LLER KTABI

Antik Msr'n dinsel geleneinin bir tr lm kltn ierdiini syleyebiliriz. Bu dinsel

gelenein ireki vasf ve sembolik anlamlara haiz ok tanrl pantheon'unda yer alt dnyasnn
hakimi ve llerin yargc nam ile Osiris merkezi denilebilecek bir yer tutmaktayd. te-alemin
olduu kadar diriliin, yeniden douun tanrs da olan Osiris, doann dngselliinin mahhas
bir simgesiydi. Zira yaam doann dngsel ritmi ile i ie olan eski Msrl'nn zaman algs da
ayn dngsellie sahipti. O nedenledir ki, onun manevi dnyasnda lm ile yeniden dou tpk
gece ile gndz gibi bir btnleyicilie kavumutur. Bu dinsel gelenekte Osiris, hem llerin hem
de topran uyannn tanrs olarak lm-yeniden dou dngselliinin antropomorfik tezahr
olarak karmza kar.
te yandan bu doa merkezli manevi yaantnn masumiyeti muhteris bir rahipler zmresinin
elinde baka bir hal de alyordu. Alman bilimadam Richard Lepsius, 1842'de antik Msr
aratrmalar tarihine geen bir keif yapt. Bu keif, antik Msr cenazelerinde okunan bir grup
metni ieren papirslerden olumaktayd. ller Kitab olarak bilinen bu metinler lmekte olan
kiinin huzurunda ve cenaze merasimlerinde okunurlar ve lmnden sonra da baz ksmlar
ierdii tlsmlarla beraber te alemdeki yolculuuna yardmc olmas iin mumyalanan lnn
yanna koyulurdu. Bu metinler, lmden sonra te-alemde karlalacak engellere ve saldrgan sfli
varlklara ynelik bysel ifreler, dualar ve tlsmlar ieren, ayn zamanda da kiinin o alemde
yapaca yolculuu ynlendiren talimatlardan olumaktayd. ller kitab'nn bir dier ilgin
zellii ise, sipari zerine hazrlanmas, ieriinin sosyal stat ve alcnn zenginlik durumuna gre
deiiklik gstermesiydi. Sosyal stats yksek olan zengin Msrllar bu kitaba ierdii kuvvetli
tlsm ve dualarla birlikte fahi fiyatlar karlnda sahip olabilmekteydi. Bu ekilde te alemde
yapacaklar yolculuu daha yaarken garanti altna almaktaydlar.
ller Kitab, antik Msr tarihi'nin ge dnem olarak adlandrld, 18.hanedan dnemine aittir.
Dneminin hikmetinden midir bilinmez, antik Msr'n toplumsal yaantsnda mevcut
tabakalamann ve keskin snfsal farklarn onun eliyle lm tesine de tandn grrz. Osiris
tapnann rahipleri mevcut kadim lm klt zerinde, snfsalln dramatik biimde yansd
hurafeler ina etmi ve bunu da paraya tahvil etmilerdir. nsanlarn maneviyat tarihin hemen her
dneminde ve mekannda iktidar mekanizmalarnn paras olan din adamlarnn ve ruhbanlarn
elinde kitlesel bir uyuturucuya dnm, masumiyetini yitirmitir. O masumiyet ikliminin iinden
kan resullerin, nebilerin ve bilgelerin slah abalar da karlarnda en nce yine bu dinsel
inanlardan geinen asalak zmreyi bulmutur. Bu, tarihte kendini adeta kural derecesinde
tekrarlayan bir panoramadr. Ve tekrar etmeye de devam ediyor.
Cenazeler
Modernliin zaman algs eski Msrl'nn dngsel zaman'nn aksine dorusal bir izgi izler ve
srekli bir ilerleme kuruntusu ile kendini davurur. Bundan dolaydr ki mtemadiyen gemi ile
imdi arasnda hiyerarik bir iliki kurarz: Eski olan( belki kutsal olmasna ramen) imdi olan'a
gre birok standart asndan pejoratif manas ile ilkel olandr. Gelgelelim, bu gereklik ile
ilikisiz bir nkabuldr; imdiki zaman'da da ilkelliin gemi biimlerini yaadmz olur.
Bu yaknlarda iki akrabam pe pee kaybetmenin ardndan yaadklarm benim iin bu durumun
pratikte ispat oldu. 2012 Trkiye'sinde bir cenaze'de cereyan eden seremoniler antik Msr
hurafelerinin sefil kopyalaryla doludur; arada fazla bir fark yoktur. Yaanan toplumsal hayatn
canll iinde ve ona ynelik ilahi bir ikaz ve hikmet olarak szlp km Kur'an, tabiat gerei

bir bilin kayna olmalyken, bugn en youn biimde cenazelerde teberrken okunan bir tr
ller kitab haline dnmtr. Avamn dini bilgi asndan bulank zihninde algnn bu ynde
gelimesi bir lde normal gzkebilir. Lakin iin asl pek yle deil, zira ortada devletl bir
mdahale de sz konusu. Kabir banda o ile memur edilerek gnderilmi imam tarafndan ultra
hzl indirilen bir hatim, kerameti kendinden menkul bir eylem oluyor mesela, sadece huu
uyandryor. stelik, tpk Msr ller kitab'nn len kii iin te aleme ynelik bilgilendirici
talimatlar tamas gibi, bizim cenazelerde de kabir ehli kiiye te alem unsurlar olan sorgu
meleklerine ynelik hatrlatmalarda bulunulur. Ve btn bu ilemler, szde din adam olarak orada
bulunan devlet memuru kii tarafndan ve onun gzetiminde yrtlr. Ayrca, lm tesine dair
ayakst verilen krk bin trl herze ile dolu bir vaaz da cabas...
Anlayacanz, sadece gelenek kaynakl kirlenmeden dolay deil, bizatihi Osiris rahibi klkl
devlet imamlarnn yardm ve yataklyla Kur'an bir ller kitab olmaya devam ediyor. slam da
bu durumda bir lm klt formuna brnyor. En ok lm vesilesiyle hatrlanyor ve pratize
ediliyor. Devlet kontrolnde yeniden retiliyor, gcn ve yaygnln da buradan alyor. Bu klt,
en sade ifadeyle, mezarlklar, kabirler, teberrken okunan dualar ve tlsml surelerle malldr.
Lakin, manidardr, Kur'an'n lm sz konusu olunca en ok hatrlanan, llerin ardndan okunarak
hediye edilen tlsmlatrlm bir suresi olan Yasin Suresi'nde ilahi hitap, muhataplarna yle
seslenir:
Biz ona(peygambere) iir retmedik, zaten ona gerekmezdi. Bu bir t ve apak Kur'an'dr.
Diri olanlar uyarsn ve kafirlerin karsna sz gerein ta kendisi olarak diksin diye. (36: 6970)
Ne dersiniz ? Allah'n bir hikmeti mi acaba?..