IV.

ULUSALHDROLKPNMATKKONGRES

________________________________________________

323

_______

SIZDIRMAZLIKELEMANLARININMONTAJIVEYKSEK
BASINALTINDAKDAVRANILARININNCELENMES
S.HakanOKA

ZET
Bu almada, szdrmazlk amacyla kullanlan contalarn montaj ileminin modellenmesi ve yksek
basnl alma koullarndaki davrannn incelenmesi amalanmtr. nce belirli montaj
koullarndaki farkl iletme basnlar iin szdrmazlk durumlar incelenmi, ardndan uygulama
basncnagrestplakasilefiltrearasndakienuygunmontajboluuhesaplanmvebudurumda
szdrmazlkelemannndeformasyonkarakteristiiveszdrmazlklimitleriaratrlmtr.
ABSTRACT
Theaimofthisstudyistoexamineinstalationprocsesoftheoringswhichareusedwiththeaimof
prevention of leakage. Fisrt due was to verification of sealing capacities of oring at different
operational pressures then optimum installation gap between the endplate and fttler calculated at
standart operation presssure. With all study we have covered the limits of leakage and deformation
characteristicsoforing.

1.GR
Endstrinin her alannda hareketin, g retiminin istendii durumlarda en ska kullanlan yntem
hidrolik gtr. Hidrolik svlar sktrlamaz olduklarndan dolay kullanm alanlarnda kuvvet
iletiminde verimleri olduka yksektir. Bu nedenle gerek sabit makinalarda gerekse otomotiv
sektrndeenyaygnkullanlangiletmesistemlerihidrolikprensiplerlealmaktadr.
Her sistemde bulunan ve sistemin gvenliinden ve srekliliinden sorumlu elemanlar olarak da
filtreler hidrolik g iletiminin en nemli elemanlarndan birisi haline gelmitir. Bu szdrmazlk
elemanlar kullanld koullara ve sreye al olarak eitli zorlanmalara maruz kalmaktadrlar (6).
Tm bu gelimeler filtre retim sektrn ve retim teknikleri konularndaki ArGe almalarn
hzlandrmtr.zellikleyksekbasnlhatlardakullanlanfiltreler,hassassistemlerdekimikrofiltreler
tasarmvehesaplamalaranlamndanemlibirnoktayagelmitir.
Szdrmazlk elemanlarnn yataklarda iki nemli grevi vardr. Birincisi yalayc maddenin yatak
dnakmasnnlemekikincisiisedardanieriyeneminvekirleticimaddeleringirmesineengel
olmaktr(1).
Yeniden tasarlanm olan yaktfiltresinde nceki tasarmlarda kullanlan basmamiktarna grefarkl
iletme basnlarndaki szdrmazlk karakteristikleri ve daha sonrasnda yaplan st plakann ana
filtre blouna ne kadar basmas gerektiinin hesab deneme retimleri yerine bilgisayar destekli
mhendislikyntemleriilehesaplanarakmaliyetvezamanasndanavantajsalanmtr.

IV.ULUSALHDROLKPNMATKKONGRES

________________________________________________

324

_______

Uygulama basnc olan 100 psi ya basnc altnda drt deiik basma miktar ile hazrlanan
modellerdeaadasralanmtr

Model1:400psibasnuygulamas
Model2:600psibasnuygulamas
Model3:800psibasnuygulamas
Model4:980psibasnuygulamas
Model5:100psibasnta3mmbasmamiktar
Model6:100psibasnta3.8mmbasmamiktar
Model7:100psibasnta4mmbasmamiktar
Model8:100psibasnta4.2mmbasmamiktar

2.MODELNHAZIRLANMASI
2.1.KatmodelveSonluElemanlarModeli
Pro Engineer programnda modellenin fitle grubu Ansyse alnarak sonlu elemanlar modeli
hazrlanmtr.ekil1degrlenmodeldeszdrmazlkelemandndakitmbileenlerrijitolarak
modellenmiveeksenelsimetriavantajkullanlmtr.

Kapak

Destek
Eleman

stplaka

Oring
ekil1:FiltreninKatmodeli

IV.ULUSALHDROLKPNMATKKONGRES

Elemantipi
Elemansays

:
:

________________________________________________

325

_______

Plane183/Eksenelsimetrikopsiyonlu
4958

ekil2:Eksenelsimetrikmodel

ekil3:Sonluelemanlarmodeli
2.2.Malzemeler
Analizlerde oring dndaki tm paralar rijit olarak modellenmitir. Oring para iin 2 parametreli
CurveFitting yntemi (3)ile MoneyRivlin katsaylarkullanlmtr. Bu katsaylarn elde edilmesiiin
ilgilimalzemedeneldeedilenkaknumuneleri(5adet)ekmetestinetabitutularakgerilmegerinme

IV.ULUSALHDROLKPNMATKKONGRES

________________________________________________

326

_______

erileri kartlmtr. Daha sonraki admda eri uydurma yntemi kullanlarak C1 ve C2 katsaylar
bulunmutur(2).Sktrlamazlksabitidisebukatsaylarabalolarakhesaplananbirdeerdir(4)
d=(12)(/C1+C2)

(5)

Burada:Poissonoranolup,Kauukmalzemeleriin0.49alnabilir.
d:Sktrlamazlksabitiolup,0.00015olarakhesaplanr.
2.3.SnrKoullar
ekil4deherikianaliziinortaksnrkoullargrlmektedir.ekil5degrlen

Deplasman: Model14arasiin6.5mm(0.25inc)
Model58(3/3.8/4/4.2mm)arasiindeikenlikarzetmektedir.

Basn
: Model14arasiin400,600,800ve980psi
Model58arasiin100psiolarakuygulanacaktr.

tekiyzeyin
hareketiX
ynnde
snrlanmtr

stplakann
hareketiherynde
snrlanmtr.

ekil4.Genelolarakmodeldekisnrlamalar

lk ykleme
admnda
*deplasman

kinci
ykleme
admnda
*Basn

ekil5:Basnvedeplasmanykleri

IV.ULUSALHDROLKPNMATKKONGRES

________________________________________________

3.SONULAR
3.1Model1:400psiBasnYk

ekil6:MontajsonrasndaOringdemeydanagelenS1GerilmeDalm

ekil7.a:BasnYksonras
S1Gerilmedalm

ekil7.b:Detaylgrn.

ekil8.BasnYksonrasVonMisesGerilmedalm

327

_______

IV.ULUSALHDROLKPNMATKKONGRES

________________________________________________

328

3.2Model2:600psiBasnYk

ekil9.a:BasnYksonras
S1Gerilmedalm

ekil9.b:Detaylgrn.

ekil10:BasnYksonrasVonMisesGerilmedalm
3.3Model3:800psiBasnYk

ekil11:MontajsonrasndaOringdemeydanagelenVonMisesGerilmeDalm

_______

IV.ULUSALHDROLKPNMATKKONGRES

________________________________________________

ekil12.a:BasnYksonras
S1Gerilmedalm

ekil12.b:Detaylgrn.

ekil13:BasnYksonrasVonMisesGerilmedalm
3.4Model4:980psiBasnYk

ekil14.a:BasnYksonras
S1Gerilmedalm

329

ekil14.b:Detaylgrn.

_______

IV.ULUSALHDROLKPNMATKKONGRES

ekil15.a:BasnYksonras
VonMisesGerilmedalm

________________________________________________

330

_______

ekil15.b:Detaylgrn.

3.5Model5:100PsiBasnAltnda3MmlikDeplasmanSonular

Sygerilmedeeri200psi

eki16.3mmdeplasmansonundakiSygerilmedeeri

Sxgerilmedeeri150psi

ekil17. 3mmdeplasmansonundakiSxgerilmedeeri

IV.ULUSALHDROLKPNMATKKONGRES

________________________________________________

331

_______

YETERSZ
YZEYBASINCI
88psi

ekil18.3mmdeplasmansonundakiYzeybasnlar
3.6Model6:100PsiBasnAltnda3.8MmlikDeplasmanSonular

Sygerilme
Deeri
229psi

eki19:3.8mmdeplasmansonundakiSygerilmedeeri

Sxgerilmedeeri
127psi

eki20.3.8mmdeplasmansonundakiSxgerilmedeeri

Sxgerilme
Deeri
72psi

IV.ULUSALHDROLKPNMATKKONGRES

________________________________________________

332

_______

3.7Model7:100PsiBasnAltnda4MmlikDeplasmanSonular

Sy gerilme
deeri
245psi

eki21.4mmdeplasmansonundakiSygerilmedeeri

Sx gerilmedeeri
132psi

Sx gerilme
Deeri
240psi

eki22.4mmdeplasmansonundakiSxgerilmedeeri
3.8Model8:100PsiBasnAltnda4.2MmlikDeplasmanSonular

Sy gerilme
deeri
145psi

eki23.4.2mmdeplasmansonundakiSygerilmedeeri

IV.ULUSALHDROLKPNMATKKONGRES

________________________________________________

Sxgerilme
Deeri
312psi

333

_______

Sx gerilme
Deeri
145psi

eki24.4.2mmdeplasmansonundakiSxgerilmedeeri

4.YORUMLAR
Model14iineskitasarmolankapaktakimontajvesonrasndakifarkluygulamabasnlarnagre
szdrmazlkelemanndakiekildeiimlerigzlenmitir(ekil615).Parazerindekideformasyonlar
gznndebulundurulduunda800psibasncnzerindekideerlerdeszdrmazlkelemankararsz
dunumagelmektedir.
Tablo1:Model58arasiinszdrmazlkdeerlerininkarlatrmas(SabitBasn100psi)
Model
5
6
7
8

Deplasman
mm
3mm
3.8mm
4mm
4.2mm

SabityzeySy
Gerilmesipsi
200
229
245
145

SabityzeySx
Gerilmesipsi

72
132
145

KapaktarafSx
Gerilmesipsi
150
127
240
312

Yzeybasnc
psi
88

Tablo 1 incelendiinde model 5de 100 psi basn altnda 3 mmlik kapak montaj sistemde
szdrmazlk asndan problem tekil etmektedir. Hareketli kapa tarafnda eimli yzeyden
kaynaklanandkyzeybasncszdrmayanedenolacaktr.
Model6daKapaktarafnda127psilkgerilmeyakalanmasnaramenanibasndalgalanmalarnda
szdrma sz konusu olacaktr. Bu sebeple bu opsiyonda kabul edilmemitir. Szdrma bu durumda
sabitkapaktarafndadeilhareketlitaraftameydanagelecektir.
Gvenli olarak yaplacak montaj iin model 7 uygun gzkmektedir. stendii takdirde 4.2 mmlik
durumda seilebilir. Ancak deformasyondaki farkllklar gz nnde bulundurulduunda daha verimli
veuzunmrasndanmodel7enuygungzkmektedir.

IV.ULUSALHDROLKPNMATKKONGRES

________________________________________________

334

_______

Tablo2:GerilmeDeerlerininkarlatrmas

MONTAJABALIGERLMEDEERLER
700
245

BASINPSI

600

145

500
312

229

400

240

200

300
200

127
150

100
0

132

145

72
0

3mm

3.8mm

4mm

4.2mm

DERNLKMM
SaityzeySxGerilmesi
SabityzeySyGerilmesi

KapaktarafSxgerilmesi

Tablo2dendahanetgrleceigibi3mmdeSxynndekisabityzeySxgerilmedeeriuygulama
basncndandahaazdr.

KAYNAKLAR
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]

MakineElemanlarveKonstrksiyonrnekleri,Babalk,(1997),Bursa
DesignHandbookforDupontEngineeringPlastics,moduleII,(2002),USA
http://www.mathworks.com/products/curvefitting,USA
ZytelHTN,ProductandpropertiesGuide,(2000),USA
AnsysTheoryRefefenceVolume1(8.1)(2004,USA)
Makale,Hidroliksilindirlerdekullanlanszdrmazlkelemanlariinmrtestcihaz,Mhendis
veMakineCilt46Say:542

ZGEM
S.HakanOKA
1977 yl Eskisehir doumlu olan S. Hakan OKA, Uludag Universitesi Makina Mhendislii
blmnden mezun olduktan sonra ayn ylMakinaMhendislii blmnde Yuksek lisans eitimine
balamtr. 2002 ylnda master derecesini aldktan sonra Doktora eitimine balam 2005 ylnda
Doktorayeterliliinivermitir.
YurtiiveYurtdndasunulmuyaklakolarak20yaynbulunanS.HakanOKA1999ylndanberi
FigesA.Sdecalmaktadrve2002ylndanbuyanafirmannProjemdrlgreviniyrtmektedir.