Professional Documents
Culture Documents
IKAN TINGGI
A. Pendaltuluan
002.
a. Tinggi sejati
bidang
tepi
Gambar:
1.1.
o
2o
3o
4o
o
5
.0- t'
I
^
2"
J-^-
.+
atasnya. (1/z m)
B. Lengkung Sinar
005. Bias atau refraksi
1o
sama'
untuk dua zat perantara yang
bilangan tetap, jadi =',n ," = n. n disebut indeks bias'
SIN
a>b+,n>l
a.b+'n<l
Gambar :
'1.3.
Cotg.
-o
3"
di
40
50
suhu udara;
tekanan udara;
Daflar 19 memberikan lsa rata-rata, untuk suhu 1O"C dan
.1016
mb (762 mm).
tekanan udara
Daflar 20 dan 21 memberikan koreksi ynag harus dijabarkan
dengan tandanya pada lsa rala-rata' jika suhu dan tekanan
udara menyimpang dari lOoC 1016 mb. (762 mrn). Korekslkoreksi ini adalah penting, terutama untuk tinggi-tinggi yang
kecil (61 Oo)
(R"lfql:t-!u-lqt}
= S udut antara arah ke mana kita melihat ienda bumi dan arah
sebenarnya di n-rana ia-berada. Dalam keadaan umum, refraksi
bumiawi adalah sebanding dengan jarak busur dari si penilik ke
benda tersebut. Adanya refraksi bumiawi menyebabkan bahvra kita
dapat melihat titik-titik di bumi yang lebih jauh dari pada titik
r
gaflS SlnggUng mana ditarik dari mata si
JurgVurrV
^innn'nn nrar
yauq hr
--,Tll'
oenilik.
L A..,= r (refraksi)
L Bi= r'
Gambar 1.4
dianggap
B adalah kecil, sehingga lengkung AB dapat
adalah sebanding dengan 9
sebagai busur lingkaran, jadi r = r" r (r)
Jarak A
r'-
[] x
(p
Lat - lBOo-(r+N)
L gs = lBOo- (r'+ N')
t^
LY
= (l)
- r'-
= lBOo+ (P-(N+N')
Zf\.rP = lBOo+ (P-(N+N')
{} = tBOo + rP -(N + N)
29_
(n1lai
rata-rata)
0,08
=
Nilai O,OB disebut koefesien refiaksi
N'
r+r'
bumiarvi=O,OB
r1,'
oo8.
Penundrr@
Lihat gambar: 1.5
AC2
= ABXAD
= hx(2r+h)
AC = VFJ2rTh'J
rn
P - Vh-]zil-nl
I
h diabaikan thd r
tn
.Y,D
Gambar
1.5
_ \rTfr _\
rffi
= V-
rr
mal<a:
Untuk sudut-sudul kecil
P
+^O
rv,
rar{i
009.
radial
rad
= 57:3 =2a6265"
.m
P = 206265'V-
tvl
"-y"-frn)
Maka
ref
(rata-rata 0,08 P)
Maka kita daPaii
Pm -
P-
O'OBP= O 92 P sehingga
.6
:-
Pm = 0.92x206265'.!=
106,,'3 V-F
Daftar 1B (Dft.
1',77
\[T'
nilal Ptm'Tinggi
40 Pada
saat
50
Gambar
Maka Ptm
1.6
(tl +t2 ) -
18Oo
Aoabilakitasendiri.telahnrengukurp,rrnitu,tetapt
dariDaftarlB,makakitatentukandenganDaftar-1Bit-'
itu selaras'
pada tinggi mata manakah ptm yang diukur
untuk
dan pakailah tinggi mata ini sebagai argumen
Daftar 5,6 atauPun 7'
b)
tcpt
Kita dapat menggunakan prisma pcnundukan
kita
yang dipasang pada seKstan' Dengan ini
langit,
dapatrnengukursudutantaraduatepilangrtyang
terlilrat
berbeda l BOo dalam azrmut' Apabila telah
dan yang
bahwa tepi langit yang dllihat langsung
garis' maka setedipantulkan berganda menjadi satu
adalah ptm-nya'
noah dari sudut negatip yang dibaca
012. Definisi :
benda yang sama terlihat
= Perbedaan arah, dalam mana
ini adalah sama
dari dua titik yang berlainan. Beda arah
iiu melihai dua
sudut dalam mana kita pada benda
dengan
titik tersebut.
(Po)
= sudut yang
Gambar
1.7
.r
cln
h^
DO=
(t)
d. sin 1'
10
20
10
'
(po kat)
.1/60)
dari edaOleh sebab eksentrisitas yang kecil (e =
ran bumi serla jarak yang besar dari matahari ke bumi,
rnaka diambil
O po kat Keterangan
po = 8",80 (=0',15).
Jarak o
--
Jadi o
Po xat
bumi
(d)= 23'5O0xr
r
o.po=
1',
8", BO
6,81s
b)
((
po)
Oleh sebab iarak yang kecil dari bulan ke bumi sefla eksentrisitas yang besar (e = 1 ) dari edaran bulan, maka
19
nilai po ini berubah-ubah : 61',5-54',0. Di dalam Almanak
Nautika diberikan nilai HP untuk setiap iam GMT'
Keterangan
Jarak(-bumi
u rJadl /7nn=f-1
=
(d)
= + 60xr.
d).
po.Venus
Po Mars. =
0', 1
-O',5
O',1
0,'3
= Sudut yang
q1
- -/-/t
--(\/ Y-\'lJol^--/
.-'
11 ,/Lt
\)'
:ln-!el-_- =
sin (9Oo + t')
sin par _
Cost t'
p^
r
d
r
d
sin par -
xCost t'
Untuk L
sin par =
kecil:
p. Sin 1'
sehingga
Par
Ganrbar:
t.B
r^
---
d. sin 1'
par=po.cost'
atau par = 8", BOcos t'
* +i^^^; calomnrl
/lr
\r - ur rggr JsrsrrrPq\
.-ioti\
JsJqu/
n^l^- llVLrl
+|' - {'
, ^^r
^^*A^"{^r^,,^+^
Udldl
llucrl lul llyd(cr
- t ? Pul
l-J; nitar
l-^-,,^ o[amoanl{an
.];{^*r-^1"1,^^
/,
\ ^^,{^
Ai arras
-+,
^il-i paf
^^, rlarus
paoa {;^^^i
Jaur
Unggr or
(+)
rli aras
r+'
/-J \ r rnlr rlr mond-^r{lz-n
-^i^-^-t
caKrawala
.-aparKan tinaai
r.rnggr or
^-.v.-,,!-l^
selempal.
atlzrn',,-l^
VqnldVVctld
ta
I ihrl
rqL Grmhrr'
vqr
I rvqr
-^;^+i l. Lll
)UJdf
1I rv.R
11/z m)
l;l-^r
^^,-l-^iludr
Lil rdr gdr
/R
<l n
,J,
sinl/zm =R
...(ilI)
Oarl (lJ i
Sll-1
;-,.1; -i^ | ^^
lcrvr Jil
Pv
po = -
sinl/2m = |
d
:-(,
po : 1l2m _,
Rad Rad
po:112 Ffl=riR.
Gambar : 1.9.
\)
Koreksi
di
Bagaimana dijabarkan:
:ndiri dengan
seks tan
-^.i- rJ
I lldr
nol nonius.
29 pt rn
39 I.".
Daftar 1B
Daflar 19
1/z
Tinggr setenr -
:'':"t'
.o
4.par
s9
Tinggi mata
Almanak
n,
Tanggal
Dikurangkan
Dikurangkan
(-)
(-)
Ditambahkan (+),
B',80-cos t'
Q t(+); o
t(-)
Nautika
Gambar :
Paniolecen
I v'
'lv'qvq'
1
'
^ 3
LI
14
4 5
'1.
lo
Gambar
Skema
L o z.z.q.
1.11
L o 2.3.
L 02.
L os
sr
/ (\,-
/ P
/^Y-
/ o.I.Z^
LI
Tinggi ukur Q
penundukan tePi -langit maYa
lc
Perumusan'
"1',1,1*.*:Ln:::i,l,t1t[,
tlr^-
\.____-v-__-__--l
Contoh
n_
1-
Jawab
Q.
K.l
tu
36
+ 2',O
4z',7
to
20
Hitunglah
Jawab
Itr tu
43036',5
t/'t
| \. t.
Kor.
Kor.
ts
- _2',5
ti = + B',0 (Daftar 5)
tgl = - 31',9
=
jdl9.1
Contoh:
Sebuah bintang diukur tingginya = 41o17',5
Tinggi mata adalah 14 meter. K.l. = (-) 2',0
Hitunglah
Jawab
tu = 41o 17',5
K.l. = - 2,'O
Kor. ti = - 7',7 (Dft 6)
*ts =g.ql,B_
17
10
= -pt--20'= -(pt*+20')
2a jika o tu = nol, kita dapati
& ts = lJ tu - pt6 -lsa + par-112m.
= o - Pt1l1 -36'+0"'1 -16"
:
lo
Gambar
1.12
-^---*
Waktu *
WS
WM
WM
SJB
Waktu * = y SJB(RLderajah)
- * qlRr*Fll
= O SJB+ORL.
(Lihat Gambar '.2.1.)
20
( y).
Gambar :
2.1
DidaiamrUmUs.rUmUSterSebUtwaktudihiiungdariol-24j,
o s melivvati der-aja5 Sari'ah
uniuk ws drmuiai pada saat
(9
\'VM
n.r
(Aries)
A dan B = 2 iempai
= iiiik pusai bumi oan angkasa
dr
bumi'NcrmalMAdanl'lBmemotongangkasadiT4danTg.
o m berada disebelah Barat dari TB maka'
A waktu
= WM.A. WM.B
L/
V.
I
l.Z ^
Pz =
l-
ra
2'2)
o1
al
_l
Gamtnr:2.2
'1
150
1m.
16'
Ja
lc
^^
OU
10
1'
=
=
4i.
4m.
45.
(LMT=O mLHAtl2j).
= busur pada katulistiwa, mulai dari derajah bavrah ke arah
edaran harian maya, sampai pada matahari menengah'
LlvlT = GMT + EL dalam waktu.
LMT = GMT - WL dalam waktu.
22
(GMT)
5.00
sedangkan O m LHA = 03
jam
J"di;@
JadiGMTO mGHA-
12j
Aorainlr
/'. I r-lLf tvl I
1BOo, dari
mani
mulai dihitung
-t
1
23
WIT =
Gi'u4T+9jam.
Zone(+)1-:7112sebelah-menyebelahbujurl5"Barat'
Zone (+) 2 : berpusat pada bujur 30 " Barat' dst'
Zone-zone' yang bersamaan ke arah Timur' diberi
.12
berpusat
nomor-nomor . (-) 1 , (-) 2, dst' Zone yang ke
paca oujur 1800 sebagian terletak di bujur Timur dan
disebut Zone (-) 12, dan yang sebagian lagi di bujur
Barat, yakni Zone (+) 12' Nomor-nomor dengan
a+
tandanyamasing-masingitudisebut,,ZaneDescrlpiron,.
(ZD) dan bagi suatu tempat ia merupal<an koreksi yang
harus dijabarkan pada ZT-nya guna mendapatkan GMT'
ZD bagi suatu tempat di bumi dapa'r di'reniukan dengen
jalan membagi bujurnya dengan 15, cian cjibulatkan
b. Batas-batas Zone
{4--
dst. +
BT
BB
ZONE
Z\.JI\ tr
,a
+L
+1
Z\J I\ tr
o
7rl Nltr
ZCNE
cjsi. s/d
-2
-+l
sld +12
-'1 2
+P
rl al
.--+
.IC
-o-t1
^lA I 30"7
s"T
/d
h,4
/ l.1ih;lrn.1k2n)
'Y','.. /
Gambar 2,4
kc arah Barat
a--
ke arah Timur
-7 (:
?' I| f\l
t\
+ 7T
. ar-\
+ 8U
+9V
-28
, av
A(\
+'10W
-+L)
+ 5R
+ o>
+ 11 X
+ 12Y
ful
-/u
a-
-91
-1
ll
^-
avt\
tv
-ttL
1a
| /-
I'Jl
^A
25
C. Diagram ZT.
Gambar : 2.5
oao.
Contolr
Jarvab
I :
:
ll :
I.
_7n
z-lJ
/'\ i rr
uM
|=
/ \ ^
{+) Y
--
t \A
\-i.+
zT -- 0125 .16
26
17-37-20
- 1;TrIl
-1
-3i-4,
llii
)n-.
;i
,]
'i
/'n
iL
Ast t
t'
At''i6 Rr cA
$r.'a-
ti
LicA
\|
Al
il
I
\,
\r.r-''--\i
a/
r:
),:
\'\-'/ )',
ti
", ,']i
,ri.l
rl
Irl
vt
r
lti
i-.1
ti
4t61cto:e \Fr
Iti
l"^r, r
_.*
:
i
_'*-i
_li-].
1.'I i-'
rir- !.lr'
,
Gambar
2.6
ffidari
-^O-
i#oj
'evil
| Pqvr
tZ
jam
|\_/
A=24j
= .1 hari
,ai r
,/ti h'
,k'a
Gambar :2.7
2B
1 Hari kemudian
Gambar: 2.8.
Dalam buku harian kaPal : Sebagai tanggal tolak dari A,
dicatat 3 Mei. Satu hari kemudian, di B, kita harus mencatat
sebagai tanggaltiba 3 Mei.
ZJ
JaCi tanggal 3 Mei itu dicatat dua kali. (Lihat gambar : 2.8.)
Apabila kita berlayar ke arah yang berlawanan, maka kea_
daannya adalah sebagai berikut : (Lihat gambar : 2.9)
lBOo
Haluan kearah
Gambar
Barat
18oo
2.9
zp
iloa - Ll
10
-00
'16
00 (24 Juni)
00 (2s Juni)
06
30
|Lc.rrrIcrrtya
l-.^-r^.,^
--^^,,^
oenayar
\.f
^at7tvt
+ tz-uu
- 00 (2s Juni)
-12-00
28 - 00 (25 Juni)
a_1*-gq GC !qll)
dalam
bidang
masyarakat dan ilmu pengetahuan menimbulkan kebutuhart
akan waktu yang seragam ialah waktu dunia atau Universal
Time (UT). Untuk kepentingan ini dipilihlah lVal<tu Menengai-t
diGreenwich (GMT).
a).
wa.ktu.
Pada akhir abad yang lalu ditemukan bah''r'a uJUngujung poros rotasi bumi sedikit banyak membuat gerakan-gerakan melingkar terhadap - permukaen bumt
(gerakan kutub), sehingga terjadi pei-ubahan- pei-ubahan kecii dalam lintang dan bujur 'rempat-tempai di
bumi. Perubahan-perubahan bujur rnenycbabkan
simpangan-simpangan semu dalam vraktu roiasi UT
pengamatan
astronomi, sekarang disebut UT.o, dan UT'o yang telah
dikoreksi untuk gerakan-gerakan kutub disebut UT.i '
lvlaka UT.1 inilah GMT yang sebenarnya, yang kita
perlukan untuk penentuan tempat astronomi di laut'
I rr
vvveJe
ol
adalahtidakcocok,karenaselainitumasihpulaterjadi
kelainan-ke-laian yang tidak teratur dan tidak dapat
diramalkan.
c)
d)
20
3
a)
didalamrotasibumisejak,lJanuari.lg5Bakanterjadi
32
Ini adalah skala waktu yang disepakati secara internasional, berdasarkan pada lAT. Nilai UTC mendekati
UT,1, demikian sehingga selisih DUT.1 = UT.'1 - UTC
sebaiknya lebih kecil dari pada 0,7 detik' Dalam hal ini
UTC telah ditetapkan sehingga selisih IAT - UTC pada
1
b).
quartzyangsangattipis,untuklebihmeniaminkestabilan
prekuensi oscilator elektronik. Stabiltas pengukur waktu yang
lebih baru ini jauh melampaui rancangan mekanis dari dari
susunan yang lama.
Pada suhu layak yang konstan, ia mampu memberikan
langkah harian yang sangat kecii, yaitu memiliki selisjh lebih
kecil daripada o,o1 detik terhadap langkah harian rata-rata
yang tidak melebihi 0,2 detik tiap hari. Pengukur vraktu quarlz
33
ulvl
cepat
--L^r:'.-^
^^-nbar 2.10.
I tdundl I uqr
^
ygr
Lalu = jumlah
Disebut
ffi
Disebut
(24
= iam)
+ hari
-jika pengukur tvaktu berjalan
'
lambat
cepat
GMT = ppw+ddk
ddk= GMT-ppw
.
t'.
\oot< unru
(t ^^^t.ah,
rr* {I rrqrr
k^,; jLdltv^
uilrr
1,,,,
=
=
lddk baru =
\)+
,.-,
di
kapal
wrB
(sl
7T
L/
7.
(+
) 02.n0
nr)wz
,-----\
Gl'l;
l"'r\lloz'oo
f,n > : 2'\
i-L4-r-r..
i,
\,__/'
Garnloat:2.10
Hitunglah
a).
b).
Jawab
1O
lr.4ei
+.
. ddk.07. cMT,
Contoit ll :
Di suatu tempat, pada bujur
waktu radio
Jawab
20 Juni
ZT= 08-00-00
ZD= +5
a).
ddkl
7f\
LU
GMT
ppv'tz
ddk2
13-00-00
12-36-27 '/ \nu-zr-JJ
= (+)
lalu
'
b).ddk, 13 GMT,27
12 hr x (+)
lulu
.. Irnnk
,"' ':J'"
JU NI
GMT' 2B Junt'
t,,ni.7T
ot
08-00-00
ll.Lr
!ut
=
Ll
-
=
DDW1 =
GMT
O1
-5
= 13-00-00
= 12-36-'06 -
= (+) 0-23-sa
ddkl = (+)0 -2?-33 s
dalam 7 har.i = (r,) 21
s,O
117 x (+) 21s = (r) 3
= (+) O-23-54
= + (+) 01,5 +
24
/ . \ n a2 c.q,
\+l v-.4-trlJ
r-
Contoh I :
duga 1260 OB'T, kiraPada tanggal 9 Maret 19.XX di bujur
e
kira pukul 07'15 waktu di kapal, diadakan Pengamatan
pada ppw = 10-14-32
Duduk pada Ol GMT, 6 Maret = (+) 0-2?-17 '
Langkah Harian = (-) 2,0 sekon'
tersebut'
Hitunglah : GMT dan tanggal ketika pengamatan
J avva b
/O Nierot)
\A/
!,,-.^ .J; L^^^l
YV UUgd \.ir
^oyqr
07-1 5-00
BT dalam W
oB-24-32.
Glv4T Cuga
DD\A/
22-50-28
I u- I .+-JZ
+ \ 0-22-17
22-36-49
(8 Maret)
(-) 0s,B
22-36-43,2
]|'/"t"0
lalu'.2
--
hr
AA
L+
l.r
lvl
x l-) zos
Contoh ll
Maret)
^-
i^
Duduk paCa
I ut ndud.t
(20 Januari)
GMT
duga
ppw
tatu:3 Lnrx(+)
3s
=
=
06-10
07-20-26
(+) 0-1 1 -1 B
Ia-t | UAr
l^^,,^,;\
tUCr r/
\4
+
(21 udt rudrr/
(21 Januari)
3B
a)
b).
c).
d)
(correction) ini
sepakat. Tambahan (increments) dan koreksi
Almanak
dicetak pada halaman berwarna di bagian belakang
guna kemudahan mencarinYa'
termasuk 57 bintang
pilihan(SelectedStars)ditabuIasikanuntuktiapbulan
padahalaman268-273;disinitidakdiperlukaninterpo.
lasi dan datanya dapat dipakai dengan cara yang sama
seperti untuk bintang-bintang pilihan pada halaman
harian. Bintang-bintang ini telah dislrsun dalam urutan
selaras besarnya 5114.
b). Ke-57 bintang pilihan telah dipilih diantaranya menurut
yang
kekuatan sorotnya dan penyebarannya di angkasa'
ke-57 bintang tersebut dikenal pula dengan nama
aslinya, dan iuga diberi nomor dalam urutan nilai SHA
yang menurun :
o
No. 1 : SHA* = 358 (terbesar)
o
No. 57 : SHA * = 014 (terkecil)
Di dalam dafiar dari 173 bintang tersebut' nama-nama
rasinya selalu diberikan pada halaman kiri' sedangkan
pada halaman kanan (yang berhadapan) diberikan nama
aslinya lit<a memang ada/dikenal' Nomor-nomor untuk
bintangpilihan(1s/d57)diberikandidalamkedualajur
halaman-halaman Yan1j terkait'
daftar
diberikan
dalam kedua urutan abjad dan urutan nomor'
pada halaman xxxiii dan iuga dicetak ulang pada sebuah
Pembatas buku.
A1
+l
1"
^
2"
30
4"
-==:==:======
LHAO=GHA6 +EL
-WL
berlaku untuk
o,
(,o
f't
E'
Gambar:2.
11
LHA-=GHAY+SHA"YEL
Berlaku untuk
Gambar : 2. 12
tllr
+.
Ku1
tl{l
Jadi
GHAl+3600-RL*
GHAy+SHA*
GHAy+SHA*+EL
Sehingga
LHA *
b)
nl
A/a
kanmulaiV.JadiincrementUntukGHaplanetterdiri
atas dua bagian
k//
t/
lc/<
tl\,
\'\
.-..."
A)
/1,"^
/l
\: t, -,/
Gambar 2.13
nr
,''1 -l
rr.
(ri iP,
r,
nO
J frAO
EL
cl LHA
11
\J
2000
Jtvv
nno
oo
1Ou
32Ca
lOOo +
(B)
= 3ooo
= 42co (B)
Barat = 0600 Tirnur = 0600 Barat
l. Contoh(O)
Paca tanggal 16 Januai-i '1986, ditempat Cuga 340 I 6'U . --a
i /c" 16 i p,ada pukurl 09.00 lt,aktu di kapai, cjiadakan
penilikarr e pada pplv = 09.12.'13. Dudul< irada ketika itu
"iawab:
W
Ci
iga
BT ciim
Ci
kapal
\tV.
GilT duga
ppw
ddk
GMT
+o
*oonnnn
11 A<
= tt.+l.lz
4n
A6
^1
=zt.tCJ.46
nn in
(1 6/1 -
1^
;t;;:;,;;;,
(37m29s)
Incr.
I tr,ll
_"
tn
=uv.tz.to
O LHA
= (+)0.25.1
=21.37.29
(15/1-)
Qa))'2
.'.oP
7531
8"0
ll. Contoh
(planet)
q2' U-l360
Pada tanggal 14 Pebruari 1986, di tempat zoa
27'T pada pukul 23-10 (ZT) diadakan pengamatan terhadap
jupiter pada ppw = 1 1 - 42 - 10. Duduk pada ketika itu adalah
(+) 0.39,05
Hitunglah
Sudut-iam JUPITEH
(@P)
Jawab
rn nn
z^-rF lv-uv
ZT Kapal
ZD
GMT duga
1_) q
(1 412
-\
1A
rn nn
I T- I V-VV
(14t2-)
I t_.+Z _ tv
n aO nq.
r^
ppw
ddk
< n
1- aa - a c
la-at-tJ
GVT
(14t2-)
LHA
sotelg
<,teO17'
,t.
Lt
luv
rv
PO
47
lll
Contoh (*)
Pada tanggar 7 Maret .1 986, ditempat duga 1 4
pada pukul 22-15 (ZT) diadakan pengamatan
01
2's- 067014'B
terhadap *
Hitunglah
Jawab
Sudutjam"(*p)
ZT di kapal
22-15-OO
ZD
GMT cuga
ppw
ddk
(+) 4
02- 1 s-00
o2-s7 -1'B
(*) 0.04.07
\) tvi I
02-53-1
(7t3)
+
(Bi3-)
+
GHA (02j.)
Incr. (53m QLJ^
EL
LHA"
P*
4B
(=3600 - WL)
b).Unsur-unsurnya
Sudut-sudutnya
Qici-cicinve'
pr
qno-l
P = sudut-jam
T = azimut;
S = sudut paralak
pS =
TS =
Gambar
c). Sudut-jam
9Oo-z=jarak kutub
gOo-ts=jarak puncaK
3.2
t/g
atauB(oo-1801.
Senama dengan li'ntang (U/S) dan sudut-jem ( T/3)
e).
Lintang
- Zawal:
Zawal yang senama diambil positip (+);
cl
- Tinqqi : dr
T;n^^;
I tr r\l\il
ur dtd)
^l^^
dt tlawah
positip
(+
negatip (-)
l. P>90 0
Ii. I dan zsenama, z>1...........
Ili. I dan z tak senarna...............
lV.f ldanz senama,
V)..rsertap<9Oo
T iancip;
T lancip;
T iunrpul;
T lancip/tunrpul
Q"
2'l,cm
Gambar : 3.3
52
.;::,1:
l. ldanzsenama(z.l),
- .. .1:J
Il.
lll.
----'.--.'..'--'.*i
idanzsenarra,
- .. ^^
.-,_0 __*f ldz,nziaksenama,
^^ l)
i- .': y,-r
/i:hri il ..','"..,
.:r--:J'rrr ?,rl
-. /
i )'
Gambar : 3.4
e r_--*_- I
_--T
a)
- rl
,.,-^0
(lrhat ga,rrrbiii'35)
Pr\
Gambar :
.3.5
iilz^ r.^^-l^
Denoa-angKasa
^^^r,^-^ oerem::rn3 pacia srsi
,,,,.4
puncak, di mana kutub berada z>lyang
:
c).
Diketahui
l>.]-nD
lzd,tnD
l,z dan
t.
cotg. T. sin
cotg T
1-
= tgz.cosl
sinP
, vv(\_.] | -
tq z. cos I
srnP
lctz
P-
\'sin
to
sinl
tgP'
tsr l. cos
l.
tgP
to
'i,' P'
uu5 l.
-,
54
. . ti;1i1,.
Rumus-rumus:
cotg
colg T. sec
l^
+^
srnH
lgH
s^;
(-!.n
| = lgl^
sln r
cos
t...........
lg+
.. ..
tgj P
Itl
ill
.........
ri
(^,"8A
Nrlai
'Y '
rnutlak tnl
Nilai
mutiak
tgP
Dari Daftar
P:
| :
z'.
dari
dari
dari
Xl
disebut suku A
Ia
Ig z
disebut suku B
sin P
OoOo- --0.
lZ
'
Oo- 730;juga
7 40
,s
77a
-- i 6a
(=A+B;A-BatauB-A).
Di bagian bawah dari Da{tar A tercantuin
perarturan
55
mengcltnakan A, B dan C
Kita bedakan hal ini dalam dua kemunqkinan utama
la). I dan z senarna, P < g0o
amoillah A - B, maka T tumpul, atau
B-A,maka Tlancip.
&]Illtr{q.
F,
l^J, |
'n
laz
^-t^
vu\g
l^l
t\1 I \
<
t fnel
( -J_:
,S,np
inP
.J'
'
sir-,
$j
" Bden tqP
.i
Fun-rus lrirenjaci
u'- r9
=i
-(
l-icsirnpuiar_r_:
a__aA
v
u_-n
,
^ t^,
<i
td Ll
li;).
bu
ktian:
-'*"-r,
.\J
'n
tnD
Rurnus I menjadi
cotg T = {(+B)
56
T lancrp
T lumpui
,1 C
n--u_.-
(A)} cos
(A+B) cosl.
Kesimpulan:
cotg T adalah positip, jadiT lancip'
Demikian Pula ternYata :
cotg T.sec l= A + B
TlanciP'
C - A+B
o,
'
maka
Jika P = 90
r
ta I
lnz
+
^
sinP +1
n\
IgH
. ,
\.
lancrp'
-.i- l-^^;^
lurl'/'
|ldl
n
a-
Pembuktian
P<900, ludi
lsz - sinP= +
-BO"n 9l
tgl-
Rumuslmeniadi
- +
+
= +A.
(-B-A)-cosl
-(A+B).cosl.
Kesimpulan :
cotg T adalah negatiP
Demikian pula ternYata
tumPul'
:
-T
cotgT.secl = -(A+B)
C = A+B-TtumPul
kita
Apabila C telah dlketahui, maka di dalam lajui- Lintang'
dapat mencari kembali suku C ini'
q7
qn
-Lhi.^,,I l{trlyd t,i+^
n ttd .-l^^^+;
^-:'..,,+^.,^lyd,.
ud.iJ<1Lt d,l_ililuU
Corrtolr |
:-l
Diketalrui
= 52049'U
z= 350 20'U.
*P= 114016',8^
Ellgfg]a!_:
Jawab
Daftar Xl - A
52'
lrtso
Daftar Xl - B
>_f
140i6 1410
o,57
i 0,60
0,60 -
52'49'l
s3" | 0,62
0,60
tt3
114016
'ttno
o,77
o,77
0,77
JJ IU
nqo
0,78
0, B0
0,80
0,80
Daftar Xll - C
A
_B
--l----T
= 0,60
=0,78
C =1,38(<)
T =U5OO,BB
500
-^O
ca
aro 4e
CJ
-^0 ,o^
cu
+
510
1,.)l
1,43
I,JO
5B
.,:;;itL*W;
T ='/.ot-.--.--*iBOoTiB
Tn = 6990* 36co (t(e kanan)
a''
'\)Z
'
. ,-.\-'')
t/J
59
Kesimpulan
Sebutan T:
'1.
UkeT
Tn
2. UkeB
Tn
keT
Tn
l9v
4.SkeB
Tn
'1BOo + T
_T
T
--^0
JOU
-I
.^^0
HM
=
Contoh
Hp ped. kemudi
60
ZT di kaPal
ZD
GMT duga
ppw
.17
GMT
ddk 26 Mei,
GMT dekat
lalu
^ttTlvl
.'. \f
)
I
YGHA (..1)
lncr (......
" SHA
t......t
EL
* LHA
*P
I
*z
B
*T
atau
*Rn
BS
=
=
semb.
Var
dev. ped.
H ped std.
__+
std.
=_
=
=
HM
H ped, kem.
dev. ped.
kem
ol
^^^ zuu>
sin T
^^^
uui
13.
sin P. cos z
UUJ
sin
15
ts
Penjelasan:
.C"
1
20
QQ.0'
a).
Ia
iik: t- nennr
rkr rr:rn
;il,^d +
lin rs ^^^^,,1,,,,^^
PEr rvun urdi
dtdu
1,..*'J
D).
.
> .15 Ver1. Per1. .
<
t5
Vert. Per1.
maka T tumpul.
ti*-
- trcllt-i.am nonilikan
crrrlrrl-irrn
JUUUL-jql
'
rli
I Vr
\/a11
gl I
V gr (, IDa'1,
T iumpul
i'kr
srrdr
T lancip.
62
--->
Ganrbar : 3.7
TPS
aCaiah siku-siku ci T.
:
COS PS
cos (900 - z) :
SIN Z
=
iadi sin
t=
demikian pula
cos P
Jadi ggr
sin
(l)
cotg PS
= tg PT. ot). c.otg (90o.- z)
= rg (90
r ____rglg_L1g,4
(ll)
.1
_1
sin P
Jadi cosec
=
P=
ts............
. ..(lll)
63
,T
o-
A\30
/\
1r/ /2P
sin
r,F
| ,/ot
l/q'
L/
fOnO +
Jika i dan z tak senema maka (90 0_ !/:'dinrntr
urudrr!r donnrn
u9rrvqr r \Jv
a
z), ladi cos (90 + z1 = - 9Oosin Z
maka hasilnya
'
sinversT -
||
cos..l^^-
{^
\ , ^;^
is/+slnz
tt
col-..nanr
Jsrrrrryua
r{i )rrrl
cini
ur
sinvers T
r, rmlle
luirruo
"*
ttmttm "*t
monirrli
utrrsrrr
rtlstrl4ur
enc
/l\,
vvv
ls\,
\v/-
cin
vr'
'
4r
cos I. cos ts
Ketcrarlgan:
iilyr lrlrn
r J'r\e
-+,
,l''^
, llAJ
7 conama'
l'.1^^
talz
aanamr
'
ldllla
LJn Jsl
I Uctl I Z
Perhitungan ir-ri hanya digunakan, apabtla P tak dapat diPercaya, berhubung kemungkinan kesalahan dalam bujur Yang
cuKUp Desar.
o+
, nraka di
sini pun kita dapati suatu cara untuk menentukan
deviasi'pedoman di kapal' (lihat gambar : 3-B)
bola PUS adalah sikusiku di U.
US
= To (azirnut)
PU
- ltntang
PS
= 900- z, seoaD
I dan z adalah
A
3C
ni\m 3.
3.8
+ eln 7
cos To
cosl
To = + sin z. sec
senamadisini T lanciP
Tanda t jika ldan z
tr,-np,-,
tin."*,"a
,n
- Apabila Z = rol maka cos To - nol * judi Ig=!9-- Untuk tempat-tempato di dekat katulistiwa, di mana I = flol,
cos
To
= cos(9Oo:
= 90o"Z
Z)
65
b).
cos
(l
-ts)
+ sin z
cos l. cos
ts
- (ptm+ptrp20')2O')
Di dalam'rumus ini, sekarang I - t. = I -( -
= l+ptm+2Of
0
20
o
a
4o
o
5
1
66
Daftar azimut
Daflar azimut
Daftar azimut
Daftar azimut
Daflar azimut
Burdv;ood (untuk O)
dari Davis (untuk O )'
dari Ebsen (untuk o dan ( )
dari Labrosse ( s/d z = 30")'
dari Weyer(P s/d 6 jam)'
BAB
4.
061. Pendahuluan.
a).Maksud dan tujuan : ialah memperb:iiki tempat duga
dengan pertolongan penilikan tinggi benda-angkasa,
sehingga memperoleh posisi sejati'
b).Azas-dasar
Setiap penilikan tinggi benda-angkasa dengan GMT
yang bersangkutan memberikan satu tempat kedudukan. Titik potong dari dua tempat kcdudukan nlemberikan posisi sejati.
a). Def
Gambar
4.1
ol
o
"
2o
_
1
^
^
4u
o
^v
Gambar : 4.2
c).[-intang p.b
Didalam gambar : busur
3r = busur AS, artinya Lintang pb
adalah sama dan senama dengan zaiat
benda_angkasa
6B
Mb
sudut-jam lerhaclap
derajah Crcenvrich
lni beradi
Br:1 ur p.b. adalah sama dan senama cJetrgan sucilt-lail
ierhadar; derajah Greenwich (G i'lA)
Apabila bujur itu kita hitung ke aralr Barat sampai 3600,
rlaka: BB p.b.= SJB Greenwich,
:
063. Pcrlritrrrigarr
p-b.
a).Untuk matahari LO )
r:--{^-^..+^-^
U(dlcl
!lli(clll9
p.o.
^
l_
ZaWal Utafa
=
zar,val Selatarr
lintarrg Selatan
Bujur Barat p
b.
b).Untuk bintang
lintarrg Utara
lintang Selatan
=
=
GHAO
(*)
zawal Utara
nFr
zawal S_elatan
GHA y + SHA*
maka kita rubah ini menjadi BT,
Apabila BB p.b >
' l Jou
^^^0 (t1
'--- | = ^^^0
denn:n , mpnnrrr2nn
Jou - DoJ
,,,-, ,:J-,*.,vKannya Oaf
BB p.b.= SJB * terhadap Greenwich
'1BOu,
c). Skema
perhitungan P.b.
\A./
vY. ,-1,,^ul Kapal
uuva ,{;
BT/BB dlm
GMT duga
ppw.
ddk
ulvl
o GHA (.
lncr
GHA
zawal
.(1)
O GHA
GHA
ncr
" SHA
I
(2)
lintanq
{
' oulur
'ob(,
L
064.
Ja.iar Tinggi
: t =
pt =
tlisalkan
l,"4aka:
70
Gambar : 4.3
:::1
la merupakan pula
sebuah lingkaran di bunri,
dengan p.b. sebagai titik-pusatnya
dan jarak puncak sejati (n)
sebagaijari-jai_inya.
Pada umurnnya jajar tinggi
itu merupakan iingkaran
kecrl
:
out'@rfu%.
barapa,,
-;ff ?:#k*,:';;Ii:,tr
#i* L _;
71
a)
Gambar: 4.4
paling Utara darijajar
tinggi (A) = z + n,
_Titik
Titik paling Setatan darijajar
ti"ggi
in) = ,_ n
l(edua titik tersebut terletak
p"O" dera.iah yang sarna
p.b jaCi bujur_bujurnya adatan
sarna dengan bujur
:"Jn""
dan D)
Di dalam segitiga bola pD p.b.
menurut Aturan Neper
cos (90" - z) = cos (9Oo
-- t5). cos (90"
- i).
stn
sit-t
ts.sin
qin z
vuJgU
tS.
Selanjutnya:
,^^ O
^' 1vu -_ t5-)
orn
= sin (9Oo * z). sin A
COSI ts
= COS z. sin A Bu
Jlrt
0 ut 1
#'rsvz
Bu
trnggi.
72
ui
jajar-lintan gnya)
Pt. p.b. :
ts)
cos (9Oo - l). cos (90 o - z) + sin
(90 o - l). sin (90 o - z). cos P.
sin ts
= sin l.sinz + cos l. cos z. cos P.
cos l. cos z. cos P = sin t5 - sin l. sin z
cosP
= sin ts - sin l. sin z
cos L cos z
atau dijabarkan menjadi
fl;
..l^l^'- JE9lirgd-u\
^^^:r;^^ k?la
ur uarqrrr
cos (9Oo =
sinvers
enc /l
z\ -
cosl. cos z
PenplEqa_n
sin lr
=
.'. Sinvers
cos (l - z) - sint t
=
cos l. cos Z.
lrirr
iinani
^-...1^ A^t^
UUILi l-,,-;
UUI I lr
Pcrud
Gambar:
zi.5
lengkung tinggi
di peta laut
IOU D
7t
OoB
Gambar: 4.6
gOoT
lBOO T
Penjelasan
(1) :
500;=490'
Soou
soou
t
oou
oo
4OOB
Gambar: 4.7
p.b. =
- Untuk ts >
z+n=5Oo+2o -^ c,,
z-n =500-2o =+BoU.
azv
50oU
480u
Gambar: 4.8
76
2o
Perrjelasan (r)
'
BOOU
TOOU
4OOU
nc
i a0a
6O
Gambar : 4.9
77
Penjelasan
(3):
tg.
4oou
oo
2OOS
1 BOOT
Gantbar:4.t0
lBooB
gooB
n ^^l-:l^
k ^-.{^
- =
l\)l /^
/.\lJc-tullcf
L
- |^^l
lP.U. Pdud
maka
9007
00
L-t',lie+i'^,-\
rlrn I lc
uar
lJ -ncllullJtlYVd/
|nnl
lvl
merupakan lingkaran
q.eh;roai L2linaknrnn
lrocrr Uql
rlrn I vlvql
r{inarnhtrkan
httittr vanct
rrr ryr\qr
r\ql I rvvqvqr
I lvql
JUJdI
, qr r:,
'
o
bcrbe da gO dalam bujur dengan p.b.
7B
068. lkhtisar.
Letak kutub
Bentuk lengk.
ti
yang senama
rlonaan z
elrps
z+n=gOoatauz=ts
z+n>gOoatauz>ts
^^-^H^t^
lidLduurq
cosinusoid
lu,' ti
Kondisi
(900
Bentuk leng. ti
ts)
n=9Oo
Z=ool
ts
nol
lrrrrs
^2riq
(gari bujut')
GHA = sembarang
1 garis lurus
z = 900 u/s.
L5 =
^^-a^-^-^
tudtdr
SUil
rg
n=900-sembarang
/^^'l^
i^iar\
\vdr ro JoJor/
n<5-
lingkaran
kecil
GHA = sembarang
ts
g5o=
z = sembarang
79
B.
Garis Tingg!.
BO
X^";
udr I l^h^1,,
lul lg^ul l^^lg
!\
.;^^^i
lll lggr,
h^t^rL^.
uvrsrf r^-t^*^^,,
LEr tdrrpdu uesdf
rn,rlzr d
lllLtn
+innni
\ll lggl
han-1l9nctrcl
UUllU.t-cll -^^1'^-^
tiA^1,
llUdn
Gambar : 4.11
070.
_
ot
L^
,/ lez
Gambrr:4.11
82
0
4o
3
-o
5'
o
kccuali tinggi-tinggi > B5
Tidak tergantung dari besar kccilnya sudut-ja'n;
Tidak tergantung dari besar-kecilnya azimut den salah
duga.
I-idak diperlukan penyelidikan lebih dulu apakch titik
lintang adalah lebih baik daripada titik bujur, atau
;
sebaliknya.
P1g =
GS = salair cluga
selalu l''is < CS
s - posisi seiaii.
Gambar : 4.
13
O,J
Gambar | 4.14
sin
tn
cos (l -
sehingga menjadilah
sin th = - sin l. sin z + cos l. cos z*cos l.cosz'sinvers P
sin th = cos (l + z) - cos L cos z. sinvers P'
:
z)-
Gambar : 4.
15
\'a
Vp,
rj
,,r.\
v\
HS = gOo- ts
-t, r"
-\
ia\i
\/\ ^
!--'G
--t*l\
r1 agl
Gambar:q.16
B5
l.
HS>O
^^
\J)
nr:Lr
tcaO i,qrl\
\Jr'
cno lrl
lsoo-ts) >
goo-ts >
+,
.l
ts-Ih
o
O
> Uatau[:>t;,
i'Jilai t3
elanjutnya
GS
^^
'
_ rn
,,,<rn!t
t
--.-:---t,^'/anu
\JJ
t-dt
trrul
uu
90o-
/---'
(90"-
HS
ts
9Oo115
1s -th
1r,
a:i-,,+
q4ll,ut
!i ruj
\;.
<HS
<0
<0
< Oatauts<th
Di sini
Jadi
GS
. .---=n._\
maka (90"
.-n
tn).
9oo-th-9oo+1,
1s-fh
Oatau ts=th
B6
/lrmF.-z
r7\
l.
Jikats
-tn
>
ll. Jikats
lll.Jikats -tn
+-^,.1,l--; | 9ilorrudl
kil^-^-^ tilil
i^; / , ^ udr
,t-^
tatrud udr
\f P
-p) menentukan arah GH; sedangkan nilai mutlaknya menunjukkan berapa miljarak dari G ke H itu.(Lihat gambar:4.16)
yang
OI
V/ D di kapal
(tsl
BT/BB dlm W
GMT duga
*'-
...)
n.t.
Kor.
ppw.
tgl
ddk.
Gtu1T
(tsr
..,
dekat
Da{tar Vl.
ti
r:r
I'
."p
laru:....
GI,,,1T
A
B
Alm. Naltika
rT
v/v.....,..,,..,.
H...ja
. u/s -. .. . TiB
U/S;A Bu=..,T/B
ti
f-l^{+
t/rl
vatl tltl
log cos
Dattar Vlll/lX
IJ
U/S
iong term ll
.'.
term ll
Untuk peniilkan O :
perhitungan P dan t. adalah
l+z
cos (l -z)
term ll
BB
stn
t1,
..
tt'
-;--^.,JIJOr ryqr
Daftar
Vlll-
r/u
rd.
T13
Apabila tinggi-tingginya diambil pacia ',^,'aktu yanq tidel< bersanraan, maka garis tinggi yang perlanra harus di'.lcse rkanil,
dengan cara yang sama seperll halnya baritrgi,lr-r pcitarla nacla
"baringan dengan geseran" ataupun 'baringan sliang oengan
geseran
=al )
----F
t12
''?
Gambar : 4. 1B
B9
Gambar:4.19
90
Al; -
S,ABu-.....7
p2 =
Tt[Tz =
S =
maka
H1S
rlanet wrvdr
die nriI uul
d,or lgdl
--^ I n^rr^trdl[dl
|f-ll| rvQ vqPqr
HrS
I
;-,,lJqur
TtlTz
p2
I
I
I
.lz
simp
^^r-^^^; r-^.;1.'
uullnul 'r
Ididl I JUULIVLII
I| :^r-t-
H (Dft. 1)
agt
i,I
\...H1
10.30
J
99t
J*"
I
dgt
2
dt
Gambar : 4.21
a).Apabila penilikan pertama adalah di derajah (lintang tengahlrari), jadi arah garis tingginya berjalan Timur- Barai,
maka kita hanya tinggal menghitung A Bu-nya antara L'
d:n Q rlennrn ,,_mus:
rrr
Bu
ovr
(TllTZ
L = titik-lintan g-tengah-hari
92
Gambar : 4.22
A Bu=A li xC
(
o9l
ges
Gambar :4.23
B) dan suku f.
AC = Ali dan
BC - simp = A Bu. cos Ii.
ZCAB = 900-T.
:,J
Gambar:4.24
Dalam A ABC
A Bu. cos li
A ri.tg(9oo-T)
A li. cotg T.
A li,cotg T. sec li
=
=
ABu
jadi a
Bu
li
Untuk A
A li xC
ln
Kesimpulan
Suku
+:.;1, paoa
+i^^^;
^^-i^
gans
ilnggl
IrIrK ^^J^
Duan
J^r^'_ ri^r^,.^^,,,rrrnn
harheda 1,
lll Ital IUllyq.
I Udldlll
yqr rg uervevq
Dari n Eu
Ali
Jadi A Ii
Untuk A Bu
A li x C berakibat
A Bu x 1/C; kita misalkan
:
ABuxf
-1
'mpniadilah
llC
=1.
li = f/
(= 1 )= tgT-cos li
C AtB
Sukuf =1
94
naluan;
2.o
3.o
4.o
5.o
6.o
(Lihat gambar'.4.25)
io
0u
@Hs
b/
./
,/'1
/c\
2.I
\'./ ro.u \.
20M
a.
Ao\21
\-rl
/n
Gambar : 4.25
95
P-nol
t - tinggi rembang
n = JaraK puncak
Dari Rumus Douwes untuk tinggi, dapat dijabarkan sebagai
berikut
:
sin
sin
th
th
cos.(90 o -
=
=_
coS (
cos (l r z)
t) = cos (l x. z)
cosn
= coS(l=Z)
(
.'.n
= L*Z,sehingga{ L=N+2........ ....(1)
L - NtZ araupun(L=N-2.......... .(Z)
(3)
Lihat Gamb ar : 4,26
f|= Z - N .....
Gambar:4.26.
96
disini P
sin t
sin t
- sin t
cos (900 + t)
.'.
=
=
=
=
=
maka
sin L sin z. + cos l. xos z, cos
sin l. sin z, - cos l. cos z,
cos l. cos z. - sin l. sinz.
cos. (l + z)
1B0o
menjadi
; I +Tsehinnoa'
90"+t
- (9Oo+t)-z
|Lf;t--+
r taL vdlttwQt
^^-t-ar
Gambr
/ ia r
+.L
'
4.27
97
ctisccut
[L-
cl
lse
Ll
ut
\,
t,,
q"=it!]!negatip (-)
,jika
positip (+)
lintangnva
,jika zawalnya
negatip (-)
orsc
llul
Ulara
S
positip (+)
;;t,^^^*^^r,
IldlrlPdn
,llnd
Utara
SAAan
elatan
diatas tltik
negatip (-)
Utara
Selatan
;;1,^ !qvYar'yo
-r^,, Jrna
-^,.,^l^.,^ ,dLlru
lcbih
k" Utera
A ^.;
u4t
ke Selatan
pada lintangnya.
Arrr\ilr
nPlruird
l-.^n ir ^r1c
rtrrrrnd' r lorcol-.,'t
ilmpnenr{i
t9t tupd\t dLUr
Lc, Jguutr iIJn
--1..^ <_t I iclJ lyLl dud,
lrilr
n
r(J
l-7\l
I\
9B
Pembutktian.
yang senama
qg=AS+LS
L =Z+ N
L -(+Z) +(-N)
L =Z-N
yang senama
At-a\-t\
|
L
L
^^
AL
-7
Nl
-(+Z) -(+
ll
-
rr
r^
L)-
A)
N-Z
L
L
-7
/_Nt\_/_7\
\
,'/
c/
f\l
Gambar'.4.28
99
.
o
(tgl..
\V.
r; t\t'T
7-
(......
(tgl.
j
nl
lnrr I
Oz=
tu lrtK.t
t-
Kor. tr.
Kor. tgl.
{5ff
t
ll
l\
(selati)
:
:
GMT
A Tolok
=
. . V/aktu Tolok =
.'. L
,( O berembang)
L
=
bujw drgu
ialah
rljrlrl+rrLrn
nrrln
Iennrn
norlnlnnarn
hlor .rFrcc(vrvr rVqrr rvrer
us.
rJq, r per
drr- rrrnn
yu, r$ OlO3flafKan paOa r'Ilap
halaman harian dari Almanak Nautika.
Nl
100
menurut W'l.B?
Jam berapakah matahari akan berembang
Jawab
Mers. Pass.
B.T. dlmwaktu
ir -T.
^Lt.lvl. I
D
Saat rembang
naA
12-12-00
07-07-10
-05-04-50
07-00-00
{ . .\,1 trn /\A/lR\
lZ'-\J+-.JU\YYru/
TENGAH
MENGUKUR TINGGI MATAHA.RI PADA WAKTU
HARI
tinggi yang
10. Pada waktu tengah hari matahari mencapai
terbesar (berkulminasi atas)' Untuk mengukur tinggi
jam
matahari pada saat berembang, bersiaplah 114
di
sebelumnya untuk mengikuti naik/turunnya matahari
dekat derajah.
kaca-kaca ber20. Tentukanlah koreksi indeks, pasanglah
sewarna untuk mengurangi silau dari mataharr dan
telah
yang
lanjutnya lihatlah matahari melalui teropong
distel rnenurut kekuatan mata kita'
kedudukan
30. Dengan sekerup jepit geserlah alhidade dari
dekat
+0. Apabila bayangan matahari pada cermin sudah
dengan tepr Iangit, lepaskan sekerup jepit dan kemudian
grnnknn tromol untuk menaruh tepi bawah matahari' tepat
menyinggung tepi langit. Apabila matahari masiir naik' kita
putar tromol sehingga tepi bawah matahari tetap menyinggung tePi langit.
50. Jika matahari tidak naik lagi, itu berarti bahwa matahai'l
sudan mencapai tlnggi yang terbesar' Pada saat ttu
matahari mulal akan turun, dan pembacaan pada saat
ber-
embang).
(Q
t')
dikoreksi
60. Kemudran setelah t; tepr bawah matahari
t5
peroleh
dengan K.l, Daftar V dan koreksi tanggal' kita
pusatmatahari(.G|5).Kemudianhasilakhirinidikurang(N)'
kan dari 900 untuk memperoleh jarak puncak matahari
7.0. Jarak
= 9Co
'
N = goc
puncak
t s PUSat O
ts
LINTANG DAN
OB7. HUBUNGAN ANTARA JARAK PUNCAK'
nh,lrana N, L ORt'l z)
znwat-
ttuauNcat'l
kedudukan
N' L dan
antara
angkasa yang aKan menjelaskan hubungan
Z. (Lihat gambar '. 1'29 a-b-c)'
EZe
EM
ZeM
= lintang angKasa
= Zavval
= jarak puncak
EZe = EM+ZeM
L=Z+'N
Gambar'.4.29a
Carrbf,r ; 4.29;
lv./-
-L
-7
_N
<Z
b). L dan Z senama serla L
EZe=EM-ZeI'4
L=Z-N
Gambar '.4'7-gb
Ze=Zelvl -EM
IL -
Nt
rr
-7
Garnbar'.4.29c'
Contoh:
rs-='itiaz7'
Diketahui : Zawal matahari = 15017'U. 15 Pusat
dan terlihat diatas tiiik Utara.
maka kita daPati
t\l - ono-tc nrrcetO Rumusur''lum:L-Z-N
a
Z -- + 15'17'
gOo-7OoZ7'
:
rr
rr<nooor
rv(+J
N=*19133'
ff*1"
oIehkarenaLbertandaHmakalrntangnyaada|ah
:0401 6'
Selatan.
103
10
a
F)or
-rn
lJLtll
UEI
l.
llll
Uc\l
llqll
4qYVAl
lllOlqllqll.
9llU
Uly
maka
cli-
bei'-
neg.(-)
T0.Lintang tengah hari yang kita peroleh nilainya mendekatr
lintang tempat duga. Suatu titik yang mempunyai lintang
tengair hari sebagai lintangnya dan bujur duga sebagai
bujurnya, disebut titik lintang tengah hari'
B0.Apabila di waktu tengah hari itu diperoleh sebuah baringarr
dari suatu benda darat yang dikenal, maka posisi kapal
dapat ditentukan.
104
03'28"6 S'
berembang diukur tinggi
-1g2oqO',sT., pada^saat O
dugE
1). Pada tanggal 2 Desember 19BO di tempat
(tePi bawah) = 71"21''
(-) 0"3
Koreksi indeks = (+) 3',0' koreksi kaca benwarpa =
dan tinggi mata = 1O meter'
a. Lintang tengah
Hiiunglah
hart
b, Titik-lintang-ten-gah hari
Mer. Pass
B.T. dalam waktu
^
Lr
lt
lvl.
'
=
=
T
I
(oz
(21't2)
(2112)
o<O<a'c,
e
e
JJ tJ
al
-49-00
0B-s1 -06
02-57 -54
11
+ O',4
-(.e'o
q
or
JJ
.I
IJ
s7 -54)
71o21' ,o
+*3' , 0
n,a
+10'
,1
fv,u
zlvnA'
/ | Jt
(-)
fi
llarr
1Bo2s'
-,.
Ll
Lintang tengah
oq.a'. o
JltJ
t ao zs;g
o3o2B',0
o3o2B' , o Selatan
Hitunglah
Jawab
Mers. Pass
B.T. dalam waktu
Lr. lvl.
;\
z- \va))
(\
t.
A /A'
n.u.
{v , J/
tor
-O,n,\u+-ut n J -ra)
/-
--
04-01 -58
tgo sq', su
+ O',0 +
19" 54" 5 U
tuO
Knr tnl
ts
=
=
^t ,l
+Y
da,
rl ^
d
j4oo6t ,1
ilvqocq'
e
vv
rv
L=Z*N:
+ 19054',5
ZN = + 15053' ,9 -
106
-2'
,61
tw
L-
74030', o
K.l.
(2ols)
u/-J4-l'JZ
IAI
'11-56-00
+ o+ooo',0
(2015
0e
0.
Penentua
perhitungan.
- 1 1Bo3o', 5 T.
Contch
Pada tanggal '16 Pebr. 1986, pk.OB.3O (7T) di tcntpai Cuga
(G) = 2+0.13',7 l-) - 062024,3 B. diukur tinggig-(tcpi baivalr) =
26049' pada ppw = 01- O1- 16. Duduk pw. padn kctix:r rtu
adalah (-)0-06-26.
Kemudian kapal berlayar dengan Hp yang sama. ialah
Barat sampai tengah hari sejauh 46 mil; serta diukur iagi
tinggi-Q-(tepi bawah) = 52o48', di derajah; sembir = 1 -; i ao.
K.l. = 1- ) 1', 5 dan kor. kaca berwarna = (- ) 0',5
Jawab : a).2+o+7' ,7
063016' ,9 B.
b).12-27-1s (ZT)
107
zT=
7-\
LV=
GMT duga =
ppw
dkk
GMT dekat
lalu=x
(tgl .....)
/^ l rT
\]IVI I
GHAO
lncr
(tgl .. . )
trl
LHAo
.'.PO
log
sin
log cos
p
I
lOg Cr)S Z
log t
.'. r ll
I
I=Z-lr
Mer.Pass
Bu.dlm w
\.r
tvt
Cos (l 1z)
t tl
Zo
Sin th
Zo
rh
z'
Kor. z
\rtvt
z
I
ZD
r1.emD:
Ll
bersambung
108
Sambungan
Kor. kb.
Gambar banlu
Kor. ti
Kor. tgl
I
ts -
I
I
1n
---i-\13
I
-IL'
aaf
cr9
I.H ......
-->
G1
u/s
li
A Qrr -
Ali
TIB
Q.rr -
I t/q:
109
Ont.
truksi
Skema perhitungan
Il.
f=
log sin p
log cos I
log cos z
log t ll
.'. t ll
I
l+z
cos (l + z)
t ll
sin th
.'. th
tu*
KI
Kor. ti
' tc'
th
A
n
-r*
ogr
U/S
Ati
110
elC
ABU=
U/S -
TIB
ont.
Skema perhitungan
lL,A
f=
log sin p
tog cos
log cos z
Iog t tt
.'. t ll
I
l+z
cos (l + z)
til
sin th
.'. th
KI
Kor. ti
.,
tJ
th
p
A
B
T*
t
Aii
110
:)C
AQI l_
I auv_
u/s -
*,
secara konstruksi
092.
Mislanya:
Hq
I rir
r^,,r-^,
Ponn ll
0400
10 mil
2x jO'=
lrttklrnn-r
20
'llH
lll
Gambar 4.30
11'1
hari,
dimana kita. dengan pengamatan tinggi' O
oi i"r".;an,
mendapatkan rintang tengah hari. Jajar yung
merarui titik
intang tengah hari itu, sebagai gr.t. yang
berjalan Timur-
Fls = 0600
= 10 mil
Laju
-'_t )
r
zu5
^Oo,'
./ d\
/v
fr
agt 1 geseran
L = ritik. li. r.h
agtl
Gambar 4.31
112
Feno
I =
br"s ir
titiktinggi(10'00)
titiklt.h' (12'05)
x 'lQ' = 21'
JauhnYa geseran =2'1
= titikl't'h'(12'05)'
Punirr = titiktinggi(14'05)
c)
-' Peng-l
Fls
Laiu
10 mil
2-0'
o
>nt 2
geseran
L = t.rk. li.t.h.
ali
ur
12.05
Gambar 4'32
113
DAFTAR KEPUSTAKAAN
1.
2.
Draaisma, y; de Meester,
J.J; Mulders, J.H; Spaans,
J.A, ir;
Lerrroek Navigatie I ll
/
3 e Druk; Amsterdam
1986.
_
3.
1.
lv4aloney, Ejbe( S:
;
J,
r r'
Naval
rvilXlCr, LiCOrqe W:
,
- Prirner oi Navrgatron
: S th Editiorr.
Ner,v york 1979.
6.
Frost, A.
lu,Jaster
Mariners, MRIN
and
Practice of Navisatiorr
J::
:*iples
I u,UUscr,
r_tD, Glasgow 1gB1
7.
t<, A
Irt
Brc-,wn,
son
&