtine. Upoznavanje obeleavanja notnog teksta za levu ruku.
- Pojam luka, fraze, dvotakta i eventualnog trotakta slui kao primer za shvatanje muzikog oblika.
- Obrada dve oktave desnom rukom. Podmetanje palca i prebacivanje prsta. Promena poloaja ruke.
- Dinamika oznake: piano i forte.
- Oznake za tempo: andante, moderato, alegro i ritardando.
- Upotreba osnovnog i tremolo registra za ukljuivanje na polovini i etvrtini pauze.
LESTVICE
Sviranje Ce, Ge, De i Ef-dura i trozvuka troglasno, u malom razlaganju i istovremeno desnom i levom rukom kroz jednu oktavu, u
paralelnom kretanju.
LITERATURA
- V. Vukovi-Terzi: kola za klavirsku harmoniku, I sveska
- M. Barakov: Originalne solistike kompozicije domaih i stranih autora, I sveska
- A. Fakin: kola za klavirsku harmoniku, I sveska
JAVNI NASTUPI
244
1. Jedna lestvica i trozvuk;

2. Dve etide sa zastupljenim razliitim tehnikim problemima desne i leve ruke;
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- U cilju daljeg savladavanja osnovnih muzikih elemenata uenik treba da upozna motiv i reenicu uz jasnije diferenciranje melodije
u diskantu od pratnje u basu, i obratno.
- Upoznavanje osnovnih elemenata dinamikog nijansiranja u praktinom radu kroz upotrebu oznaka: mecopiano, kreendo i
dekreendo.
- Dalje usavravanje ujednaenog rada prstiju desne ruke kroz tehnike vebe, sviranje lakih dvohvata (terce, sekste) sa
jednostavnijim prstoredom i vezivanje prstiju pomou zajednikog tona.
- Tehniko napredovanje leve ruke sa solo-basovima u okviru predvienih tonaliteta. Upoznavanje akordskog mol-basa i ukrtanje
solo-basa sa akordskim basovima. Sviranje lakih dvohvata (terce) na solo-basovima, bez vezivanja.
- Formiranje tona mehom - prvo pritisak dirke, zatim pokret meha - i prekid trajanja tona zaustavljanjem meha na kraju fraze.
- Jednostavnija melodijska kretanja u diskantu i basu naizmenino, uz adekvatno dinamiko nijansiranje, treba da poslui kao
osnovna priprema za polifoniju.
- Primena savladanih elemenata artikulacije uz novi oblik stakata kroz promenu pravca kretanja meha. Tremolo u laganijem tempu,
dinamiki ravnomerno. Akcentiranje tona mehom. Notne vrednosti: esnaestina, punktirana osmina, triola.
- Obrada novih vrsta takta: 4/8, 2/2, 3/2, 4/2 uz kombinacije sa vrstama.
- Nove oznake za tempo: alegro, andantino, adao, lento (ili odgovarajue oznake za lagani tempo), zatim aelerando, piu moso,
meno moso.
- Upotrebu osnovnog (osmostopnog) i tremolo-registra treba dopuniti upotrebom njegovih kombinacija sa navedenim registrima, uz
ukljuivanje na polovini i etvrtini pauze fiksiranim prstoredom.
LESTVICE
- Ce, Ge, De, Ef-dur i upoznavanje sa a-mol lestvicom;
- Dur kroz dve oktave paralelno, trozvuk malo razlaganje i simultano, molska lestvica kroz jednu oktavu paralelno, trozvuk malo
razlaganje i simultano.
LITERATURA
- V. V. Terzi: kola za harmoniku, II sv.
- Z. Raki: kola za harmoniku, II sv.
- M. Krnjevac: kola za harmoniku, II sv.
245

- dvadeset tehnikih vebi - etida;
- est kompozicija razliitih epoha i sadraja.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica;
2. Jedna etida;
III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Detaljnija analiza oblika treba da poslui i kao sredstvo za lake tumaenje notnog teksta, za razvijanje muzike memorije i
diferenciranje rada desne i leve ruke uz kontrapunktski dvoglas desnom rukom - kao priprema za polifoniju.
- Primena savladanih vrsta artikulacije kroz odgovarajui stil i karakter kompozicija.
- Izrazitije diferenciran rad prstiju kod tehnike legata uz rad na brem tempu.
- Obrada jednostavnijih dvohvata (terce, sekste) desnom rukom sa sloenijim prstoredom u brem tempu (uz podmetanje i
prebacivanje prstiju) i osnovne primene levom rukom.
- Upoznavanje ostalih intervala kao i primena ostalih akorada.
- Rad na repeticiji tona desnom rukom sa raznim kombinacijama prstoreda, uz jednostavniju repeticiju levom rukom na solo i
akordskom basu.
- Tremolando u brem tempu.
- Obrada ukrasa: dugi i kratki predudar, mordent, praltriler i krai triler.
- Sloenije kombinacije solo-basa sa akordskim (dur, mol) i primena dominantnog septakorda u akordskom basu.
- Primena triole u kombinacijama sa osminama i obrada sinkope.
- Upoznavanje novih agogikih oznaka i primena ireg dinamikog nijansiranja.
- Primena registra u odnosu na stil i karakter kompozicije uz tehniko ukljuivanje na osminskoj pauzi ili cenzuri fiksiranim
prstoredom.
246
LESTVICE
Sviranje durskih i molskih lestvica do tri predznaka kroz dve oktave u paralelnom kretanju, trozvuk - malo razlaganje i simultano,
upoznavanje oktava simultano.
LITERATURA
- V. V. Terzi: kola za harmoniku, III sv.
- Z. Raki: kola za harmoniku, III sv.
- petnaest tehnikih vebi - etida;
- pet kompozicija razliitih epoha i sadraja.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica;
2. Jedna etida;
3. Jedna polifona kompozicija.

IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Rad na analizi oblika (dvodelna i trodelna pesma, mali prelidijum i drugo) sa elementima polifonije, kroz detaljniju obradu tehnike
dvoglasa u diskantu kao i u odnosu diskant - bas.
- Upoznavanje i sviranje jednostavnijih kompozicija ciklinog oblika (sonatina, svita i slino).
- Detaljnije upoznavanje uenika sa ornamentima i uvod u tehniku ukrasa - dvostruki predudar, grupeto i triler.
- U daljem tehnikom napredovanju uenika treba postii bri tempo kod svih oblika artikulacije, kao i u tremolu uz upotrebu kraih
notnih vrednosti.
247
- Dvohvate i akorde treba koristiti sloenijim prstoredom.

- Upotreba oktava - simultano i izlomljeno - u nizu, sa promenljivim prstoredom.
- Upoznavanje svih solo i akordskih basova, osim umanjenog septakorda i njihovo povezivanje enharmonskim sistemom.
- Skokovi u diskantu i basu uz sloenije elemente orijentacije.
- Ukljuivanje registra na duim notnim vrednostima istovremeno sa poetkom tona, posle osminske pauze ili cezure.
LESTVICE
- Sviranje durskih i molskih lestvica do etiri predznaka kroz dve oktave u paralelnom i suprotnom kretanju, a odgovarajue molske
lestvice kroz dve oktave u paralelnom kretanju.
- Durski i molski trozvuci etvoroglasno u malom razlaganju i simultano.
LITERATURA
- V. V. Terzi: Izbor etida i kompozicija, I sv.
- Z. Raki: kola za harmoniku, IV sv.
- A. Fakin: kola za harmoniku, III sv.
- deset tehnikih vebi - etida;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica;
2. Jedna etida;
4. Jedna ciklina kompozicija ili dve kompozicije razliitog karaktera.
248
V razred
OPERATIVNI ZADACI
- Detaljnije upoznavanje elemenata polifonije (glas, tema, imitacija, odgovor i tako dalje) i tehnikih sredstava kojima se ona
ostvaruje, uz eventualnu upotrebu bariton-basa.
- Rad na analizi oblika: tema sa varijacijama, svita, sonatni oblik, sonatina.
- Rad na sloenijim zahtevima u tremolandu mehom.
- Ukljuivanje registra i tona istovremeno na duim notnim vrednostima bez prethodne pauze.
- Upuivanje uenika na samostalno reavanje lakih problema u primeni prstoreda, raznih naina izvoenja pojedinih vrsta
artikulacije, voenju meha i primeni registara.
- itanje s lista odgovarajuih vebi, etida i komada na tehnikom nivou III-IV razreda.
LESTVICE
- Durske i molske lestvice do pet predznaka kroz dve oktave u paralelnom i suprotnom kretanju, trozvuci u velikom razlaganju i
simultano.
- Dominantni septakord u malom razlaganju i simultano, oktave simultano i lomljeno.
LITERATURA
- Z. Raki: kola za harmoniku, V sv.
- A. Fakin: Marljivi harmonika
- osam etida;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
249
1. Jedna lestvica;
2. Jedna etida;
5. Jedna kompozicija originalno pisana za harmoniku.
VI razred
OPERATIVNI ZADACI
- Sticanje osnovnih pojmova o stilovima preko literature koja se obrauje.
- Obrada sloenijih dvoglasnih polifonih kompozicija, uz eventualnu upotrebu bariton-basa.
- Rad na daljem usavravanju tehnikih i muzikih elemenata kao nerazdvojne celine.
- Postizanje ritmike stabilnosti u vezi sa tehnikom sigurnou u odreenom tempu.
- Ukljuivanje registra na kraim notnim vrednostima bez prethodne pripreme i sloenija primena registra u cilju boljeg muzikog
izraavanja.
- Proveravanje steenog znanja i samostalnosti uenika u radu na jednostavnijoj kompoziciji kroz osnovne elemente interpretacije.
Primena raznih naina izvoenja pojedinih vrsta artikulacije, dinamike i registara u zavisnosti od stila i karaktera kompozicije.
- itanje s lista etida i komada na tehnikom i muzikom nivou IV-V razreda i, eventualno, improvizacija pratnje.
LESTVICE
- Durske i molske lestvice do est predznaka kroz dve oktave u paralelnom i suprotnom kretanju.
- Durski i molski trozvuci, dominantni i umanjeni septakordi u velikom razlaganju i simultano kroz dve oktave u paralelnom kretanju.
- Sve durske lestvice u tercama i sekstama - odnos izmeu diskanta i basa - kroz dve oktave u paralelnom i suprotnom kretanju.
- Sviranje oktava simultano i izlomljeno. Hromatska lestvica - informativno kroz jednu oktavu, u paralelnom kretanju.
LITERATURA
- Z. Raki: kola za harmoniku, VI sv.
- A. Fakin: Marljivi harmonika
250
- osam etida;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica;
2. Jedna etida;
5. Jedna kompozicija originalno pisana za harmoniku.

Prilikom postavljanja odnosa izmeu programskih zahteva i planiranog gradiva treba imati u vidu sve osnovne osobine uenika.
Prilagoavanje navedenih programskih zahteva sposobnostima uenika i njegovom interesovanju ujedno usmerava ka kvalitetnijoj
literaturi i sluanju odgovarajuih kompozicija na nivou uzrasta. Sve zahteve treba ostvariti kroz manji ili vei broj jednostavnijih,
odnosno sloenijih primera, zavisno od mogunosti uenika.
Tehnike elemente lestvica i akorada, raznih vebi i etida treba koristiti za odgovarajue postupno napredovanje i ovladavanje
osnovnim oblicima tehnike postavke. Treba postii odreeni tempo kroz ujednaeni rad prstiju u tehnikim vebama i etidama, kao
i rad na tehnici meha. Rad na tehnici meha se prilagoava odreenoj artikulaciji, stilu i kompletnom muzikom izraavanju,
adekvatno uzrastu uenika.
Transkribovane kompozicije starih majstora koriste se putem upoznavanja stila, kao priprema za polifoniju i kasniji razvoj sloenije
Razni komadi i jednostavne cikline forme su potrebne za poetni razvoj muzike mate, smisla za oblik i tonske boje, kao i
koncentracije kod uenika.
Upotreba registara treba da bude pravilno postavljena u odnosu na pojedine muzike i tehnike zahteve. Negovanje kvaliteta tona,
ritmiko-metrike stabilnosti, memorije, dinamike, agogike i ostalih elemenata ak i kod najjednostavnijih primera kolske literature
je vano za formiranje kompletne muzike linosti uenika na nivou njegovog uzrasta i mogunosti.
DUVAKI INSTRUMENTI
FLAUTA
CILJ
251
koli.
ZADACI
- Upoznavanje istorijskog razvoja flaute, tehnikih mogunosti i primene.
- Stvaranje potrebe kod uenika za stalnim sticanjem novih saznanja u oblasti flautske muzike i literature.
- Razvijanje elje za sluanjem flautske muzike, kao i potrebe za stalnim praenjem flautskih tokova, kako u naoj zemlji tako i u
svetu.
- Stvaranje potrebe kod uenika da kroz sviranje flaute iskau svoj svet, sposobnosti i znanje kroz razne vidove javnih nastupa.
- Izgradnja navike poseivanja koncerata klasine muzike.
- Upoznavanje sa viestrukom primenom flaute u orkestru, kamernim sastavima, kao i solistiki.
- Ovladavanje pravilnom tehnikom disanja.
- Kontrola tona i vladanje elementima tona: kontrola intonacije, dinamika f-p p-f, vibrato.
- Sviranje u esnaestinama u razliitim artikulacijama i ritmizacijama.
- Razvoj sposobnosti da se primeni steeno znanje na novom muzikom materijalu.
- Osposobljenost za samostalni rad (vebanje).

I razred
OPERATIVNI ZADACI
Upuivanje uenika u osnove sviranja na flauti i to:
- pravilnom postavkom instrumenta;
- vebanjem tehnike disanja i emitovanja tona;
252
- ovladavanjem prstoredom i tonovima iz prve i dela druge oktave preko odgovarajuih vebi, kao i kraih kompozicija uz klavirsku
pratnju odgovarajueg sadraja i teine.
LESTVICE
Upoznavanje sa tonalitetima u okviru savladanog tonskog opsega, u razliitim artikulacijama u celim notama, polovinama i laganim
etvrtinama.
LITERATURA
- LJ. Dimitrijevi: kola za flautu za I razred - izbor
- Tafanel i Gober: Kompletna metoda za flautu
- vebe, etide i komadi slinog sadraja i teine, prilagoeni uzrastu poetnika;
- izbor nekoliko jednostavnih komada uz klavirsku pratnju iz zbirke Hrestomatija I.
JAVNI NASTUPI
NAPOMENE
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Stalni rad na kontroli ispravno postavljenog disanja.
- Rad na kvalitetu tona, proirivanju tonskog obima i istoj intonaciji.
253

LESTVICE
Durske do dva predznaka, sa toninim kvintakordima, u razliitim artikulacijama i laganim etvrtinama (u savladanom tonskom
opsegu).
LITERATURA
- M. Mojs: Flautista poetnik, 3-7
- LJ. Dimitrijevi: kola za flautu - izbor
- G. Gariboldi: Kompletna metoda za flautu
- Hrestomatija I: Izbor nekoliko komada uz klavirsku pratnju.
- vebe, etide i komadi slinog sadraja i teine, prilagoeni uzrastu uenika.
JAVNI NASTUPI
3. Jedna kompozicija po slobodnom izboru, napamet.
NAPOMENA
III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Stabilizacija tona druge oktave i postavka dela tree oktave.
- Zapoeti sa kontinuiranim radom na tonskim i tehnikim vebama.
- Upoznati uenika sa odgovarajuom pripremom za javni nastup, kao i sa nizom kompozicija za izvoenje uz pratnju klavira
odgovarajueg sadraja i teine.
LESTVICE
Durske i molske do tri predznaka, sa tonikim kvintakordima, u obrtajima, u savladanom tonskom opsegu (dve oktave), u razliitim
artikulacijama, u obimu dve oktave u etvrtinama i osminama (napamet).
254
LITERATURA
- Hrestomatija I: Izbor nekoliko komada uz klavirsku pratnju
- G. Gariboldi: Prve vebe (poetne)
- G. F. Teleman: Menuet II iz Svite u a-molu
- J. L. Dusek: Menuet
- P. Nikoli: Andantino
Tehnike vebe, etide i komadi slinog sadraja i teine.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim kvintakordima, u etvrtinama i osminama, napamet;

IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Ovladati celokupnim registrom instrumenta.
- Osnovno dinamiko nijansiranje.
- Vibrato.
- Rad na kvalitetu tona, i istoj intonaciji.
LESTVICE
255
Durske i molske do etiri predznaka sa toninim kvintakordima, u obrtajima, u razliitim artikulacijama, u obimu dve oktave, u
osminama i laganim esnaestinama (napamet).
LITERATURA
- M. Mojs: Flautista poetnik od 10 i dalje
- M. Mojs: 24 male etide
- G. Gariboldi: Minjon etide, op. 131
- V. A. Mocart: Arija Tamina iz opere "arobna frula"
- V. Pop: Arabela
- Veber: Ciganski kaprio
- G. Tihomirov: Mala koranica
- E. Keler: Mazurka
- V. Pop: panska igra
- M. Mojs: Sarabanda
- Musorgski: Gopak
Tehnike vebe, etide, komadi i sonate slinog sadraja i teine. JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim trozvucima u osminama i esnaestinama, napamet;
V razred
OPERATIVNI ZADACI
- Rad na kvalitetu tona i istoj intonaciji.
256

LESTVICE
- Durske lestvice do pet predznaka, sa toninim kvintakordom, u obrtajima, u razliitim artikulacijama, u osminama i laganim
esnaestinama.
- Hromatika - postavka (napamet).
- Upoznati uenika sa nainom sviranja dvostrukog jezika. Dinamika. Vibrato.
LITERATURA
- M. Mojs: 25 melodijskih etida
- G. Gariboldi: 20 malih etida, op. 132
- V. Pop: panska serenada
- K. Debisi: Mali crnac
- A. Tomazi: Mali korzikanski pastir
- M. Jelianin: Nokturno i Skerco
- J. Andersen: Skercino
- Monjuko: Preslica
- M. Pot: Siilijana
- J. Donon: Pan
- L. Vajner: Igra lisice
- R. Valentajn: 12 sonata - izbor
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim kvintakordima u osminama i laganim esnaestinama, napamet;
3. Jedno delo uz klavirsku pratnju, napamet.
257
VI razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznati uenika sa nainom sviranja dvostrukog i trostrukog jezika.
- Obnoviti sve nauene tonalitete sa novim tehnikim zahtevima.
- Obraditi etide u svim tonalitetima, koje po svojim zahtevima omoguavaju dalji razvoj tonskih i tehnikih mogunosti uenika.
- Nastaviti rad na tonskim i tehnikim vebama.
LESTVICE
- Durske i molske lestvice (svi tonaliteti) sa toninim trozvucima, dominantnim i umanjenim septakordima, u obrtajima, u razliitim
artikulacijama, u obimu od dve oktave u esnaestinama.
- Lestvice svirati razvijeno.
- Hromatika - razvijanje u razliitim ritmikim pokretima.
- Napamet.
LITERATURA
- Tafanel i Gober: Tehnike vebe
- G. Gariboldi: 20 raspevanih etida, op. 88
- LJ. Dimitrijevi: kola za flautu za IV razred - izbor
- K. V. Gluk: Arija iz opere "Orfej"
- F. Gosek: Tamburin
- E. Pesar: Andaluzija
- E. Keler: Romansa
- G. Fore: Siilijana, op. 78
- B. Godar: Alegreto, op. 116
- . Demersman: Venecijanski karneval
- M. Logar: Pastorala
- G. F. Hendl: Sonata Ef-dur ili ge-mol
- B. Marelo: Sonata Be-dur, ili de-mol
- G. F. Teleman: Sonata: Ef-dur
258
- A. Vivaldi: Koncert broj V u Ef-duru, op. 10

JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim kvintakordima, dominantnim i umanjenim septakordima u esnaestinama,
hromatika, napamet;
3. Jedno delo za izvoenje uz pratnju klavira, napamet.

U nastavi flaute posebnu panju treba usmeriti na oblikovanje tona i njegovu pravilnu postavku kroz upoznavanje sa osnovama
tehnike disanja i pravilnu impostaciju. Od samog poetka primeniti sve elemente koji se odnose na pravilno uzimanje vazduha i
njegovo racionalno korienje kroz odgovarajue oblikovanje usana. Posebnu panju obratiti na tonske vebe u duim notnim
vrednostima preko kojih uenik treba tokom kolovanja u osnovnoj muzikoj koli da ovlada tonovima flaute podjednako zvuno i
kvalitetno. Uporedo sa tonskim raditi i na tehnikim vebama koje poev od jednostavnijih ka sloenijim, doprinose razvoju svih
tehnikih elemenata vladanja instrumentom. Posebnu panju usmeriti na sviranje vebi u razliitim artikulacijama.
U toku kolovanja obraditi sve tonalitete kako durske tako i molske.
U radu na etidama, bez obzira na godinu uenja, uvek i do kraja insistirati na potpunom ovladavanju svakim tehnikim i tonskim
zahtevom koji je sadran u notnom tekstu. Uputiti uenika na analitian pristup rada koji se odnosi na tonalitet i eventualne
predznake u toku same vebe, sloenije ritmike, tehnike i tonske elemente kao i rad na pojedinim pasaima koji zahtevaju
posebnu panju. Kod uenika preko etida raznovrsnog sadraja i zahteva razvijati urednost u vebanju, potovanje svake note i
oznake u notnom tekstu koje se odnose na tempo, dinamiko i agogiko nijansiranje.
U radu sa komadima uz pratnju klavira, od samog poetka kod uenika razvijati oseanje za interpretaciju koja u sebi sadri
osnovne stilske karakteristike kompozicije i kroz pravilno usmeravanje omoguiti ueniku razvijanje njegove sposobnosti da u
potpunosti izrazi svoju muzikalnost.
Neophodno je panju uenika usmeriti na intonaciju i isto sviranje koje moe omoguiti samo pravilna postavka instrumenta i
TEORETSKI PREDMETI
Nastava teoretskih predmeta za uenike oteenog vida osnovne muzike kole traje osam godina za klavir i harmoniku i obuhvata
I i II pripremni razred, solfeo od I-VI razreda po sistemu redovne osnovne muzike kole, kao i program teorije muzike u VI
razredu.
Za uenike flaute, nastava teoretskih predmeta traje est godina i odvija se prema programu Odseka za klasinu muziku.
Nastava se odvija u grupama od est uenika.
I pripremni razred
259
OPERATIVNI ZADACI
- Pevanje pesama po sluhu - pesme za decu i izvorne narodne pesme. Vebe muzike memorije. Usmeno opaanje lakih
melodijskih motiva. Pevanje grupno i pojedinano. Sluanje muzike za decu sa instrumentima, sa magnetofona, gramofonskih
ploa, kasete, kompakt diska. Sluanje pria i drugih tekstova za decu uz muziku ilustraciju i literaturni prikaz sluanja muzike.
- Muziko stvaralatvo za decu - improvizacija melodije na zadati tekst. Muzike igre za decu - igre za razvijanje sluha i igre od
znaaja za samostalno kretanje i orijentaciju u prostoru.
- Osobine tona: jaina, visina, trajanje i boja. Zvuk - odreen i neodreen. Razlikovanje i uoavanje zvuka iz razliitih zvunih izvora
- zvukovi iz prirode, zvukovi predmeta razliitih materijala i namena.
- Korienje zvuka za dobru orijentaciju u prostoru.
- Razvijanje ritma. Opaanje lakih ritmikih motiva.
- Prikazivanje melodije pokretom. Prikazivanje ritma pokretom.
- Obrada brojalica u razliitim kombinacijama. Taktiranje taktova 2/4, 3/4, 4/4.
- Organizovanje raznih aktivnosti kojima nastavnik smatra da e probuditi kreativnu matu uenika.
- Na kraju kolske godine uenik se izvodi na kontrolni ispit.
II pripremni razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Primeri u notnom sistemu na Brajevom pismu.
- Ce-dur lestvica.
- Osnovna jedinica za brojanje - etvrtina note. Taktovi 2/4, 3/4, 4/4. Promena taktova. Notne vrednosti: cela, polovina, polovina s
takom, etvrtina note i odgovarajue pauze. Ligatura.
- Opaanje melodijskih motiva u okviru gradiva izvedenih na klaviru ili glasom. Usmeni melodijski diktat. Pevanje lakih melodijskih
motiva. Pevanje pesmica sa tekstom.
RITAM
Osnovna jedinica za brojanje - etvrtina nota. Taktovi: 2/4, 3/4, 4/4. Notne vrednosti i odgovarajue pauze kao u melodici. Promena
taktova. Ligatura. Usmeni ritmiki diktat.
TEORIJA
Lestvica tetrahord, stupanj, stepen, polustepen.
ISPITNI PROGRAM
1. Opaanje tonova i melodijskih motiva;
2. Jedna melodijska veba;
3. Jedna ritmika veba.
260
SOLFEO
CILJ
ZADACI
- Razvoj shvatanja muzike i muzikog pisma sa razvojem muzikog miljenja.
ritam, diktati).

I razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Dalja obrada Ce-dur tonaliteta. Novi tonalitet Ge i Ef-dur.
- Osnovna jedinica za brojanje - etvrtina note.
- Taktovi: 2/4, 3/4, 4/4. Promena taktova.
- Notne vrednosti: cela, polovina, polovina s takom i etvrtina note i odgovarajue pauze.
- Dvodelna podela osnovne jedinice brojanja: sve figure jednostavnijeg izgleda, sinkopa i kontrtan.
motiva, primera i kanona. Pevanje pesmica sa tekstom.
RITAM
Osnovna jedinica za brojanje - etvrtina note. Taktovi 2/4, 3/4, 4/4. Notne vrednosti i odgovarajue pauze kao i u melodici. Promena
taktova. Osnovna jedinica brojanja: sve figure jednostavnijeg izgleda, sinkopa i kontrtan i odgovarajue pauze. Usmeni ritmiki
diktat.
TEORIJA
Dalja obrada lestvice - tetrahord, stupanj, stepen, polustepen. Predtakt. Povisilice, snizilice, razreilice.
ISPITNI PROGRAM
1. Opaanje tonova i melodijskih motiva u tonalitetu ispitne vebe;
261
2. Melodijska veba u jednom od preenih tonaliteta - uenik izvlai primer na ispitu;

3. Jedna ritmika veba.
II razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Obnavljanje: utvrivanje preenih tonaliteta, Ce, Ge i Ef-dur, primeri iz literature i pesme sa tekstom.
- Postavka: a, de i e-mol, sve tri vrste mola; obratiti panju na tetrahorde i skokove u sve stupnjeve.
- Priprema: De i Be-dur - ilustrativni primeri iz odgovarajue literature, pevanje lestvica i kadence.
- Primeri iz literature (gradivo za II razred) kompozicije sa klavirskom pratnjom i dvoglas.
- Radne improvizacije.
RITAM
- Metrike vrste i ritmike figure: jedinica brojanja - etvrtina, osmina i etvrtina sa takom.
- Novi taktovi 2/8, 3/8, 4/8 i 2/2 - i samo dvodelna podela i 6/8 priprema samo osnovne figure. Dalja obrada etvorodelne podele
(ritmika jedinica - etvrtina) i obnavljanje osnovnih figura (ritmika jedinica osmina), primena lukova, pauza, uzmaha i predtakta.
Promena vrste takta u dejim pesmama sa tekstom. Punktirana i obrnuto punktirana figura na ritmikoj jedinici.
- Nain izvoenja: ravnomerno i ritmiko itanje, manuelna reprodukcija ritma.
- Opaanje i intoniranje tonova i motiva u obnovljenim i novim tonalitetima.
- Opaanje i intoniranje durskog i molskog kvintakorda - intoniranje svih durskih i molskih kvintakorada na osnovnim tonovima.
- Opaanje i intoniranje male i velike terce i iste kvinte sa tendencijom vezivanja za tonalitet.
- Opaanje durskog, molskog i harmonskog tetrahorda i intoniranje.
- Prepoznavanje ritmikih i melodijskih motiva (prema gradivu).
- Opaanje metra pesama sa tekstom i u primerima iz literature.
TEORIJA MUZIKE
- Utvrivanje gradiva iz I razreda usmenim vebama - intervali, tetrahordi i lestvice.
- Vrste intervala do kvinte durski i molski kvintakord na osnovnim tonovima.
- Princip izgradnje durskih i molskih lestvica.
- Dominantni tetrahord u molu, usmene i pismene vebe.
- Proirivanje znanja iz muzike terminologije i uvoenje jednostavnih definicija.
262
III razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Obnavljanje: utvrivanje preenih tonaliteta i postupno uvoenje skokova u tonove subdominantne funkcije, kroz instruktivne
vebe i primere iz literature. Kompozicija sa klavirskom pratnjom, pevanje dvoglasa. Improvizacije.
- Obrada: Be-dur, ge-mol, De-dur, ha-mol, A-dur lestvice.
- Priprema: ce-mol, E-dur, Ef-mol. Pevanje lestvica, kadence, melodijskih motiva i jednostavnih primera u duru i istoimenom molu
(Ge-dur i ge-mol, Ce-dur i ce-mol, De-dur i de-mol i A-dur i a-mol).
- Ilustrativni primeri iz literature.
- Tehnike vebe: pevanje hromatskih skretnica i prolaznica uz harmonizaciju. Transponovanje motiva kroz sve preene tonalitete
(videti metodsko uputstvo).
RITAM
- Metrike vrste i ritmike figure: 6/8 - sve osnovne kombinacije i primena lukova i pauza (bez podele trodela). Informativno
poreenje 2/4 sa 6/8.
- Obnavljanje i proirivanje znanja iz dvodelne i etvorodelne podele sinkopa na dve i na jednoj jedinici, etvorodelna podela osmine
i polovine kao ritmike jedinice. Triola. Utvrivanje punktiranog ritma.
- Ravnomerno i ritmiko itanje: ravnomerno poveanje brzine itanja uz obeleen tempo. Ritmiko itanje lake ritmike figure i
obeleen tempo. Umeren i umereno brzi tempo. Ritmiko itanje instrumentalne literature.
- Opaanje i intoniranje tonova i motiva iz melodike.
- Prepoznavanje i zapisivanje ritmikih motiva, odreivanje metra i zapisivanje ritmike okosnice.
- Melodijsko-ritmiki diktat jednostavne fakture po dvotaktima.
- Intoniranje dominantnog septakorda u obraenim tonalitetima (iz instrumentalnu literature) sa razreenjem u toniku.
TEORIJA MUZIKE
- Durske lestvice do etiri predznaka a molske do dva i ce-mol.
- Kvintakordi na glavnim stupnjevima u obraenim tonalitetima.
- Intervali - imena, vrste, zvunost do oktave. Utvrivanje durskih i molskih kvintakorda na svim osnovnim tonovima.
ISPITNI PROGRAM
1. Usmeni melodijski diktat u tonalitetima do dva predznaka;
2. Provera znanja iz teorije: lestvice, tetrahordi, imena i vrsta intervala, durski i molski kvintakord;
263
3. Melodijska veba (tonaliteti obraeni u I, II i III razredu);

4. Parlato: violinski i bas klju. Preeno gradivo iz I, II i III razreda.

IV razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Obnavljanje: tonaliteti iz prethodnih razreda sa primenom skokova, laganih i brzih tempa, veih muzikih fraza. Vieglasni primeri,
kompozicije sa klavirskom pratnjom i iz literature. Improvizacija.
- Obrada: fis-mol, Es-dur, ce-mol, E-dur, cis-mol, As-dur i ef-mol uz primenu instruktivnih vebi i primera iz literature.
- Dalji rad na hromatskim skretnicama i prolaznicama - tip tehnikih vebi.
RITAM
- Utvrivanje gradiva treeg razreda kroz parlato i diktat.
- Nove mere i figure: 6/8 sa prostom deobom trodela, 6/4 bez deobe. Sinkopirani ritam u vrstama parne distribucije. Dvostruko
punktirana i obrnuto punktirana figura na dve ritmike jedinice. Sukobljavanje triole i punktiranih figura na jedinici brojanja.
- Ravnomerno itanje u dva sistema i u jednom sa promenama kljua.
- Ritmiko itanje etida i primera iz literature sa primenom svih tempa.
- Opaanje i intoniranje lestvinih tonova i motiva iz melodike i njihovo zapisivanje. Opaanje abecedom i bez pevanja apsolutnih
visina.
- Opaanje dominantnog septakorda i umanjenog.
- Opaanje i intoniranje konsonantnih kvintakorada i njihovih obrtaja kao i opaanje i intoniranje timova.
- Ritmiki i melodijski diktat u okviru gradiva.
TEORIJA MUZIKE
- Utvrivanje obrtaja intervala do oktave.
- Obrada molskih lestvica do etiri predznaka.
- Postavka lestvinih kvintakorada u prirodnom, harmonskom i melodijskom molu.
- Utvrivanje lestvinih kvintakorada u durskoj lestvici. Mali durski septakord na dominanti u duru i molu, a umanjeni septakord u
molu sa razreanjem sve u obraenim tonalitetima.
V razred
264
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Obnavljanje: utvrivanje tonaliteta od dva do etiri predznaka, melodijske vebe i primeri iz literature. Vieglasno pevanje i
kompozicije sa klavirskom pratnjom.
- Informativno: modulacije u dominantne durske tonalitete i paralelni mol, poetni tonalitet sa jednim predznakom: Ce-Ge-Ce-dur, EfCe-Ef-dur, a-Ce-a-mol.
- Nove lestvice: Ha-dur, Des-dur i be-mol. Pevanje melodijskih primera u duru i istoimenom molu (mutacija). Pevanje narodnih
pesama sa tekstom u osnovnim merama i narodnim ritmovima. Transponovanje motiva.
RITAM
- Metrike vrste i ritmike figure: sloenija podela trodela u taktovima 6/8 i 9/8 sa lukovima i pauzama. Siilijana i tirana.
Uporeivanje 6/4 sa 3/2. Utvrivanje triole uzmaha i predtakta. Postavka triole na polovini ritmike jedinice. Narodni ritam 5/8, 7/8 i
9/8 sa jednim trodelom.
- Ravnomerno i ritmiko itanje.
- Opaanje pojedinanih tonova motiva i timova u svim tonalitetima. Opaanje i intoniranje umanjenog i prekomernog kvintakorda
sa razreenjem i vezivanjem za tonalitet.
- Opaanje intoniranje prekomerne i umanjene kvinte sa razreenjem.
- Intoniranje dominantnog septakorda i umanjenog septakorda.
- Ritmiki i melodijski diktati iz gradiva ritma melodike.
TEORIJA MUZIKE
- Sve lestvice i lestvini kvintakordi. Kadence dura i sve vrste mola. Postavka mol-dura.
- Utvrivanje i proirivanje znanja: obrtaji konsonantnih kvintakorada, postavka umanjenog i prekomernog kvintakorda. Dominantni
septakord i obrtaji. Termini i ornamentika.
VI razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Obnavljanje i utvrivanje preenih tonaliteta.
- Obrada: Fis-dur, Ges-dur i es-mol. Pevanje lestvinih kvintakorda, timova i kadenci svih tonaliteta do sedam predznaka.
- Hromatske skretnice i prolaznice, mutacije u melodijskim primerima (dijatonska modulacija i dalje informativno). Vieglasni primeri i
kanoni, kompozicije sa klavirskom pratnjom. Improvizacija.
- Pevanje srpskih narodnih pesama.
RITAM
265
- Ritmiko itanje etida instrumentalnog tipa iz gradiva VI razreda. Primena promene kljua ili dva sistema. Manuelno izvoenje
ritma postavka duole.
- Novo gradivo: narodni ritmovi 8/8 uz obnavljanje 5/8, 7/8 i 9/8. Ritmika jedinica esnaestina 6/16.
- Suprotstavljanje 5/4 sa 6/4 i 2/2 u umerenom laganom tempu.
- Opaanje i intoniranje kompletnog preenog gradiva od prvog razreda.
- Opaanje apsolutnih visina u prvoj, drugoj i maloj oktavi.
- Opaanje i intoniranje umanjenog kvintakorda sa obrtajima.
- Opaanje i intoniranje malog durskog septakorda sa obrtajima i umanjenog septakorda sa razreenjem.
- Opaanje i intoniranje povezati za tonalitet.
- Ritmiki i melodijski diktat.
ISPITNI PROGRAM
1. Diktat do etiri predznaka;
2. Usmeni deo:
- melodijska veba tonaliteti do etiri predznaka (skretnice, prolaznice i mutacija);
- parlato: promena kljua, violinski i bas, sa svim ritmikim figurama.

Osnovni didaktiko-metodiki postupci obuhvataju razvijanje zvunih predstava s notom slikom, kako za oblast melodike tako i za
Primeri se obrauju po sluhu, u poetnim razredima, ili iz notnog teksta, naravno, uz pomo nastavnika, a i pevanjem solmizacionim
slogovima uz taktiranje. Svaka nova nastavna oblast praena je navedenim postupcima, koji se potom prenose na opaanje
Ostale discipline, teorija, opaanje, intoniranje sa diktatom, usko se povezuju sa nastavnim gradivom iz melodike i ritma, naroito u
prva dva razreda. Za sve godinje ispite, estogodinjeg, etvorogodinjeg i dvogodinjeg obrazovanja ispitne vebe i zadatke ne
pie predmetni nastavnik ve su istovetne za sve uenike i zadaje ih aktiv nastavnika solfea.
266
imenovanjem tonova.
ortografiju.
diktatima.
MELODIKA
vie tonova.
267
TEORIJA MUZIKE
CILJ
odnosno pevanja.
ZADACI
VI razred
OPERATIVNI ZADACI
- Tonaliteti.
- Obrada intervala.
- Ornamenti.
GRADIVO
Utvrivanje pojmova i termina obraenih u prethodnim razredima, njihovo definisanje i sistematizacija (linijski sistem, kljuevi, ton i
njegove osobine, metar i metrike oznake, odnosno vrste takta, interval, akord - trozvuk i etvorozvuk, tetrahord, lestvica, tonalitet).
Novo gradivo: muzika fraza, fraziranje, agogika, artikulacija, dinamika, tempo s odgovarajuim italijanskim nazivima.
Lestvice: teorijsko obnavljanje svih dijatonskih lestvica, uporeivanje istoimenih i paralelnih tonaliteta, uporeivanjem lestvica
udaljenih za hromatski polistepen (De-des, Ce-cis) i enharmonskih lestvica (Des-Cis, Ges-Fis, Be-Ais).
Postavka mol-dura.
Lestvini kvintakordi.
268
Intervali: intervali do oktave i njihovi obrtaji.

Sloeni intervali.
Hromatske promene intervala i njihova razreenja (umanjeni i prekomerni intervali).
Karakteristini lestvini intervali.
Trozvuci i etvorozvuci: obnavljanje konsonantnih kvintakorada i njihovih obrtaja i postavka umanjenog i prekomernog kvintakorda.
Osnovni oblik i obrtaji MD7 - vezati u tonalitetu za dominantu. Umanjeni, poluumanjeni i mali molski septakord na odgovarajuim
stupnjevima u tonalitetu. Postavka septakorada u osnovnoj durskoj i molskoj lestvici.
Mnogostranost tonova i durskog kvintakorda.
Ortografija i ornamentika: vebe pravilnog pisanja. Osnovni ukrasi i figure.
ISPITNI PROGRAM
1. Intervali, lestvice, akordi i ortografija.
2. Intervali i akordi i njihovi obrtaji; mnogostranost tonova i durskog kvintakorda;
- poznavanje termina i definicija; poznavanje svih oznaka koje prate notni tekst.

Teorija muzike je poseban predmet u zavrnom razredu estogodinje kole. Od prvog do petog razreda estogodinje kole teorija
muzike prati svaku postavku i obradu metodske jedinice, kako u melodici i ritmu, tako i u intoniranju, opaanju i diktatima.
(obeleavanje notnih trajanja i pauza, vrste takta). Redosled notnih tonova, izgovor solmizacijom i abecedom uspeno je savladan
teorijsku izgradnju svih dijatonskih lestvica.
Ve u I razredu se moe postaviti princip izgradnje durskih lestvica: na poznati gornji (dominantni) tetrahord Ce-dura dodavanjem
navie tetrahorda sa polustepenom na kraju niza, dobija se Ge-dur lestvica (kvintni krug navie), i suprotan smer - od toninog
tetrahorda Ce-dura sputanjem jo jednog tetrahorda sa istim rasporedom celih stepena i polustepena dobijamo Ef-dur (kvintni krug
nanie). Hromatske promene osnovnih tonova dogaaju se u smeru kretanja - kod lestvica sa povisilicama u gornjem tetrahordu
(voica), a kod lestvica sa snizilicama u donjem tetrahordu (subdominanta).
postavljenih harmonskih funkcija (T-SD-D) u poetnom razredu obraivati kadencu harmonskog mola. Obradama svih vrsta molske
269
pronalaenje jednog tetrahorda u vie lestvica, i drugo.
1.5.2. etvorogodinje muziko obrazovanje i vaspitanje

DUVAKI INSTRUMENTI
(klarinet, truba)
CILJ
koli.
ZADACI
- Razvijanje ljubavi i interesovanja kod uenika prema: muzici, instrumentu, knjizi.
- Nastupanje.
KLARINET
I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznati uenike sa karakteristikama, delovima i odravanjem klarineta.
270
- Obratiti panju na pripremu usnika i trske za sviranje kao i njihovo odravanje.

- Formiranje ambaure.
- Postavka tehnike disanja.
- Rad jezika.
- Upoznavanje vrednosti cele note, polovine, etvrtine i osmine.
LESTVICE
- Nauiti durske i molske lestvice do dva predznaka sa toninim trozvukom.
- Ge-dur i Ef-dur svirati kroz dve oktave.
- Skale svirati u laganim etvrtinama, napamet.
ETIDE
- Bruno Brun: kola za klarinet, (Prosveta, Beograd), prva polovina I sveske
i/ili neka druga kola adekvatne teine.
KOMADI IZ ZBIRKI:
- Hraovec: Mladi klarinetist, I sveska,
- Mali komadi, (ot, 4715),
i/ili drugi komadi adekvatne teine.
- dve lestvice;
- petnaest etida;
JAVNI NASTUPI
271
NAPOMENE
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Vebanje dugih tonova i intervala od e malo do ce3.
LESTVICE
Durske i molske lestvice do tri predznaka sa toninim trozvukom.
ETIDE
- Bruno Brun: kola za klarinet, (Prosveta, Beograd) druga polovina I sveske
KOMADI IZ ZBIRKI
- Hraovec: Mladi klarinetist, II sveska
- dvadeset etida;
JAVNI NASTUPI
LITERATURA
272
- Bruno Brun: kola za klarinet, I sveska

- Radivoj Lazi: Uim klarinet I i deo II sveske
- Bruno Brun: Mali komadi
- R. Lazi i V. Perii: Raspevani klarinet I, Vedri dani u muzikoj koli, Laki klarinetski dueti I
- Milo Geri: Izbor malih komada
- Mali komadi, (ot, 4715)
- Strana literatura adekvatne teine po izboru nastavnika.
ISPITNI PROGRAM

III razred
OPERATIVNI ZADACI
LESTVICE
- Durske i molske lestvice do etiri predznaka sa toninim trozvukom, dominantnim i umanjenim septakordima.
- Hromatska lestvica od e malo do ce3.
ETIDE
- Bruno Brun: kola za klarinet (Prosveta, Beograd), II sveska
Prethodni
KOMADI IZ ZBIRKI
- Bruno Brun: Izbor malih komada (Prosveta, Beograd) i/ili drugi komadi adekvatne teine.
- deset lestvica;
273
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim trozvukom, dominantnim i umanjenim septakordima, napamet;
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
LESTVICE
- Sve durske i molske lestvice sa toninim trozvukom, dominantnim i umanjenim septakordom.
- E-dur, Ef-dur, Ge-dur i Fis-dur svirati kroz tri oktave.
- Hormatska lestvica od e malo do ge3.
ETIDE
- Bruno Brun: kola za klarinet (Prosveta, Beograd), III sveska i/ili neka druga kola adekvatne teine.
KOMADI IZ ZBIRKI
- Bruno Brun: Izbor malih komada (Prosveta, Beograd),
- J. Lanselot i A. Klasens: Klasini klarinet (M. Kombre, Pariz, sveske Ce i De)
- trideset etida;
JAVNI NASTUPI
274
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna durska i jedna molska lestvica sa toninim trozvukom, dominantnim i umanjenim septakordom, napamet;
TRUBA
CILJ
koli.
ZADACI
Postavljanje optimalne i stabilne osnove za uspean i nelimitiran razvoj potencijalog reproduktivnog umetnika, pri emu perspektiva
razvoja i umetniki dometi ne smeju zavisiti od sluajnosti spontane postavke duvanja. U tom cilju je neophodno u I razredu veoma
polako, pedantno i temeljito ovladavati svakim pojedinim elementom osnova tehnike duvanja, kao i bazinim elementima optimalne
koordinacije intelektualnog, emocionalnog, fiziolokog i fizikog aspekta sviranja na duvakom instrumentu.
Postavljanje osnova za optimalnu koordinaciju intelektualnog, emocionalnog, fiziolokog i fizikog aspekta sviranja na duvakom
instrumentu:
- stabilnost;
- relaksacija;
- smirenost;
- efikasnost;
- vertikala tela;
I razred
275
OPERATIVNI ZADACI
- Ovladavanje osnovama vetine disanja.
b) forsiranim pretklonom sa punim pluima;
- Svesno ovladavanje dijafragmom. Formiranje dugog, stabilnog, mirnog, ujednaenog toka vazduha dugim i tihim izdravanjem
suglasnika "SSS" u stojeem stavu.
- isputanje vazduha kroz stisnute usne u optimalnoj poziciji za duvanje - bez ataka;
- zujanje drugog tona, nanoenje instrumenta, udisaj, atakiranje tona slogom "tu";
- atakiranje tona kod zujanja sa upotrebom sloga "tu";
usniku mora imati prirodnu zvunost, a visina tona treba biti u optimalnom registru za poetak sviranja na instrumentu, G1'-C2).
- irenje opsega na usniku, preko glisanda.
276
instrumentu:
sviranje iz nota na usniku.
Dranje instrumenta:
- Zujanje tona Ce1 ili Ge1, nanoenje instrumenta na zujanje usnikom i skidanje instrumenta, sve bez promene visine tona. Ton na
instrumentu mora imati punu zvunost, sa gustim i kompaktnim tonskim jezgrom, dobrom projekcijom i solidnim volumenom.
- Sviranje iz nota postavljenog tona (paziti na zvunost).
- Po istom sistemu po kojem je postavljan prvi ton postavljati i ostala etiri tona, jedan po jedan i kombinovati ih sa svim ranije
nauenim tonovima.
Postavljanje kontrole sviranja:
277

- Stabilizacija kontrole elementarnih artikulacija.
- Poetak rada na fleksibilnoj tehnici alikvotnog preduvavanja.
- Rad na tehnikim vebama.
- etiri durske skale u jednoj oktavi.
JAVNI NASTUPI
LITERATURA
- Dubravko Markovi: Pripremne vebe za trubu
- Dubravko Markovi: Poetne vebe za trubu
- arls Kolin: Poetne studije a trubu
- A. Mitronov: kola a trubu
- ore Toi: Kompozicije sa klavirskom pratnjom ili neka druga odgovarajua literatura.
1. Jedna lestvica;
NAPOMENE
Smotre u toku kolske godine i obavezni javni nastupi ne podleu konvencionalnom, numerikom nainu ocenjivanja. Njihova svrha
je da omogue javni uvid u kvalitet nastavnikovog rada i proces uenikovog razvoja i napretka, kao i da budu neophodan poligon za
uenikovo rano sticanje izvoakog iskustva.
II razred
OPERATIVNI ZADACI
278

- Postupno i paljivo irenje opsega.
- Minimalni opseg: malo fis do ce2.
- Rad na alikvotnom preduvavanju u 7 pozicija u polovinama.
- Poetak pedalnih tonova.
LESTVICE
- Ce-dur kroz jednu oktavu u celim notama, polovinama i etvrtinama, sa razliitim kombinacijama legata na skali u etvrtinama i
osminama (u sluaju potekoa sa opsegom, umesto ove lestvice moe se uzeti neka druga lestvica koja odgovara individualnim
mogunostima uenika ili ukoliko uenik lako svira duboke tonove, a ima probleme sa visokim tonovima, datu skalu moe svirati
kompenzativno, na primer: Ce1, de1, e1, ef1, ge1, ef1, e1, de1, ce1, ha, a, ge, a, ha, ce1; ce1, e1, ge1, e1, ce1, ge, ce1).
TONALITETI
- etiri durske i etiri molske lestvice u jednoj oktavi sa razloenim trozvukom.
METRIKA: 4/4, 3/4 i 2/4.
ARTIKULACIJA: tenuto i legato.
LITERATURA
279
Kompozicije sa klavirskom pratnjom:

- Najmanje dve kompozicije u nivou gradiva, po izboru nastavnika
- Najmanje dva nastupa tokom kolske godine
LITERATURA
- D. Markovi: Lake kompozicije za poetnike na trubi
- ore Toi: Kompozicije sa klavirskom pratnjom ili neka druga odgovarajua literatura.
- D. Markovi: Zbirka lakih kompozicija za trubu (lake kompozicije)
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
5. Dve skale: durska i molska;

III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Minimalni opseg: malo fis do e2.
280
- Rad na preduvavanju u VII poziciji u polovinama, etvrtinama i osminama.

- Rad na pedalnim tonovima.
Opseg u sviranju iz nota: malo fis do e2, po mogustvu g2.
LESTVICE
- etiri durske i etiri molske lestvice kroz jednu oktavu u etvrtinama i osminama, sa ritmikim varijacijama i artikulacijama na skali
u etvrtinama i u osminama sa trozvucima
- hromatika.
TONALITETI: durski i molski tonaliteti do tri ili etiri predznaka.
METRIKA: 4/4, 3/4, 2/4, 3/8, 6/8
STUDIJA LEGATA: terce i kvarte u polovinama i etvrtinama i osminama legato.
LITERATURA
- . Gordon: kola za trubu
LITERATURA
- J. B. Arban: Popularne melodije i pesme a trubu i Grande metode Francuske Edicije
- D. Markovi: Zbirka lakih kompozicija za trubu (lake kompozicije i kompozicije srednje teine)
JAVNI NASTUPI
281

ISPITNI PROGRAM
1. Jedna etida;
2. Dve skale: jedna durska i jedna molska;
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Ouvanje non presa i irenje opsega.
- Minimalni opseg: malo fis do ge2.
Minimalni opseg u sviranju iz nota: malo fis do be2.
LESTVICE
Durske i molske skale zakljuno sa est predznaka kroz oktavu po mogunosti do kvintdecime u etvrtinama, osminama i
esnaestinama, sa ritmikim varijacijama i artikulacijama na skali u etvrtinama i osminama i obrtajima trozvuka u etvrtinama i
osminama.
TONALITETI: durski i molski zakljuno sa est predznaka.
Sve durske i molske lestvice u jednoj oktavi.
Hromatika.
METRIKA: 4/2, 3/2, 2/2, 4/4, 3/4, 2/4, 2/8, 3/8, 4/8, 6/8, 9/8, 12/8.
ARTIKULACIJE: tenuto, markato, stakato, legato, i portato.
282

STUDIJA LEGATA: legato intervali do oktave u polovinama i etvrtinama.
LITERATURA
- A. Petit: Grande metoda za kornet
- J. B. Arban: Grande metoda
- V. Vurm: 40 Etida za trubu
- Sigmund Hering: Etide a trubu
- Dubravko Markovi: Osnovne vebe u esnaestinama
- Najmanje dve kompozicije u nivou gradiva, po izboru nastavnika. uz preporuku da jedna kompozicija bude ciklinog tipa (koncert ili
sonata).
LITERATURA
- Dubravko Markovi: Zbirka lakih kompozicija za trubu
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Dve etide: jedna tehnika i jedna melodijska;
2. Dve skale (durska i molska);
3. Jedna kompozicija sa klavirskom pratnjom po mogunosti ciklina, napamet.
NAIN OSTVARIVANJA PROGRAMA DUVAKIH INSTRUMENATA

(klarinet, truba)
U nastavi duvakih instrumenata posebnu panju treba usmeriti na oblikovanje tona, njegovu pravilnu postavku kroz upoznavanje
sa osnovama tehnike disanja i pravilnu impostaciju usnika ili piska. Od samog poetka, u okviru registra koji omoguava najlaku
emisiju tona, primeniti sve elemente koji se odnose na pravilno uzimanje vazduha i njegovo racionalno korienje kroz odgovarajue
oblikovanje usana kod trube i pravilno oblikovanje usana kod klarineta.
283
Posebnu panju u nastavi duvakih instrumenata obratiti na tonske vebe preko kojih uenik treba tokom kolovanja u osnovnoj
muzikoj koli da ovlada tonovima svog instrumenta podjednako zvuno i kvalitetno u razliitim registrima.
U toku kolovanja obraditi sve tonalitete, durske i molske, sa toninim trozvukom. U sviranju lestvica primenjivati razloeno sviranje,
kao i sviranje dominantnih durskih i umanjenih septakorda kod molskih tonaliteta. Lestvice uvek svirati u odreenom ritmu od
poetka do kraja, u istom tempu, bez ubrzavanja i usporavanja. Lestvice obavezno svirati napamet.
U toku kolovanja u radu na etidama, bez obzira na godinu uenja, uvek do kraja insistirati na potpunom ovladavanju svakog
tehnikog i tonskog zahteva koji je zadat u notnom tekstu. Uputiti uenika na analitian pristup rada koji se odnosi na tonalitet i
predznake u toku same vebe, sloenije ritmike, tehnike i tonske elemente, kao i rad na pojedinim pasaima koji zahtevaju
posebnu panju. Kod uenika, preko etida raznovrsnog sadraja i zahteva, razvijati urednost u vebanju, potovanje svake note i
oznake u notnom tekstu koje se odnose na tempo, dinamiko i agogiko nijansiranje. U radu sa komadima za izvoenje uz pratnju
klavira, od samog poetka kod uenika razvijati oseanje za interpretaciju koja u sebi sadri osnovne stilske karakteristike
kompozicije i kroz pravilno usmeravanje omoguiti svakom ueniku razvijanje njegove sposobnosti i muzikalnosti.
TEORETSKI PREDMETI
Nastava teoretskih predmeta za uenike oteenog vida osnovne muzike kole koji izuavaju klarinet i trubu traje est godina i
obuhvata I i II pripremni razred, program solfea Odseka za klasinu muziku od I do IV razreda i program teorije muzike u IV
razredu.
Nastava se odvija u grupama do est uenika.
I pripremni razred
OPERATIVNI ZADACI
Pevanje pesama po sluhu - pesme za decu i izvorne narodne pesme. Vebe muzike memorije. Usmeno opaanje lakih
melodijskih motiva. Pevanje grupno i pojedinano. Sluanje muzike za decu sa instrumentima sa magnetofona, gramofonskih ploa,
kasete, kompaktdiska. Sluanje pria i drugih tekstova za decu uz muziku ilustraciju i literaturni prikaz sluanja muzike.
Muziko stvaralatvo za decu - improvizacija melodije na zadati tekst. Muzike igre za decu, igre za razvijanje sluha i igre prostorne
orijentacije.
Osobine tona: jaina, visina, trajanje i boja. Zvuk - odreen i neodreen. Razlikovanje i uoavanje zvuka iz razliitih zvunih izvora zvukovi iz prirode, zvukovi predmeta razliitih materijala i namena. Korienje zvuka u prostornoj orijentaciji.
Razvijanje ritma. Opaanje lakih ritmikih motiva.
Prikazivanje melodije pokretom. Prikazivanje ritma pokretom.
Obrada brojalica u razliitim kombinacijama. Taktiranje taktova 2/4, 3/4, 4/4.
Organizovanje raznih aktivnosti kojima nastavnik smatra da e probuditi kreativnu matu uenika.
II pripremni razred
284
MELODIKA
Ce-dur.
- Osnovna jedinica za brojanje - etvrtina note. Taktovi 2/4, 3/4, 4/4. Promena taktova. - Notne vrednosti: cela, polovina, polovina s
takom, etvrtina note i odgovarajue pauze. Ligatura.
motiva. Pevanje pesmica sa tekstom.
RITMIKA
- Osnovna jedinica za brojanje - etvrtina nota.
- Taktovi: 2/4, 3/4, 4/4.
- Notne vrednosti i odgovarajue pauze kao u melodici.
- Promena taktova.
- Ligatura.
- Usmeni ritmiki diktat.
TEORIJA
Lestvica, tetrahord, stupanj, stepen, polustepen.
SOLFEO
CILJ
ZADACI
- Razvoj shvatanja muzike i muzikog pisma sa razvojem muzikog miljenja.
ritam, diktati).
I razred
OPERATIVNI ZADACI
285
MELODIKA
RITAM
- Usmeni melodijsko ritmiki diktat. Opaanje metra, pevanih pesama sa tekstom.
- timovi lestvica koji se obrauju
TEORIJA MUZIKE
II razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
de-De).
286

RITAM
3/2 i 3/8.
- Ritmiki diktati, kratki motivi, melodijski diktati iz melodike, usmeno opaanje motiva, i pojedinanih tonova i melodijsko-ritmikih
diktata.
TEORIJA MUZIKE
ISPITNI PROGRAM
1. Melodijski diktat do dva predznaka;
1. Lestvice, intervali trozvuci, tetrahordi;
2. Melodijski primer. Tonaliteti iz gradiva I i II razreda;
3. Parlato: violinski i bas klju.
287

III razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Pevanje melodija u duru i istoimenom molu - mutacija
RITAM
- Ritmiki diktat u okviru gradiva i jednostavni melodijsko-ritmiki diktat.
TEORIJA MUZIKE
septakord.
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
288

RITAM
ISPITNI PROGRAM
1. Diktat do etiri predznaka;
2. Melodijska veba tonaliteti do etiri predznaka (skretnice, prolaznice i mutacija);
3. Parlato: promena kljua, violinski i bas, sa svim ritmikim figurama.
LITERATURA

289
imenovanjem tonova.
ortografiju.
diktatima.
MELODIKA
290
vie tonova.
TEORIJA MUZIKE
CILJ
odnosno pevanja.
ZADACI
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Tonaliteti.
- Obrada intervala.
291
- Pojmovi i definicije
- Ornamenti.
GRADIVO
ISPITNI PROGRAM
1. Pismeni deo:
- predznaci pojedinih lestvica;
- vrste intervala i akorada - princip testa.
2. Usmeni deo:
- M. Tajevi: Teorija muzike.

izvanredna je veba za shvatanje lestvica. Uvianjem rasporeda celih stepena i polustepena u tetrahordu uenici su spremili za
292
muziki sadraj.
2. ODSEK ZA SRPSKO TRADICIONALNO PEVANJE I SVIRANJE

CILJEVI
- Razvijanje ljubavi prema narodnoj umetnosti i tradicionalnom narodnom pevanju i sviranju.
- Upoznavanje tehnike disanja i pevanja/sviranja.
- Osposobljavanje uenika za samostalno izvoenje pesme/svirke.
- Razumevanje muzike fraze, artikulacije, stila i dinamike.
- Osposobljavanje uenika za koncertnu aktivnost.
- Osposobljenost za dalji nastavak kolovanja.
293
ZADACI
- Redovno pohaanje nastave, vebanje i interesovanje za audio izdanja tradicionalne srpske muzike.
- Prepoznavanje svoje muzike tradicije.
- Razlikovanje autentinog izvoenja od stilizacije i obrade.
- Poznavanje osnovne tehnike pevanja/sviranja.
- Pravilno dranje tela pri pevanju/sviranju (ume da dri narodni instrument).
- Izvoenje osnovnih tehnikih vebi.
- Izvoenje jednostavnih melodija manjeg ambitusa.
- Izvoenje jednostavnijih ukrasa.
- Izvoenje pesme/svirke u celini.
- Prepoznavanje razliitih vokalnih/instrumentalnih stilova.
- Izvoenje osnovnih dinamikih nijansi.
- Muzikalno pevanje/sviranje sa razumevanjem onoga to izvodi.
- Osposobljavanje za pevanje/sviranje na javnim nastupima.
- Ponaanje na sceni.
- Dostizanje psiho-fizike spremnosti za javno izvoenje.
- Javno prezentovanje nauene pesme/svirke.
- Pevanje/sviranje dve pesme/svirke.
- Muzikalno izvoenje pesme/svirke.
- Osposobljavanje za nastavak kolovanja.
2.1. SRPSKO TRADICIONALNO SVIRANJE

Tradicionalno sviranje neguje se kroz upoznavanje sa duvakim (aerofonim) i ianim (kordofonim) narodnim instrumentima. Svaki
uenik bira narodni instrument koji e uiti i to mu je ujedno i glavni predmet.
U treoj i etvrtoj godini osnovne muzike kole, uenici pohaaju predmet grupno sviranje (za one koji sviraju frulu ili kaval i dr,
odnosno instrumente koji mogu da se sviraju u duetu) ili pohaaju jo jedan narodni instrument po izboru i to prema planu i
programu za prvi, odnosno drugi razred osnovne muzike kole po kome se izuava drugi instrument.
DUVAKI NARODNI INSTRUMENTI

(frula, dvojnice, okarina, upeljka, duduk, kaval, diple, gajde)
I razred
294

OPERATIVNI ZADACI
- U okviru nastavnog programa neophodno je uenika upoznati sa istorijskim nastankom i razvojem instrumenta, postavkom i
nainom dobijanja tona, nainom zatvaranja otvora na instrumentima i postavkom prstiju, postavkom usana u odnosu na usnik,
osnovama tehnike disanja i kontrolom daha.
- Ovladati tonovima lestvice i raditi na kvalitetu tona koji se dobija.
- Raditi na formiranju karakteristinog tona tradicionalnih narodnih svirala i sve navedene elemente primenjivati u sviranju narodnih
melodija.
LITERATURA
- Olivera Vasi i Dimitrije Golemovi: Narodne pesme i igre u okolini Bujanovca, Etnografski institut SANU, Beograd, 1980.
- Mirjana Vukievi-Zaki: Dvojnice bordunskog tipa u muzikoj tradiciji istone Srbije, Razvitak, god. XXXII, br. 3-4, Zajear, 1992,
104-109.
- Dimitrije Golemovi: Instrumentalna tradicija Vlaha (Prilog etnomuzikolokom prouavanju podruja akumulacije HE erdap II),
Razvitak 4-5, Zajear, jul-oktobar, 1983, 87-93.
- Dimitrije O. Golemovi: Narodni muziar Krstivoje Suboti, Istraivanja 1, Valjevska Kolubara (etnomuzikologija i etnokoreologija),
Beograd, 1984.
- Dimitrije O. Golemovi: Graditelj dvojnica Proko Puzovi, Zvuk br. 1, Sarajevo, 1984, 56-67.
- Dimitrije O. Golemovi: Narodna muzika Podrinja, Sarajevo, Drugari, 1987.
- Dimitrije Golemovi: Muzika tradicija Azbukovice, SIZ kulture i fizike kulture optine Ljubovija, 1989.
- Dimitrije Golemovi: Narodna muzika uikog kraja, Etnografski institut SANU, Beograd, 1990.
- Ljubinko Miljkovi: Muzika tradicija Srbije III - Donja Jasenica, Centar za kulturu Donja Jasenica, Smederevska Palanka, 1985.
- Dragoslav Devi: Okarina (selo Donja Mutnica, Srbija), Rad VII kongresa SFJ (Ohrid 1960), Ohrid, 1964, 204-215.
- Dragoslav Devi: Savremene tendencije razvoja svirale u Srbiji u procesu akulturacije, Razvitak br. 4-5, Zajear, 1978, 69-71.
- Dragoslav Devi: Narodna muzika Dragaeva (oblici i razvoj), Beograd, 1986.
- Dragoslav Devi: Narodna muzika Crnoreja (u svetlosti etnogenetskih procesa), JP RIF Bor, Kulturno-obrazovni centar Boljevac,
FMU Beograd, 1990.
- Dragoslav Devi: Narodna muzika, Kulturna istorija Svrljiga II, Narodni univerzitet - Svrljig, Prosveta - Ni, 1992, 427-539.
- Vladimir R. orevi: Srpske narodne melodije (juna Srbija), Skoplje, 1928.
- Vladimir R. orevi: Srpske narodne melodije (predratna Srbija), Beograd, 1931.
- Ljubica i Danica Jankovi: Narodne igre II, Beograd, 1937.
- Iste, Narodne igre V, Beograd, 1949.
- Iste, Narodne igre VI, Beograd, 1951.
- Iste, Narodne igre VII, Beograd, 1952.
295
- Iste, Narodne igre VIII, Beograd, 1964.

Za rad obavezno koristiti audio snimke seoskih sviraa.
- deset tradicionalnih melodija.
JAVNI NASTUPI
1. Dve tradicionalne melodije razliitog karaktera.
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Nastaviti rad na daljem razvoju elementarne tehnike sviranja i proirenje svirakog ambitusa preko oktave.
- Uvoenje ukrasnih tonova i sloenijih ritmikih figura (kao i aksak ritmova).
- Obavezno sluanje terenskih snimaka i pokuaj da se naue po sluhu.
- Raditi na osposobljavanju uenika da iz notnog zapisa proitaju narodnu melodiju.
- U ovoj fazi rada treba otpoeti sa sviranjem jednostrukih i dvostrukih predudara pred vee notne vrednosti, polovine i etvrtine.
- Posebno treba insistirati na agogikim i dinamikim melodijskim zahtevima kroz posebne vebe kao i kroz konkretne muzike
primere.
LITERATURA iz I razreda, kao i:
- Aleksandar Linin: Narodni muziki instrumenti, Skoplje, 1986.
- Ljiljana Pei: Narodni muziki instrumenti na Kosovu i Metohiji, Rad XIV kongresa SUFJ (Prizren 1967), Beograd, SUFJ, 1974,
97-99
U radu obavezno koristiti i terenske snimke seoskih sviraa.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Tri tradicionalne melodije razliitog karaktera.

296
III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Rad na izvoenju zahtevnijih melodija u pogledu melodijsko-ritmikih i metrikih problema,
- Poetni rad na sviranju improvizacija, rabadijske i putnike svirke.
- Posebnu panju treba posvetiti virtuozitetu kroz vei rad na tehnici i razvoju muzikalnosti.
- Usavravanje ukrasnih tonova, posebno jednostrukih i dvostrukih predudara i postudara na etvrtini ili osmini osnovne notne
vrednosti.
LITERATURA iz I i II razreda, kao i:
- Mirjana Vukievi: Diple Stare Crne Gore, Beograd, Odeljenje za etnologiju filozofskog fakulteta u Beogradu, 1990.
- Petar D. Vukosavljevi: Gajde u Srbiji (njihova sazvuja i mogunost uklapanja u savremeni orkestar), Beograd, Radio Beograd,
1979.
- Petar D. Vukosavljevi: Erske gajde, Beograd, Radio Beograd i Narodni univerzitet u Svrljigu, 1981.
- Dimitrije O. Golemovi: Gajda Dimitrije Peri (prilog prouavanju muzike tradicije severoistone Srbije), Razvitak, god. XXV, br.
1, Zajear, 1985, 83-90.
- Dragoslav Devi: Opti pregled narodnih muzikih instrumenata u Vojvodini sa posebnim osvrtom na gajde u Srbiji, Rad XX
kongresa SUFJ (Novi Sad 1973), Beograd, SUFJ, 1978, 173-190.
- Vladimir orevi: Skopske gajdardije i njihovi muziki instrumenti, Glasnik skopskog naunog drutva, knj. 1 sv. 2, Skopje, 1926.
- Aleksandar Linin: Gajde na Balkanu, Skopje, 1969, 305-315.
- Miljkovi Ljubinko: Banja (rukopisni zbornik - etnomuzikoloke odlike i zapisi arhaine i novije vokalne i instrumentalne tradicije
sokobanjskog kraja), Nota, Knjaevac, 1978.
Pored gore navedene literature obavezno koristiti i audio snimke seoskih sviraa.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
297
- Na ovom nivou rada uenik mora biti spreman na spretno izvoenje svih tonova koji se mogu dobiti na instrumentu i ukrasnih
tonova poput mordenta, praltrilera, trilera.
- Izvoenje lestvice kroz dve oktave i u razliitim ritmikim kombinacijama (u zavisnosti od tehnikih mogunosti instrumenta).
- Pojaan rad mora biti usmeren na parlando rubato primere, najee improvizacije i virtuozna narodna kola sa sloenim zahtevima
u pogledu agogike i dinamike.
- Upoznavanje uenika i sa ostalim duvakim narodnim instrumentima, kao to su igafon, modifikovana frula i dr, kao i sa drugim
nainima usavravanja tehnikih mogunosti duvakih instrumenata.
LITERATURA
Sva navedena u prethodnim razredima.
Pored literature i postojeih notnih zapisa u radu svakako treba koristiti i audio snimke tradicionalnog narodnog sviranja.
U okviru etvorogodinje redovne nastave poeljno je da uenici pokuaju da naprave neki od instrumenata i da ovladaju vetinom
pravljenja i odravanja piskova kod gajdi.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
IANI NARODNI INSTRUMENTI

(gusle - od jednostrunih do trostrunih i sve vrste tambura)
I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje uenika sa istorijskim nastankom i razvojem navedenih instrumenata.
- Upoznavanje sa postavkom i nainom dobijanja tona, dranjem gudala kod gusala, usaglaavanjem ica kod tambure.
- Kroz jednostavne primere zapoeti sa ovladavanjem vetine koja se odnosi na istovremeno pevanje i sviranje na guslama.
- Posebno treba uputiti uenike u odravanje instrumenta.
LITERATURA
- Mitar S. Vlahovi: O guslama i guslarima u pirotskom kraju, GEM u Beogradu, knj. XI, Beograd, 1936, 142-159.
- Sava Vukosavljev: Tambura samica, Zbornik radova XXXIV kongresa SUFJ, Tuzla, 1987, 493-497.
298

- Dimitrije Golemovi: Muzika tradicija Azbukovice, Ljubovija, SIZ kulture i fizike kulture optine Ljubovija, 1989.
- Dimitrije Golemovi: Narodna muzika uikog kraja, Etnografski institut SANU, Beograd.
- Dragoslav Devi: Narodna muzika Dragaeva (oblici i razvoj), Beograd FMU, 1986.
- Dragoslav Devi: Narodna muzika, Kulturna istorija Svrljiga II, Narodni univerzitet u Svrljigu, Ni - Prosveta, 1992, 427-539.
- Dragoslav Devi: Narodna muzika Crnoreja (u svetlosti etnogenetskih procesa), Beograd, JP RIF Bor, Kulturno-obrazovni centar
Boljevac, FMU Beograd, 1990.
- Jasminka Dokmanovi: emane iz jugoistone Srbije - od komparativnog pogleda do elemenata etno-sociolokih procesa,
Razvitak, god. XXXII, br. 3-4 (1988-1989), 1992, 110-112.
- Vladimir Karakaevi: Gusle i guslari, Letopis Matice srpske, knj. 195, sv. 3, Novi Sad, 1-35.
- Milivoje Kneevi: Gusle javorove, Rad VII Kongresa SFJ (Ohrid 1960), Ohrid, 1964.
- Radmila Radovi: Narodni guslar Pero Ostoji (Prilog prouavanju epskog stvaralatva zvornikog Podrinja), Zbornik radova
XXXIV kongresa SUFJ, Tuzla, 1987, 309-316.
- Ljubinko Miljkovi: Muzika tradicija Srbije III, Donja Jasenica, RO Centar za kulturu "Donja Jasenica", Smederevska Palanka,
1985.
- Radmila Stojanovi: Gusle i guslari Jablanice i Puste Reke, Rad XXVIII kongresa SUFJ, Sutomore, UF Crne Gore, 1982, 310-315.
Pored literature i postojeih notnih zapisa u radu obavezno koristiti i terenske snimke.
JAVNI NASTUPI
1. Dve tradicionalne melodije.
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Nastaviti rad na razvoju elemenata tehnike sviranja i poboljanja kvaliteta tona.
- Uslonjavanje melodijsko-ritmikih i agogikih zahteva.
- Postavka dinamikih senenja u okviru melodijskog toka.
LITERATURA kao u I razredu.
Pored literature i postojeih notnih zapisa u radu treba koristiti i audio snimke tradicionalnog sviranja seoskih sviraa.
299

JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM

III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Izvoenje sloenijih primera narodne svirke sa vie virtuoznih elemenata.
- Posebno insistirati na izvoenju pesama u celini kod gusala i rad na dramskom prikazu teksta.
- Kod tambure treba posebno raditi na dobroj koordinaciji leve i desne ruke u sloenim melodijsko-ritmikim primerima.
LITERATURA kao i u prethodna dva razreda.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Tri tradicionalne melodije razliitog sadraja i karaktera.
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Nastaviti rad na usavravanju tehnike sviranja i obogaivanju programskog repertoara novim primerima.
- Kod pevanja uz instrumentalnu pratnju posebno obratiti panju na dramsko donoenje teksta.
- Veu panju treba posvetiti virtuoznim primerima sloenih tehnikih i muzikih zahteva.
LITERATURA kao i u prethodnim razredima.
300

JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Tri tradicionalne melodije razliitog sadraja i karaktera.
NAIN OSTVARIVANJA PROGRAMA SVIRANJA NA DUVAKIM I IANIM TRADICIONALNIM

NARODNIM INSTRUMENTIMA
Negovanjem tradicionalnog sviranja svetska kulturna batina e sauvati jedan vaan i bogat muziki segment stvoren u prolosti i
proistekao iz osnovnih stvaralakih intencija kolektivnog muziciranja. Vetina izvoenja u okviru tradicionalne muzike ne sme biti
zasnovana na obradama i stilizacijama ve na reprodukciji autentinih tradicionalnih melodija. Uenje originalnih melodija doprinosi
upoznavanju kodiranog muzikog sistema tradicionalnog korpusa i mogunost improvizacije u okvirima dozvoljenih normi. Sviranje
na tradicionalnim instrumentima podrazumeva upoznavanje sa osnovnim organolokim specifinostima instrumenata i izvoenje
instrumentalnih (improvizacije, narodne igre i dr) i vokalno-instrumentalnih formi (pevanje uz gusle, pevanje uz kaval i dr.). Usvajanje
tradicionalnih principa muziciranja podrazumeva i muziku pratnju pesmama ali iskljuivo onako kako se to radi u tradicionalnoj
muzici, odnosno bez kombinacija koje nisu bile deo narodne prakse.
Odgovornost koju posao pedagoga podrazumeva ispoljava se, ne samo u njegovom poznavanju materije koju izuava, ve i irok
uvid u osnovne principe i zakonitosti razvojne psihologije. Budui da je, naroito u okvirima individualne nastave, nastavni proces
snano obeleen fenomenom transfera, nastavnik, u funkciji "treeg roditelja", predstavlja vanu identifikacionu figuru, u presudnoj
meri odgovornu za muziku, a znatnim delom i linu sudbinu svog uenika. Ovakva odgovornost obavezuje nastavnika na osnovno
upoznavanje uenikovog porodinog okruenja (pre svega, intenziteta i karaktera roditeljske podrke uenikovom muzikom
kolovanju i nivoa njihovih oekivanja), jednako kao i uslova u kojima uenik ivi (naroito kvaliteta instrumenta na kojem veba ili
mogunosti nabavke instrumenta, ukoliko ga uenik ne poseduje). Opskrbljen podacima ove vrste, nastavnik e biti u stanju da
preciznije proceni uenikovu linost, posebno njegovu muziku motivaciju i njegove razvojne kapacitete te da, na osnovu takve
procene, kreira nastavno-vaspitni tretman, kojim e uenika dovesti do optimalnog ostvarenja njegovog individualnog potencijala.
Zato stav nastavnika prema ueniku mora biti ispunjen naklonou, toplinom, saoseanjem, razumevanjem, podrkom, ohrabrenjem
i potovanjem.
Od nastavnika se oekuje redovna i savesna priprema za asove i paljivo praenje i planiranje razvoja svakog uenika u klasi.
Priprema obuhvata itav spektar aktivnosti - od detaljnog prouavanja uenikovog repertoara (analitikim prosviravanjem ili,
eventualno, pripremanjem za izvoenje na podijumu), preko uporeivanja razliitih transkripcija melodija i dopunjavanja istih, do
kontinuiranog voenja obimne evidencije o uenikovom radu i napretku.
nastavnik, tokom itavog perioda rada na odabranim melodijama, iznalaziti nain da ueniku prenese sva svoja znanja o tehnikim
postupcima i izvoakim izraajnim sredstvima, poetskoj, psiholokoj ili filozofskoj pozadini svirke. Obrada svake melodije mora biti
pripremljena odgovarajuom teorijskom eksplikacijom koja podrazumeva upoznavanje sa osnovnim podacima: geografsko lociranje
(poreklo forme), upoznavanje sa osnovnim odlikama odreenog muzikog dijalekta, objanjenje obredne situacije (ukoliko je
melodija obredna), tumaenje poetskog sadraja i dr. Posebnu panju nastavnik mora posvetiti izvoenju netemperovanih tonskih
sistema i slobodnih metroritmikih melodija, kao i melografiji konkretnog primera.
U toku kolske godine nastavnik je obavezan da izvede uenika na dva javna nastupa (interna asa) i dve smotre (na kraju prvog i
na kraju drugog polugodita). Smotre imaju svrhu da omogue javni uvid u kvalitet nastavnikovog rada i proces uenikovog razvoja i
napretka, kao i da budu neophodan poligon za uenikovo rano sticanje izvoakog iskustva. Ueniku nije doputeno da svira iz nota
na prvoj smotri, obaveznim javnim nastupima i drugoj smotri (na kraju kolske godine) i do kraja kolovanja u osnovnoj muzikoj
koli. Instrumentalne forme koje ine repertoar na glavnom predmetu nisu memorijski toliko zahtevne da se ne mogu izvoditi
napamet.
Preporuuje se velika umerenost i oprez u organizovanju i pripremi uenikovih koncertnih aktivnosti. Poetni rad na ovladavanju
tremom mora biti sproveden kroz posebnu psiholoku pripremu i ueem na internim asovima. Svaki nastup treba komentarisati
tako da se uenik podstie na rad i javno izvoenje. Tek kada nastavnik proceni da je uenik izvoaki i psiholoki spreman, moe
se pristupiti koncertnom izvoenju. Obazriv nastavnik nee dopustiti da uenikova motivacija vremenom postane iskljuivo
takmiarski usmerena, jednako kao to nee upasti u opasnu zamku vrednovanja rezultata sopstvenog rada brojem nagrada i
priznanja koje njegovi uenici osvajaju.
301
Kvalitetan pedagoki rad podrazumeva ravnopravan tretman svih uenika u klasi bez favorizovanja pojedinih uenika u odnosu na
ostale. Bilo kakav diskriminatorski stav u odnosu na stepen muzike obdarenosti ili neko drugo uenikovo individualno svojstvo
smatra se pedagoki i moralno nedopustivim. Savestan nastavnik e introspektivno-analitikim pristupom problematici individualnog
nastavnog procesa paljivo tititi uenika od razvojno pogubnog projektovanja sopstvenih ambicija. Jedna od najvanijih potvrda
njegove ispravne pedagoke pozicije bie uporan rad na sopstvenom usavravanju - povremenim uenjem novog repertoara,
sticanjem uvida u etnomuzikoloku literaturu i instrumentalne melodije u arhivskoj grai, estim odlascima na koncerte, praenjem
aktuelnih zbivanja u svetskoj i domaoj diskografiji, javnim nastupanjem, periodinim obnavljanjem teorijskog znanja, itanjem
metodoloke, pedagoke i psiholoke literature, stalnim dopunjavanjem linog obrazovanja i proirivanjem svog kulturnog i
duhovnog horizonta.
GRUPNO SVIRANJE
III razred
OPERATIVNI ZADACI
- Uvoenjem ovog predmeta uenici stiu praksu zajednikog muziciranja, posebno kada su u pitanju dva kavala ili dve frule.
- Na grupnom sviranju treba negovati iskljuivo one kombinacije instrumenata koje su zastupljene u narodnoj praksi.
- Realizovati mogunost kombinovanja instrumenta i glasa, ali iskljuivo u tradicionalnim okvirima (kao npr. kavala i glasa).
- Koristiti poetne primere jednostavnije melodijsko-ritmike strukture sa manje ukrasa, uglavnom jednostrukih i dvostrukih
predudara.
LITERATURA kao i za glavni predmet.
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Nastaviti rad na sloenim dvoglasnim primerima svirke u duetu.
- Posebno obratiti panju na izvoenje virtuoznijih narodnih kola ili pesama sa veim agogikim i dinamikim zahtevima.
LITERATURA kao i za glavni predmet.

Vetina izvoenja u okviru tradicionalne muzike ne sme biti zasnovana na obradama i stilizacijama ve na reprodukciji autentinih
tradicionalnih melodija. Uenje originalnih melodija doprinosi upoznavanju kodiranog muzikog sistema tradicionalnog korpusa i
mogunost improvizacije u okvirima dozvoljenih normi. Grupno sviranje na tradicionalnim instrumentima podrazumeva izvoenje
instrumentalnih (improvizacije, narodne igre i dr.) i vokalno-instrumentalnih formi (pevanje uz dva kavala i dr.).
302
upoznavanje porodinog okruenja uenika (pre svega, intenziteta i karaktera roditeljske podrke muzikom kolovanju), jednako
kao i uslova u kojima uenici ive (naroito kvaliteta instrumenata na kojima vebaju). Opskrbljen podacima ove vrste, nastavnik e
biti u stanju da preciznije proceni linosti uenika, posebno njihovu muziku motivaciju i razvojne kapacitete te da, na osnovu takve
procene, kreira nastavno-vaspitni rad, kojim e uenike dovesti do kvalitetne muzike realizacije. Zato stav nastavnika prema
uenicima mora biti ispunjen naklonou, toplinom, saoseanjem, razumevanjem, podrkom, ohrabrenjem i potovanjem.
Od nastavnika se oekuje redovna i savesna priprema za asove i paljivo praenje i planiranje razvoja svakog uenika. Priprema
obuhvata itav spektar aktivnosti - od detaljnog prouavanja repertoara (analitikim prosviravanjem ili, eventualno, pripremanjem za
izvoenje na podijumu), preko uporeivanja razliitih transkripcija melodija i dopunjavanja istih, do kontinuiranog voenja obimne
evidencije o napretku uenika.
nastavnik, tokom itavog perioda rada na odabranim melodijama, iznalaziti nain da uenicima prenese sva svoja znanja o
tehnikim postupcima i izvoakim izraajnim sredstvima, poetskoj, psiholokoj ili filozofskoj pozadini svirke. Obrada svake melodije
mora biti pripremljena odgovarajuom teorijskom eksplikacijom koja podrazumeva upoznavanje sa osnovnim podacima: geografsko
lociranje (poreklo forme), upoznavanje sa osnovnim odlikama odreenog muzikog dijalekta, objanjenje obredne situacije (ukoliko
je melodija obredna), tumaenje poetskog sadraja i dr. Posebnu panju nastavnik mora posvetiti izvoenju netemperovanih tonskih
sistema i slobodnih metroritmikih melodija. Rad na grupnom sviranju stvorie kod uenika oseaj za izvoenje glavne i pratee
melodijske linije i njihovom odnosu.
U toku kolske godine nastavnik je obavezan da izvede uenike na dva javna nastupa (interna asa) i dve smotre (na kraju prvog i
na kraju drugog polugodita). Smotre imaju svrhu da omogue javni uvid u kvalitet nastavnikovog rada i proces razvoja uenika i
napretka, kao i da budu neophodan poligon za rano sticanje izvoakog iskustva uenika. Uenicima nije doputeno da sviraju iz
nota na prvoj smotri, obaveznim javnim nastupima i drugoj smotri (na kraju kolske godine) i do kraja kolovanja u osnovnoj
muzikoj koli. Instrumentalne forme koje ine repertoar nisu memorijski toliko zahtevne da se ne mogu izvoditi napamet.
Kvalitetan pedagoki rad podrazumeva ravnopravan tretman svih uenika i podsticanje uspene grupne saradnje. Bilo kakav
diskriminatorski stav u odnosu na stepen muzike obdarenosti ili neko drugo uenikovo individualno svojstvo smatra se pedagoki i
moralno nedopustivim. Savestan nastavnik e introspektivno-analitikim pristupom problematici nastavnog procesa paljivo tititi
uenike od razvojno pogubnog projektovanja sopstvenih ambicija. Jedna od najvanijih potvrda njegove ispravne pedagoke
pozicije bie uporan rad na sopstvenom usavravanju - povremenim uenjem novog repertoara, sticanjem uvida u etnomuzikoloku
literaturu i instrumentalne melodije u arhivskoj grai, estim odlascima na koncerte, praenjem aktuelnih zbivanja u svetskoj i
domaoj diskografiji, javnim nastupanjem, periodinim obnavljanjem teorijskog znanja, itanjem metodoloke, pedagoke i
psiholoke literature, stalnim dopunjavanjem linog obrazovanja i proirivanjem svog kulturnog i duhovnog horizonta.
2.2. SRPSKO TRADICIONALNO PEVANJE

Tradicionalno pevanje mora biti bazirano iskljuivo na uenju autentinih narodnih napeva na osnovu terenskih snimaka (izvoenje
obrada i stilizacije nije dozvoljeno).
I ciklus
I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Na poetku uenja bitno je postaviti osnovno teorijsko predznanje o ulozi i znaaju tradicionalnog pevanja u srpskoj patrijarhalnoj
zajednici.
- Upoznavanje uenika sa tehnikom disanja i rad na tehnikim vebama za postavku glasa u srpskom narodnom pevanju.
- Izvoditi primere jednostavnije melo-ritmike strukture i sa malo ukrasnih tonova.
- Svi primeri koji se ue ne smeju biti stilizacija ili obrada ve iskljuivo autentini narodni napevi.
303
- Na poetku rada svi primeri moraju biti naueni sa terenskih snimaka seoskih pevaa.
- Posebno obratiti panju na netemperovani tonski sistem i usvajanje to vie narodnih pevakih manira.
Pored jednoglasa mogu se izvoditi i laki dvoglasni primeri bordunskog tipa, kao osnova za postavku dvoglasnog pevanja.
- Povremeno spajati vie pevaa radi zajednikog izvoenja odreenog dvoglasnog primera.
- U okviru programa tradicionalnog pevanja potrebno je raditi na osnovama grupnog pevanja, koje se sastoji u usaglaavanju
pevake tehnike vie pevaa, posebno u prilagoavanju razliitih glasovnih boja.
- U ovoj fazi rada najvanije je usaglasiti vokale po zvunosti intenzitetu i nainu izvoenja kod svih uenika.
- Preporuuje se i zapisivanje, melografija primera i korienje terminologije vezane za pevanje koja je deo narodnog pevakog
iskustva.
- Posebnu panju treba posvetiti tumaenju tekstova i insistirati na tome da uenici znaju funkciju napeva i njegovo geografsko
odredite.
LITERATURA
- St. St. Mokranjac: Srpske narodne pesme i igre sa melodijama iz Leva, SKA, Beograd, 1902.
- Miodrag A. Vasiljevi: Jugoslovenski muziki folklor I (narodne melodije koje se pevaju na Kosmetu), Beograd, 1950.
- Miodrag A. Vasiljevi: Narodne melodije iz Sandaka, SANU, Beograd, 1953.
- Miodrag A. Vasiljevi: Narodne melodije leskovakog kraja, SANU, Beograd, 1960.
- Olivera Vasi i Dimitrije Golemovi: Narodne pesme i igre u okolini Bujanovca, Etnografski institut SANU, Beograd, 1980.
- P. Vukosavljevi: O. Vasi i J. Bjeladinovi, Narodne melodije, igre i nonje Petersko-sjenike visoravni, Beograd, Radio Beograd,
1984, 6-189.
- Dimitrije Golemovi: Narodna muzika uikog kraja, Etnografski institut SANU, Beograd, Zaviajni muzej, Titovo Uice, 1990.
- Dimitrije O. Golemovi: Refren u narodnom pevanju - od obreda do zabave, Renome, Bjeljina, Akademija umetnosti, Banja Luka,
2000.
- Dragoslav Devi: Narodna muzika Dragaeva (oblici i razvoj), FMU, Beograd, 1986.
- Dragoslav Devi: Narodna muzika Crnoreja (u svetlosti etnogenetskih procesa), JP RIF Bor, Kulturno-obrazovni centar,
Boljevac, FMU, Beograd, 1990.
- Dragoslav Devi: Antologija srpskih i crnogorskih narodnih pesama s melodijama, Beograd, 2001.
- Vladimir orevi: Srpske narodne melodije (predratna Srbija), Beograd, 1931.
- Kosta P. Manojlovi: Narodne melodije iz istone Srbije, SANU, Beograd, 1965.
- Stevan St. Mokranjac: Zapisi narodnih melodija, SANU, Beograd, 1966.
- Radmila Petrovi: Srpska narodna muzika (pesma kao izraz narodnog muzikog miljenja), SANU, Beograd, 1989.
- Radmila Petrovi i Jelena Jovanovi: Ej, Rudnie, ti planino stara, Tradicionalno pevanje i sviranje grupe Crnuanka, Muzikoloki
institut SANU, Kulturni centar Gornji Milanovac, Vukova zadubina Beograd, Beograd, 2003.
- ivojin Stankovi: Narodne pesme u Krajini, SAN, Beograd, 1951.
304
U procesu uenja obavezno je koristiti terenske snimke srpskog narodnog pevanja.

- osam jednoglasnih primera iz razliitih krajeva Srbije sa jednostavnijim vokalnim zahtevima (ukljuujui i antifone primere);
- dva jednostavna dvoglasna primera bordunskog tipa (npr. "Stade bjela klikovati vila" i "Zaspo mi je dragi na zelenoj travi").
- dva jednostavnija primera pevanja "na bas" (npr. "Selo, selo moje", "O, moj mile medeni" i slino).
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Dva primera solistikog pevanja razliitog karaktera;
2. Jedan dvoglasni primer bordunskog tipa.
II ciklus
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Nastavlja se i produbljuje rad na pevakoj tehnici uz ovladavanje sloenijim pevakim primerima parlando rubato sistema.
- Na ovom pevakom nivou izvode se primeri sa vie ukrasa i veeg melodijskog ambitusa.
- Nastavlja se rad na uvoenju dvoglasa preko lakih heterofonih primera, kao i preko pevanja "na bas".
- Svi primeri koji se ue ne smeju biti obrade ili stilizacije, ve iskljuivo autentini narodni napevi.
- Nastaviti sa radom na dvoglasnim primerima uz uspostavljanje sazvuka koji su tipini za srpsko pevanje.
- Uenici moraju biti osposobljeni da samostalno izvode pratei glas bez greke kao i da vladaju deonicom prvog glasa u primerima
"na bas" uz pratnju grupe.
LITERATURA pored navedene literature za I razred, kao i:
- Dimitrije O. Golemovi: Muzika tradicija Azbukovice, SIZ kulture i fizike kulture optine Ljubovija, Ljubovija, 1989.
- Dragoslav Devi: Narodna muzika, Kulturna istorija Svrljiga II, Svrljig - Narodni univerzitet, Ni - Prosveta, 1992, 427-539.
Uz pomenutu literaturu obavezno je korienje audio snimaka seoskih pevaa.
- pet jednoglasnih primera iz razliitih srpskih krajeva;
- tri laka primera "na glas" i to dva bordunska i jedan heterofon;
305
- etiri laka primera "na bas".

JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Dva jednoglasna primera;
2. Dva dvoglasna primera (od kojih je jedan "na bas", a drugi "na glas").

Negovanjem tradicionalnog pevanja svetska kulturna batina e sauvati jedan vaan i bogat muziki segment stvoren u prolosti i
proistekao iz osnovnih stvaralakih intencija kolektivnog muziciranja. Vetina izvoenja u okviru tradicionalne muzike ne sme biti
zasnovana na obradama i stilizacijama ve na reprodukciji autentinih tradicionalnih melodija. Uenje originalnih napeva doprinosi
upoznavanju kodiranog muzikog sistema tradicionalnog korpusa i mogunost improvizacije u okvirima dozvoljenih normi. Usvajanje
tradicionalnih principa muziciranja podrazumeva i muziku pratnju pesmama ali iskljuivo onako kako se to radi u tradicionallnoj
muzici, odnosno bez kombinacija koje nisu bile deo narodne prakse. Bavljenje ovom muzikom oplemenie mlade i podstai e ih na
samopotovanje, potovanje drugih kultura i razvijanje sopstvenih muzikih estetskih vrednosti.
upoznavanje uenikovog porodinog okruenja (pre svega, intenziteta i karaktera roditeljske podrke uenikovom muzikom
kolovanju i nivoa njihovih oekivanja), jednako kao i uslova u kojima uenik ivi. Opskrbljen podacima ove vrste, nastavnik e biti u
stanju da preciznije proceni uenikovu linost, posebno njegovu muziku motivaciju i njegove razvojne kapacitete te da, na osnovu
takve procene, kreira nastavno-vaspitni rad, kojim e uenika dovesti do optimalnog ostvarenja njegovog individualnog potencijala.
Zato stav nastavnika prema ueniku mora biti ispunjen naklonou, toplinom, saoseanjem, razumevanjem, podrkom, ohrabrenjem
i potovanjem.
Od nastavnika se oekuje redovna i savesna priprema za asove i paljivo praenje i planiranje razvoja svakog uenika u klasi.
Priprema obuhvata itav spektar aktivnosti - od detaljnog prouavanja pesama sa uenikovog repertoara (analitikim
propevavanjem ili, eventualno, pripremanjem za izvoenje na podijumu), preko uporeivanja razliitih transkripcija pesama i
dopunjavanja istih, do kontinuiranog voenja obimne evidencije o uenikovom radu i napretku. Radi to uspenijeg upoznavanja sa
tradicionalnom muzikom poeljno je uenike voditi na terensko istraivanje i uenje pevanja od kazivaa.
vane strane nikad nee zapostavljati radi pukog usavravanja iskljuivo zanatske komponente uenikovog pevanja. To znai da e
nastavnik, tokom itavog perioda rada na odabranim pesmama, iznalaziti nain da ueniku prenese sva svoja znanja o tehnikim
postupcima i izvoakim izraajnim sredstvima, poetskoj, psiholokoj ili filozofskoj pozadini napeva. Obrada svakog napeva mora
biti pripremljena odgovarajuom teorijskom eksplikacijom koja podrazumeva upoznavanje sa osnovnim podacima: geografsko
lociranje (poreklo pesme), upoznavanje sa osnovnim odlikama odreenog muzikog dijalekta, objanjenje obredne situacije (ukoliko
je napev obredni), tumaenje poetskog sadraja i dr. Poeljno je da nastavnik sa uenikom radi na melografiji jednostavnijih
primera. Posebnu panju nastavnik mora posvetiti izvoenju netemperovanih tonskih sistema i slobodnih metroritmikih napeva.
Poeljno je da nastavnik povremeno uenike okuplja u manje grupe radi zajednikog pevanja, jer se time potuje tradicionalni model
izvoenja a uenici motiviu na grupni rad.
U toku kolske godine nastavnik je obavezan da izvede uenika na dva javna nastupa (interna asa) i dve smotre (na kraju prvog i
na kraju drugog polugodita). Smotre imaju svrhu da omogue javni uvid u kvalitet nastavnikovog rada i proces uenikovog razvoja i
napretka, kao i da budu neophodan poligon za uenikovo rano sticanje izvoakog iskustva. Ueniku nije doputeno da peva iz nota
na prvoj smotri, obaveznim javnim nastupima i drugoj smotri (na kraju kolske godine) i do kraja kolovanja u osnovnoj muzikoj
koli. Pesme koje ine repertoar na glavnom predmetu nisu memorijski toliko zahtevne da se ne mogu izvoditi napamet.
Preporuuje se velika umerenost i oprez u organizovanju i pripremi uenikovih koncertnih aktivnosti. Poetni rad na ovladavanju
tremom mora biti sproveden kroz posebnu psiholoku pripremu i ueem na internim asovima. Svaki nastup treba komentarisati
tako da se uenik podstie na rad i javno izvoenje. Tek kada nastavnik proceni da je uenik izvoaki i psiholoki spreman, moe
se pristupiti koncertnom izvoenju. Obazriv nastavnik nee dopustiti da uenikova motivacija vremenom postane iskljuivo
takmiarski usmerena, jednako kao to nee upasti u opasnu zamku vrednovanja rezultata sopstvenog rada brojem nagrada i
priznanja koje njegovi uenici osvajaju.
306
Kvalitetan pedagoki rad podrazumeva ravnopravan tretman svih uenika u klasi bez favorizovanja pojedinih uenika u odnosu na
ostale. Bilo kakav diskriminatorski stav u odnosu na stepen muzike obdarenosti ili neko drugo uenikovo individualno svojstvo
smatra se pedagoki i moralno nedopustivim. Savestan nastavnik e introspektivno-analitikim pristupom problematici individualnog
nastavnog procesa paljivo tititi uenika od razvojno pogubnog projektovanja sopstvenih ambicija. Jedna od najvanijih potvrda
njegove ispravne pedagoke pozicije bie uporan rad na sopstvenom usavravanju - povremenim uenjem novog repertoara,
sticanjem uvida u etnomuzikoloku literaturu, estim odlascima na koncerte, praenjem aktuelnih zbivanja u svetskoj i domaoj
diskografiji, javnim nastupanjem, periodinim obnavljanjem teorijskog znanja, itanjem metodoloke, pedagoke i psiholoke
literature, stalnim dopunjavanjem linog obrazovanja i proirivanjem svog kulturnog i duhovnog horizonta.
UPOREDNI KLAVIR
(1 as nedeljno, 35 godinje)
CILJ
koli.
ZADACI
- Razvijanje ljubavi i interesovanja prema klaviru i umetnikoj muzici.
- Ostvarivanje dobrog kontakta sa instrumentom.
- Jednostavnije i bre dolaenje do kvalitetnog tona.
- Prepoznavanje registara na klaviru.
- Pravilno interpretiranje notnog teksta, odgovarajue teine, u violinskom i bas kljuu.
- Usvajanje osnovne notne vrednosti i osnovne ritmike motive.
- Prepoznavanje motiva, fraze, reenice, muzike misli.
- Razlikovanje dinamikih termina.
- Razlikovanje elemenata artikulacije.
- Korienje pravilnog prstoreda.
- Prepoznaje osnove ornamentike.
- Razumevanje zakonitosti metrike.
- Poznavanje osnovnih tempa i oznaka za agogiku.
- Savladavanje oznaka za pedal.
- Razlikovanje vrste osnovnih udara: stakato, legato, portato, tenuto, non legato.
- Ujednaeno izvoenje niza tonova u razliitim tempima, podjednako u obe ruke.
- Usvajanje osnove izvoenja intervala i akorada u nizu, kao i repeticije i skokova.
- Razvoj sposobnosti da se odredi karakter melodije.
- Razlikovanje osnovne tehnike polifonije.
307
- Osposobljavanje uenika da sam sebe prati na klaviru dok peva.
I ciklus
I razred
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje sa instrumentom, pravilan poloaj za klavirom i prirodna postavka ruku.
- Usvajanje osnova notnog pisma i muzike terminologije.
- Ovladavanje elementima tehnike sviranja.
- Upoznavanje sa elementima muzike forme u cilju sadrajnog izraavanja.
- Osposobljavanje uenika za samokontrolu zvuka.
- Osamostaljivanje za korepeticiju.
LESTVICE
- Durske lestvice u etvrtinama u obimu jedne oktave, najmanje tri.
- Durski trozvuci razloeno i istovremeno: osnovni oblik i dva obrtaja, troglasno u etvrtinama.
LITERATURA
- kole za klavir: Jela Kri, Bajer, Nikolajev (jedna od njih)
- Divernoa: Osnovne vebe za klavir, op. 176 - izbor
- Rauli: Op. 36 i op. 37
- Zbirka Nai kompozitori za mlade pijaniste
- Svi navedeni komadi iz poetnih kola za klavir (Nikolajev, Kri, Petrovi)
- V. Milankovi: Deje prie, 25 minijatura za I i II razred
- najmanje pedeset kompozicija iz navedenog programa.
- jedna lestvica;
- jedna etida.
308
SMOTRA (kraj kolske godine)

1. Tri kompozicije razliitog karaktera po slobodnom izboru.
II ciklus
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Ovladavanje pojmovima muzike forme: motiv, dvotakt, etvorotakt, reenica, dvodelna i trodelna pesma, sonatni oblik, rondo.
- Usvajanje fraziranja kao osnove muzikog miljenja.
- Razvoj sposobnosti da se vizuelna predstava sprovede u audio predstavu (ostvarenje).
- Razumevanje znaenja nijanse u zvuku.
- Pravilno sluanje svog izvoenja.
- Razvoj kritikog miljenja o trenutnoj realizaciji muzike misli.
- Razvoj sposobnosti da se uoavaju greke.
- Uoavanje razlike odnosa leve i desne ruke.
- Shvatanje vanosti melodije u odnosu na pratnju.
LESTVICE
- Durske lestvice u osminama u obimu dve oktave, najmanje tri koje nisu raene u I razredu.
- Molske lestvice u etvrtinama u obimu jedne oktave, najmanje dve.
- Trozvuci u etvrtinama razloeno i istovremeno u obimu dve oktave - zavretak sekstakordom.
LITERATURA
- Hendl: Izbor kompozicija, redakcija Jele Kri
- Izbor sonatina I i II deo
- Vera Milankovi: Deje prie, 25 minijatura za I i II razred
309
- Majkapar: op. 16, 24 lake kompozicije

- Dilok: Prelidi u romantinom stilu (tei).
- osam kompozicija razliitog karaktera od ega 4 etide;
- jedna cela sonatina.
- jedna lestvica;
- jedna etida.
ISPITNI PROGRAM
5. Jedna polifona kompozicija.
6. Jedan stav sonatine.
7. Jedan komad po izboru.

Na prvim asovima uenika treba upoznati sa kratkim istorijskim razvojem instrumenta, nainom funkcionisanja mehanizma i
sastavnim delovima klavira. Uenika treba pravilno postaviti za instrument vodei rauna o udaljenosti i visini klavirske stolice u
odnosu na instrument.
Neposredan kontakt poinje postavkom ruke na klavijaturu i izvoenjem prvih tonova "portamento" nainom sviranja, svakom rukom
posebno. Uenik postepeno upoznaje klavijaturu i notno pismo.
Razvijanje unutranjeg sluha kod uenika je veoma vaan zadatak i korisno je nalaenje melodija po sluhu.
Svaki novi zadatak potrebno je ostvariti na visoko profesionalnom nivou, potujui individualna svojstva svakog uenika,
intelektualne potencijale, motivisanost za samostalni rad, uz jasno postavljene zahteve. Uporedo raditi na tehnikom i muzikom
razvoju uenika i razvijati njegove slabije strane.
U radu sa uenicima voditi rauna o razliitim mogunostima uenika u zavisnosti od njihovog talenta. Svako delo treba najpre
pravilno proitati, objasniti, analizirati sa svih strana i postaviti visoke umetnike zahteve. Dobro pripremljen uenik sa veom
sigurnou i linim zadovoljstvom izlazi na javno izvoenje. Pedagog treba da odabere program prema mogunostima svakog
uenika, posebno vodei rauna i o njegovom nervnom sklopu i o fizikim mogunostima.
Meusobno poverenje i potovanje linosti i atmosfera saradnje na asu doprinose pravilnom i uspenom razvijanju svih potencijala
koje uenik poseduje.
Osnovni cilj uenja uporednog klavira za uenike solo pevanja je njihovo osposobljavanje za samostalno praenje i analiziranje ne
samo oblika kompozicije koju savlauju, nego i za prepoznavanje stila sa svim njegovim karakteristikama. Takoe je neophodno da
uenik, radei na klavirskoj kompoziciji, ume da prepozna osnovne harmonske tokove, modulacije, polifoniju i druge muzike
elemente, to e mu samo pomoi da lake savlada i razume repertoar solo pevanja.
310
2.3. TEORETSKI PREDMETI

ETVOROGODINJE MUZIKO OBRAZOVANJE I VASPITANJE
(solfeo i teorija muzike - za uenike srpskog tradicionalnog sviranja)
SOLFEO
CILJ
ZADACI
ritam, diktati).
I razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
RITAM
311

- Usmeni melodijsko ritmiki diktat, a pismeni ritmiki diktati (ritmiki motivi). Opaanje metra, pevanih pesama sa tekstom.
- timovi lestvica koji se obrauju.
TEORIJA MUZIKE
II razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
de-De).
RITAM
3/2 i 3/8.
312

- Ritmiki diktati, kratki motivi, pismeni i melodijski diktati iz melodike, usmeno opaanje motiva, a zapisivanje pojedinanih tonova i
melodijsko-ritmikih diktata.
TEORIJA MUZIKE
ISPITNI PROGRAM
1. Pismeni deo: melodijski diktat do dva predznaka;
2. Test iz teorije: lestvice, intervali trozvuci, tetrahordi;
3. Usmeni deo:
- melodijski primer, tonaliteti iz gradiva I i II razreda;
- parlato, violinski i bas klju.

III razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Pevanje melodija u duru i istoimenom molu - mutacija.
313

RITAM
- Pismeni ritmiki diktat u okviru gradiva i jednostavni melodijsko-ritmiki diktat.
TEORIJA MUZIKE
septakord.
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
RITAM
314
ISPITNI PROGRAM
1. Pismeni deo: diktat do etiri predznaka.
2. Usmeni deo:
- melodijska veba tonaliteti do etiri predznaka (skretnice, prolaznice i mutacija);
- parlato, promena kljua, violinski i bas, sa svim ritmikim figurama.
LITERATURA

315
imenovanjem tonova.
ortografiju.
diktatima.
MELODIKA
vie tonova.
316
TEORIJA MUZIKE
CIL
odnosno pevanja.
ZADACI
IV razred
OPERATIVNI ZADACI
- Tonaliteti.
- Obrada intervala.
- Ornamenti.
GRADIVO
317
ISPITNI PROGRAM
1. Pismeni deo:
2. Usmeni deo:

izvanredna je veba za shvatanje lestvica. Uvianjem rasporeda celih stepena i polustepena u tetrahordu uenici su spremili za
Kvintne krugove treba obraditi u III razredu kao i nizanje povisilica (poslednja povisilica - voica) i snizilca (pretposlednja snizilica ime tonaliteta). U kasnijim razredima uporeivati, teorijski i zvuno, istoimeni dur i mol, paralelne lestvice, lestvice udaljene za
318
navie i nanie, kvintakorda, sekstakarda i kvartsekstakorda.
muziki sadraj.
2.4. TEORETSKI PREDMETI

DVOGODINJE MUZIKO OBRAZOVANJE I VASPITANJE
(solfeo i teorija muzike - za uenike srpskog tradicionalnog pevanja)
SOLFEO
CIL
ZADACI
ritam, diktati).
I ciklus
I razred
319
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Tonaliteti: Ce-dur, a-mol, ce-mol, Ge-dur, Ef-dur. Obrada mutacija Ce-dur, ce-mol.
- Transponovanje motiva toninih kvintakorada u paralelne molske tonalitete a, e, de-mol. Kadence.
- Priprema: pevanje durskih i molskih kvintakorada na osnovnim tonovima u obraenim tonalitetima.
- Obrada vokalize i solo pesme.
- Pevanje lestvica u paralelnim tercama. Pevanje 10 srpskih narodnih pesama i 5 kanona.
RITAM
- Taktiranje i brojanje. Mere: 2/4, 3/4, 4/4, 3/8 i 6/8.
- Notne vrednosti od cele do esnaestine note. Dvodelna i etvorodelna podela ritmike jedinice (osnovne figure), sinkopa-kontrtan i
triola.
- Ravnomerno i ritmiko itanje u violinskom i bas kljuu.
- Ritmiko itanje instruktivnih primera na utvrenim pozicijama solmizacionih slogova i obrada primera iz literature sa oznaenim
tempom, agogikom, dinamikom i artikulacijom. Tempa: Moderato, Andante, Allegro, Vivo, Adagio.
- Opaanje i intoniranje u obraenim tonalitetima.
- Opaanje i intoniranje durskog i molskog kvintakorda. Prepoznavanje ispisanih melodijskih i ritmikih motiva i njihovo izvoenje i
pismeni ritmiki diktat i usmeni melodijsko-ritmiki diktat.
1. Pismeni deo: test iz teorije, lestvice, intervali i konsonantni kvintakordi.
2. Usmeni deo: melodijska veba (dijatonska, preeni tonaliteti i parlato bas klju).
II ciklus
II razred
OPERATIVNI ZADACI
MELODIKA
- Obnavljanje i utvrivanje tonaliteta iz I razreda. Obrada: De-dur, de-mol, Ef-dur, ef-mol, a-mol, A-dur, Ge-dur, ge-mol, Be-dur, emol, E-dur, cis-mol i svi ostali tonaliteti do etiri predznaka. Obrada 10 srpskih narodnih pesama.
- Tehniki deo: pevanje svih lestvica do 7 predznaka. Sekundno i tercno kretanje. Pevanje toninih kvintakorada, kadenci i timova.
320
- Dvoglasno pevanje kratkih motiva i primera iz literature. Obrada kanona i pevanje narodnih pesama u dva glasa.
RITAM
- Metrike vrste 2/2, 3/2, 9/8, 6/4, 6/16. A od narodnih ritmova 5/8, 7/8 i 9/8 preko pevanja narodnih pesama.
- Ritmike figure: triola u sukobu sa punktiranom figurom.
- Tee figure etvorodelne podele, pauze i lukovi. Podela trodela u taktu 6/8, siilijana i tirana.
- Ostale ritmike figure samo informativno.
- Opaanje i zapisivanje tonova, intoniranje melodijskih motiva.
- Opaanje i intoniranje intervala svih kvintakorada obrtaja durskog i molskog, dominantnog i umanjenog septakorda sa
razreenjem.
- Opaanje apsolutnih visina a1-de2 i od e1-a1.
- Pismeni ritmiki diktat, a usmeni melodijsko-ritmiki diktat.
ISPITNI PROGRAM
2. Usmeni deo:
- melodijski primer do tri predznaka;
- parlato, bas i violinski klju.
LITERATURA
- Aleksandrovi i Jeli, Solfeo za III razred etvorogodinje i II razred dvogodinje osnovne muzike kole, Zavod za udbenike i

Osnovni didaktiko-metodiki postupci obuhvataju razvijanje zvunih predstava s notnom slikom, kako za oblast melodike, tako i za
ritmikih figura) i, tek na treem mestu, lestvini nizovi (raspevavanje uenika, irenje obima glasa, upoznavanje lestvica). Primeri
se obrauju po sluhu, u poetnim razredima ili iz notnog teksta, naravno uz pomo nastavnika, a i pevanjem solmizacionim
Ostali predmeti kao teorija muzike (videti u didaktiko-metodikim uputstvima za ovaj predmet), opaanje, intoniranje sa diktatom
usko se povezuju sa nastavnim gradivom iz melodike i ritma, naroito u prva dva razreda. Za sve godinje ispite, estogodinjeg
321
etvorogodinjeg i dvogodinjeg obrazovanja ispitne vebe i zadatke ne pie predmetni nastavnik, ve su istovetne za sve uenike i
zadaje ih aktiv nastavnika solfea.
Prilikom planiranja nastave za celu godinu, polugodite i tromeseje treba predvideti vreme za obnavljanje ve obraenih metodskih
jedinica, kao i njihovo dalje razraivanje. Posle odreenja kada e se pripremati i postaviti jedan tonalitet treba imati u vidu to da se
u poslednja dva meseca kolske godine ne postavljaju nove lestvice. To isto vai i za ritmike postavke jer i za melodiku i za ritam
potrebno je odreeno vreme kako bi se zvune predstave usvojile i nadogradile novim zahtevima (vie skokova, tei zahtevi za
ritmiko itanje, primena vokalne i instrumentalne literature iz gradiva tog razreda, pismeni diktati, pevanje primera sa lista) - a radi
pripremanja uenika za to samostalnije izvoenje i opaanje muzikog toka.
Kada se u okviru metodske jedinice planira novo gradivo iz ritma, treba koristiti pevanje u ve poznatom tonalitetu, a kada je
postavka nove lestvice, treba koristiti poznate ritmike figure i metrike vrste. Novo gradivo uvek prati - posle postavke - rad na
prepoznavanju, kao najelementarnijem vidu uenja. Pismeni diktati i pevanje sa lista (bez prethodne pripreme) slede kasnije, na
Prepoznavanjem vie tonova (uz primenu ritmikih diktata) vodi ka uspenim usmenim i pismenim diktatima, a prepoznavanje
akorada u razvijanje harmonskog sluha.
imenovanjem tonova.
ortografiju.
planirana je da se radi od II razreda. Dakle, uvebati opaanje svih hromatskih tonova od V do I stupnja a-mola i de-mola, s tim da
se opaeni tonovi ne pevaju ve se izgovaraju abecedom, ili zapisuju. Dalji razvoj se prenosi u srednju kolu s tendencijom
proirivanja registra i ubrzavanja diktiranja, ali sa obaveznom pauzom izmeu svake tonske visine. Ovim se ubrzava rad na melodici
i diktatima.
Novinu u melodici predstavlja savlaivanje lestvica u nekoliko etapa. Priprema tonaliteta, u poetnim razredima, izvodi se uenjem
pesme po sluhu, uenjem iste solmizacijom, opaanjem diktiranih tonova slinih kretanju melodije u pesmi (po uzoru na mnoge
jednog kanona. Opaanje tonova i kasnije intervala i akorada iz kadenca, pevanje teih primera iz literature i dvoglasnih primera
odvija se u obliku obnavljanja tonaliteta obino sledee godine. Tada se utvruju naroito tonovi subdominantne funkcije, ali i ostali
tei skokovi. Ova faza obrade tonaliteta praena je pisanim diktatima, dok je prethodna bazirana na usmenim diktatima, od pismenih
je traeno zapisivanje samo pojedinanih tonova i vie tonova.
U dvogodinjoj koli, za razliku od estogodinje i etvorogodinje, priprema i postavka slede neposredno jedna iza druge. One
lestvice koje imaju veliki broj predznaka ("upoznaju") savlauju se teorijski, izvode se pevanjem lestvica i kadence i ilustruju se
primerom iz literature (Cis-dur na primer).
322
motiva, izvoenje kratkih ritmikih motiva sa novim gradivom, uenje ritmikih primera bez tonskih visina, savlaivanje ritmikih
etida - parlato uz pomo nastavnika radi pravilnog akcentovanja, ispitivanje nauenog gradiva, samostalno izvoenje novih
zadataka sa slinim sadrajem, pismeni diktati i itanje primera iz vokalne i instrumentalne literature.
Etide za ritmiko itanje ne smeju da lie na ritmike zadatke ispisane na jednoj liniji jer su optereene drugim problemima (tempo,
karakter, fraziranje, akcentovanje i dr.). Poeljno je obraditi manji broj zadataka i savladati ih, nego na svakom asu iitavati nove
vebe neprirodnog sadraja, kakav se ne nalazi u umetnikoj muzici.
Neprihvatljivo je davati domae zadatke koji se odnose na pevanje melodijskih vebi iz udbenika jer je to najnegativniji postupak,
koji negira opravdanost nastave solfea. Njih e uenici vebati svirajui na svom instrumentu.
TEORIJA MUZIKE
CIL
odnosno pevanja.
ZADACI
II razred
OPERATIVNI ZADACI
- Tonaliteti.
- Obrada intervala.
323
- Ornamenti.
GRADIVO
ISPITNI PROGRAM
1. Pismeni deo:
2. Usmeni deo:
LITERATURA

U poetnim razredima teite rada je na opismenjavanju uenika u okviru domaih zadataka, prepisivanje primera iz udbenika i
(obeleavanje notnih trajanja i pauza, vrste takta). Redosled notnih tonova, izgovor solmizacijom i abecedom, uspeno je savladan
Sve osnovne pojmove: stupanj, stepen, polustepen, predznaci, tetrahord, lestvica, trozvuk, kadenca, takt, taktica, tempo i drugo
trebalo bi ispisivati na tabli reima i notnom slikom, a i pokazivati i odsvirati na instrumentu. Izgradnja tetrahorda od bilo kog
osnovnog tona i pronalaenje polustepena izvanredna je veba za shvatanje lestvica. Uvianjem rasporeda celih stepena i
polustepena u tetrahordu uenici su spremni za teorijsku izgradnju svih dijatonskih lestvica.
postavljenih harmonskih funkcija (T-SD-D), odmah treba obraivati i kadencu harmonskog mola. Obradama svih vrsta molske
lestvice utvruje se dominantni tetrahord abecednim izgovorom, a to je uvod u opaanje apsolutnih visina. Izgovaranjem svih
tonova dominantnih tetrahorada molske lestvice ulazi se u oblast hromatike. Promenu u harmonskom molu objasniti harmonskim
razlozima (durska dominanta), a u melodijskom molu melodijskim razlozima (eliminisanje prekomerne sekunde).
324
Kvintne krugove, kao i nizanje povisilica (poslednja povisilica - voica) i snizilica (pretposlednja snizilica - ime tonaliteta) treba, za
razliku od estogodinje i dvogodinje kole, obraditi u ovom razredu, a u kasnijim razredima - u srednjoj koli - uporeivati, teorijski
i zvuno, istoimeni dur i mol, paralelne lestvice, lestvice udaljene za hromatski polustepen i enharmonske lestvice.
Obrada intervala takoe je predviena. Najpre lestvini intervali, i to imenovanjem bez vrste, a kasnije se vrsta intervala povezuje sa
odreenim mestom u lestvici (na primer: velike terce na glavnim stupnjevima u duru). Veoma je vano postavljanje intervala u linijski
sistem i njegovo brzo prepoznavanje. Izgradnja intervala, imenovanje abecedom, ispisivanje intervala i korienje ifri vebaju se
usmenim i pismenim putem. Obrtaje intervala, takoe, treba vebati usmeno i pismeno, a kasnije definisati ove pojmove. Intervale
sekstu i septimu teorijski postavljamo kao obrtaj odgovarajuih intervala. Umanjene i prekomerne intervale prikazujemo sa
razreenjem; u koli za osnovno muziko obrazovanje prikazujemo prekomernu kvartu i umanjenu kvintu i njihovo pronalaenje u
tonalitetu.
se obrade vrste kvintakorada, vebati izgradnju durskog i molskog kvintakorda od istog tona (usmeno i pismeno vebanje, a i
Septakordi se lako usvajaju nakon usmenih i pismenih vebanja za terce i "kvintakorde", MD7 se vezuje za dominantu dura i mola.
muziki sadraj.
B - IZBORNI ODSECI
1. ODSEK ZA RANU MUZIKU
GUDAKI INSTRUMENTI ZA RANU MUZIKU
(rebeka, fidel, viela, viola da gamba)
CIL
Osposobljavanje uenika za samostalno bavljenje ranom muzikom i za nastavak kolovanja u srednjoj muzikoj koli.
ZADACI
oseaja za ritam, muziku memoriju i muziku fantaziju.
- Upoznavanje uenika sa istorijatom, ulogom, graom, akustikim svojstvima i izraajnim mogunostima ranih gudakih
instrumenata.
- Ovladavanje osnovnom tehnikom sviranja na ranim gudakim instrumentima.
- Postizanje razumevanja znaenja i vanosti specifinih muzikih izraajnih sredstava u skladu sa tehnikim zahtevima
instrumenata, a u cilju izraavanja vlastitih muzikih sposobnosti.
325

- Izgradnja navike redovnog sluanja rane muzike.
REBEKA, FIDEL, VIELA

V razred klasinog programa violine ili viole i i razred rebeke, fidela, viele
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje sa istorijskim nastankom i razvojem gudakih instrumenata u srednjem veku i renesansi, gradnjom samog
instrumenta i gudala.
- Upoznavanje sa razliitim nainima usaglaavanja ica, postavkom instrumenta u odnosu na telo sviraa, specifinim dranjem
gudala.
- Upoznavanje sa nainom dobijanja tona i osnovama interpretacije muzike srednjeg veka i renesanse preko dela nastalih u
pomenutim epohama.
LESTVICE
- Ge, De i Ce-dur, ge, de i a-mol sa toninim trozvucima u osminama. Skale vebati i u razloenim intervalima - terce, potezom
jedna nota na jedan potez i legato - dve note na jedan potez.
LITERATURA
- V. Fraj: Igre srednjeg veka - zbirka
- K. Valter: pilmanske igre i sveska - zbirka (Univerzal, 20008)
- Anonimus, XVII vek: Zeleni rukavi (Doblinger) - izbor varijacija prema mogunostima uenika
- F. d' Ana: Frotole, stramboti i soneta, II knjiga - zbirka (Rikordi, 1976)
- S. Rosi: Simfonije i galjarde, zbirka (ot, 4096)
- P. Falez: Igre XVI veka, zbirka (Mek, 3601)
- F. Bendusi: Nova dela za igranje, zbirka (Mek, 3602)
Drugi komadi i zbirke slinog sadraja i teine.
U vieglasnim kompozicijama na rebeki, fidelu ili vieli svirati deonice koje po svom opsegu odgovaraju tonskom opsegu navedenih
instrumenata.
- deset komada za izvoenje - za solo izvoenje ili u grupi.
JAVNI NASTUPI
326

1. Tri kompozicije koje odgovaraju tonskom opsegu jednom od navedenih instrumenata za solo izvoenje iz epoha srednjeg ili
renesanse;
2. Tri troglasne ili etvoroglasne kompozicije nastale u epohama srednjeg veka ili renesanse ije pojedine deonice odgovaraju
tonskom opsegu jednom od navedenih instrumenata. Dela se mogu izvoditi u razliitim kombinacijama gudakih ili duvakih
instrumenata ve navedenih perioda, kao i uz lautu, embalo ili renesansnu harfu.
VI razred klasinog programa violine ili viole i ii razred rebeke, fidela, viele
OPERATIVNI ZADACI
- Razvoj tehnikih elemenata u sviranju - tehnika leve i desne ruke, kao i dalje upoznavanje sa muzikom praksom srednjeg veka i
renesanse preko negovanja specifinog tona instrumenta za ranu muziku, sviranja bez vibrata u levoj ruci, nainima ukraavanja,
dinamici, tempu i svim ostalim stilskim karakteristikama muzike navedenih epoha.
- Obraditi stare kljueve (ce kljueve) i u njima svirati jednostavne primere.
- Upoznavati uenike sa osnovama interpretacije rane muzike kroz pravilno oblikovanje tona, odgovarajuu artikulaciju, tempo,
agogiku, nain ukraavanja. Na jednostavnim primerima razvijati sposobnost za improvizaciju i karakteristino variranje melodije.
LESTVICE
- Ge, De, Ce, Ef i Be-dur, ge, de, a, e i ha-mol sa toninim trozvucima u esnaestinama.
LITERATURA
- K. Valter: pilmanske igre, II sveska, zbirka (Univerzal, 20013)
- H. Konor: Igre ekspirovog doba, zbirka, od broja 1 do 8 (nordijska muzika kua)
- P. Atanjan: Igre Pariza, I sveska, zbirka (ot, 3758)
- P. ervez: Igre XVI veka, zbirka (Mek, 11)
- M. Pretorius: Francuske igre iz "Terpsihore", I i II sveska, zbirke (Meks, 3607, 3608)
- T. Suzato: Danseraj, I i II sveska, zbirke (ot, 2435, 2436)
U vieglasnim kompozicijama svirati deonice koje po svom opsegu odgovaraju tonskom opsegu navedenih instrumenata.
- pet komada za solo izvoenje;
- pet dela koja su vieglasna i namenjena grupnom muziciranju.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
327
1. Tri kompozicije za solo izvoenje iz epohe srednjeg veka ili renesanse;

2. Tri kompozicije u sastavu trija ili kvarteta ije pojedine deonice po svom tonskom opsegu odgovaraju jednom od navedenih
instrumenata. Mogue su razliite kombinacije instrumenata perioda rane muzike.
VIOLA DA GAMBA
(Sopran, alt, tenor-bas)
V razred klasinog programa violonela i I razred viola da gambe

OPERATIVNI ZADACI
- Upoznati uenike sa istorijskim nastankom i razvojem viola da gambe, graom samog instrumenta i gudala, razliitim nainima
usaglaavanja ica (sopran, alt, tenor-bas), postavkom instrumenta u odnosu na telo sviraa, specifinim dranjem gudala, nainom
dobijanja tona kao i sa osnovama interpretacije muzike renesanse preko dela koja su nastala u toj epohi.
- Posebnu panju usmeriti na injenicu da uenik violonela sa etiri ice prelazi na viola da gambu sa est ica. Uenik treba da
savlada novi prstored na svakoj od est ica u osnovnoj poziciji. Obratiti panju na sinhronizaciju leve i desne ruke.
- Ukazivati na osnove interpretacije renesansne muzike koje se odnose na tempo, frazu, agogiku i dinamiku.
LESTVICE
- De-dur i de-mol sa toninim trozvucima, kroz dve oktave u laganim etvrtinama.
- Skale vebati u razliitim potezima gudala, odvojeno i vezano po dve i po etiri note.
LITERATURA
- H. Menkemejer: kola za tenor-bas gambu, od 1. do 66. vebe.
- M. Midlar: Mali album, I sveska, komadi br. 7, 8, 12. i 14.
- Anonimus, XVII vek: "Grinslivs" (Doblinger), izbor varijacija prema mogunostima uenika, solo deonicu svirati oktavu nie
- F. d'Ana: Frotole, Stramboti i Soneti, II knjiga (Rikordi 1976), zbirka
- S. Rosi: Simfonije i Galjarde (ot, 4096), zbirka
- P. Falez: Igre XVI veka (Mek, 3601), zbirka
- F. Benduzi: Opera nova de Bali (Mek, 3602), zbirka
- P. Atanjan: II knjiga igara XVI veka (Mek, 3603), zbirka
- P. Atanjan: IV i V knjiga igara XVI veka (Mek, 3604), zbirka
- trideset vebi iz kole za viola da gambu;
- deset komada za solo izvoenje ili u grupi.
328
JAVNI NASTUPI
1. Tri kompozicije koje odgovaraju tonskom opsegu jedne od viola da gamba, iz epohe renesanse za solo izvoenje ili uz pratnju
(lauta, embalo, renesansna harfa);
2. Tri troglasne ili etvoroglasne kompozicije ije pojedine deonice odgovaraju tonskom opsegu jedne od viola da gamba. Dela se
mogu izvoditi u razliitim kombinacijama duvakih, gudakih i drugih instrumenata perioda rane muzike.
VI razred klasinog programa violonela i II razred viola da gambe

OPERATIVNI ZADACI
- Rad na razvoju tehnikih elemenata u sviranju (tehnika leve i desne ruke).
- Negovanje specifinog tona instrumenta, sviranje bez vibrata u levoj ruci.
- Naini ukraavanja, dinamika, tempo.
- Ostale karakteristike muzikih dela koja su nastala u epohama renesanse i ranog baroka.
LESTVICE
- Ef, Ge, Ce-dur, e, ge, a-mol sa toninim trozvucima u osminama.
- Skale svirati u laganim osminama u razliitim potezima gudala, do sedam nota na jedan potez.
LITERATURA
- H. Menkemejer: kola za tenor-bas gambu, od 67. vebe do kraja, sa izuzetkom 88. i 89. vebe.
- H. Konor: Igre ekspirovog doba, od broja 1 do 8 (nordijska muzika kua), zbirka (vodeu deonicu transponovati oktavu nie).
- P. Atanjan: Igre Pariza i sveska (ot, 3758), zbirka
- P. ervez: Igre XVI veka (Mek, 11), zbirka
- M. Pretorius: Francuske igre iz "Terpsihore", I i II knjiga (Mek, 3607, 3608), zbirke
- T. Suzato: Danseraj I i II sveska (ot, 2435, 2436), zbirka
- deset vebi iz kole za viola da gambu;
- pet komada za solo izvoenje, uz pratnju laute, embala ili renesansne harfe;
- pet komada za grupno muziciranje.
JAVNI NASTUPI
329

ISPITNI PROGRAM
1. Tri kompozicije iz epohe renesanse ili ranog baroka, za solo izvoenje ili uz pratnju, koje po svojim tehnikim zahtevima
odgovaraju predvienom gradivu;
2. Tri kompozicije u sastavu trija ili kvarteta ije pojedine deonice po svom tonskom opsegu odgovaraju jednoj od viola da gamba.
Mogue su najrazliitije kombinacije instrumenata renesanse i ranog baroka.
NAIN OSTVARIVANJA PROGRAMA GUDAKIH INSTRUMENATA ZA RANU MUZIKU

(rebeka, fidel, viela, viola da gamba)
Upoznati uenika sa istorijom nastanka gudakih instrumenata, njihovim razvojem u srednjem veku i renesansi, kao i sa njihovom
ulogom u razvoju instrumentalne i vokalno-instrumentalne muzike. Predstaviti ueniku gradnju instrumenata i gudala i razliite
naine usaglaavanja ica i nain dobijanja specifinog tona.
Insistirati na pravilnoj postavci instrumenta u odnosu na telo sviraa, specifino dranje gudala i osnove interpretacije muzike
srednjeg veka i renesanse preko dela nastalih u pomenutim epohama.
Obratiti panju na pravilan razvoj tehnikih elemenata u sviranju - tehnike leve i desne ruke i njihovu sinhronizaciju, sviranje bez
vibrata u levoj ruci, naine ukraavanja, dinamiku, odgovarajuu artikulaciju, tempo i ostale stilske karakteristike rane muzike.
Kod uenika je potrebno razvijati sposobnost za improvizaciju i karakteristino variranje melodije.
IANI INSTRUMENTI ZA RANU MUZIKU

LAUTA
CIL
ZADACI
- Upoznavanje uenika sa istorijatom, ulogom, graom, akustikim svojstvima i izraajnim mogunostima laute.
- Ovladavanje osnovnom tehnikom sviranja laute.
- Postizanje razumevanja znaenja i vanosti specifinih muzikih izraajnih sredstava (artikulacije i registracije) u skladu sa
tehnikim zahtevima instrumenta, a u cilju izraavanja vlastitih muzikih sposobnosti.
V razred klasinog programa gitare i I razred laute

OPERATIVNI ZADACI
330
- Opis izgleda instrumenta, nain dobijanja tona i tehnika sviranja.

- Uenje tonskih visina slobodnih ica i svih tonova do dvanaestog polja i nain njihovog obeleavanja u tabulaturi za lautu i
savremenom notnom pismu.
- Specifian pristup sviranju desnom rukom, iji su koreni u plektrumokoj tehnici izvoenja na srednjovekovnoj i arapskoj lauti i
istorijski razvoj instrumenta.
- Rad na postavci leve ruke za melodijske i harmonske sklopove i pramena pozicije.
- Isticanje vanosti fraziranja u okviru stila i razvijanje smisla za kamerno muziciranje izvoenjem muzike pisane za dve laute ili za
vie instrumenata.
LITERATURA
- Stefan Lundgren: kola za renesansnu lautu
- Jan Harvud: Deset lakih komada za lautu
- Entoni Ruli: Potpuni poetnik
- Tojohiko Saton: kola za baroknu lautu
- Dajana Pulton: Uvoenje u sviranje na lauti
Iz navedene kole za lautu treba uraditi sve lekcije i uvebavati najmanje osam kompozicija i dva dua. Izbor kompozicija moe biti i
iz druge navedene literature.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna kompozicija pisana u francuskoj tabulaturi;
2. Jedna kompozicija pisana u savremenoj notaciji;
3. Jedan duo.
VI razred klasine gitare i II razred laute

OPERATIVNI ZADACI
Dalji rad na proirenju tehnike sviranja na instrumentu.
LITERATURA
- Stefan Landgren: kola za renesansnu lautu
- Jan Harvud: Deset lakih komada za lautu
- Engoni Ruli: Potpuni poetnik
331
- Tojohiko Saton: kola za baroknu lautu

- Dajana Pulton: Uvod u sviranje na lauti
Iz navedene kole za lautu treba uraditi sve vebe i obraditi najmanje deset kompozicija i tri dua. Izbor kompozicija moe biti i iz
druge navedene literature.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna kompozicija pisana u francuskoj tabulaturi;
2. Jedna kompozicija pisana u italijanskoj tabulaturi;
3. Jedna kompozicija pisana u savremenoj notaciji;
4. Jedan duo.
NAIN OSTVARIVANJA PROGRAMA LAUTE

Lekcije i vebe u navedenim kolama i zbirkama su sistematizovane prema tehnikim i muzikim zahtevima i prilagoene
izuavanju i savladavanju redovnim, kontinuiranim radom uz strunu pomo nastavnika.
Treba imati u vidu da je svrha ova dva razreda da osposobi i pripremi uenika za studiozniji rad u srednjoj muzikoj koli. To
podrazumeva neophodnost da uenik za predvienih 70 asova u toku dve kolske godine naui da ita francusku i italijansku
tabulaturu, kao i savremeno notno pismo - zbog drugaijeg tima instrumenta u odnosu na gitaru - da bi kasnije, u srednjoj muzikoj
koli, nesmetano mogao da usvaja znanja iz panske i nemake tabulature.
Namerno nigde nije spomenut termin "renesansna lauta" zato to uenici koji ispoljavaju interesovanje za baroknu muziku mogu da
sviraju na baroknoj lauti ili nekom drugom instrumentu iz porodice lauta (teorba, bandora, orferion, vihuela i dr.).
Poto je najvei broj kompozicija, istorijski gledano, pisan francuskom, odnosno italijanskom tabulaturom u ova dva razreda se
upravo one prvo i ue: u prvom razredu francuska, a u drugom i francuska i italijanska.
to se same tehnike sviranja tie pri postavci leve ruke, u odnosu na gitaru praktino i ne postoji razlika, osim to su kod laute ice
u paru.
To nije sluaj i sa desnom rukom jer se njena postavka i nain sviranja znatno razlikuju od gitarske tehnike. Mali prst pri sviranju
prislonjen je na rezonantnu plou zbog stabilnosti desne ruke. Naglaene dobe, ukoliko je to mogue, sviraju se palcem, a
nenaglaene kaiprstom (i prstom). U sluaju da palac koristimo za izvoenje basove deonice, tada se naglaena doba svira
srednjim (m) prstom. Kada je potrebno odsvirati vie od tri tona istovremeno, koristi se i domali (a) prst. Podrazumeva se sviranje
tirando tehnikom. Bitno je da se ton dobija jagodicom, bez upotrebe nokta, ukoliko je to mogue.
RENESANSNA (MALA) HARFA

(kao izborni predmet)
CIL
ZADACI
332
- Upoznavanje instrumenta, negovanje muzikog stila rane muzike i grupnog muziciranja.

- Postavka ruke i tela za harfom, lestvice durske i molske.
- Vebati precizno - ritmiki i tonski, trozvuk razloeno i seko - kroz jednu oktavu. U kompozicijama koristiti pretimae tek u drugom
polugoditu. Skale poeti sa uenjem tek poto su savladane prsne vebe (Ce, Ge, De, Ef, Be).
- Opismenjavanje (violinski i bas klju), ritmika - osnovne i punktirane vrednosti; savladati etvrtinski i osminski takt. Savladati
trozvuk, etvoroglasni trozvuk i dominantni septakord i ostale bazine tehnike harfe (seko, arpeo, flaolete, etufe, glisando, klizanje
palca i etvrtog prsta, triler). Upoznavanje bas kontinua u stilu tog vremena. Savladavanje jednostavnijih modulacija u prvoj godini
uenja, a komplikovanijih u drugoj godini.
III razred klasinog programa etvorogodinje ili V razred estogodinje kole i I razred renesansne
harfe
OPERATIVNI ZADACI
- Ritmika - osnovne i punktirane vrednosti, triola, etvrtinska i osminska mera.
- Sa posebnom panjom raditi prsne vebe.
- Razvijati muzikalnost kroz razumevanje muzikih fraza i bas kontinua kao podlogu improvizacije u stilu tog vremena (8 taktova).
LESTVICE
- Durske i molske (harmonske) lestvice do dva predznaka kroz dve oktave. Trozvuk razloeno i seko.
- Durske i molske (harmonske) lestvice do dva predznaka kroz dve oktave. Trozvuk razloeno i seko.
LITERATURA
- Hrestomatija I, izbor komada
- Granani: Uspavanka
- Izbor komada za keltsku harfu
- Gabus: Komadi
- alan: Komadi
- Mekdonald: Komadi
- Lestvice kroz jednu oktavu sa trozvucima;
- tri do est komada.
333
JAVNI NASTUPI
1. Jedna skala;
2. Jedna etida;
3. Jedan komad.
IV razred klasinog programa etvorogodinje ili VI razred estogodinje kole i II razred renesansne
harfe
OPERATIVNI ZADACI
Dalji rad na proirenju tehnike sviranja na instrumentu.
LESTVICE
Durske i molske lestvice (Ce, Ge, De, A, E, Ef, Be, Es, a, e, de, ge, ce) kroz 3 oktave u esnaestinama paralelno, etvoroglasni
trozvuk i dominantni septakord. Posebnu panju obratiti na arpeo. Tehnike vebe sa oktavama u brem tempu, flaolete, etufe,
glisanda, klizanje palca i etvrtog prsta, trilere, bas continuo.
LITERATURA
- Grosi i Pocoli: Izbor etide
- Rubin: Etide
- Naderman: Tema sa varijacijama Ce-dur
- Petrini: Menuet, iga
- Engleska narodna: Zeleni rukavi
- Oven: 20 velkih narodnih pesama
- Gedile: Sonatina
- Cinaroza: Sonatina
- Prat: Sonatina u klasinom stilu
- Rene: Gavota
- Ortiz: Meksikanske narodne igre
- Stari majstori po izboru
- skale kroz tri oktave sa trozvucima;
334
- etrdesetpet etida;
- jedna sonatina ili tema sa varijacijama;
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica u esnaestinama, etvoroglasni trozvuk arpea;
2. Jedna etida;
3. Jedna sonatina ili tema sa varijacijama;
4. Jedan komad.
- M. Grosi: Kompletna metoda za harfu
- H. Renije: Kompletna metoda za harfu
- D. Votkins: Kompletna metoda za harfu
- Pocoli: Etide
- Hrestomatija: Izbor komada
- A. alan: Komadi za malu harfu i Klasini komadi za malu harfu
- Andre: Mali koraci
NAPOMENA
Uenici mogu da polau prijemni ispit za srednju kolu na maloj harfi ako prelaze na veliku harfu ili nastavljaju srednje obrazovanje
na odseku za ranu muziku.

Nain izvoenja nastave renesansne (male) harfe je identian izvoenju nastave velike harfe. Mala harfa je bez pedala, tako da su
mogunosti moduliranja iz tonaliteta u tonalitet ograniene (povieni i snieni tonovi se dobijaju pomou kvaica koje se pomeraju
levom rukom u toku sviranja). Takav oblik harfe se najvie koristio u doba renesanse i baroka, pa su u programu uenja
najzastupljeniji komadi nastali u tom periodu.
(orgulje, embalo)
335
ORGULJE
CILJ
ZADACI
- Upoznavanje uenika sa istorijatom, ulogom, graom, akustikim svojstvima i izraajnim mogunostima orgulja.
- Ovladavanje osnovnom tehnikom sviranja na orguljama - sviranje na najmanje dve manualne i pedalnoj klavijaturi, kao i
ovladavanje registarskim i dinamikim komandama instrumenta.
- Osnovno orguljsko muziko opismenjavanje u sviranju tri ravnopravna linijska sistema, kao i elementarnoj formalnoj i estetskoj
analizi notnog teksta.
- Negovanje oseaja za zvuk, boju i dinamike mogunosti instrumenta.
- Usvajanje osnovnih znanja iz oblasti muzike teorije i istorije.
V razred klasinog programa klavira i I razred orgulja

OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje sa sviraonikom, smetaj na klupi, osnovne manipulacije komandama.
- Sviranje na manualima i pedalu - osnovna artikulacija.
- Upoznavanje sa zvukom - osnovne boje - registri od 8', legato, non legato, reverberacija, prstored, pedalna aplikatura.
- Upoznavanje oblika: preludijum, preambulum, intonacije, himne, kancone, ariozi, tokate, fantazije, koralne obrade, uglavnom
homofone fakture ili harmonske polifonije.
- Upoznavanje osnovnih ansambala registara.
KOLE ZA ORGULJE
- G. L. entemeri, F. ermani, J. Hveduk, H. Keler, Dr H. Riman-K. Armbrust, M. Dipre itd.
- ermani: manuelne vebe, legato, prstored, klizanje, dvohvati legato, akordi legato, ponavljanje tona, trajanje i reverberacija.
336
- Dipre: pedalne vebe, pedalna aplikatura, poetne vebe, artikulacija kroz jednu oktavu.
- Hveduk: leva ruka i pedal - odvajanje basa, kombinacije melodija u desnoj ili levoj ruci - homofona faktura ili koral.
LITERATURA
- Tabulature Jana iz Lublina, XVI vek: anonimni autori i Mikolaj iz Krakova, Marcin Leopolita.
- V. Jano, D. Brasai: Tabulature maarske muzike XVI i XVII veka
- Engleska muzika XVI-XVIII veka: O. Gibons - Fantazije, Versi; V. Bird - Pavana; H. Persl - Mala svita.
- Italijanska muzika XVI-XVIII veka: . Gabrijeli - Intonacija; A. Gabrijeli - Ariozo; . Kavaconi - Himne; . Freskobaldi - Himne i
Versi.
- J. S. Bah - Laki komadi.
- Komadi: G. F. Hendl - Mar, Arija; M. Hajdn, J. Hajdn, V. A. Mocart - izbor, . Maten - 2. i 3. sveska; J. K. Kuhar - Pastorala; F. List
- Rezignacija, Ave Marija, Agnus dei, Ave verum; C. Frank - Koral a-mol (. Marten 1. sveska); . Alen - Visei vrt; O. Mesijan Vene namere (Boi).
- osnovne pedalne vebe i skale po programu;
- osam kompozicija stare muzike homofone fakture;
- etiri kompozicije stare muzike jednostavne polifone fakture;
- etiri lake kompozicije J. S. Baha;
- est kompozicija autora XIX i XX veka.
JAVNI NASTUPI
1. Dve kompozicije autora stare muzike homofone fakture;
2. Jedna kompozicija autora stare muzike polifone fakture;
3. Jedna kompozicija J. S. Baha;
4. Jedna kompozicija autora XIX ili XX veka.
Program se izvodi iz nota.
VI razred klasinog programa klavira i II razred orgulja

OPERATIVNI ZADACI
- Artikulacija legato - non legato, izraajnost tonova, naglasak, melodijska "dinamika", fraziranje, teze i arze - ritmika pulsacija,
"nejednake" notne vrednosti.
337
- Pedalne vebe, skale kroz dve oktave, dvoglas - oktave.

- Osnovne dinamike mogunosti - upotreba "aluzija" i kreenda.
- "Trio" sviranje - jednostavnije polifone fakture, odvojena basovska deonica, melodija u pedalu.
- Oblici orguljske muzike: koralne obrade - kantus firmus u svim glasovima, fugeta, fugato, jednostavna fuga, rierkar, tiento, partita,
varijacije, akona i pasakalja.
- Sloeniji ansambli registara, upotreba kopula, kvinte i nazarda, stalne i slobodne kombinacije.
TEHNIKE VEBE
- Pedalne vebe, pedalne skale, razloeni akordi.
- Vebe za dinamiku: "aluzije" i dodavanje registara, pojedinano i kreendo - H. Keler.
- Jednostavne etide: Hveduk (5-10), Keler, Riman.
LITERATURA
- Italijanska muzika: . Freskobaldi - Tokate, Himne, Versi; A. Gabrieli - Tokate; D. Cipoli - Pastorala, Arija, Versi; G. B. Martini - Arija
sa varijacijama; B. Paskvini - Tokata; B. Marelo - Largo; A. Vivaldi - Prelid, Adao, Finale.
- Engleska muzika: J. Klark - Dva komada; J. Stenli - Truba; V. Bojs - Introdukcija; H. Pursel - Pastorala, Arija, akona; A. Cimerman
- est verseta; A. Miler - Postludijum, Preludijum i fuga; Anonimus - Ilirsko naricanje (maarska tabulatura iz XVIII veka).
- Nemaka muzika: G. F. Teleman - Adao, Vivae, akona; J. Pahelbel - Zbirka "est Apolonovih ica"; D. Bukstehude - Fuga Cedur; G. F. Hendl - Ariozo, Varijacije, Sarabanda, Adao; M. Hajdn - Kartki verseti; L. van Betoven - Fuga De-dur.
- J. S. Bah - Koralne obrade i fugeta (manualno), Mali preludijumi i fuge.
- Komadi: F. List - Mali komadi; C. Frank - Laki komadi za orgulje ili harmonijum; J. Brams - Dve koralne obrade (manualno); B.
Betineli - Preludijum; . elsi - Koral; A. de Bonis - Interludij; N. Vitone - Svadbeni mar; S. Premrl - Aspiracija; P. Ozgijan - Mala
svita; V. Milankovi - Motus.
- est kompozicija stare muzike homofone fakture;
- etiri kompozicije stare muzike polifone fakture;
- dve koralne obrade starih majstora;
- dve koralne obrade J. S. Baha (manualno);
- dve koralne obrade sa kantus firmusom (jedna obavezno J. S. Baha);
- etiri kompozicije autora XIX i XX veka.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Dve kompozicije starih majstora (jedna u obliku varijacije ili svite);
338
2. Jedna koralna obrada;

3. Jedna kompozicija J. S. Baha;
4. Jedna kompozicija autora XIX ili XX veka.
Ispitni program se izvodi iz nota.

Nastava orgulja izvodi se iskljuivo na orguljama - elektrinim ili cevnim, sa najmanje dve manualne klavijature i pedalom od 32
dirke.
Orgulje se razlikuju po vremenu izgradnje i stilskoj epohi u kojoj su nastale (ili kojoj su namenjene, ukoliko je re o elektrinom
instrumentu). Orgulje su deo arhitektonike prostora u kojem se nalaze. Konstrukcija i mehanika odreuju ne samo tehnike, ve i
zvune karakteristike instrumenta to utie na nain sviranja i intrepretaciju. Kako nije realno da e se uenik tokom kolovanja
sresti sa razliitim instrumentima, pedagog je duan da ga sa tim razliitostima upozna i to proradom odgovarajue literature,
priom, audio ili video primerima i negovanjem imaginacije - uenik zamilja reverberaciju, predvia odjek, pretpostavlja akustike
zamke tako to artikulie na razliite naine i kroz svojevrsnu igru ovladava instrumentom i dolazi do reenja.
Pedagog mora imati beskrajno strpljenje u radu sa uenicima na ovom izuzetno komplikovanom i zahtevnom instrumentu, naroito
u doaravanju imaginarnih situacija, uporeivanju sa drugim insturmentima ili izvoenjima.
Telesne predispozicije uenika nikada ne smeju da predstavljaju prepreku za sviranje, pedagog strpljivo i uporno, izborom
odgovarajue literature, mora da insistira na prevazilaenju eventualnih prepreka u stvaranju eljenog zvuka.
Uenik se mora edukovati najvie konkretnim primerom, to vie sviranjem, razdvajanjem deonica u glasove i njihovim
kombinacijama, igranjem sa registrima i zvunim kombinacijama, vebanjem na najtiem registru zbog to boljeg intoniranja i
usvajanja muzikog teksta, ali i vebanjem tuti zvuka zbog oseanja udesne zvune moi i njene kontrole.
Ne nametati gotova reenja, ve nastavni proces paljivo osmisliti kao istraivaki - razvojni proces kroz koji e usavravanje
tehnika sviranja i izvoakih sposobnosti, odnos prema interpretativnim mogunostima instrumenta i svest o strukturi dela kod
uenika stvoriti oseanje linog (izvoakog) zadovoljstva.
EMBALO
CILJ
ZADACI
- Upoznavanje uenika sa istorijatom, ulogom, graom, akustikim svojstvima i izraajnim mogunostima embala.
- Ovladavanje osnovnom tehnikom sviranja na embalu, kao i ovladavanje registarskim komandama instrumenta.
339
V razred klasinog programa klavira i I razred embala

OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje sa instrumentom.
- Sviranje na manualima - osnovna artikulacija.
- Upoznavanje sa zvukom - registri.
TEHNIKE VEBE
Vebe za artikulaciju:
- Vebe A. Kortoa sa primenom . Ramoove metode za mehaniku prstiju.
- Gradacija artikulacija od detaea do legata lestvicama kroz dve oktave.
Vebe za ornamentaciju:
- F. Kupren: Umetnost sviranja na klavsenu (pripremne vebe).
Vebe za basokontinuo:
- F. T. Arnold: Umetnost praenja na osnovu ifriranog basa (kvintakordi, sekstakordi, kvartsekstakordi).
LITERATURA
Kompozicije za embalo do XVII veka:
- Ficviljemova zbirka za virdinal (izbor lakih preludijuma, igara i varijacija Dona Bula, Viljema Berda, Tomasa Morlija, Pitera
Filipsa, Martina Pirsona)
- Nova tabulatura igara (izbor lakih igara iz Venecijanske zbirke)
Kompozicije XVII veka:
- B. Freskobaldi: Cvetovi muzike (izbor lakih igara; kuranta. akona, pasakalja, galjarda);
- J. J. Floberger: Svite, izbor
- Luj Kupren: izbor lakih igara iz svita (Pastorala, Pijemonteza, ansona)
- H. Persel: Svite, izbor
- Izbor iz dela: Georga Mufata. J. K. Kerla, J. Pahelbela, J. K. F. Fiera. J. Kunaua. G. Bema.
Francuska kola klavsenista:
- F. Kupren: Umetnost sviranja na klavsenu (prelidi 1, 2, 3. i 4); Prva knjiga komada za klavsen: I, II svita (izbor)
- . F. Ramo: Svita a-mol
- Izbor lakih komada: ambonjera, Kleramboa, Marana, L Rua, aket d la Gera, Djepara.
340
panska kola embalista:

- Lake sonate P. A. Solera, K. de Seiasa, S. Albera.
- D. Skarlati: Izbor lakih sonata do K90 (redakcija R. Kirkpatrika)
- J. S. Bah: Mali prelidijumi i Dvoglasne invencije (izbor)
- G. F. Hendl: Svite IX-XVI (izbor)
- Kompozicije druge polovine XVIII veka: J. K. Bah, K. F. E. Bah (izbor); K. Balbastr, K. Daken (izbor); B. de Nebra, H. Ferer (izbor).
- jedna kompozicija za embalo do XVII veka;
- jedna kompozicija XVII veka;
- jedna kompozicija francuske kole klavsenista;
- jedna kompozicija panske kole embalista;
- jedna kompozicija J. S. Baha ili Hendla;
- jedna kompozicija druge polovine XVIII veka.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna kompozicija iz perioda pre XVII veka ili iz XVII veka;
2. Jedna kompozicija J. S. Baha ili G. F. Hendla;
3. Jedna kompozicija francuske ili panske embalistike kole.
Program se izvodi iz nota.
VI razred klasinog programa klavira i II razred embala

(izborni 1 as nedeljno, izbornih 35 asova godinje)
OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na artikulaciji.
- Ornamentacija.
- Uloga basokontinua.
TEHNIKE VEBE
Vebe za artikulaciju:
- Vebe A. Kortoa sa primenom . F. Ramoove "metode za mehaniku prstiju".
341
- Gradacija artikulacije od detaea do legata na lestvicama kroz etiri oktave.

Vebe za ornamentaciju:
- F. Kupren: Umetnost sviranja na klavsenu (pripremne vebe, transpozicija vebi u razliite tonalitete).
Vebe za basokontinuo:
- F. T. Atnold: Umetnost praenja na osnovu ifriranog basa (septakordi).
LITERATURA
Kompozicije za embalo do XVII veka:
- Ficviljemova zbirka za virdinal (lake fantazije Dona Bula, Viljema Berda, J. P. Svelinka);
- B. Piki: Igre
- Kompozicije XVII veka
- B. Fraskobaldi: Cvetovi muzike (tokate)
- J. J. Froberger: Tokate
- L. Kupren: Preludijumi.
Francuska kola klavsenista:
- F. Kupren: Umetnost sviranja na klavsenu (prelidi 5, 6, 7. i 8)
- F. Kupren: Prva knjiga komada za klavsen, I, II svita (Alemanda, Kuranta)
- . F. Ramo: Svita e-mol (izbor)
- Izbor lakih komada: amboljera, Kleramboa, Marana, L Rua, aket de la Ger, epara
panska kola embalista:
- Lake sonate P. A. Solera, K. de Seiasa, S. Albera
- D. Skarlati: Sonate preko K 90 (redakcija R. Kirkpatrika)
- J. S. Bah: Francuske Svite, Arija varirana na italijanski nain:
- G. F. Hendl: Svite IX-XVI (izbor).
- Kompozicije druge polovine XVIII veka: J. Kristijan Bah, K. F. E. Bah (izbor); K. Balbastr, K. Daken (izbor); B. de Nebra, H. Ferer
(izbor).
- Jedna kompozicija za embalo do XVII veka;
- Jedna kompozicija XVII veka;
- Jedna kompozicija francuske kole klavsenista;
342
- Jedna kompozicija panske gakole embalista;

- Jedna kompozicija J. S. Baha ili Hendla;
- Jedna kompozicija druge polovine XVIII veka.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna kompozicija XVII veka (Freskobaldi, Flobere ili L. Kupren);
2. Jedna svita J. S. Baha ili G. F. Hendla;
3. Jedna kompozicija francuske embalistike kole;
4. Jedna kompozicija panske embalistike kole.
Ispitni program se izvodi iz nota.

Za sprovoenje nastave u okviru renesansno-baraknog usmerenja osnovan je pravilan izbor instrumenta, to podrazumeva kopiju
istorijskog instrumenta iz XVII ili XVIII veka, a ne tzv. "moderno" embalo (instrument konstruisan u XX veku optereen
mehanizmam pedala, instrument koji zahteva razliit tue i poseduje razliita zvuna svojstva). U sluaju nemogunosti da se
nabavi odgovarajui instrument, izvoenje nastave na "modernom" embalu treba prilagoditi. Maksimalno razviti na jednom "8"
registru i izbegavati promene registracije u toku kompozicije.
Poloaj tela za embalom razliit je od poloaja za klavirom - sedi se blie. Teina ruke se nikako ne oslanja na klavijaturu. Ton se
ostvaruje samo pokretom iz prsta sa same dirke, a ne iz vazduha, a pokreti ruku su iskljuivo horizontalni i u funkciji transpozicije
ake.
embalo je nedinamian instrument - jainom udarca ne moe se uticati na jainu tona - pa se izraajnost na njemu ostvaruje
gradacijom artikulacije od jasnog detaea preko legata do overlegata.
Dobro poznavanje ornamentacije svojstvene svakom kompozitoru ponaosob osnova je dobre i stilske interpretacije, pa pre pristupa
kompoziciji treba prouiti tabelu ornamenata svakog kompozitora kao i ulogu melodijsku, harmonsku ili ritmiku svakog ornamenta.
Posebnu panju treba obratiti na izvoenje akorada koje je uglavnom arpeirano, a gradacijom brzine arpeiranja dozira se
zvunost akorda - simultani akord je tih, brzo arpeiran jai, a sporijim arpeiranjem se postupno smanjuje jaina akorda.
Za pravilnu stilsku interpretaciju vaan je pravilan izbor redakcija i izdanja nota. Uenici treba da naue da sviraju i iz faksimila to je
najpouzdanije iako je ponekad oteano zbog primene starih kljueva. Za pravilnu interpretaciju Freskobaldija vano je upoznati se
sa kolom "afeti kantabili" i sa Freskobaldijevih 11 pravila. Za pravilno izvoenje francuske muzike treba se upoznati sa pojmom
inegaliteta, tako da osim rada na notnom tekstu treba odvojiti vreme za teoretski rad. Za interpretaciju dela J. S. Baha koristiti
iskljuivo "urtekst", a za dela D. Skarlatija obavezno eliminisati izdanje Longa, tako omiljeno meu pijanistima, jer osim pijanistikih
dinamikih i artikulacionih oznaka sadri i nedopustive prerade teksta i "skrnavljenje" Skarlatijevih "panskih" akorada.
U svakom trenutku rada sa uenikom treba negovati baroknu estetiku interpretacije - introvertnu, delikatnu, produhovljenu, uzdrano
ekspresivnu i municioznu nasuprot pijanistikoj romantinoj i ekstravertnoj interpretaciji.
DUVAKI INSTRUMENTI ZA RANU MUZIKU

(blok flauta, traverzo flauta, almaj, krumhorn, kornamuza, dulcijan, cink, kornet, segbat)
CIL
343
ZADACI
- Upoznavanje uenika sa istorijatom, ulogom, graom, akustikim svojstvima i izraajnim mogunostima duvakih instrumenata za
ranu muziku.
- Ovladavanje osnovnom tehnikom sviranja na duvakim instrumentima za ranu muziku.
- Postizanje razumevanja znaenja i vanosti specifinih muzikih izraajnih sredstava (artikulacije i agogike) u skladu sa tehnikim
zahtevima instrumenta, a u cilju izraavanja vlastitih muzikih sposobnosti.
BLOK FLAUTA
V razred klasinog programa flaute i I razred blok flaute
OPERATIVNI ZADACI
- Obraditi sve tonove iz opsega sopran blok flaute (ce), alt blok flaute (ef) i tenor blok flaute (ce, dve oktave) kroz pravilnu postavku
ustina, usnika i prstiju.
- Ovladati specifinom tehnikom disanja i kontrolom daha.
- Raditi na lestvicama i komadima za izvoenje za jednu, dve, tri ili vie blok flauta, sa ili bez pratnje kontinua - embala koji su
nastali u epohama renesanse i ranog baroka.
LESTVICE
Sopran i tenor blok flauta:
- durske: Ce: Ge, De, A, Ef, Be.
- molske: a, e, de, ge.
Alt blok flauta:
- durske: Ef, Ce, Ge, De, Be, Es.
- molske: de, a, ge, ce.
LITERATURA
- L. Cidra: Muzika za blok flautu za poetnike - 16 prvih komada za blok flautu i embalo (Muzika, Budimpeta, 3. 7888)
- I. Marja: Kamerna muzika za poetnike - dve sopran blok flaute i embala (Muzika, Budimpeta, 3. 6915)
344
- D. Degen: Pet lakih svita iz baroka - za alt blok flautu i embalo (ot ofb 97)
- Zbirka Laki dueti - za dve sopran ili dve tenor blok flaute (Fridrih Hofmajster, Lajpcig)
- Zbirka 12 komada iz Glogauerske pesmarice - za sopran, alt i tenor blok flautu (Dojer)
- G. Gastoldi: Sedam baleta; L. Marencio: Dve vilanele - zbirka za dve sopran blok flaute i jednu alt blok flautu (Mek)
- V. Hausman: Igre - za 4 i 5 blok flauta (Mek)
Ostale zbirke i komadi sline teine i sadraja.
- deset komada za solo izvoenje (uz embalo ili flautu);
- pet komada za izvoenje u grupi (trio, kvartet).
JAVNI NASTUPI
1. Tri kompozicije za jedan od navedenih instrumenata uz pratnju embala, flaute ili renesansne harfe;
2. Tri kompozicije za trio ili kvartet sainjen od razliitih kombinacija navedenih instrumenata ili u kombinaciji sa drugim duvakim ili
gudakim instrumentima srednjeg veka i renesanse.
TRAVERZO FLAUTA
VI razred klasinog programa flaute i I razred traverzo flaute
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje sa renesansnom traverzo flautom i baroknom traverzo flautom ("Kvancova" flauta sa dis klapnom) i obrada svih
tonova iz opsega (za prvu godinu uenje dve oktave) pravilnom postavkom usana, usnika i prstiju.
- Ovladavanje specifinom tehnikom disanja i kontrolom daha.
- Rad na lestvicama, vebama, kao i komadima za izvoenje koji su nastali u epohi renesanse i baroka.
LESTVICE
Durske: De, E, Ef, Ge, A, Be.
Molske: de, e, ge, a.
LITERATURA
- Lj. Dimitrijevi: kola za flautu za I godinu uenja - vebe od 24. do 55. strane uz primenu grif tabele za traverzo flautu.
- L. Cidra: Muzika za blok flautu za poetnike - 16 prvih komada (Muzika, Budimpeta, 3. 7888)
- D. Degen: Pet lakih svita iz baroka (ot ofb 97)
345
- E. Kolc: Tri simfonije iz baroka (Doblinger)

- I. Marija: Kamerna muzika za poetnike (Muzika, Budimpeta, 3. 6915)
- deset komada za solo izvoenje (uz embalo ili flautu);
- pet komada za izvoenje u grupi (trio, kvartet).
JAVNI NASTUPI
1. Tri kompozicije za jedan od navedenih instrumenata uz pratnju embala, flaute ili renesansne harfe;
2. Tri kompozicije za trio ili kvartet sainjen od razliitih kombinacija navedenih instrumenata ili u kombinaciji sa drugim duvakim ili
gudakim instrumentima srednjeg veka i renesanse.
ALMAJ
IV razred klasinog programa oboe i I razred almaja
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje sa graom instrumenta, nainom izrade piska (trske), postavkom usana u odnosu na pisak, nainom izvoenja
poetka i zavretka tona, postavkom prstiju, ovladavanjem specifinom tehnikom disanja i kontrolom daha.
- Obraditi sve tonove iz opsega sopran almaja (ce1 - be2) alt almaja (ef - es2) i na taj nain ovladati u sviranju u oba tima in F i in
C.
LITERATURA
Koristiti dela iz epoha srednjeg veka, renesanse i ranog baroka u sastavima dua, trija ili kvarteta ije pojedine deonice odgovaraju
tonskom opsegu sopran ili alt almaja.
- deset kompozicija kao to je navedeno u literaturi.
JAVNI NASTUPI
1. Tri kompozicije za duo, trio ili kvartet sainjen od razliitih kombinacija navedenih instrumenata: kornamuza, krumhorn, almaj,
dulcijan, cink, kornet i segbat ili u kombinaciji sa nekim od gudakih ili ianih instrumenata srednjeg veka, renesanse i ranog
baroka.
KRUMHORN, KORNAMUZA
IV razred klasinog programa klarineta i I razred krumhorna ili kornamuze
346

OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje sa graom instrumenta, nainom izrade piska (trske), postavkom usana i uika, nainom izvoenja poetka i
zavretka tona, postavkom prstiju.
- Ovladavanje specifinom tehnikom disanja i kontrolom daha.
- Obraditi sve tonove iz opsega sopran krumhorna ili sopran kornamuze (ce1 - e2) i alt krumhorna ili alt kornamuze (ef - a1) i na taj
nain savladati oba tima in F i in C.
LITERATURA
Koristiti dela iz epohe renesanse i ranog baroka u sastavima dua, trija ili kvarteta ije pojedine deonice odgovaraju tonskom opsegu
sopran ili alt krumhorna, odnosno sopran ili alt kornamuze.
JAVNI NASTUPI
1. Tri kompozicije za duo, trio ili kvartet sainjen od razliitih kombinacija instrumenata: krumhorn, kornamuza, almaj, dulcijan, cink,
kornet, setbat ili u kombinaciji sa nekim od gudakih ili ianih instrumenata srednjeg veka, renesanse i ranog baroka.
DULCIJAN
IV razred klasinog programa fagota i I razred dulcijana
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznati uenika s graom instrumenta, nainom izrade piska (trske), postavkom usana u odnosu na pisak, nainom izvoenja
poetka i zavretka tona, postavkom prstiju.
- Ovladati specifinom tehnikom disanja i kontrolom daha i obraditi sve tonove iz opsega sopran dulcijana (ge - ge2) i alt dulcijana
(ce - ce2).
LITERATURA
ili alt dulcijana, minimum 10 kompozicija.
JAVNI NASTUPI
dulcijan, cink, kornet ili segbat ili u kombinaciji sa nekim od gudakih ili ianih instrumenata srednjeg veka, renesanse i ranog
baroka.
347
CINK, KORNET
VI razred klasinog programa horne ili trube i I razred cinka ili korneta
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznati uenika s graom instrumenta i usnika, postavkom usana, nainom izvoenja poetka i zavretka tona, postavkom
prstiju.
- Uputiti uenika da ovlada specifinom tehnikom disanja i kontrolom daha i obraditi sve tonove iz opsega cinka in C (ce1 - ce3) i
cinka in A (a - a2) ili korneta in D (de1 - de3) ili korneta in A (a - a2).
LITERATURA
cinka in C i cinka in A ili korneta in D i korneta in A.
JAVNI NASTUPI
dulcijan, segbat, cink, kornet ili u kombinaciji sa nekim od gudakih ili ianih instrumenata srednjeg veka, renesanse i ranog
baroka.
SEGBAT
IV razred klasinog programa trombona i I razred segbata
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznati uenika sa graom instrumenta i usnika, postavkom usana, nainom izvoenja poetka i zavretka tona i pozicijama u
sviranju.
- Uputiti uenika da ovlada specifinom tehnikom disanja i kontrolom daha i obraditi sve tonove iz opsega alt segbata (Ha - ha1) i
tenor segbata (E - e1).
LITERATURA
- Koristiti dela iz epohe renesanse i ranog baroka u sastavima dua, trija ili kvarteta ije pojedina deonice odgovaraju tonskom
opsegu alt ili tenor segbata.
JAVNI NASTUPI
348

dulcijan, cink, kornet, segbat ili u kombinaciji sa nekim od gudakih ili ianih instrumenata srednjeg veka, renesanse i ranog
baroka.
NAIN OSTVARIVANJA PROGRAMA DUVAKIH INSTRUMENATA ZA RANU MUZIKU

(blok flauta, traverzo flauta, almaj, krumhorn, kornamuza, dulcijan, cink, kornet, segbat)
Upoznati uenika sa istorijatom ranih instrumenata, "porodicama" instrumenata, slinostima i razlikama koje postoje izmeu njih,
kao i sa njihovom ulogom u razvoju instrumentalne i vokalno-instrumentalne muzike.
Predstaviti ueniku grau instrumenata, a kod instrumenata sa piskovima (trskom), upoznati uenika sa nainom izrade piska
(trske).
Obratiti naroitu panju na ovladavanje tehnikom disanja, kontrolu daha, na pravilno dranje instrumenta, postavku usana, nain
proizvoenja tona, kao i na postavku prstiju.
Insistirati kod uenika na svakodnevnom vebanju lestvica, tonskih i tehnikih vebi i na komadima za izvoenje. Usmeriti panju
uenika na isto intonativno i tehniko sviranje koje moe da omogui samo ispravna postavka instrumenata i pravilna primena
tehnike disanja.
RENESANSNO PEVANJE
CIL
ZADACI
- Ovladavanje osnovnom tehnikom renesansnog pevanja.
- Izgradnja navike redovnog sluanja renesansne muzike.
Zavrni razred dvogodinje, etvorogodinje ili estogodinje kole - Odsek za klasinu muziku i I
razred renesansnog pevanja
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznati uenika sa istorijskim karakteristikama pesama, perioda, od srednjeg veka do baroka, razvojem solo pevanja u tom
periodu i specifinostima pevanja razliitih podneblja (Italija, Francuska, kastratsko i kontratenorsko pevanje).
- Insistirati na prilagoavanju klasine tehnike pevanja staroj literaturi, ali kroz interpretaciju na autentian nain i izraz. posebnu
panju posveivati elementima stila kao to su: primerena upotreba vibrata, agogika, dinamika, ornamentika i tempo.
349
- Voditi rauna o pravilnom izgovoru teksta, naroito pesama trubadura i truvera, na stari francuski, engleski i panski jezik. Uenike
obavezno upoznati sa prevodom teksta radi pravilnog doaravanja kroz interpretaciju.
- Pesme obavezno pevati u originalu i koristiti izdanja koja nisu redigovana.
- Obavezno je sluanje rane muzike i upoznavanje sa istorijom i literaturom navedenih perioda.
- Kroz klasinu edukaciju u renesansnom maniru obuhvatiti sve glasove, a naroitu panju obratiti na period rane muzike kontratenor, odnosno falsetno pevanje.
LITERATURA
- Kompozicije za pevanje iz perioda srednjeg veka, renesanse i ranog baroka iz zbirki za solo pevanje.
- Kompozicije srednjeg veka - Kralj Riard Lavljeg Srca, Kralj Alfonso, Hel Sabio Mudri, Valter fon der Fogelvajde.
- Kompozicije italijanske renesanse - B. Trombonini, O. Veki, Andrija Motovunjanin i dr.
- Kompozicije engleske renesanse i elizabetanske epohe - Kralj Henri VIII, V. Bird, T. Morli, T. Hjum, O. Gibons i dr.
- Kompozicije francuske renesanse - . B. Bezar, K. Sermizi, K. Le en.
- Kompozicije flamanskih autora - Gijom Difaj, osken Depre i dr.
- Kompozicije starih majstora - K. Monteverdi, . Kaini, F. Durante, A. Stradela i dr.
- pet kompozicija srednjeg veka;
- pet kompozicija iz perioda renesanse i ranog baroka;
- tri vieglasne kompozicije (vokalne kompozicije sa razliitim instrumentalnim sastavima).
JAVNI NASTUPI
1. Jedna pesma srednjeg veka;
2. Jedna pesma iz perioda renesanse;
3. Jedna pesma - arija starog majstora kompozitora Italije XVII i XVIII veka;
4. Jedna vieglasna kompozicija u sastavu po izboru nastavnika i uenika.

Upoznati uenika sa istorijskim karakteristikama pesama perioda od srednjeg veka do baroka, razvojem solo pevanja u tom periodu
i specifinosti pevanja razliitih podneblja (Italija-Francuska, kastratsko i kontratenorsko pevanje i dr.).
Insistirati na prilagoavanju klasine tehnike pevanja staroj literaturi ali kroz interpretaciju na autentian nain i izraz. Posebnu
panju posvetiti elementima stila kao to su primerena upotreba vibrata, agogika, dinamika, ornamentika i tempo.
Voditi rauna o pravilnom izgovoru teksta, naroito pesama trubadura i truvera, na starom francuskom, engleskom i panskom
jeziku. Uenike obavezno upoznati sa prevodom teksta radi pravovremenog doaravanja kroz interpretaciju.
350
Pesme, odnosno kompozicije, obavezno pevati u originalu i koristiti izdanja koja nisu redigovana (urtekst). Kod vieglasnih
kompozicija koristiti stare instrumente.
Kroz klasinu edukaciju u renesansnom maniru obuhvatiti sve glasove, a naroitu panju obratiti na jedan od najkarakteristinijih
glasova za period rane muzike - kontratenor, odnosno na predispozicije odreenih uenika (mukaraca) i njihove sklonosti za
bavljenje kontratenorskim, odnosno falsetnim pevanjem u koli.
2. ODSEK ZA NARODNU MUZIKU

GUDAKI INSTRUMENTI
(violina, kontrabas)
VIOLINA
V razred klasinog programa violine i I razred programa narodne muzike za violinu
CILJ
Osposobljavanje uenika za samostalno bavljenje narodnom muzikom i za nastavak kolovanja u srednjoj muzikoj koli.
ZADACI
- Upoznavanje uenika sa narodnom muzikom.
- Ovladavanje osnovnom tehnikom i nainima sviranja narodne muzike na violini.
- Ovladavanje karakteristinim narodnim ritmovima.
- Negovanje oseaja za zvuk, boju i dinamike mogunosti instrumenta, kao i za podravanje narodne pesme.
- Sticanje iskustva javnog nastupanja, posebno u ansamblu.
- Izgradnja navike redovnog sluanja kvalitetne narodne muzike.
OPERATIVNI ZADACI
- Rad na savlaivanju lestvica.
- Upoznavanje sa karakteristinim narodnim ritmovima.
LESTVICE
Vebati lestvice za narodnu muziku, do III, eventualno IV pozicije sa kvintakordima, sekstakordima i septakordima (i umanjenim).
RITAM
- Utvrivati lestvice za narodnu muziku i upoznati ritam 5/8, 11/8, 13/8.
351
- Upoznavanje sa ritmovima 7/8 i 9/8.

LITERATURA
Zbirke I. Ceneria, . Karaklajia, . Petrovia, M. Vasiljevia i N. Sekulia.
1. Narodne pesme:
- Ah, moj Doro,
- Anelija vodu lila
- Ajd' d' idemo, Rado
- aj goro - lane moje
- Oj, javore, javore
- Oj, devoje, Piroane
- Aoj, Grocko, varoice mala
- Oj, devojko, ino moja
- Moj Milane, jabuko sa grane
- irok Dunav, ravan Srem
- ano, duo
- Razgranala
- Bearac (sremaki)
- S' one strane Morave
- Sagradiu ajku
- Ima dana
- Sedi Mara na kamen studencu
- Obrae se vinogradi
- Jo ne svie rujna zora
- Oj, Moravo, moje selo ravno
- Miljeno, cvee areno
2. Starogradske pesme:
- Tiho noi
- Ajde Kato
- Fijaker stari
352
- Ima dana
- Pred Senkinom kuom
- Oj, Jelo, Jelo
- Kraj jezera jedna kua mala
- Oj, spomene
- Jesi l' uo, mili rode
3. Romanse:
- Ruzmarine, moj zeleni
- Sonja
- Te tvoje oi zelene
- Zlatan prsten
4. Narodna kola:
- Moravac
- Srbijanka
- ikino kolo
- Dragiino kolo
- Svilen konac
- Uiko
- Beograanka
- Vraarka
- Brkino kolo
- Simfonijsko kolo
- Prelaz
- Prekid
- Mar na Drinu
5. Evergrin melodije:
- Gvantanamera
- Vrati se u Sorento
- O, sole mio
353
- Besame muo
- Valcer "Dunavski valovi"
- Valcer "Preko valova"
- osam narodnih pesama;
- pet starogradskih pesama i romansi;
- etiri kola.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna narodna pesma;
2. Jedna starogradska pesma;
3. Jedna romansa;
4. Dva kola.
VI razred klasinog programa violine i II razred programa narodne muzike za violinu

OPERATIVNI ZADACI
- Dalje produbljivanje steenih znanja.
LITERATURA
Zbirke I. Ceneria, . Karaklajia, . Petrovia, M. Vasiljevia i N. Sekulia.
1. Narodne pesme:
- Raslo mi je badem drvo
- ta to nie kroz ibljie
- to grad Smederevo
- Oj, devojko, Smederevko
- Stani, stani, Ibar vodo
- Dimitrijo, sine Mitre
354
- Simbil cvee
- Zapevala sojka ptica
- Niknalo belo cvetie
- to mi je merak poljak da budam
- More bel' peline
- Zemi me, zemi
- Zlatibore, moj zeleni bore
- Hladan vetar poljem piri
- U ranu zoru
- Gde si duo, gde si rano
- Haj i, haj i
- Tamo daleko
- Kree se laa francuska
- Ve davno spremam svog Mrkova
3. Romanse:
- Oi ornije
- Rjabinuka
- Tamno vinjeve boje al
- Zakleu se ja pred Bogom
- Ja nekoga volim
- Tuna je nedelja
- Bele rue, nene rue
4. Narodna kola:
- ikino
- Denino
- Biserka
- Resavka
- Graganac
355
- Makedonsko oro (7/8 Ha-dur)

- Paana
- Cicvaria kololjete
- Stara apanka
5. Evergrin melodije:
- La kumparista
- aluzi
- Monti-arda
- Tika-taka
- Devojko mala
- To davno bee
- Beograd volim kad svie
- Na lepom plavom Dunavu
- Granada
- Jestrdej
6. Orkestarski odlomci i spletovi:
- uvam ovce tri godine
- Oj, boga ti, siva 'tico
- Nizamski rastanak
- Svilen konac
- pet starogradskih pesama;
- etiri kola.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Dve narodne pesme;
356
3. Jedna romansa;
4. Jedno kolo po izboru;
5. Monti arda.
Ispitni program se izvodi napamet uz saradnju ostalih instrumenata Odseka za narodnu muziku.

Violina je nezaobilazni instrument koji se koristi u narodnoj muzici. Moe da izvodi glavnu melodiju ili da bude pratei instrument,
odnosno da se nalazi u ulozi ritmiko-harmonske pratnje svirajui u dvohvatima na niim icama tzv. "violinsku kontru".
Zbog specifinosti u ovoj vrsti muzike, da bi mogao da bude uspean izvoa, uenik mora da pokae naroiti afinitet prema
narodnoj muzici, kao i da poseduje skoro apsolutan sluh i odlian ritam.
Formalna struktura narodne muzike gradi se u tesnom sadejstvu teksta i melodije. Da bi se narodna muzika na violini dobro izvodila,
muziar mora da zna napamet melodiju, pa i tekst. Zbog toga je vrlo vano posvetiti naroitu panju sluanju narodne muzike. Poto
se narodna muzika uglavnom svira "na sluh", u programu nastave treba odrediti jedan broj asova na kojima e uenik svirati uz
neki orkestar ili instrument.
U zavisnosti od broja preenih pozicija, uenik treba da posveti naroitu panju sviranju lestvica. Dobro poznavanje akorada i
harmonije omoguava ueniku veu slobodu u muziciranju. Tehnika sviranja gudalom je ista kao u klasinoj koli, s tim to i tu ima
izvesnih odstupanja.
Ovaj program treba ostvarivati paralelno sa redovnom nastavom za violinu.
KONTRABAS
CILJ
ZADACI
- Ovladavanje osnovnom tehnikom i nainima sviranja narodne muzike na kontrabasu.
III razred klasinog programa kontrabasa i I razred programa narodne muzike za kontrabas
OPERATIVNI ZADACI
357
- Posvetiti panju sviranju lakih pesama u taktu 2/4 i 3/4 u umerenom tempu i sa harmonskom podlogom T-D-T i T-SD-D-T. Na
primer: nae stare narodne pesme, vei broj pesama starogradskih, veliki broj zapisa Mokranjca, Vasiljevia, Miljkovia, Devia i
drugih. Naroitu panju treba posvetiti sluanju promena harmonija.
- Svirati i nae narodne igre - kola koja, kao i pesme, treba da ispune istu muziku formu.
LITERATURA
1. Narodne pesme:
- aj goro, lane moje
- Povela je Jelka
- Oj javore, javore
- Lepo ti je rano uraniti
- Oj, devoje, piroane
- Aoj, Grocko, varoice mala
- Oj, devojko, ino moja
- Moj Milane, jabuko sa grane
- Kafu mi draga ispeci
- Gruanke devojke
- Obrae se vinogradi gore kraj Topole
- Jo ne svie rujna zora
- ano, duo
- Razgranala grana jorgovana
- Bearac (sremaki)
- S one strane Morave
- Sagradiu ajku
- Tiho noi, moje zlato spava
- Ajde Kato, ajde zlato
- Pred Senkinom kuom
- Fijaker stari
- Kraj jezera jedna kua mala
358
- Ima dana
- Sejdefu majka buae
- Milica jedna u majke
- Oj, spomene
3. Narodna kola:
- Moravac
- apanka
- ikino
- Uiko
- aak
- Bako
- opsko
- ota
- Tobdijsko
- Svilen konac
- Srbijanka
- Dragiino kolo
LITERATURA
- Koristiti zbirke i kompozicije I. Ceneria, Lj. Miljkovia, D. Devia, V. Pavlovi-Carevca, B. Karaklajia, M. Vasiljevia, S. Mokranjca
i druge.
- pet narodnih pesama;
- tri narodna kola.
JAVNI NASTUPI
359
1. Dve narodne pesme;

3. Jedno narodno kolo;
4. Carevac: Svilen konac.
IV razred klasinog programa kontrabasa i II razred programa narodne muzike za kontrabas

OPERATIVNI ZADACI
- Savladati harmonski i ritmiki sloenije narodne pesme. Harmonski treba obraditi veze I-IV-V-II7-V; I-VI-II-V7-I; I-IV-VII-II - umanjeni V7-I. U mnogim naim narodnim pesmama kraj je na dominanti, a ove harmonske kombinacije sreu se u naim pesmama,
starogradskim i romansama.
- Ritmika obuhvata izuavanje sloenih ritmova (5/8, 7/8, 9/8, 11/16, 13/16) i njihove kombinacije.
- Obraivati kola sloenije muzike forme, breg tempa i sloenog ritma. Obraivati melodije susednih zemalja.
LESTVICE
Razlaganje akorada dur, mol, septakord i umanjeni. Sve ovo treba uraditi gudalom i picikato
LITERATURA
1. Narodne pesme:
- ta to mie sred ibljie
- to si Leno na golemo
- Ruse kose, curo, ima
- Kad sam bio mlaan lovac ja
- ta grad Smederevo
- Oj, devojko Smederevko
- Oj, Moravo, moje selo ravno
- Stani, stani, Ibar vodo
- Tiho vetri gorom viju
- Dimitrijo sine Mitre
- Simbil cvee
360
- Nika banja
- Jesi l'uo
- Hladan vetar poljem piri - itav splet
- U ranu zoru
- Od kako mi frula ne svira
- A to ti je mila keri
- Haj i, haj i
- U tem Somboru
- Tamo daleko
- Kree se laa francuska
- Ve odavno spremam svog dorata
- Romansa
3. Narodna kola:
- Reenica
- Vranjansko, oek - Vranjanska svita arevia
- Taana
- arda
- Mar na Drinu
- Simfonijsko
LITERATURA
Koristiti zbirke i kompozicije I. Ceneria, Lj. Miljkovia, D. Devia, V. Pavlovi - Carevca, . Karaklajia, . Petrovia, M. Vasiljevia,
S. Mokranjca.
- osam starogradskih pesama;
- pet kola.
JAVNI NASTUPI
361

ISPITNI PROGRAM
1. Dve narodne pesme po izboru;
2. Dve starogradske pesme po izboru;
3. Jedno kolo po izboru;
4. Carevac: Sino mi draga dolazi;
5. Biniki: Mar na Drinu.
Ispitni program se izvodi napamet i obavezno se polae uz gitaru i jedan melodijski instrument (violina, flauta, klarinet, harmonika) ili
uz glas. Program sviranja na kontrabasu mora biti u tesnoj vezi sa sviranjem sa ostalim instrumentima.

Da bi se svirala narodna muzika, uenik mora da pokae naroiti afinitet prema toj muzici. Za sviranje narodne muzike uenik mora
da poseduje skoro apsolutan sluh i odlian ritam.
Narodni orkestri obino imaju manji broj lanova pa zbog toga u njima svira samo jedan kontrabas. Uloga kontrabasa u takvoj
konstalaciji je harmonska i ritmika. istoa intonacije, ritmika preciznost, poznavanje harmonije i kontrapunkta ine kontrabas
stubom orkestra.
Formalna struktura narodne muzike gradi se u tesnom sadejstvu teksta i melodije. Da bi se narodna muzika na kontrabasu dobro
izvodila, muziar mora da zna napamet melodiju, pa i tekst. Zato je vrlo vano posvetiti naroitu panju sluanju narodne muzike.
Narodna muzika se uglavnom svira "na sluh". Zato u programu nastave treba odrediti jedan broj asova gde e uenik svirati uz
Narodna muzika na kontrabasu izvodi se gudalom i picikato pa zato treba posvetiti istu panju i jednom i drugom nainu sviranja.
Sve ono to se odsvira gudalom trebalo bi da se odsvira i picikato.
Uenik, u zavisnosti od broja preenih pozicija, treba da posveti naroitu panju sviranju lestvica i razlaganju akorada. Dobro
poznavanje akorada i harmonije omoguava ueniku veu slobodu u muziciranju.
Sviranje picikata u narodnoj muzici razlikuje se od sviranja istog u tzv. klasinoj koli. Razlika se zasniva na prstoredu desne ruke
kao i u dobijanju jakog kratkog tona. Picikato sviranje naroito je zastupljeno u sloenim ritmikim podelama (5/8, 7/8, 9/8, 11/8).
Tehnika sviranja gudalom je ista kao u klasinoj koli s tim to i tu ima izvesnih odstupanja.
Kontrabas u narodnoj muzici retko ima solistiku ulogu pa zato uenik mora da bude u stalnoj vezi sa ostalim izvoaima.
Najefikasnije sviranje narodne muzike i uenje na kontrabasu je u orkestru.
Ovaj program treba ostvarivati paralelno sa redovnom nastavam za kontrabas.
IANI INSTRUMENTI
GITARA
CILJ
ZADACI
362

- Ovladavanje osnovnom tehnikom i nainima sviranja narodne muzike na gitari.
V razred klasinog programa gitare i I razred programa narodne muzike za gitaru

OPERATIVNI ZADACI
- Osposobiti uenika da svira trzalicom (plektrumom) i to u dva pravca: sviranje akorada - harmonske pratnje i solistiki - sviranje
melodije na jednoj ici.
- Upoznavanje ifri i obeleavanje akorda. Sviranje akorda u raznim pozicijama. Kombinacije akorda. Nain sviranja akorda u
tremolandu.
- Obraditi ritam 2/4, 3/4, 4/4.
LITERATURA
- J. Jovii: kola za gitaru, III, IV i V
- J. Jovii - D. Jovii: Akordi
- I. Ceneri: Pesme iz "Kotane"
- Ceneri: Biseri narodne muzike I i II
- Ceneri: Careveva lira
- I. Ceneri: Narodna kola
- B. Karaklaji: Na te mislim
- B. Karaklaji: Sto kola I, II, III i IV
- . Petrovi: Pesme koje veno ive I-X
- . Petrovi: Solunske pesme - Tamo daleko
- Razna etnomuzikoloka izdanja
- deset narodnih igara;
363
- dvadeset pesama.
JAVNI NASTUPI
1. Dve starogradske ili izvorne narodne pesme, jedna u rubatu - tremolo, druga trzajui (melodija);
2. Dve starogradske ili izvorne narodne pesme, gedna u rubatu, druga u ritmu (harmonska pratnja);
3. Tri narodne igre (harmonska pratnja).
VI razred klasinog programa gitare i II razred programa narodne muzike za gitaru

OPERATIVNI ZADACI
- Solistiko uvebavanje sviranja na dve ice.
- Uvebavanje ritmova 5/8, 7/8, 9/8, 11/8, 13/8. Uvebavanje meovitih ritmova.
- Upoznavanje sa muzikom nacionalnih manjina republika bive Jugoslavije i susednih zemalja (Maarska, Rumunija, Bugarska,
Albanija) i njihovim uticajem na na folklor.
LITERATURA
- J. Jovii: kola za gitaru III, IV i V
- J. Jovii - D. Jovii: Akordi
- I. Ceneri: Pesme iz "Kotane"
- I. Ceneri: Biseri narodne muzike I i II
- I. Ceneri: Careveva lira
- . Petrovi: Pesme koje veno ive I-X
- . Petrovi: Solunske pesme - Tamo daleko
- Razna etnomuzikoloka izdanja
- dvadeset izvornih narodnih i starogradskih pesama i romansi;
- po tri igre u svakom od navedenih ritmova;
364
- nekoliko igara sa meovitim ritmom.

JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Dve starogradske ili izvorne pesme u dvoglasu, jedna tremolo, druga trzajui;
2. Dve starogradske izvorne narodne pesme ili romanse jedna u ritmu, druga u tremolu (harmonska pratnja);
3. Tri igre u raznim ritmovima (harmonska pratnja).
Ispitni program se izvodi napamet i obavezno se polae uz saradnju kontrabasa i jednog melodijskog instrumenta (violina, flauta,
klarinet, harmonika).

Primarni zadatak kome nastavnici, primenjujui ovaj program, treba da streme jeste razvoj ljubavi ka muzici i stvaranje potrebe za
muziciranjem. Ovako steeno muziko obrazovanje mora postati vaan deo opte kulture svakog uenika. Sledei zadatak je da se
talentovanim i ambicioznijim uenicima postavi zdrava i vrsta osnova za nastavak kolovanja i to ne samo tehnika (rad prstiju),
ve prava muzika, koja podrazumeva muziki izraz.
Najveu vanost u sviranju tehnikih vebi treba dati razgovetnosti i pravilnoj ritmizaciji, pa tek potom lepoti tona i brzini. Do dobrog
zvuanja kompozicija mora se doi ne samo konkretnim izraajnim zahtevima (dinamikom boja, artikulacija), ve i neprekidnom
animacijom koja mora prvo oiveti, a potom odrati uenikovu elju za muziciranjem. Program dozvoljava veliku slobodu izbora za
sve vrste kompozicija. Ideja je da se program prirodnije predstavi svakom ueniku, a u zavisnosti od njegovih sposobnosti i elja.
Sloboda izbora mora obezbediti kvalitet sviranja (ritminost, tonska jasnoa, pravilan izbor tempa), a ne broj ili teina preenih
kompozicija.
podruje krajnje neophodnosti - jedino u kojem se on moe smatrati konstruktivnim. Kvalitet prvog i nekolicine narednih asova
(pedagoka praksa ovo potvruje) najee presudno utie na dalji razvoj uenikovog interesovanja za muziku. Nastavniku se, iz
tog razloga, preporuuje da posveti povienu panju ovoj problematici, iznalaenjem i praktinom primenom najpodsticajnijih i
najinspirativnijih moguih nastavnih metoda.
Da bi se svirala narodna muzika, uenik mora da pokae naroiti afinitet prema toj muzici. Za sviranje narodne muzike uenik mora
da poseduje skoro apsolutan sluh i odlian ritam. Formalna struktura narodne muzike gradi se u tesnom sadejstvu teksta i melodije.
Da bi se narodna muzika dobro izvodila, muziar mora da zna napamet melodiju, pa i tekst. Zato je vrlo vano posvetiti naroitu
panju sluanju narodne muzike. Obavezno treba organizovati asove sluanja muzike, sinhronizovati program gitare sa radom na
ostalim instrumentima za narodnu muziku i rad u orkestru.
HARMONIKA
CILJ
ZADACI
- Ovladavanje osnovnom tehnikom i nainom sviranja narodne muzike na harmonici.
365
IV razred klasinog programa harmonike i I razred programa narodne muzike za harmoniku

OPERATIVNI ZADACI
- Savlaivanje posebnih etida sa sloenim ornamentikim figurama.
- Rad na artikulacijama, posebno sa legatom i sa stakatom.
- Obrada sloenih ritmova.
LITERATURA
Obraditi odreen broj etida u triolama:
- Fakin: Etide, I sveska, broj 242, 243, 245 i 247.
- K. Mar: I sveska, od broja 1 do 20.
i u esnaestinama:
- Fakin: Etide I sveska, broj 255, 256, 257, 261, 262, 263, 281 i 282.
Takoe obraditi etide tehnikom proizvoenja tona u legatu sa tueom iz prsnog zgloba. Zatim iste etide obraditi u stakatu sa
cizeliranim tueom iz prsnog zgloba i zgloba ake - horizontalna i vertikalna rotacija.
Sledi obrada partije ornamenata u legatu, prva faza rada, predudarac gornji triler, donji triler, dvostruki triler, tercni triler, koje treba
primeniti na odabrane etide, a potom obrada na posebnim muzikim primerima sa elementima iz minijatura narodnog stvaralatva.
Uvoditi uenike u prve kompozicije iz oblasti narodnog stvaralatva i to:
- M. Todorovi i Krnjevac: Azanjsko kolo
- umadijski vez - izvorna narodna igra
- M. Krnjevac: Dreplet - instrumentalna minijatura
Obraditi sloene ritmike podele: 7/8, 9/8 i 11/8.
- B. Miloevi: Brezniko oro, 7/8
- Veliko narodno oro - izvorna, 9/8
- K. Petrovaki: Skopsko oro, 11/8
- T. Milji: Kosako kolo
366
- Lj. Pavkovi: Kosmajski biser

- M. Aranelovi: Kempevo kolo, e-mol
- Pandelesku: Horo Bukuresti ha-mol
- Verhoren: Mizet de-mol
- R. Emabl: Virtuozni mizet
- do dvadeset vebi i etiri etide K. Mahra;
- pet narodnih pesama razliitog tempa i karaktera;
- tri srpska kola razliitih podruja - izvorna i komponovana;
- tri kola balkanskih naroda (Rumunija, Bugarska, Makedonija, Grka).
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica iz gradiva za klasinu harmoniku u legatu i stakatu sa razlaganjem;
2. Etide Mahra;
3. Jedno kolo;
4. Jedno komponovano kolo iz umadije ili izvorno iz bilo kog kraja Srbije;
5. Hora Bukuresti.
V razred klasinog programa harmonike i II razred programa narodne muzike za harmoniku

OPERATIVNI ZADACI
Obrada posebnih etida sa sloenim ornamentikim figurama (ista tehnika izvoenja za klavirsku i hromatsku-dugmetaru harmoniku),
sa posebno artikulisanim stakatom, bez odvajanja vrha prsta od povrine dirke ili dugmeta.
LITERATURA
Srbija:
- B. Dimi: Romski dez
- P. Jovanovi: Predskozorje (moderna reenja sa elementima romske melodike i ritmike)
- M. Aranelovi: Dadino kolo, Zmija
Vlaka (ornamentika obrada):
367
- Sl. Boinovi: Paunova igra, Borsko kolo, Vlaki biser

- B. Miloevi: Vlaka oluja.
Bugarska (obrada ornamentikih elemenata):
- Treba posvetiti posebnu panju bugarskim ornamentikim motivima jer su graeni kao veoma sloene stilske i ritmike figure, a
koriste se u svim regijama i podrujima "june pruge". Te stilske ornamentike figure u nekim segmentima imaju ponekad i prizvuk
orijentalnog melosa, ali su tvorevina pravoslavnog naroda koji je za istok zapad, a za zapad istok. Ovi ornamentiki elementi se
danas, takoe, koriste i u graenju i kreiranju forpila za takozvane novokomponovane pesme, a to je jo jedan razlog da se upozna
i analizira njihova struktura.
Analiza ornamentike grae kod modernih romskih minijatura: M. Nikoli, R. Jovanovi, Perica Jovanovi.
- pet narodnih pesama razliitih tempa, taktova i stilova;
- tri srpska kola, narodna izvorna ili komponovana srednje teine sa obaveznom karakteristinom ornamentikom;
- tri kola (ora, hora) balkanskih naroda razliitih tempa i taktova - prvenstveno neparni taktovi - sa karakteristinom ornamentikom;
- ozbiljnije etide iz programa redovnog kolovanja.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Dve etide iz redovnog kolovanja sa artikulacijom prilagoenom narodnom sviranju;
2. Jedno narodno kolo po izboru sa neparnim taktovima;
3. M. Aranelovi: Dadino kolo ili kolo po izboru odgovarajue teine;
4. Ibro Lolov: Radomirska reenica ili drugo kolo odgovarajue teine u taktu 7/8.
VI razred klasinog programa harmonike i III razred programa narodne muzike za harmoniku
OPERATIVNI ZADACI
- Analiza i obrada virtuoznih kompozicija u anru narodne, programske i dez muzike.
- Transponovanje.
- Obrada dvostrukog trilera - kontratrilera. Dvostruki rikoet.
- Analiza i vebanje improvizacije.
LITERATURA
K. Mar: I sveska, izbor
368
Fakin: Sveska II A, izbor

1. Narodna muzika:
- Diniku: Hora stakato
- Diniku: Hora marcior
- Jovica Petkovi: Vlaka igra u fis-molu
- B. Miloevi: Tanino oro
- J. Petkovi: Makedonsko oro
- B. Boki: Leptir
2. Programska muzika:
- Monti: arda
- Miljavaka: Virtuoza mazurka
- Haaturijan: Igra sabljama
- Jos. Bazeli: Virtuozni mizet
- Rimski-Korsakov: Bumbarov let
3. Dez muzika:
- Art Van Dam (uraditi dve do tri kompozicije sa araniranim improvizacijama)
- M. Azola. Izbor kompozicija
- lestvice iz programa VI godine redovnog kolovanja;
- dve etide iz gradiva VI godine redovnog kolovanja sa karakteristinom atrikulacijom narodnog sviranja;
- K. Mar: Etide na stranama 17, 18 i 19;
- Fakin: Etide 26, 27, 29, 30, 31. stilski prilagoene narodne artikulacije;
- pet narodnih pesama sloenije grae (ritmika podela, harmonika podloga) razliitih stilova (podruja);
- tri srpska kola sa obaveznom sloenom ornamentikom (petole i sekstole);
- tri igre (kolo, oro, horo) balkanskih naroda sa parnim i neparnim taktovima, sa obaveznom karakteristinom ornamentikom.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. . Ljubenovi: umadijski biser;
369
2. Fakin: 27. i 31. etida;

3. Hora stakato;
4. Jedno kolo po slobodnom izboru sa obaveznim taktovima sloenijeg sastava (pentole, sekstole);
5. S. Boinovi: Borsko kolo ili drugo kolo iste teine, tehnike i karakteristine problematike.
NAPOMENE
Da bi se proizveo, odnosno reprodukovao ton sa kakvim se u svom majstorstvu slue vrhunski profesionalci, potrebno je nauiti
jednu novu tehnologiju proizvoenja tona. Ta tehnika zasniva svoju efikasnost dobro iznijansiranom tueu iz prsnog zgloba, u
kombinaciji sa radom meha i u korelaciji sa zglobom ake.
Zadatak meha je da "poalje" ton koji e tek tue da uoblii i artikulie. Cilj je da svaki prst dobije kroz tue sopstveni motor, tj.
pogonsku snagu i da otvori mogunost apsolutne kontrole i artikulacije nad svakim tonom u zadatom tonskom nizu, odnosno
materijalu.

Prilikom postavljanja odnosa izmeu programskih zahteva i planiranog gradiva treba imati u vidu sve osnovne karakteristike
uenika. Prilagoavanje navedenih programskih zahteva sposobnostima uenika i njegovom interesovanju usmerava ka kvalitetnijoj
literaturi i sluanju odgovarajuih kompozicija na nivou uzrasta. Tako se formira budui aktivni slualac svih anrova muzike.
Detaljnijim upoznavanjem linosti uenika, njegovih optih psihofizikih sposobnosti i interesovanja dolazi do primene postupnog
usavravanja jedinstva muzikog i tehnikog razvoja uz pomo preciznih postavki nastavnog programa. Sve zahteve treba ostvariti
kroz manji ili vei broj jednostavnijih, odnosno sloenijih primera, zavisno od mogunosti uenika.
Tehnike elemente lestvica i akorda, raznih vebi i etida treba koristiti za odgovarajue postupno napredovanje i ovladavanje
osnovnim oblicima tehnike postavke. Postizanje odreenog tempa desnom i levom rukom, kroz ujednaen rad prstiju u tehnikim
vebama u etidama, ujedno e posluiti i kvalitetnijem muzikom doivljaju, a rad na tehnici meha se prilagoava odreenoj
artikulaciji, stilu i kompletnom muzikom izraavanju, adekvatno uzrastu uenika.
Transkribovane kompozicije starih majstora koriste se, putem upoznavanja stila, kao priprema za polifoniju i kasniji razvoj sloenije
Razni komadi i jednostavne cikline forme su potrebne za poetni razvoj muzike mate, smisao za oblik, tonske boje i razvoj
koncentracije kod uenika. Upotreba registara treba da bude pravilno postavljena u odnosu na pojedine muzike i tehnike zahteve.
Negovanje kvaliteta tona, ritmiko-metrike stabilnosti, memorije, dinamiko-agogikih odnosa i ostalih elemenata ak i kod
najjednostavnijih primera kolske literature je vano za formiranje kompletne muzike linosti uenika na nivou njegovog uzrasta i
njegovih mogunosti.
DUVAKI INSTRUMENTI
(flauta, klarinet)
CILJ
ZADACI
370
- Ovladavanje osnovnom tehnikom i nainima sviranja narodne muzike na duvakim instrumentima.

FLAUTA
V razred klasinog programa flaute i I razred programa narodne muzike za flautu
OPERATIVNI ZADACI
- Rad na razvoju tona.
- Rad na tehnikom napredovanju uenika.
- Savlaivanje narodnih ritmova.
- Savlaivanje narodne literature.
LITERATURA
Gordana urevi-Vardali: Poetna kola za flautu za I razred narodne muzike.
1. Izvorne narodne i starogradske pesme:
- Kad bi ove rue male
- Da su meni oi tvoje
- uvegije, gde ste, da ste
- Tiho noi
- Jesenje lie
- Hej, salai
- Divna, Divna
- Razgranala grana jorgovana
- Mara, Resavkinja
371
2. Romanse:
- Ruska romansa
- Teko mi je zaboravit tebe
- Sad znanci smo stari (ruska)
- Ne jurite, konji
- Bele rue, nene rue (maarska)
- Kad mi pie, mila mati (maarska)
- Ruzmarine moj zeleni
3. Igre i kola:
- Moravac
- Mar na Drinu
- Brankovo kolo
- Paona
- Svilen kanac
- Nizamski rastanak
- osam izvornih narodnih ili starogradskih pesama;
- pet romansi;
- etiri kola.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna izvorna ili starogradska pesma;
2. Jedna romansa;
3. Jedna igra ili kolo.
Ispitni program se izvodi napamet uz saradnju sa drugim instrumentima Odseka za narodnu muziku.
VI razred klasinog programa flaute i II razred programa narodne muzike za flautu

OPERATIVNI ZADACI
372
- Dalji rad na razvoju tona.

- Unapreivanje artikulacija.
- Savlaivanje sloene ritmike podele.
LITERATURA
Gordana urevi-Vardali: Poetna kola za flautu za II razred narodne muzike.
1. Izvorne narodne i starogradske pesme:
- Himna Svetom Savi
- Boe pravde
- Kad se setim, Mila duo
- Na kraj sela aava mehana
- 'Ajd idemo, Rado
- Lele dunje ranke
- Sagradiu ajku
- Na levoj strani kraj srca
- Kolenike
- Oj, devoje Piroane
- Nika banja
- Jeam njela Kosovka devojka
- Ruse kose curo ima
- ano duo
- Sedi Mara na kamen studenicu
- Sea li se onog sata
- Oj, Moravo
- Oj, jesenje duge noi
- Igrale se delije
373
- Moj Milane
- Oj, golube
2. Romanse:
- Noas nisu sjale
- Oprosti mi, mila mati
- Ko lepi san (rumunska)
- Da smo se ranije sreli (ruska)
- Jesen stie, dunjo moja (maarska)
- Ciganka sam mala (ruska)
- Stari Ciganin (maarska)
3. Igre i kola:
- Kolo aak
- Kukunjete
- Kazaok
- Simfonijsko kolo
- ikino kolo
- Darino kolo
- osam izvornih narodnih ili starogradskih pesama;
- pet romansi;
- etiri kola.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna izvorna ili starogradska pesma;
2. Jedna romansa;
3. Jedna igra ili kolo.
Ispitni program se izvodi napamet uz saradnju ostalih instrumenata Odseka za narodnu muziku.
KLARINET
374
CILJ
ZADACI
- Ovladavanje osnovnom tehnikom i nainima sviranja narodne muzike na duvakim instrumentima.
III razred klasinog programa klarineta i I razred programa narodne muzike za klarinet
OPERATIVNI ZADACI
- Rad na razvoju tona.
- Savlaivanje narodnih ritmova.
LITERATURA
- B. Miloevi: Balkanske impresije
- I. Caneri: Biseri narodne muzike I i II
- . Petrovi: Pesme koje veno ive; Izvorne narodne pesme i kola, starogradske pesme i romanse.
- pet narodnih kola;
- tri izvorne narodne pesme;
- pet narodnih pesama po izboru;
- tri starogradske pesme;
375
- tri romanse;
- tri kompozicije po izboru iz zbirke Balkanske impresije.
JAVNI NASTUPI
2. Jedna izvorna narodna pesma;
3. Jedna starogradska pesma ili romansa;
4. Jedna kompozicija iz zbirke Balkanske impresije.
IV razred klasinog programa klarineta i II razred programa narodne muzike za klarinet

OPERATIVNI ZADACI
- Dalji rad na razvoju tona.
- Unapreivanje artikulacija.
- Savlaivanje sloene ritmike podele.
LITERATURA
- B. Miloevi: Balkanske impresije
- B Miloevi: Suton na jugu
- B. Miloevi: Brezniko kolo
- B. Miloevi: Vlaka oluja
- B. Miloevi: Tanino kolo
- Izvorne narodne pesme i kola, starogradske pesme i romanse.
OBAVEZNI MINIMUM PROGRAMA:
- pet narodnih kola;
- pet izvornih narodnih pesama;
376
- pet narodnih pesama po izboru;

- tri starogradske pesme;
- tri romanse;
- pet kompozicija po izboru iz zbirke Balkanske impresije.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
3. Jedna starogradska pesma ili romansa;
4. Jedna kompozicija iz zbirke Balkanske impresije.
Ispitni program se izvodi napamet, po mogunosti u ansamblu.
NAIN OSTVARIVANJA PROGRAMA NARODNE MUZIKE NA DUVAKIM INSTRUMENTIMA

(flauta, klarinet)
Formalna struktura narodne muzike gradi se u tesnom sadejstvu teksta i melodije. Da bi se narodna muzika na duvakim
instrumentima dobro izvodila, muziar mora da zna napamet melodiju, pa i tekst. Zato je vrlo vano posvetiti naroitu panju
sluanju narodne muzike.
Preko raznovrsnog sadraja i zahteva, kod uenika treba razvijati urednost u vebanju, jer je jedan od preduslova za uspeno
izvoenje narodne muzike posedovanje dobre i iste tehnike sviranja. Takoe, potrebno je insistirati na potovanju svake note i
oznake u notnom tekstu koje se odnose na tempo, dinamiko i agogiko nijansiranje. Kod uenika treba razvijati oseanje za
interpretaciju koja u sebi sadri osnovne stilske karakteristike i kroz pravilno usmeravanje omoguiti ueniku razvijanje njegove
sposobnosti da u potpunosti izrazi svoju muzikalnost.
Narodna muzika se uglavnom svira "na sluh". Zato u programu nastave treba odrediti jedan broj asova gde e uenik svirati uz
PEVANJE NARODNE MUZIKE

CILJ
ZADACI
- Ovladavanje osnovnom tehnikom pevanja narodne muzike.
- Sticanje iskustva javnog nastupanja.
377

razred pevanja narodne muzike
OPERATIVNI ZADACI
- Nastava pevanja na ovom odseku traje jednu godinu i mogu je pohaati uenici svih odseka koji se nalaze na poslednjoj godini
glavnog predmeta, a zainteresovani su i imaju smisla za ovu vrstu pevanja.
- Cilj ove nastave je univerzalnije upoznavanje uenika sa ovim vidom muziciranja, a posebno drugaiji prilaz u interpretativnim
elementima koji su karakteristini za ovu vrstu muzike.
NASTAVNI PROGRAM
Tokom jednog asa radio bi se istorijat, sluanje muzike i praktina nastava.
LITERATURA
1. Narodne pesme:
- Igrali se vrani konji
- Razgranala grana jorgovana (3/4)
- Oj, javore, javore
- Oro se vije kraj manastira
- Bearac (Srem, Banat, Baka, Slavonija)
- Gorom jezde kieni svatovi
- S' one strane Morave
- Sve se kunem i preklinjem
- Sagradiu ajku
- Jovane, sine (Vranje)
- ano, duo
- Ti bi htela pesmom da ti kaem
- Za tobom moje srce udi
378

- Sunce jarko
- to se bore misli moje
- Lepa Janja
- Bila jednom Rua jedna
- Ja ljubim Milu
- Osam tamburaa
- Ne plai, duo (Moja je draga svaku no sama)
- Mansarda, mali stan
- Milkina kua na kraju
- Ima dana
- Oj, spomene
3. Romanse:
- K'o lepi san
- Lake, lake moj konjiu
- Moj spomene
- Nestae iz mog ivota
- Kad' mi pie, mila mati
- Bele rue, nene rue
- oligva je za me
- Bez bola, bez tuge
- Kad' ne bude mene vie
- Sto rumenih rua
- Balada o starom Ciganinu
- Hteo bih te videt'
- Ruzmarine moj zeleni
- Cura bie ena
- Ne kuni me, ne rui me, majko
- Granice mirisne
379

- pet narodnih pesama;
- pet romansi.
JAVNI NASTUPI
3. Jedna romansa.

Teite delovanja na poetku treba da bude usmereno na prouavanje i upoznavanje izvornih narodnih pesama i njihovih ritmikih i
stilskih karakteristika. Sledi upoznavanje sa osnovnim interpretativnim elementima i dostupnom literaturom, povezivanje sa drugim
muzikim oblastima, informisanje o istorijskom razvoju i sluanje muzike.
Pristup ueniku treba da bude kroz praktinu prezentaciju, pruanje dostupnih audiovizuelnih materijala saradnju sa drugim
odsecima i kroz seminarska predavanja.
3. ODSEK ZA DEZ MUZIKU

Program Odseka za dez muziku treba da, paralelno sa redovnom nastavom na Odseku za klasinu muziku predvienom
nastavnim planom i programom, razvije neke specifine oblike muzikog znanja i svirakog umea koji su svojstveni dez muzici.
GUDAKI INSTRUMENTI
KONTRABAS
CILJ
Osposobljavanje uenika za bavljenje dez muzikom i za nastavak kolovanja u srednjoj muzikoj koli.
ZADACI
- Upoznavanje uenika sa istorijatom deza.
- Ovladavanje osnovnom tehnikom dez sviranja na kontrabasu.
380

- Izgradnja navike redovnog sluanja dez muzike.
III razred klasinog programa kontrabasa i I razred dez kontrabasa

OPERATIVNI ZADACI
- U prvoj godini uenja trebalo bi najveu panju posvetiti dobijanju picikato tona iz desne ruke, prvo na praznim icama i to sa prvim
i drugim prstom zajedno, a zatim i naizmenino. Uputno je koristiti vebe Rufusa Rida na praznim icama, pri emu treba odmah
voditi rauna o prstoredu desne ruke kod izvoenja razliitih ritmikih obrazaca.
Na ovome treba insistirati i kasnije kod sviranja lestvica i razloenih akorada jer se problematika "prstoreda" desne ruke ne
pojavljuje u takozvanoj klasinoj koli kontrabasa.
- Uenik treba, u zavisnosti od broja preenih pozicija, da veba lestvice kroz jednu ili dve oktave, terce, kvarte, kvinte, sekste i
oktave. Sve ove vrste treba vebati u razliitim ritmikim obrascima pri emu se opet problematizuje tehnika dobijanja zvunog
picikata, kao i ranije pomenuti prstored desne ruke.
- Razloeni akordi i lestvice su od najvee vanosti ne samo kao izvoaki zadatak ve i kao imperativ za dobijanje svesti o sklopu i
funkcijama pojedinih akorada.
LITERATURA
- Vilijam Kertis: Moderna metoda za bas
- Rufus Rid: Basisti u razvoju
- ak er: Improvizacijski bas metod
- Majk Rimond: Moderan rad na bas tehnici
- Rej Braun: Bas metod
JAVNI NASTUPI
1. Jedna durska lestvica kroz dve oktave sa intervalima;
2. Bluz progresija, po izboru uenika, u odreenom tempu;
3. Osnovni latin ritmovi: samba, rumba, mambo, begin, a-a;
4. Formiranje durskog, molskog ili umanjenog po zadatom tonu.
IV razred klasinog programa kontrabasa i II razred dez kontrabasa

381
OPERATIVNI ZADACI
- U II godini uenja uenik bi morao da naui da razlae na kontrabasu bazine vrste akorada: durske, dominantne, prekomerne
(uveane), umanjene i molske, odnosno dur, maj 7, dominantni 7, mol, molska sedmica, mol 7-5, umanjeni. Neke od ovih sazvuja
uenik bi trebalo da naui da sluno prepoznaje dok mu nastavnik svira na klaviru.
- Uenik bi, takoe, morao da uveba formiranje bilo kog od bazinih akorada (dur maj 7, +5, mol, molska sedmica, mol 7-5 i
umanjeni) na jednom zadatom tonu kao u bluz strukturi od tri akorda (tonika, subdominanta, dominanta) na svim akordima.
- Tri elementa: sluanje i prepoznavanje akorada, formiranje bazinih akorada na zadatom tonu i formiranje bluz struktura od tri
akorda (tonika, subdominanta i dominanta) na zadatom akordu, treba da budu sastavni deo godinjeg ispita uenika koji pored
klasine nastave kontrabasa pohaaju i dez edukaciju na ovom instrumentu.
LITERATURA
- Vilijam Kertis: Moderna metoda za bas
- Rufus Rid: Basisti u razvoju
- Majk Rimand: Moderan rad na bas tehnici
- Rej Braunov bas metod
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Skala kroz dve oktave sa intervalima ritmizirana tako da iziskuje naizmeninu upotrebu prvog i drugog prsta desne ruke;
2. Formiranje bazinih akorada (dur, maj 7, dominantni, prekomerni, mol, mol 7, mol 7-5 i umanjeni) na zadatom tonu;
3. Oblikovanje dorskog i lidijskog modusa u zadatoj skali;
4. Izvoenje dez standarda "Uvelo lie" (po mogunosti u ansamblu).

Sutinski princip rada treba da bude usmeren na formiranje bioloki pravilnih i psihomotornih instrumentalno - izvoakih relacija
kod uenika, gde inicijalnu ulogu treba da ima doivljaj zvuka i zvune materije u mentalnoj sferi linosti (unutranji sluh, apercepcija
zvune materije).
Idui od unutranje zvune predstave ka njenoj realizaciji, formira se psihomotorni tok koji omoguava efikasni razvoj kreativno
izvoakih kvaliteta. Samim tim, uspenost razvoja mladog instrumentaliste zavisi od profesionalnog razvoja muzikog sluha koji
mora da vodi i organizuje izvoake pokrete.
U pedagokom procesu rada treba izbegavati sve vidove instrukcija koje mogu da izazovu utisak idolatrije prema formalistikom ili
idealistikom shvatanju profesionalnih principa i postupaka zamaskiranih pojmom "kola". U tom smislu trebalo bi se oslanjati na
proverene postupke univerzalnog znaaja radi postizanja individualnog prilaza razvoju uenikove umetnike linosti, odnosno treba
teiti individualnoj edukaciji - kolovanosti.
Jedinstvo muzikog i tehnikog razvoja uenika, individualni prilaz razvoju uenikovih mogunosti zasnovan na principu postupnosti,
odbacivanje rada na bazi "recepata" i postizanje dobre kolovanosti uenika treba da budu sutinski orijentiri u realizaciji zahteva
postavljenih u nastavnom planu i programu.
382
Kod dece koja se prijavljuju na odsek za kontrabas posebnu panju treba obratiti na njihove fizike predispozicije, visinu deteta i
veliinu ruke, kao i prag ujnosti niskih tonova.
IANI INSTRUMENTI
(bas gitara, gitara)
BAS GITARA
CILJ
ZADACI
- Ovladavanje osnovnom tehnikom dez sviranja na bas gitari.
- Negovanje oseaja za zvuk i boju i dinamike mogunosti instrumenta.
III razred klasinog programa kontrabasa i I razred bas gitare

OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje osnovnih latino ritmova.
- itanje karakteristinih latino orkestarskih bas deonica i izvoenje jednostavnih latino formi.
- Upoznavanje sa pet osnovnih pozicija durskih lestvica kroz sviranje intervala i lestvinih fragmenata. Rad na tehnici desne ruke.
- Savlaivanje osnovne bluz lestvice i bluz forme kroz analizu karakteristinih bas linija i jednostavne bluz progresije. itanje
osnovnih orkestarskih bluz bas deonica.
- Harmonizacija durskih lestvica na osnovu terci - poetak obrade arpea. Upoznavanje sa modusima.
LITERATURA
- Muziki institut - kompletan program, skripta (Los Aneles 1988).
- Dik Gruv kola muzike - kompletan program (Los Aneles 1988)
383
- ik er: Improvizacijski bas metod

- arli Feer: itanje muzike za bas I i II
- Vilijem Kertis: Moderna metoda za bas
- Rajnhard Gleder: Transkripcije za dez bas
- Dejvid aski: Dez i rok ritmovi za basiste
- Gover i Hoksman: Etide za bas, trombon i bariton
- Rufus Rid: Basista u razvoju
- Rej Braun: Rej Braun bas metod
- Dejvid Bejker: Bluz paterni za basiste
- Kerol Kej: Bas linja I, II, III i IV
JAVNI NASTUPI
1. Jedna durska lestvica u najmanje tri pozicije u intervalima.
2. Bluz progresija iz tonaliteta po izboru uenika, svirana u konkretnom tempu.
3. Izvoenje osnovnih latino ritmova samba, rumba, begin, rege, mambo, a-a.
4. Grupno izvoenje kompozicije Blu-bosa.
Program se izvodi napamet, delimino u saradnji instrumenata za dez muziku.
IV razred klasinog programa kontrabasa i II razred bas gitare

OPERATIVNI ZADACI
- Rad na "slep" tehnici desne ruke.
- Upoznavanje osnovnih rok pravaca kroz izvoenje karakteristinih bas deonica.
- Osnovi improvizacije po dez harmoniji - upotreba lestvica.
- Konstruisanje dez bas linije.
- Izvoenje jednostavnih dez formi.
- Srpska i balkanska narodna muzika - osnovne bas linije.
- Izuavanje modusa.
- Dalji rad na arpeima.
384
- Upoznavanje pentatonskih i sloenijih bluz lestvica.

LITERATURA
- Muziki institut - kompletan program, skripta (Los Aneles 1988)
- Dik Gruv kola muzike - kompletan program (Los Aneles 1988).
- Vilijem Kertis: Moderna metoda za bas
- Rajnhard Gleder: Transkripcije za dez bas
- Dejvid eski: Dez i rok ritmovi za basiste
- Gover i Hoksman: Etide za bas, trombon i bariton
- Rufus Rid: Basista u razvoju
- Rej Braun: Rej Braunov bas metod
- Dejvid Bejker: Bluz paterni za basiste
- Kerol Kej: Bas linije I, II, III i IV.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Izvoenje arpea mol 7-5 i 7;
2. Izvoenje dorskog ili lidijskog modusa;
3. Jedna rok kompozicija;
4. Jedna fank kompozicija;
5. Dez standard "Uvelo lie";
6. Jedna kompozicija u karakteristinom ritmu, srpska ili balkanska.
Ispitni program se izvodi napamet, delimino u saradnji sa nekim od instrumenata za dez muziku.

Tokom kolovanja je neophodna saradnja sa ostalim instrumentima ovog usmerenja, naroito bubnjeva i udaraljki, jer grupno
izvoenje jednostavnih muzikih formi izuzetno podstie i motivie uenike za rad.
GITARA
CILJ
385
ZADACI
- Ovladavanje osnovnom tehnikom dez sviranja na gitari.
V razred klasinog programa gitare i I razred dez gitare

OPERATIVNI ZADACI
- Etide sa trzalicom u Ce i Ge-duru sa skokovima na icama, etide u triolama, sve sa upotrebom trzalice na pravi nain.
- Upoznavanje sa promenom akorda ako se bilo koji ton lestvice snizi ili povisi (dominantina dominanta). Promena molske
dominante u dursku. Upoznavanje sa trinaesticom, oblicima dominantnog septakarda (6/7/9/11/13) i njihovim lestvicama.
- Upoznavanje sa improvizacijom (dijatonski pristup) I - VI - II - V, uenje dez progresija.
- Ritam: begin, a-a, mambo, bosanova.
- Hromatske vebe: "Bumbarov let", obrada.
- Skale u svim tonalitetima i pozicijama. Novi akordi.
LITERATURA
- V. Levit: Moderna metoda za gitaru
- T. Grin: Dez gitara
- Dela domaih autora: D. Kralji, P. Ivanovi, M. Kotli.
- Igram sambu
- V. Beloevi: Makice
- skale novih akorada;
386
- dominantni septakord i obrtaji;

- etiri etide;
- po jedna kompozicija u svakom ritmu.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna lestvica i poloaji desne ruke;
2. Jedna improvizacija po elji uenika;
3. Jedna progresija po elji uenika;
4. Jedna kompozicija po elji uenika.
Po mogunosti svirati u dvoje. Program se izvodi napamet.
VI razred klasinog programa gitare i II razred dez gitare

OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje sa novim, alterovanim akordima i skalom alterovanih akorada (zajednika lestvica za vie akorada). Vebanje
celotonskih lestvica i lestvica ceo ton - poluton.
- Vebe tehnike leve i desne ruke.
- Obrada sambe i drugih junoamerikih ritmova.
LITERATURA
- V. Levit: Moderna metoda za gitaru
- V. Levit: Melodija i ritam za gitaru
- V. Levit: Studije itanja
- T. Menegan: Tonalni i ritmiki princip
- T. Grin: Dez gitara
- D. Pas: Gitara stil
- M. Boj: Moderna gitara
- A. Duplani: Brazilske pesme
- D. Kralji: Ljubav i moda, Povedi me na mesec
- Drugi komadi domaih i stranih autora po izboru uenika i nastavnika, a u okviru preenog gradiva.
387

- sve dijatonske lestvice;
- jedna celostepena lestvica;
- jedna lestvica ceo stepen - polu stepen;
- po jedna kompozicija svakog novog obraenog ritma.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica po izboru;
2. Tri kompozicije razliitog ritma po izboru uenika.
Po mogunosti svirati u dvoje. Ispitni program se izvodi napamet.

Osnovni zadatak je da se uenicima postavi zdrava i vrsta osnova za nastavak kolovanja i to ne samo tehnika (rad prstiju), ve
prava muzika, koja podrazumeva dez izraz.
Temelj ostvarivanja programa predstavljaju alterovani akordi, skale alterovanih akorada, modusi, celostepena i pentatonska lestvica,
vebe tehnike leve i desne ruke, razvijanje muzike memorije, poboljanje slune sposobnosti i razvijanje oseaja za stil i fraziranje.
Raznovrstan izbor kompozicija podstai e matu, oseajnost, temperament i duhovitost, to je osnovni preduslov za bavljenje
dezom.
KLAVIR
CILJ
ZADACI
- Ovladavanje osnovnom tehnikom dez sviranja na klaviru.
388

V razred klasinog programa klavira i I razred dez klavira

OPERATIVNI ZADACI
- Sticanje osnovnih znanja iz bluza.
- Sticanje osnovnih znanja iz bluza.
- Osnovi improvizacije.
- Muziciranje u ansamblu.
BLUZ
- Kratak istorijat bluza uz sluanje karakteristinih izvoenja najznaajnijih pijanista.
- Upoznavanje dvanaestotaktovne forme bluza.
- Upoznavanje akordskih simbola (ifara) osnovnih akorada sa praktinim strukturama za klavir - uski, poluiroki i iroki slog u
osnovnom poloaju.
- Tipini ritmovi i karakteristino fraziranje u bluzu sa sluanjem. Teme u bluzu i dezu sa akordskim simbolima (iframa). Nain
izvoenja teme (uloga leve i desne ruke kod solistikog sviranja) sa praktinim radom.
- Ritam sekcija u ansamblu.
- Nain izvoenja tema u ansamblu.
- Uloga klavira u ansamblu i pratnja soliste. Sluanje sa analizom i praktian rad u ansamblu.
- Osnove improvizacije na zadatu temu. Uvodi i krajevi. Sluanje uz analizu. Praktian rad na improvizaciji.
- Rad na solistikom izvoenju teme sa jednostavnim improvizacijama.
- Rad u ansamblu na izvoenju teme uz improvizacije raznih solista.
OSNOVE DEZA
- Kratak istorijat (diksilend, ikago i sving) uz sluanje karakteristinih izvoenja najznaajnijih ansambala.
- Upoznavanje otvorene forme - harmonski model uz temu (melodiju) koji se ponavlja uz neodreen broj improvizacija.
- Ponavljanje akordskih simbola (ifara) osnovnih akorada sa proirenjem na alterovane akorde. Praktine strukture akorada za
klavir.
- Praktino sviranje akordskih simbola (ifara). Obrtaji uskog, poluirokog i irokog sloga. Praktino sviranje obrtaja.
- Osnovni harmonski zakoni i sledovi.
- Osnovne stilske odlike fraziranja i ritmike u dezu. Osnovne karakteristike dez muzike u malim ansamblima.
389
- Fraziranje u dez muzici u zavisnosti od tempa. Razlika u fraziranju iste melodije izmeu klasine i dez muzike.
- Trostruka uloga klavira u ansamblu - ritmika, harmonska i melodijska. Pratnja u diksilendu, ikagu i sving muzici.
- Pratnja sopstvene improvizacije na zadatu temu levom rukom. Razni stilovi pratnje.
- Praktino izvoenje standardnih i dez kompozicija U ansamblu sa temom i improvizacijama.
- Upoznavanje sa akordskim lestvicama sa teitem na bluz lestvicama.
- Ponavljanje akordskih lestvica sa proirenjem na lestvice alterovanih akorada. Skala dominantnog septakorda. Praktino sviranje
akorada i pripadajuih akordskih lestvica.
LITERATURA
Zbirke standardnih dez tema i zbirke solistike dez muzike za klavir.
- osam bluz kompozicija;
- osam standardnih dez kompozicija;
- dve bluz kompozicije izvedene sa ansamblom uz improvizaciju;
- dve dez kompozicije izvedene sa ansamblom uz improvizaciju;
- u svakom polugoditu obavezna su dva nastupa, interna asa, na kojima uenik svira jednu kompoziciju po slobodnom izboru u
ansamblu prema aranmanu iz zbirke.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna bluz kompozicija po slobodnom izboru u solo izvoenju uenika;
2. Jedna dez kompozicija po slobodnom izboru.
VI razred klasinog programa klavira i II razred dez klavira

OPERATIVNI ZADACI
- Proirivanje prethodno steenih znanja.
- Dez pravci.
- Rad na ritmikim i harmonskim karakteristikama deza.
- Proirivanje rada na improvizaciji.
- Rad na akordskim simbolima.
- Muziciranje u ansamblu.
390
DEZ
- Kratak istorijat (sving, bi-bap i afro-kuban) uz sluanje karakteristinih izvoenja u ansamblu.
- Ritmika i harmonska anticipacija akorada u dezu.
- Praktian rad na akordskim simbolima (iframa) u poluirokom i irokom slogu u obe ruke. Sviranje akorada u obe ruke bez
osnovnog tona. Obrtaji poluirokog i irokog sloga u obe ruke.
- Zamena akorada. Reharmonizacija standardnih dez tema.
- Ritmika i harmonska anticipacija kao osnovna karakteristika deza.
- Poloaj sinkopa u taktu s obzirom na razlike u fraziranju koje zavise od tempa.
- Razvoj pratnje soliste sa obe ruke uz primenu ritmikih anticipacija i sinkopa. Razvoj pratnje teme i sopstvene improvizacije levom
rukom uz primenu ritmikih anticipacija i sinkopa.
- Praktian rad na improvizaciji. Vertikalna, meovita i horizontalna improvizacija. Praktina improvizacija standardnih dez tema u
ansamblu.
- Balada u dez muzici. Solistiko sviranje balade sa temom i improvizacijom. Sluanje uz analizu. Sviranje balade sa temom i
improvizacijom. Sluanje uz analizu. Sviranje balade u ansamblu. Sluanje uz analizu.
- Bi-bap pravac u dezu i njegove karakteristike, uz sluanje.
- Afro-kuban pravac u dezu i njegove karakteristike, uz sluanje.
- Praktino izvoenje standardnih dez kompozicija u ansamblu.
LESTVICE
Praktian rad na akordskim lestvicama, teite na alterovanim lestvicama dominantnog septakorda.
LITERATURA
Zbirke dez muzike.
- osam dez kompozicija;
- dve dez kompozicije po slobodnom izboru izvedene sa ansamblom.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Dve dez kompozicije po slobodnom izboru izvedene solistiki ili sa ansamblom.

391
(analitikim prosviravanjem ili, eventualno, pripremanjem za izvoenje na koncertu), preko uporeivanja razliitih izdanja i
Tokom itavog perioda uenikovog rada na ostvarivanju programa, nastavnik e se truditi da mu prenese svoje znanje o: kratkom
istorijatu (sving, bi-bap i afro-kuban) uz sluanje karakteristinih izvoenja u ansamblu, ritmikoj i harmonskoj anticipaciji akorada,
akordskim simbolima (iframa) u poluirokom i irokom slogu u obe ruke, sviranju akorada u obe ruke bez osnovnog tona, obrtajima
poluirokog i irokog sloga u obe ruke, zameni akorada, reharmonizaciji standardnih dez tema, ritmikoj i harmonskoj anticipaciji
kao osnovnoj karakteristici deza, poloaju sinkopa u taktu s obzirom na razlike u fraziranju koje zavise od tempa, razvoju pratnje
soliste sa obe ruke uz primenu ritmikih anticipacija i sinkopa, razvoju pratnje teme i sopstvene improvizacije levom rukom uz
primenu ritmikih anticipacija i sinkopa, improvizaciji, baladi u dez muzici, bi-bap pravcu i afro-kubanu.
DUVAKI INSTRUMENTI
(saksofon, truba, trombon)
CILJ
ZADACI
- Ovladavanje osnovnom tehnikom dez sviranja na duvakim instrumentima.
instrumenta, a u cilju izraavanja vlastitih muzikih sposobnosti.
SAKSOFON
III razred klasinog programa saksofona, oboe, klarineta ili fagota i I razred dez saksofona
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje sa instrumentom.
- Rad na razlikama - preduvavanje, grifovi.
- Kultivisanje tona.
- Artikulacija.
LESTVICE
392
- Durske i molske lestvice sa etiri predznaka.

- Upoznavanje sa autentinim starocrkvenim modusima: dorskim, lidijskim i miksolidijskim (kao dijatonskog niza nealterovanih
tonova) u savladanom rasponu.
- Bluz lestvica u Ce-duru.
LITERATURA
Dez saksofon:
- Dimi Dorsi: kola za saksofon
Etide i dez kompozicije po izboru nastavnika.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna durska lestvica, jedan modus i bluz lestvica u savladanom rasponu;
2. Dez saksofon: jedna kompozicija uz pratnju klavira.
IV razred klasinog programa saksofona, oboe, klarineta ili fagota i II razred dez saksofona
OPERATIVNI ZADACI
- Savlaivanje ukupnog raspona alt Intonacija.
- Artikulacija.
- Subton.
- Of bit (of beat) fraziranje.
- "Blu" note (blue notes) i nain primene.
LESTVICE
- Sve durske i molske lestvice u punom rasponu.
- Dorski, lidijski, miksolidijski, eolski i lokrijski modus (kao dijatonski niz nealterovanih tonova) u etiri osnovna tonaliteta, u punom
rasponu. Modusi se na asu sviraju uz klavirsku pratnju nastavnika.
- Tretman "evoid" nota (avoid notes).
- Bluz lestvica u etiri osnovna tonaliteta, sa metodom "majnus uan" (minus one).
LITERATURA
Dez saksofon:
- Jozef Viola: Etide za saksofon, tom I i II.
393
Hajnc Henig: Studije za saksofon

Odgovarajua kola drugog autora.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna lestvica i jedan modus u punom rasponu;
2. Dez saksofon:
- Dez standard-ritam ejndis (rhythm changes) forma A, A, B, A (32 takta).
- Bluz: forma 12 taktova (3 x 4), sa improvizacijom, uz pratnju klavira, kontrabasa i udaraljki (poeljno sa uenicima na prateim
instrumentima).
TRUBA
III razred klasinog programa trube i I razred dez trube
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje uenika sa istorijatom dez muzike u svetu i kod nas.
- Artikulacija u dez muzici.
LESTVICE
Dorska i miksolidijska lestvica - modusi u Ce, De, E, Ef, Ge i bluz skala u Ce, Ef i Ge.
LITERATURA
- Zbirka akordskih lestvica i vebi za trubu u osnovnoj i srednjoj muzikoj koli - dez edukacija, vebe od 1-14.
- Zbirka dez melodija za osnovnu i srednju muziku kolu - dez edukacija.
- sve planirane lestvice;
- etrnaest vebi;
- dve dez kompozicije.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna durska ili miksolidijska lestvica;
394
2. Jedna bluz lestvica;

3. Jedna veba;
4. Jedna dez kompozicija u ansamblu ili uz pratnju klavira ili matrice.
IV razred klasinog programa trube i II razred dez trube

OPERATIVNI ZADACI
LESTVICE
Dorska i miksolidijska lestvica u A, Ha, Cis, Dis, Fis. Bluz lestvica u De, A, Be.
LITERATURA
- Zbirka akordskih lestvica i vebi za trubu u osnovnoj i srednjoj muzikoj koli - dez edukacija, vebe od 14 do 28.
- Zbirka dez melodija za trubu u osnovnoj i srednjoj muzikoj koli - dez edukacija.
- sve planirane lestvice;
- etrnaest vebi;
- etiri dez kompozicije.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Jedna dorska ili miksolidijska lestvica;
3. Jedna veba;
4. Jedna dez kompozicija u ansamblu ili uz pratnju klavira ili matrice.
TROMBON
III razred klasinog programa trombona i I razred dez trombona
395

OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje uenika sa istorijatom dez muzike u svetu i kod nas.
- Artikulacija u dez muzici.
LESTVICE
- Dorske i miksolidijske lestvice Ce, De E, Ef, Ge. Bluz lestvice Ce, Ef, Ge.
LITERATURA
- Amerika kola: Dez etide
KOMADI
- Dva dez standarda po izboru nastavnika.
JAVNI NASTUPI
3. Jedna dez etida;
4. Jedan dez standard.
IV razred klasinog programa trombona i II razred dez trombona

OPERATIVNI ZADACI
- Upoznavanje uenika sa oznakama dez akorada i iframa.
LESTVICE
Dorske i miksolidijske lestvice A, Ha, Cis, Dis, Fis. Bluz lestvice De, A, Be.
396
LITERATURA
- Dimi Abersold: Vebe akorada (razloenih) u bas kljuu, od 10 do 20 vebe
- Amerika kola: Dez etide
KOMADI
- Tri dez standarda po izboru nastavnika.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
3. Jedna dez etida;
4. Jedan dez standard.
NAIN OSTVARIVANJA PROGRAMA DEZ MUZIKE NA DUVAKIM INSTRUMENTIMA

(saksofon, truba, trombon)
Teite delovanja na poetku treba da bude usmereno na prouavanje i upoznavanje lakih dez i bluz standarda.
Sledi upoznavanje sa osnovnim interpretativnim elementima i dostupnom literaturom, povezivanje sa drugim muzikim oblastima,
informisanje o istorijskom razvoju i sluanje muzike.
Pristup ueniku treba da bude kroz praktinu prezentaciju, kroz istorijski pregled, pruanje dostupnih audiovizuelnih materijala,
saradnju sa drugim odsecima i kroz muzike radionice.
U nastavi saksofona, trube i trombona posebnu panju treba usmeriti na oblikovanje tona, njegovu pravilnu postavku kroz
upoznavanje sa osnovama tehnike disanja i pravilnu impostaciju usnika ili piska, kao i na sviranje "blu" tonova i fraziranje. Od
samog poetka, u okviru registra koji omoguava najlaku emisiju tona, primeniti sve elemente koji se odnose na pravilno uzimanje
vazduha i njegovo racionalno korienje kroz odgovarajue oblikovanje usana kod instrumenata sa usnikom (truba, trombon) i
pravilno oblikovanje usana kod instrumenata sa trskom (saksofon).
Posebnu panju u nastavi saksofona, trube i trombona obratiti na tonske vebe preko kojih uenik treba tokom kolovanja u
osnovnoj muzikoj koli da ovlada tonovima svog instrumenta podjednako zvuno i kvalitetno u razliitim registrima.
U toku kolovanja obraditi moduse i durske i molske lestvice. U sviranju lestvica primenjivati razloeno sviranje, kao i sviranje
dominantnih durskih i umanjenih septakorda kod molskih tonaliteta. Lestvice uvek svirati u odreenom ritmu od poetka do kraja, u
istom tempu, bez ubrzavanja i usporavanja. Lestvice obavezno svirati napamet.
U toku kolovanja u radu na etidama uvek do kraja insistirati na potpunom ovladavanju svakog tehnikog i tonskog zahteva koji je
zadat u notnom tekstu. Uputiti uenika u analitian pristup rada koji se odnosi na tonalitet i predznake u toku same vebe, sloenije
ritmike, tehnike i tonske elemente, kao i rad na pojedinim pasaima koji zahtevaju posebnu panju. Kod uenika, preko etida
raznovrsnog sadraja i zahteva, razvijati urednost u vebanju, potovanje svake note i oznake tempa. Od samog poetka kod
397
uenika razvijati oseanje za interpretaciju koja u sebi sadri osnovne stilske karakteristike kompozicije i kroz pravilno usmeravanje
omoguiti svakom ueniku razvijanje njegove sposobnosti i muzikalnosti.
UDARALJKE
CILJ
ZADACI
- Ovladavanje osnovnom tehnikom dez sviranja na bubnjevima.
instrumenta, a u cilju izraavanja vlastitih muzikih sposobnosti.
BUBNJEVI
III razred klasinog programa udaraljki i I razred bubnjeva
OPERATIVNI ZADACI
- Upoznati uenike sa dez fraziranjem i nainom sedenja za instrumentom, sa posebnom panjom na poloaj nogu.
- Postepeno obraivati sving ritam tako to se prvo uvebava figura na ineli (Ride Cymbal).
- Da bi sviranje na ineli postalo stabilno, dodati udarce levom rukom po dobou u etvrtinskom pokretu po slobodnom izboru.
- U zavisnosti od sposobnosti uenika, dodati figuru na kontra ineli (na 2. i 4. dobu) i na bas bubnju (na 1, 2, 3. i 4. dobu).
JAVNI NASTUPI
398
1. Dve kompozicije sa ansamblom.

IV razred klasinog programa udaraljki i II razred bubnjeva

OPERATIVNI ZADACI
- Nastaviti sa razvijanjem nezavisnosti leve ruke sviranjem vebi u osminskom pokretu bez akcenta, a u zavisnosti od uenikovih
mogunosti i sa akcentiranjem pojedinih nota.
- Paralelno sa tim upoznati uenika sa beat ritmom, osnovni oblik, a u zavisnosti od afiniteta i sa varijacijama. U savlaivanju ovog
ritma krenuti takoe od figure u desnoj ruci (kontra inela), zatim dodati levu ruku (dobo) i na kraju desnu nogu (bas bubanj).
- Od latinoamerikih ritmova obraditi bosa novu ritam sa uproenom figurom na bas bubnju (1. i 3. doba etvrtine). U savlaivanju
ovog ritma ili istim postupkom kao kod prethodnog ritma.
JAVNI NASTUPI
ISPITNI PROGRAM
1. Dve kompozicije sa ansamblom.

Program se bazira na principu postepenog upoznavanja sa osnovnim notnim vrednostima, od cele do osmine ili od cele do
esnaestine u zavisnosti od sposobnosti i mogunosti uenika. Program omoguava primenu udbenika i ostale literature svih
autora koji obrauju ovu problematiku. Da bi se lake savladao, neophodno je napraviti dobru pripremu tehnikim vebama (rad
zgloba, prsti ake, putanja palice). Tehnike vebe i etide moraju biti sastavni deo svakog asa kao i slobodne kompozicije-komadi
uz pratnju klavira, kad god je to mogue.
DEZ PEVANJE
CILJ
ZADACI
- Ovladavanje osnovnom tehnikom dez pevanja.
399
razred dez pevanja
OPERATIVNI ZADACI
- Nastava ovog predmeta traje jednu godinu i mogu je pohaati svi uenici koji se nalaze u poslednjem razredu osnovne muzike
kole, a zainteresovani su i imaju smisla za ovu vrstu pevanja.
- Cilj nastave dez pevanja je upoznavanje uenika sa ovim vidom interpretacije, a posebno drugaiji prilaz elementima izvoenja
koji su karakteristini za dez muziku.
NASTAVNI PROGRAM
Tokom asa radi se istorijat, sluanje muzike i praktina nastava.
IZBOR KOMPOZICIJA
- Domai autori: D. Kralji, B. Simi, A. Kora, P. Ivanovi, M. Kotli
- Strani autori: D. Gervin, K. Porter, R. Roders, D. Kern, H. Arlen, I. Berlin, D. Elington, H. Mancini
- tri kompozicije domaih autora;
- pet kompozicija stranih autora;
- savladati stilske i ritmike karakteristike, kao i variranje teme kada su u pitanju dez i bluz standardi.
JAVNI NASTUPI
1. Jedna kompozicija domaih autora;
2. Dve kompozicije stranih autora;
Program se obavezno izvodi uz pratnju korepetitora.

Teite delovanja na poetku treba da bude usmereno na prouavanje i upoznavanje lakih dez i bluz standarda.
Sledi upoznavanje sa osnovnim interpretativnim elementima i dostupnom literaturom, povezivanje sa drugim muzikim oblastima,
informisanje o istorijskom razvoju i sluanje muzike.
Pristup ueniku treba da bude kroz praktinu prezentaciju, kroz istorijski pregled, pruanje dostupnih audiovizuelnih materijala,
saradnju sa drugim odsecima i kroz seminarska predavanja.
Tip dokumenta:
Naslov:
Propis
PRAVILNIK O NASTAVNOM PLANU I PROGRAMU OSNOVNOG MUZIKOG
OBRAZOVANJA I VASPITANJA ("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 5/2010)
400
Rubrika:
Nivo dokumenta:
IX-2 - Vanprivredne delatnosti/Obrazovanje, ueniki i studentski standard

Republike Srbije
Glasilo:
Vrsta propisa:
Propis na snazi:
Verzija na snazi:
Slubeni glasnik RS - Prosvetni glasnik, broj 5/2010 od 05/07/2010

Pravilnici
13/07/2010 13/07/2010 -
Osnov za donoenje:
Na osnovu lana 14. stav 1. taka 6) Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja
("Slubeni glasnik RS", broj 72/09) Nacionalni prosvetni savet donosi PRAVILNIK O NASTAVNOM
PLANU I PROGRAMU OSNOVNOG MUZIKOG OBRAZOVANJA I VASPITANJA
Donosilac:
Natpropis:
Ugaeni propisi:
Nacionalni prosvetni savet

ZAKON O OSNOVAMA SISTEMA OBRAZOVANJA I VASPITANJA ("Sl. glasnik RS", br.
72/2009)
PRAVILNIK O NASTAVNOM PLANU I PROGRAMU OSNOVNOG MUZIKOG
OBRAZOVANJA I VASPITANJA ("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 6/94)
401

Nast Avni Plan Oms

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nast Avni Plan Oms

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PRAVILNIK

O NASTAVNOM PLANU I PROGRAMU OSNOVNOG MUZIKOG

NASTAVNI PLAN ZA OSNOVNO MUZIKO OBRAZOVANJE I VASPITANJE

Orkestar, hor, kamerna muzika

ODSEK ZA KLASINU MUZIKU - ETVOROGODINJE OBRAZOVANJE I VASPITANJE

Orkestar, hor, kamerna muzika

ODSEK ZA KLASINU MUZIKU - DVOGODINJE OBRAZOVANJE I VASPITANJE

ODSEK ZA KLASINU MUZIKU - PROGRAM ZA UENIKE OTEENOG VIDA

Orkestar, hor, kam. muzika

SRPSKO TRADICIONALNO SVIRANJE - ETVOROGODINJE OBRAZOVANJE I VASPITANJE

Grupno sviranje ili izborni instrument

SRPSKO TRADICIONALNO PEVANJE - DVOGODINJE OBRAZOVANJE I VASPITANJE

Srpsko tradicionalno pevanje

PREGLED ODSEKA SA INSTRUMENTIMA I PEVANJEM

Odsek za klasinu Odsek za srpsko tradicionalno

Odsek za ranu Odsek za narodnu Odsek za dez

iani narodni instrumenti

Renesansna (mala) harfa

iani instrumenti za ranu

Pevanje narodne muzike

ORGANIZACIJA OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA

1. ODSEK ZA KLASINU MUZIKU

rebeka, fidel i viela - uenici V i VI razreda violine i viole;

klavir - uenici V i VI razreda klavira;

NASTAVNI PROGRAM ZA OSNOVNO MUZIKO OBRAZOVANJE I VASPITANJE

- Usvajanje osnovnih znanja iz oblasti muzike teorije i istorije.

- Aktivno uee u muzikom ivotu sredine u kojoj ivi.

- Laslo Roa: Vragolan 1,2

- D. Markovi: Poetna kola za violinu I i II sveska

- Riding: Konertino Ge-dur, De-dur, ha-mol

II ciklus (IV, V i VI razred)

- Kajzer: 36 etida, op. 20, I sveska

- dve dvooktavne durske i molske lestvice sa razlaganjima sa promenom pozicija po Gregorijanu;

- F. Kihler: Koncert Ge-dur, I stav

II ciklus (IV, V i VI razred)

- Hans Sit: kola za violu (Peters)

- Kontinuirani rad na razvoju muzike fantazije.

- O. evik: Op. 3, I sveska

- G. F. Teleman: Koncert za dve viole

- K. Radionov: Poetna kola za violinu, Moskva, 1972.

- Upoznavanje sa potezima detae i legato.

- Hrestomatija I-IV razreda

- Sato: elo kola, II sveska

II ciklus (IV, V i VI razred)

Skale, trozvuci, potezi, razloene terce u obimu do 3 oktave.

2. Terce i sekste kroz dve oktave;

- Hrestomatija za violonelo I, II, III

NAIN OSTVARIVANJA PROGRAMA GUDAKIH INSTRUMENATA

I ciklus (I, II i III razred)

- Kompletno upoznavanje svih nota na svim icama, zakljuno sa petom pozicijom.

- Postavljanje tehnike vibrata.

II ciklus (IV, V i VI razred)

- Upoznavanje sa jednostavnim ukrasima - gornji i donji predudar.

- Rad na tremolo tehnici.

NAIN OSTVARIVANJA PROGRAMA

I ciklus (I, II i III razred)

- pet komada razliitog karaktera.

- D. Markovi: kola za violinu, II sveska

II ciklus (IV, V i VI razred)

- P. Nikoli: Konertino Ge-dur, A-dur

- Vivaldi: Koncerti za violinu, Ge-dur, De-dur

- Krojcer: Etide za violinu

TAMBURA A-BAS PRIM

I ciklus (I, II i III razred)