BLM 4.

GEM GEOMETRS
4.1. Genel Geometrik Tanmlar
Gemi geometrisini tanmlamada kullanlan genel tanmlar aadaki ekilde grlmektedir.
LOA
LWL
LBP

LWL
D

T
BL

FP

AP
B
f
LWL

D
T

BL

Gverte

Gverte
Ykl su hatt

B/2

Ykl su hatt

ekil 4.1. Genel geometrik tanmlar

Ba Dikey Ba kaime Fore Peak (FP) : Gemi ba bodoslamas ile dizayn su hattnn
kesitikleri noktadan dizayn su hattna dik olarak geen dey doru.
K Dikey K kaime Aft Peak (AP) : Dmen rodu ekseni ile dizayn su hattnn kesitii
noktadan dizayn su hattna dik olarak geen dey doru.
Mastori Midships (
) : Ba ve k dikeyler aras uzakln ortas.
Orta Simetri Dzlemi Centreplane (CL) : Gemiyi boyuna ynde sancak ve iskele olarak iki
simetrik paraya blen dzlem.

2.1

PDF processed with CutePDF evaluation edition www.CutePDF.com

Temel Hatt Kaide Hatt Baseline (BL) : Gemi boyunca dip kaplamas ile simetri
dzleminin kesitii hat. Bu genellikle yatay bir doru olmakla birlikte balk gemisi veya
romorkr gibi kta byk bir pervane yuvasna sahip olmas gereken gemi tiplerinde ka
eimli olabilir.
Orta Kesit - Midship Section : Gemi boyunca en byk alana sahip kesittir. Genellikle bu
kesit gemi ortasnda yani mastoride yer alr ancak baz hallerde daha ka veya ok daha nadir
olarak baa kaym olabilir.
iyer Hatt Sheer Line : Gemi ana gverte profilinin orta simetri dzlemi zerindeki
izdmdr. iyerin en dk noktas genellikle mastoridedir ve zellikle baa doru iyer
profili artar. Modern gemilerde iyer hatt daha nadir olarak kullanlmaktadr.
Gverte Sehimi Deck Camber : Gemi ana gvertesi zerinde bordadan orta simetri
dzlemine doru llen ykseklik farkdr. Standard bir deer olarak gemi geniliinin 1/50si
alnabilir.
Paralel Gvde Parallel Body (LP) : Gemi ortasnda orta kesidin hibir deiiklie
uramadan uzand blgedir.

Siyer

LWL

Ba

BL

LWL
BL

ekil 4.2. Trimsiz ve trimli durum

2.2

CL

tumblehome

gverte
sehimi
f
LWL

levha
omurga

sintine
dnm

kalknt

BL

ekil 4.3. Enine kesit karakteristikleri

ekil 4.4. Bir romorkrn eneli hatlar

2.3

Yumru Ba Alan (ABL) : Yumru ban orta simetri dzlemi zerindeki izdm alan.
Yumru Ba Kesit Alan (ABT) : Yumru ban ba dikeydeki enine kesit alan.

LWL
ABT

AB
FP

ekil 4.5. Yumru ba tanmlama unsurlar

4.2. Ana Boyutlar

Tam Boy Length Overall (LOA) : Geminin bata ve kta en u noktalar arasndaki yatay
uzaklktr.
Dikeyler Aras Boy Length Between Perpendiculars (LBP) : Ba ve k dikeyler arasndaki
yatay uzaklktr.
Su Hatt Boyu Length of Waterline (LWL) : Geminin dizayn su hattnda yzerken bata ve
kta su ile temas eden en u noktalar arasndaki yatay uzaklktr.
Batk Boy Length Overall Submerged (LOS) : Geminin dizayn su hatt altnda kalan
ksmnda bata ve kta en u noktalar arasndaki yatay uzaklk olup yumrubal gemilerde
nem kazanan bir boy deeridir.
Paralel Gvde Boyu Parallel Body Length (LP) : Gemi ortasnda orta kesidin hibir
deiiklie uramadan uzand blge boyu.
Su ekimi Draught (T) : Geminin temel hatt ile yzd su hatt arasndaki dey
uzaklktr. Bu deer trimin mevcut olmas durumunda gemi boyunca deiken olabilir.
Kalp Genilii Moulded Breadth (BM) : Geminin en geni kesidinde sancak ve iskele
bordalar arasndaki yatay uzaklktr.
2.4

Su Hatt Genilii Breadth of Waterline (BWL) : Geminin yzd su hattnda ve en geni

kesidinde sancak ve iskele bordalar arasndaki yatay uzaklktr.
Derinlik Depth (D) : Gemi ortasnda temel hatt ile ana gverte arasndaki dey uzaklktr.
Fribord Freeboard (f) : Gemi ortasnda dizayn su hatt ile ana gverte arasndaki dey
uzaklktr. Fribord derinlik ile su ekimi arasndaki farka eittir.
4.3. Tekne Formu ve Form Katsaylar
Bir geminin ina ve iletim maliyetleri, tama kapasitesi, yerleim zellikleri, sevk
karakteristikleri, hz, stabilite, enine ve boyuna mukavemet ve yapsal dizayn zellikleri gibi
temel tekno-ekonomik performans karakteristiklerini etkileyen en nemli eleman tekne
boyutlar ve formudur.
boyutlu tekne formunu iki boyutlu kat dzlemine aktarabilmek zere form veya endaze
plan denilen adet iki boyutlu dzlemden oluan bir plandan yararlanlr. Form plann
oluturan iki boyutlu dzlemler unlardr:
1. Geminin boy ynnde orta keside paralel kesitlerle blnmesi ile elde edilen enkesit plan
2. Geminin dey ynde ykl su hattna paralel kesitlerle blnmesi ile elde edilen su hatlar
plan
3. Geminin iskele veya sancak ynnde orta simetri dzlemine paralel kesitlerle blnmesi ile
elde edilen batok erileri ve profil plan.
boyutlu dzgnle sahip bir tekne formuna ait her plandaki iki boyutlu eriler de
dzgn olacaktr. Form plannda herbir su hatt, batok ve enkesit iin tek bir kesim noktas
bulunabileceine gre bu kesim noktasnn temel hattna, orta simetri dzlemine ve gemi
ortasna uzaklklar her planda da ayn olmaldr. Bu durum ekil 4.6 da gsterilmektedir.
Tekne form erilerinin iziminde elastik tirizler kullanlr. Bu tirizler stlerine konan
arlklarn etkisi altnda potansiyel enerjilerini minimum yapacak srekli bir form alrlar. deal
olarak eri zerinde koordinatlar bilinen herbir nokta zerine bir arlk konmaldr. Eldeki
ofset saysnn fazla olmas erilerin daha duyarl olarak izilmesini salayacaktr. Genellikle
kesit says 21den, su hatt says 6dan ve batok says 4den az olmayacak ekilde seilir.
ok zel haller dnda gemi tekne formlarnda sancak-iskele simetrisi bulunduundan enkesit
ve su hatt planlarnda sadece iskele veya sancak taraf izilir. Geleneksel olarak enkesit
plannda gemi ortasndan baa doru olan kesitler saa, gemi ortasndan ka doru kesitler ise
sol tarafa izilir. Su hatt plannda ise sadece iskele su hatlar izilir.
Gemi formunu tanmlamak zere ba ve k dikeyler aras belirli sayda arala ayrlr (tipik 20
aralk). Gemi formunun hzl deiim gsterdii ba ve k nihayetlerde ara kesitler alnmas
yaygndr. Herbir keside ait su hatt yar genilikleri ofset deeri olarak adlandrlr ve bu
deerlerle gemi tekne formunu tanmlayan bir ofset tablosu oluturulur. Tipik bir balk
gemisine ait form plan ekil 4.7de grlmektedir.
2.5

Su hatlar

En kesitler

Batoklar

ekil 4.6. boyutlu tekne formu ve kesit dzlemleri

4.3.1. Tekne Form Katsaylar

Tekne su alt form katsaylarnn belirlenmesinde iki temel dizayn erisinden yararlanlabilir:
1. En kesit alanlar erisi
2. Ykl su hatt erisi
En kesit alanlar erisi herbir kesitin ykl su hattna kadar alanlarnn gemi boyunca izilmesi
ile elde edileblir. Ykl su hatt erisi ise herbir kesidin ykl su hatt geniliklerinin (veya yar
geniliklerin) plot edilmesi ile elde edilir. ekil 4.8te tipik bir yk gemisi iin ykl su hatt ve
enkesit alanlar erileri grlmektedir

2.6

2.7

Figure 2.7. Tipik bir form plan

Tablo 4.1. Tipik Ofset Tablosu

st
Ayna
0

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
19
20

BL
0m

WL1/2
0.5 m

Yar Genilikler
WL 2 WL 3
2m
3m
-

WL 4
3.8 m
2140

WL 5
5m
6650

WL 6
6m
7550

Ana Gverte
Yar
Genilik
5700
7350

Ykseklik

Kpete
Yar
Genilik
9450

Ykseklik

WL 1
1m
-

3260

6900

7710

5700

7540

9450

600

4250

7170

7820

5700

7700

9450

300

2280

5120

7400

7880

5700

7810

9450

300

1620

1620

4630

6440

7730

7900

5700

7900

9450

300

1580

3820

3830

6170

7280

7870

7900

5700

7900

9450

370

1740

3200

5500

7120

7730

7900

7900

5700

7900

9450

860

3140

4700

6620

7620

7870

7900

7900

5700

7900

9450

2120

4730

5920

7270

7820

7900

7900

7900

5700

7900

9450

3780

5900

6720

7580

7880

7900

7900

7900

5700

7900

9450

4900

6390

7100

7710

7895

7900

7900

7900

5700

7900

9450

5070

6400

7080

7720

7890

7900

7900

7900

5700

7900

9450

4700

6170

6880

7570

7840

7900

7900

7900

5700

7900

9450

4000

5680

6450

7240

7860

7830

7900

7900

5700

7900

9450

3130

4990

5820

6700

7250

7540

7800

7900

5700

7850

9450

2230

4230

5040

6000

6620

7000

7480

7750

5700

7670

9450

1400

3500

4220

5120

5770

6250

6950

7430

5724

7300

9474

750

2730

3380

4180

4800

5320

6180

6950

5753

6730

9503

7900

330

1990

2530

3220

3780

4280

5250

6225

5783

6000

9536

7890

130

1380

1830

2400

2850

3260

4150

5320

5812

5100

9575

7730

60

920

1320

1730

1960

2170

2930

4190

5841

3970

9623

7270

40

550

900

1290

1250

1140

1650

2790

5870

2650

9682

6410

40

380

700

1090

1050

610

970

2000

5885

1920

9715

5810

40

280

530

900

1000

320

1220

5900

1140

9748

5090

SAC

A(x)
LWL

B(x)
LCF

T(x)

LCB

ekil 4.8. En kesit alanlar ve ykl su hatt erileri

2.8

Ykl su hatt erisi ve enkesit alanlar erisi gemi kesitlerinin formu hakknda bilgi verebilir.
Herhangi bir konumda enkesit alan deeri ile ykl su hatt genilii kesit formunun U veya V
formu olduunu belirtecektir.
Enkesit alanlar erisi altnda kalan alan geminin su alt hacmini (deplasman hacmi) verecektir.
L

= A ( x )dx
0

Burada A(x) gemi boyunca x konumundaki su hatt altndaki en kesit alann gstermektedir.
Buradan blok katsays (CB) ve sephiye merkezinin boyuna konumu (LCB) aadaki formller
yardm ile elde edilebilir.
L WL

L WL

A( x )dx

CB = 0
=
L WL B WL T L WL B WL T

LCB =

xA(x )dx

0
L WL

A(x )dx
0

Benzer ekilde ykl su hatt erisi altnda kalan alan ykl su hatt alann verecektir.
A WP =

L WL

WL

( x )dx

Burada B(x) gemi boyunca x konumundaki ykl su hatt genilii olup su hatt alan katsays
(CWP) ve yzme merkezi (LCF) aadaki formller ile bulunabilir.
L WL

C WP =

B WL (x )dx
0

L WL B WL

L WL

A WP
=
L WL B WL

LCF =

xB

WL

( x )dx

0
L WL

WL

( x )dx

Blok katsays gemi su alt tekne formunun ne kadar dolgun olduunun bir gstergesidir ancak
kesit formlar ayn zamanda orta kesidin ne kadar dolgun olduuna da baldr. Orta kesidin
dolgunluunu belirtmek zere orta kesit alann (veya maksimum alan) su hatt genilii ve
gemi ortasndaki su ekimine blerek elde edilen orta kesit narinlik katsays kullanlr.
CM =

AM
B WL T

Burada AM orta kesit alann gstermektedir. Bylece su alt prizmatik katsays aadaki gibi
tanmlanabilir.
CP =

=
= B
L WL A M L WL B WL TC M C M

2.9

Bylece prizmatik katsay tekne su lat hacminin, taban alan orta kesit alan ve ykseklii gemi
su hatt boyu olan silindirin hacmine oran olmaktadr. Ayn blok katsaysna sahip iki gemiden
prizmatik katsays kk olan dierine nazaran ortada daha dolgun, ba ve kta daha narin
olacaktr. Benzer bir mantkla tekne su lat hacminin, taban alan ykl su hatt olan su ekimi
yksekliindeki silindire oran dey prizmatik katsayy verecektir.
C VP =

A WP T

L WL B WL TC WP

CB
C WP

2.10

rnek 4.1. Boyu L ve taban yarap R olan bir silindir su ekimi yarapa eit olacak ekilde
yzmektedir. Form katsaylarn bulun.

Blok katsays

R 2
AML

=
= 2 =
: CB =
L WL B WL T L B WL T 2RR 4
R 2
AM

=
= 2 =
B WL T 2RR 4

Orta kesit katsays

: CM

Prizmatik katsay

: CP =

Su hatt alan katsays

: C WP =

A WP
L 2R
=
=1
L WL B WL L 2R

Dey prizmatik katsay

: C VP =

CB
/4
=
=
C WP
1
4

CB / 4
=
=1
CM / 4

2.11

rnek 4.2. Aada enkesiti verilen L boyunda bir lastik botun form katsaylarn hesaplayn.

4R

Blok katsays

:
2R 2
(
+ 4RR )L
AML

+8
4
CB =
=
=
=
= 0.928
L WL B WL T L B WL T (4R + R + R )RL
12
2R 2
+ 4RR
AM
+8
4
=
=
=
= 0.928
B WL T (4R + R + R )R
12

Orta kesit katsays

: CM

Prizmatik katsay

: CP =

Su hatt alan katsays

: C WP =

A WP
6RL
=
=1
L WL B WL 6RL

Dey prizmatik katsay

: C VP =

CB
0.928
=
= 0.928
C WP
1

CB
== 1
CM

2.12

rnek 4.3. Aada enkesiti verilen L boyunda ekenar gen eklindeki dubann form
katsaylarn hesaplayn.
5m

Blok katsays

Orta kesit katsays

Prizmatik katsay

1 5 3
5
L
AML

2
2
: CB =
=
=
= 0.5
L WL B WL T L B WL T
5 3
5
L
2
1 5 3
5
AM
2
2 = 0.5
: CM =
=
B WL T
5 3
5
2
CB
: CP =
=1
CM

Su hatt alan katsays

: C WP =

A WP
LB
=
=1
L WL B WL LB

Dey prizmatik katsay

: C VP =

CB
0.5
=
= 0.5
C WP
1

2.13

rnek 4.4. Aada profil kesiti verilen ve bir dairesel silindir ve koniden oluan dubann orta
simetri ekseni su hatt olacak ekilde yzmesi durumunda form katsaylarn hesaplayn.

r
H

Blok katsays

Orta kesit katsays

1 2
1
2 2
r H + r 2 H
r H
AML

2
6
3
: CB =
=
=
=
=
2
L WL B WL T L B WL T
2H 2r r
6
4r H
1 2
r
AM

2
: CM =
=
=
2
B WL T
4
2r

CB
CM

2
= 6 =
3
4

Prizmatik katsay

: CP =

Su hatt alan katsays

: C WP =

A WP
2Hr + Hr 3
=
=
L WL B WL
4Hr
4

Dey prizmatik katsay

: C VP =

CB
/ 6 2
=
=
C WP 3 / 4
9

1 2 H 1 2 H
r H r H
M 2
2 6
3 = 7H
Sephiye merkezinin boyuna konumu : LCB =
=
2 2
24

r H
3

Yzme merkezinin boyuna konumu

: LCF =

M
=
A WP

2Hr

H
H
+ Hr
2
3 =H
4Hr
3

2.14

rnek 4.5. Su hatt boyu 60 metre, genilii 10 metre ve su ekimi 4.5 metre olan bir geminin
form katsaylar CB=0.52, CM=0.72 ve CWP=0.63 olarak verilmektedir. Geminin tam ortasna
sonradan 15 metre boyunda bir paralel gvde eklenmektedir. Su ekiminin deimediini
varsayarak yeni form katsaylarn bulun.
0 = L WL B WL TC B = 60 10 4.5 0.52 = 1404 m 3
= 0 + 15 B WL TC M = 1404 + 15 10 4.5 0.72 = 1890 m 3
CB =

1890
=
= 0.56
L WL B WL T 75 10 4.5

C M = 0.72 (deimiyor)
CP =

C B 0.56
=
= 0.7777
C M 0.72
CB
0.56
=
= 0.795
C WP 0.704

C VP =

rnek 4.6.Temel geometrik zellikleri aada verilen gemiye ait form katsaylarn
hesaplayn.
Su hatt boyu
Su hatt genilii
Su ekimi
Prizmatik katsay
Ykl su hatt alan
Deplasman tonaj
Deniz suyu younluu
CB =

200 m
22 m
7m
0.75
3500 m2
23000 t
1.025 t/m3

23000
=
=
= 0.729
L WL B WL T L WL B WL T 200 22 7 1.025

C WP =

CM =

LWL
BWL
T
CP
AWP

A WP
3500
=
= 0.795
L WL B WL 200 22

C B 0.729
=
= 0.972
CP
0.75

2.15

rnek 4.7.Enkesiti ekilde gsterilen 100 metre boyunda sabit kesitli dubann form
katsaylarn bulun.
10m

1m
1.5m

Orta kesit alan

: A M = 10 1 +

Orta kesit alan katsays : C M =

1
10 0.5 = 12.5 m 2
2

AM
12.5
=
= 0.833
B WL T 10 1.5

Deplasman hacmi

: = A M L WL = 100 12.5 = 1250 m 3

Blok katsays

: CB =

1250
=
= 0.833
L WL B WL T 100 10 1.5

Prizmatik katsay

: CP =

C B 0.833
=
=1
C M 0.833

Su hatt alan katsays

: C WP =

A WP
100 10
=
=1
L WL B WL 100 10

rnek 4.8.Younluu 1 olan sudan younluu 2 olan suya geen bir geminin fribordundaki
deiim miktarn bulun.
Geminin su ekimindeki deiim miktar x olsun. Bu durumda
x 2 A WP = (1 2 )
yazlabilir. Buradan
x 2 LBC WP = (1 2 )LBTC B

x=

C B 1 2
T
C WP 2

2.16