Mgr ing. ANDRZEJ HELOWICZ Politechnika Wroclawska, Rozktad temperatury twardnienia betonu Ww masywnych elementach obiektu mostowego Waznym zagadnieniem w technologii betonowania masyw- nych element betonowych jest ograniczenie réznic tempe- ratury powstajqcych w wyniku procesu hydrataoji cementu migdzy poszezegdInymi warstwami wykonywanych elemen- tow. Problem ten by! przedmiotem wielu prac, np. [1+13]. Jed- rnak zebrane dane eksperymentalne nie saw pelni wystarczaja- ce do identyfikaoji modeli teoretycznych zjawiska, szczegoinie w wypadku betonow wysokowartosciowych W niniejszym artykule przedstawiono wyniki badan rozkla- dow temperatur w poczatkowym okresie twardnienia betonu, uzyskane w rzeczywistych elementach obiektu mostowego. Badania przeprowadzono na budowie estakady w ciagu ob- wodnicy Srédmiejskie| Wroclawia. Jest to obiekt zlozony 2 dwoch niezaleznych ciaglych 15-przgsiowych konstrukgji z betonu sprezonego (rys. 1a). Do kazdej z glownych estakad .wnikaja” tgcznice zapewniajace komunikacje 2 otaczajqcym obszarem miejskim (rys. 1b). Obiekt jest wykonany metoda na- suwania podiuznego i betonowania na rusztowaniach. Estaka- dy gldwne maja przekr6j poprzeczny skrzynkowy, a tacznice 8.00 Zien ezerokoss 13:32+14.10 0.35; 4a Fys. 1. Preekroje popreecene poszczegbinych elementow obiektu: a) przgsto ‘estakady glowne},b) pragstolacanicy dojazdowe} i - ys. 2. Ukad listwy pomiarowe) w flarze 28 wadlu os! zach6d-wschéd 204 plytowo-zebrowy. Filary estakad gléwnych i lacznic wykonano jako stupy Srednicy 2,00 i 1,50 m: Zastosowano betony nastepujgcych kias: = na filary slupowe B30, — na.ustroje nogne estakad gléwnych i Iqcznic B60. Opis badan Podczas bad mierzono temperature wewnetrzng elemen- tow konstrukgj, spowodowana wydzielaniem ciepta hydratacji w twardniejacym betonie. Do cel6w badawozych wybrano cztery elementy: flar Z8 wysokosci 8,0 m, srednicy 2,0 m (rys. 2), flar Z5 wysokosci 5,0 m, srednicy 2,0 m (rys. 3), przesto tacznicy dojazdowej sktadajace sie z dwach masywnych déwi- garow z betonu sprezonego (ys. 4) oraz srodniki przesta es- takady gléwnej (rys. 5). Badania rozpoczeto: 11 maja 2001 r. na filarze ZB, 18 maja na filarze Z5, 6 lipca na przesle Iacznicy dojazdowej oraz 27 pazdzierika 2001 r. w Srodnikach przesta estakady gtéwne} Przewidziany czas pomiaru od chwili woudowania betonu do ys. 9, Uklad listew pomiarowych w flarze 25 wedlue osi zachéd-wschéd ‘oraz poludnie-pétnoc ys. 4. Uklad stew poriarowycn w przesle lgczniey dojazdowe} zachodnie| — INZueRUA | BUDOWNICTWO NR 3-4/2002kazdego z elementéw wynosit siedem dni (168 h). Pomiary wykonywano co godzine przez pierwsze 12 h, a nastepnie, co 412 hod ostatniego pomiaru az do 168 h. Do pomiaru temperatury wewnetrzne| uzyto czujnikow ter- micznych typu PT 100, umieszczonych bezposrednio w i- stwach pomiarowych, oraz zestawu pomiarowego UPM 60 fir- my Hottingr Baldwin Messtechnik (rys. 6) Fys. 6. Zestaw urzgdzeh pomiaronych wykorzystanych podezas badarh ‘Temperature zewnetrang mierzono termometrem elektronicz- ‘nym recznym. Réznica w probnym pomiarze temperatury migdzy ‘czujnikami a termometrern wynosila 1,5°C, a odchytka tempera- tury migdzy czujnikami dochodzita do 1°C. W celu wlasciwego rozmieszczenia czujnikow w badanym elemencie oraz ich za bezpieczenia przed uszkodzeniem w trakcie betonowania wyko- ‘nano listwy pomiarowe z betonu preygotowanego wedlug recep- tury mieszanki betonowe} wbudowane] w badany element Wykonanie listwy polegato na umieszczeniu betonu w formie Plastikowej i wlagciwym zageszczeniu mieszanki. Do tak wyko- rnanej listwy wprowadzono czujniki, réwnomiernie rozmiesz- ‘czajac je na dugosci listwy. W kazde listwie umieszczono 10 ‘czujnikow typu PT100. W daiszym etapie listwy poddano dwwuty- Godhiowej pielegnacji wilgotnosciowej w celui uzyskania odpo- ‘wiednich parametrow wytrzymalosciowych betonufW obu bada- nyc filarach, istwy pomiarowe umieszczono poziomo, w srodku ‘wysokoscifilara, zorientowane zgodnie z kierunkami geograficz- nym wsch6d-zachéd. Dodatkowo w filarze Z5 wprowadzono Ii stwe usytuowana w kierunkach poludniowo-poinocnym (rys. 7a). Ustawienie w ten sposdb listew poziomych mialo na celu do- konanie poriaru temperatury wewnetrzne} uwzgledniajqce| do- bowa zmiang temperatury} Ze wzaledu na ksztalt przesla taczni- INZYMERIA| SUDOWNICTWO NR 3-)2002 Ere ie a Rys. 7. Rozmieszezenielistew pomiarowych w betonowych elementach kon strukcji: a) w flarach ZB i 25, b) w pragsie lgcznicy dojezdowe}, c) w srodni ach prapsla estakady glowne| cy dojazdowej, zdecydowano sie na pionowe usytuowanie trzech listew pomiarowych dlugosci 1,5 m, rozstawionych na szerokosci déwigara, wzgledem jego osi, w odleglosci 1,2 m (cys. 7b). Do porniaru temperatury twardnienia betonu w srodni- kach estakady gléwne| wykorzystano pojedyncza listwe pionowa ustawiong w srodku srodnika oraz pojedyncza listwe pozioma ustawiong w srodku wysokoéci betonowanego srodnika (rys. 7c) W kaadym elemencie zbadano temperature woudowywa- nego betonu, temperature poczatkowa deskowania oraz tem- perature otoczenia podezas betonowania. ‘Wyniki badanh Rozklady temperatur w stupach podpér z betonu Kla- sy B30. Na rysunkach 8 i 9 przedstawiono przykladowe wyni ki pomiaréw temperatur w filarze Z8 na wysokosci 4 m, mie- (Zonej od lica plyty fundamentowej. ‘Analizujac otrzymane rezultaty stwierdzono, Ze: — najwigksza temperatura w wewnetrznej strefie przekroju jest osiagana po 29%36 h od ulozenia betonu, ~ po okolo 168 h temperatura w flarze jest ustabilizowana, = rozklad temperatur od ciepla powstalego w wyniku hy- Gratagji w betonie filara jest zblizony do osiowo symetrycznego (nie zauwazono zaleznoéci od zorientowania osi pomiarowel), ~ najwigksza réznica temperatury, mierzona wedluz Sredni- cy slupa wyniosta (liczac od powierzchni do osi stupa) nawet 48°C, = po rozmontowaniu form stalowych (gruboéci 4 mm) nie stwierdzono gwattownego spadku temperatury na powierzchni filara oraz wzdlué osi pomiarowe), = zanotowano wysoki gradient temperatur migdzy po- wierzchnia zewnetrang filara a kolejnymi punktami pomiaro- ‘wymi, stopniowo zmniejszajacy sie w kierunku osifilara, 2052 8 Tempore) ae 8 . hE feta aiatnn = Sh Sh Se ys. 8. Warlose! temperaturw funkol czasu zmierzone w flarze ZB wadluz osi ‘achodewschod ys. 9. Rozklad tomperatury w flarze 28 wedlu® os| zachéd-schdd © Rozkiad temperatur w przeéle tacznicy zachodniej z betonu klasy B6O. Na rysunkach 10/ 11 przedstawiono przy- ktadowe wyniki pomiaréw temperatur w srodku rozpigtosci przgsia lacznicy dojazdowej zachodniej. Pomiar wykonano na wysokosci déwigara, ustawiajgc pionowo listwe Bw osi déwi- gara oraz listwe C z przesunigciem o 1,2 m w kierunku wschodnim (por. rys. 4 i 7b). Ze. wzgledéw technicznych oby- die listwy podozas montazu odchylono od pionu 0 okolo 5°. + Analizujgc otrzymane rezultaty pomiaréw stwierdzono, Ze: = najwigksza temperatura w wewnetrzne| strefie przekroju jest osiagana po 24+36 h od ulozenia betonu, coal Terswae ra pweros] \_Tonpostampouea] | [et cow pe ooapypees | ‘anaes ys. 10. Wartosci temperatur w funkcjiczasu w poszezegblnych punktach osi Pomiarowe) pionowe| pragsia Iacznicy dojazcowe} zachodniej(istwa pomia rowa 8) 206 ee ew rempaatint"S ys. 11. Rozklad temperatur w przekroju poprzecenym przesta lacznicy do: Jazdove) {isiwa pomiarowa pionowa 8) = po okolo 168 h réénica temperatury miedzy Srodkiem déwigara a powierzchnia gémng przesia wynosi odpowiednio 23°C (listwa B) i 20°C (listwa C), — najwieksza réznica temperatury mierzona na wysokosci déwigara wynosila (liczac od powierzchni gémej do spodu déwigara) nawet 48°C, = po uplywie 24h réznica temperatury miedzy powierzch- nig gérng @ doing déwigara (do glebokos¢ pomiaru 143 cm) dochodzila do 26°C, = zanotowano wysoki gradient temperatur miedzy po- wierzchnia zewnetrana przesia a kolejnymi punktami pomiaro- wymi, stopniowo zmniejszajacy sie w glab dawigara, ‘© Rozklad temperatur w Srodniku przesta estakady gtéwnej z betonu klasy B6O. Na rysunkach 12+15 przedsta- % Tempe) e Teeraeeee ere || "poaitonae 12. Wartoéci temperatur w poszczegéinych punktach si pionowe| ‘w funkej czasu (Sock wschodni przgsia estakady glowne)) ys. 13. Ro2kled 1 na wysokosc' Srodnika w pragsle estakady glow: re} (Srodnik wechodni) = INZYNIERIA| BUDOWNICTWO NR 3-42002nt ys. 14. Wartosci temperatur w poszczegélnych punktach osi poziome| W lunkej ezasu (érodnik wschadni pragsia estakady gléwne)) Seta dracon) ys. 18. Rozklad temperatury na szerokosci srodnika w praesle estakady ‘gl6wne|(Srodnk wschodn) ‘wiono wyniki pomiaréw temperatur wykonane w Srodku srod- nika przgsia estakady glownej. Pomiar na rys. 121 13 wykonano przy ustawieniu pionowe| listwy A w osi Srodnika (por. rys. 5 i 7c), natomiast pomiar na rys. 14 115 przy ustawieniu poziomym listwy Bna srodku wy- sokosci srodnika (por. rys. 5 i 7). Analizujac otraymane rezultaty stwierdzono, ze: — najwigksza temperatura w wewnetrzne} strefie przekroju jest osiagana po 20+-24 h od ulozenia betonu, — po okolo 168 h temperatura w srodhiku jest ustabilizowana, ~ najwigksza réznica temperatury mierzona na wysokosci Srodnika wynosita (liczac od powierzchni gore] do spodu Srodnika) nawet 41°C, natomiast na szerokosci srodnika 15°C, — po uplywie 24 h réznica temperatur miedzy powierzchnig g6rq a doing srodnika (do glebokosci pomiaru 143 om) do- chodzita do 22°C, = zanotowano wysoki gradient temperatur migdzy po- wierzchnia zewnetrzng Srodnika a kolejnymi punktami pomia- rowymi, stopniowo zmniejszajacy sie w glab Srodnika. Podsumowanie Przedstawione w artykule wyniki badaf rozkladu tempera- tury w elementach masywnych maga stanowié podstawe do werylikacji modeli teoretycznych opisujacych zjawisko powsta- wania samonaprezeri w konstrukcjach betonowych. Wskazuja te2 na uchybienia w technologii robét betoniarskich, aw szoze- gélnosci: = ukfadanie mieszanki betonowej 0 zbyt wysokiej tempera- turze poczatkowe}, — dopuszezenie do zbyt duzych réznic temperatur na gru- bosci wykonanych elementéw [1]. Biedy te eliminowano wraz z postepem robst. Znajomos¢ rozkladu temperatury Wewnetrzne| oraz przyro- stu wytrzymatosci podozas twardnienia betonu umozliwia prze- widzenie wartosci samonaprezen termicznych wewnatrz ele- mentu betonowego, a nawet kontrole tego Zjawiska. Obecnie, wykorzystujac programy metody elementéw skofiozonych, mozna modelowa¢ i kontrolowaé zjawiska zachodzace pod- czas twardnienia betonu. sak Autor dziekuje Panu prot. dr. hab. ing. Janow/ Biliszezukow! za pomoc w realizacji badan, a firmie Dromex SA za umozli- wienie ich przeprowadzenia na budowanym obiekcie mosto- wym. PISMIENNICTWO [1] Nevite A. M.: Wiasciwosci betonu, Polski Cement Sp. z 0.0,, Krakow 2000. [2] Ghali A, Fave R.: Concrete structures. Stresses and deformations. E & EN Span, London UK, 1994, [s] Kumar Mectta P., Monteiro P. J. M.: Concrete. Microstructure, proper: ties, and materials. Second edition. [4] Kiernozyoki W.: Niektore problemy techniczne wykonawstwa betono- \wych budowil masywnych. ,Inzynieria | Budownictwo", nr 3/1995. [5] Kiernozycki W, Stusarek J, Feidenberg P.:Temperatury twardnienia be tonu wysokowarresoiowago. .Inzyniena i Budovnictwo", nr 5/1987, [6] Ning Llu, Guang-Ting Liv: Time-dependent reliability assessment for mass concrete structures, Elsover. Stuctural Safety 21 (1999) (7) Rajski 0.: Sprawozdanie 2 badan do oceny betonu woudowanego Ww obiekty mostowe na budowie autostrady Aé Wroctaw - Gliwice. Sym- bol pracy IBDIM-TV 28599)W-627 2migréa - Weglowo, lpiec 1999 r [6] Kucnerowiczlakubowska M.: Zagadnienia technologi betonu na budo- wie pochyini Wulkan Nowy Stoczni Szezecitski).,Inayniera i Budow- nictwo", nr 5/2001, {9] Piasta J, Piasta W. G.: Beton zwnykly. Arkady, Warszawa 1997, {10} Jasiczak J, Mikotaicayk P.: Technologia betonu madyfkowanego do- mieszkami i dodatkam. Przeglad tendenci kralowych i zagranicznych. Poltechrika Poznanska, Poznan 1987. [11] Flaga K: Skurcz betonu a twalosé most6w betonowych. ,Inéynieria i Budownictwo", nv 7-8/1988, [12] Flaga K: Wolyw naprezeh wlasnych na destrukcje naprezeniowa i para- metry wytrzymalosciowe betonu..Inéynieria | Budawniciwo", nr 6/1895, {13} Flaga K:: Wolyw ciepla hydratacii cementu na modiiwose zarysowania konstrukejzelbetomych 0 rozwinigtym przekroju poprzecznym. ,Inzyne- fia | Budownictwo", nr 5/1996. Seminarium ,,Recykling nawierzchni drogowych” ‘Seminarium odbedzie sig 10-11 pazdziernika 2002 r. w Warsza- wie. Jego organizatorami sa: Swiatowe Stowarzyszenie Drogowe (AIPCRPIARC) ~ Komitet Techniczny Nawierzchni Drogowych (C7/8) oraz Instytut Badawozy Drég i Mostow. Tematyka semina- rium bedzie dotyczyla recyklingu nawierzchni drogowych, m. in, sprzetu, wykonawstwa, kontroll jakoSci, zagadnien ekonomicznych Tzwiazanych z ochrona srodowiska. INZYNERIA| BUDOWNICTWO NR 3-200 Szozegétowe informacje pod adresem: Instytut Badawezy Drég i Mostow - Dzia! Promocji 03-301 Warszawa, ul. Jagiellotiska 80 tel. (0-22) 814 26 09, 814 26 14 fax (0-22) 814 13 39 I: promotion@ibdim. edu. pl 207