SPM

Modul Sempoi Biologi Tingkatan 4
BESTARI SP SDN.BHD
Modul Sempoi Biologi

Tingkatan 4
Penulis: Zulkarnain bin Jamaluddin
Edisi Murid
Modifikasi mengikut
Cetakan Ketiga
perubahan pendidikan
masa kini
NAMA:............................................................................
TINGKATAN:....................................................................
SEKOLAH:........................................................................
Zulkarnain Jamaluddin @ 2015
ZULKARNAIN BIN JAMALUDDIN

SMK TENGKU ABDULLAH
Page 1
BAB 1 PENGENALAN KEPADA BIOLOGI

1.1 Kajian Biologi
1. Perkataan Biologi berasal daripada dua kata dasar bahasa Yunani, iaitu
bios dan logos.
2. Bios bermaksud kehidupan dan logos bermaksud kajian mengenai
kehidupan.
Kepentingan penyelidikan biologi
1. Memahami dengan lebih baik bagaimana badan manusia berfungsi
2. Mengetahui cara merawat penyakit
3. Menyelamatkan spesies terancam yang hampir pupus
4. Menguruskan masalah berkaitan dengan persekitaran dengan lebih baik
Bidang kajian dalam biologi
Biotek
nologi
Mikrobiologi
Biokimia
Zoologi
Perubatan
Biologi
Botani
Anatomi
Ekologi
Genetik
Taksonomi
Fisiologi
Page 2
Kerjaya yang berkaitan dengan biologi

1.2 Penyiasatan Saintifik
1. Kemahiran saintifik dibahagikan kepada ......... komponen iaitu kemahiran
p.............. sains dan kemahiran m............................
2. Kemahiran p............... sains melibatkan kemahiran p.................... secara
kritis, analitis dan kreatif yang membolehkan seseorang ahli sains
merumus persoalan dan mencari j................... serta penerangan untuk
sesuatu fenomena dengan cara yang sistematik.
3. Kemahiran m....................... merupakan p....................... yang
membolehkan ahlis ains menjalankan sesuatu penyiasatan s......................
Kaedah saintifik
Langkah- langkah dalam penyiasatan saintifik:
1. Mengenal pasti
m...............
8. Mentafsir
d........
9. Membuat
k......................
2. Membuat
h..................
7. M...................
data
10. Menulis
l...............
3. Merancang
p..........................
6.
Mengumpulkan
d..........
4. Mengenal pasti
dan mengawal
p................. u......
5. Menjalankan
e.....................
Page 3
Kemahiran
proses sains
Sikap
saintifik dan
nilai-nilai
murni
Kemahiran
manipulatif
Page 4
BAB 2 STRUKTUR SEL DAN ORGANISASI SEL

2.1 Struktur dan Fungsi Sel
Lukiskan gambarajah sel tumbuhan
Lukiskan gambarajah sel haiwan
Page 5
Organel dan bukan organel yang ada dalam sel tumbuhan dan sel haiwan:
Organel/ Bukan Organel
Struktur
Fungsi
Membran PlaSma (SPM)
-S............. telap
Membenarkan
S=Semi
-d...............
s........................... bahan
P=Permeable/Phospholipid,
fosfolipid/
masuk- keluar sel.
M=Model Mozek Bendalir*
protein/kolesterol
-d................./
bersifat bendalir/
keanjalan
SitoplaSMa (SMS)
-sap sel
Medium tindak balas
S=Sap sel, S=Salt=garam
mengandungi a.....
kimia.
M=Mineral/medium
dan mineral.
MiTOkondrion (MOT)
-Bentuk b............
O=Oval=bujur
-Dua lapisan
M=menjana, T=Tenaga
membran
Jalinan EndosPlasmA Kasar
-vesikel
Mengangkut p..............
(JPA)
a.................
ke Jasad Golgi
J=Jasad Golgi
- r.................
P=Protein, A=Angkut
melekat padanya.
Jalinan EndoplaSma Licin
-t............. ribosom
Mensintesis l...........
RiboSoM (RiSM)
-kecil dan melekat
Mensintesis p...............
R=Repair tissue by Protein
pada Jalinan EK.
Menjana t....................
(SiLi)
S=Sintesis, L=Lipid
S=Sintesis
M=Melekat
JAsad GolGi (AGKPB)
-Jalinan berbentuk
Mengubah suai
A=Angkut
m.......... yang
p.............. kepada
G=GliKoProtein
mengandungi
e..........
K=KarBohidrat
vesikel r.................
Membungkus enzim ke
P=Protein, Proses
dalam vesikel rembesan.

Page 6
B=Bungkus
Bergerak dan bergabung
Aku Guru Kanan Panitia
dgn m..................
Biologi
plasma.
Untuk dirembes ke luar
sel.
NukleuS
Mengandungi
Mengawal s.............
S=Semua
m..............
aktiviti sel
nukleus, nukleolus
dan nukleoplasma.
Organel yang berbeza antara sel tumbuhan(SeTu) dan sel haiwan(SeHa):

Organel
Struktur
Fungsi
D................. sel
-Gentian s................. yang liat
Memastikan sel k........
(SeTu)
dan kuat.
dan tidak mudah
-T............ sepenuhnya.
pecah.
K.....................
-Mengandungi stroma dan grana.
Memerangkap
(SeTu)
-dua lapisan membran.
c.............. untuk
fotosintesis.
V...................
- Kantung berisi c.............
(sap
Sap sel menyokong
(SeTu)
sel) yang dikelilingi oleh
tumbuhan h...........
membran s.............. telap yang
supaya tidak l..........
disebut t..................
dengan mudah.
- Sap sel mengandungi air, asid

o..............., gula, asid a..........,
garam mineral, bahan b..............
dan p..............
S..................
-Mula terbentuk pada peringkat
Menghasilkan
(SeHa)
p.............. mitosis sel haiwan.
g............... gelendong.
L.................
-Mengandungi enzim l................
Mencernakan organel
(SeHa)
r...............
Page 7
Membandingkan dan membezakan struktur sel haiwan dengan sel tumbuhan.
Persamaan
Perbezaan
Sel haiwan
Struktur
Sel tumbuhan
Bentuk
Dinding sel
Vakuol
Kloroplas
Simpanan makanan
SPM 2005 (Struktur)

1. Rajah menunjukkan organel-organel yang terlibat semasa sintesis dan
rembesan suatu enzim dalam satu sel haiwan.
Page 8
(a) Namakan organel yang berlabel P dan R.

P:........................................................................................................................
R:........................................................................................................................
[2 markah]
(b)(i) Nyatakan fungsi organel S.
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
[2 markah]
(ii) Terangkan peranan organel Q dalam sintesis enzim.
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
[2 markah]
SPM 2006
2. Rajah menunjukkan satu sel tumbuhan yang dilihat di bawah mikroskop
elektron.
(a)(i) Pada Rajah, lebelkan struktur P, Q, R dan S.

[4 markah]
(ii) Nyatakan fungsi struktur:
P:..............................................................................................................................
S:..............................................................................................................................
[2 markah]
Page 9
(b) Terangkan peranan R dalam mengekalkan kesegahan sel.

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
SPM 2009
3. Rajah menunjukkan struktur satu sel tumbuhan.
(a)(i) Namakan organel T.

.........................................................................................................................
[1 markah]
(ii) Nyatakan dua fungsi jasad Golgi.
1. ............................................................................................................................
2. ............................................................................................................................
[2 markah]
(b)(i) Namakan struktur dalam kloroplas yang terlibat dalam tindak balas cahaya
fotosintesis.
.................................................................................................................................
[1 markah]
(ii) Jelaskan dengan ringkas fungsi kloroplas dalam fotosintesis.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
Page 10
SPM 2010
4. Rajah menunjukkan struktur satu sel haiwan.
(a)(i) Pada Rajah, lebelkan P dan S.

[2 markah]
(ii) Terangkan fungsi kromosom.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
Page 11
(b) Terangkan apa yang akan berlaku kepada penghasilan enzim luar sel jika
jasad Golgi dan S tidak ada.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[4 markah]
(c) Terangkan mengapa sel sperma mempunyai lebih mitokondrion.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
(d) Terangkan bagaimana lisosom membantu dalam penyingkiran organelorganel yang rosak di dalam sel.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
SPM 2012
5. Rajah menunjukkan struktur satu sel tumbuhan.
(a)(i) Namakan struktur P dan Q.

P: ...........................................................................................................................
Q: ...........................................................................................................................
[2 markah]
Page 12
(ii) Nyatakan komponen yang membina struktur P dan kandungan Q.

Struktur P:
.................................................................................................................................
Kandungan Q:
.................................................................................................................................
[2 markah]
(b) Terangkan satu ciri struktur P yang berkait dengan fungsinya.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
(c) Terangkan satu peranan struktur Q kepada tumbuhan herba.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
SPM 2013 (Struktur)
1. Rajah menunjukkan struktur sel haiwan.
(a) Pada Rajah, labelkan Q.

[1 markah]
Page 13
(b) Lukis satu anak panah (
) untuk memadankan organel S kepada
fungsinya.
Organel
Fungsi
Mengangkut protein yang telah
disintesis
Mengubahsuai protein yang

telah disintesis
Mensintesis protein
[1 markah]
(c) Terangkan satu ciri P.

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
(d) Huraikan fungsi R dalam pengangkutan enzim luar sel.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
(e) Rajah menunjukkan satu organel.
(i) Terangkan mengapa organel dalam rajah tidak terdapat dalam sel haiwan.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
Page 14
(ii) Rajah menunjukkan keratan memanjang suatu bebawang. Bebawang itu

ditanam di dalam tanah.
Terangkan mengapa organel dalam Rajah tidak terdapat pada daun sisik bawang
itu.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
(iii) Terangkan apakah yang berlaku pada pertumbuhan bebawang jika
bebawang itu diletak dalam almari gelap.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
Page 15
Menghubungkan kepadatan sesuatu organel dengan fungsi khusus sel.

Jenis sel
Fungsi
Jenis organel yang

berkepadatan tinggi
dalam sel
Sel sperma
Sel otot untuk

penerbangan dalam
serangga dan burung
Sel meristem
Sel mesofil palisad
2.2 Organisasi Sel
(a )Amoeba sp.
Lukiskan Amoeba sp.
Page 16
Kriteria
Struktur
Penerangan
1. Tidak mempunyai bentuk yang t...............
2. Diselaputi oleh m.................. plasma.
3. Sitoplasma terdiri daripada ektoplasma yang
lebih pejal di bahagian luar dan endoplasma
yang lebih berair di bahagian dalam.
4. Terdapat vakuol m..................... dan vakuol
mengecut dalam sitoplasma.
5. Mempunyai nukleus.
Cara makan
1. Memakan bakteria, alga dan mikroorganisma.

2. Memakan melalui proses f..........................
3. Ps........................ dihulurkan untuk mengelilingi
makanan, lalu membentuk v................. makanan.
Respirasi
1. Pertukaran gas respirasi merentasi membran

plasma secara r.....................
Perkumuhan
1. Pengosmokawalaturan dijalankan oleh vakuol

m................ .
2. Air masuk ke dalam amoeba sp. akan dikumpul
di dalam vakuol mengecut.
3. Apabila vakuol mengecut mencapai saiz
m................., struktur ini mengecut untuk
mengeluarkan kandungan di dalamnya.
4. Bahan buangan dikeluarkan merentas membran
plasma melalui r...................
Pergerakan
1. Bergerak dengan menghulurkan

ps........................... ke arah pergerakan.
2. Pseudopodium dikenali sebagai kaki p.............
3. Sitoplasma mengalir ke dalam pseudopodium
yang dihulurkan.
4. Pseudopodium yang lain ditarik balik.
Page 17
1. Amoeba sp. bergerak ke arah r...........................
Bergerak balas
terhadap
yang sesuai seperti makanan dengan
rangsangan
menggunakan pseudopodium.
2. Mikroorganisma ini m...........................
rangsangan yang tidak sesuai seperti larutan asid
atau alkali, cahaya terang dan suhu yang tinggi.
Pembiakan
1. Membiak secara a...............

-
Belahan d.............. ketika keadaan sesuai.
Pembentukan s............ ketika keadaan tidak

sesuai.
Habitat
1. Kawasan air tawar seperti tasik dan kolam.

2. Air dalam tanah.
3. Sesetengah adalah parasitik.
(b) Paramecium sp.
Kriteria
Struktur
Penerangan
1. Berbentuk s......................
2. Permukaan paramecium sp. ditutup dengan silia.
3. Mempunyai dua nukleus;
-
Makronukleus yang mengandungi aktiviti sel kecuali proses

pembiakan.
Mikronukleus yang terlibat dalam proses pembiakan.
4. Mempunyai v.............. mengecut pada setiap hujung sel.

5. Alur mulut dan sitostom terlibat dalam makanan.
Page 18
Cara makan
1. Memakan mikroorganisma.
2. Pukulan beritma s........... sepanjang alur mulut menyapu
makanan ke dalam sitostom.
3. V................. makanan terbentuk.
4. Enzim dirembes untuk mencerna makanan dalam vakuol
makanan semasa bergerak dalam sitoplasma.
5. N................... diserap ke dalam sitoplasma manakala makanan
yang t............. dicerna disingkir melalui liang dubur.
Respirasi
1. Pertukaran gas respirasi merentas membran plasma melalui

resapan.
Perkumuhan
1. Pengosmokawalaturan dijalankan oleh v........ mengecut.

2. Air meresap ke dalam sitoplasma paramecium sp. dan dikumpul
dalam vakuol mengecut.
3. Pengecutan vakuol mengecut yang penuh menyingkirkan
kandungannya.
4. Bahan buangan dikumuhkan merentas membran plasma melalui
r.................
Pergerakan
1. Bergerak secara pukulan beritma silia.

2. Gelombang yang terhasil akibat pukulan s.......... menyebabkan
paramecium sp. berputar dan berpilin sepanjang paksinya

semasa bergerak ke hadapan.
Bergerak
1. Silia berfungsi seperti struktur deria.
balas terhadap
2. Menjauhi rangsangan yang t......... sesuai seperti cahaya terang,
rangsangan
larutan asid atau alkali dengan menggunakan silia.

3. Bergerak ke arah rangsangan yang sesuai seperti makanan
dengan menggunakan silia.
Pembiakan
1. Membiak secara s........ melalui k................... apabila keadaan

tidak sesuai.
2. Pertukaran mikronukleus antara dua paramecium berlaku.
3. Membiak secara a.......... melalui belahan dedua apabila
keadaan sesuai.
Habitat
1. Kawasan air tawar seperti tasik dan kolam.
Page 19
Pengkhususan sel dalam organisma multisel

1. Organisma multisel ialah organisma yang mempunyai l........... daripada
s......... sel.
2. Sebagai contoh, manusia memulakan hayat hidup bermula daripada
s........... sel tunggal yang disebut z............, iaitu sel yang terbentuk hasil
p...................... antara gamet j............ dengan gamet b................
3. Zigot membahagi membentuk d........., e.............., l............. sehingga
beratus-ratus sel yang seiras yang disebut M..............
4. M............. akan berkembang menjadi e...................
5. Sel ini akan mengalami pert................, perubahan bentuk dan
pem................ bagi menjalankan fungsi k............. melalui proses
pengk.................
Organisasi sel dalam organisma multisel
Sel
Tisu
Otot
Sistem
Organisma
Ingat STOSO
Organisasi sel dalam haiwan
Terdapat empat jenis tisu utama dalam haiwan:
(a) Tisu epitelium
(b) Tisu otot
(c) Tisu saraf
(d) Tisu penghubung
Ingat POSE
Page 20
Jenis tisu
Tisu
Ciri-ciri
e................
(TE)
Contoh
Fungsi
Satu atau lebih
-kulit
-membentuk halangan
lapisan sel.
-ruang mulut
dan pelindung drp
Tersusun
-permukaan
jangkitan, kecederaan
r...........
berongga
m.................. dan
penyahidratan.
-sel g............ di
-merembes m...........
Sel panjang dgn usus
-memerangkap
unjuran
mikrob.
-silium di trakea
Tisu o..........
ada gentian otot
M.................. dan
(TO)
Tiga jenis TO
mengendur.
iaitu
usus, salur
otot l..........
d..........., salur
otot r...........
kencing dan
dan
salur pembiakan
otot k..............
-j................
ada n...........
-neuron deria,
Menghantar
s...................
atau sel saraf
neuron
i............... dari
(TS)
(jasad sel dan
perantaraan dan
reseptor ke sistem
gentian saraf)
neuron motor.
saraf p............ dan ke
Tisu
efektor.
Tisu
TP longgar.
-memautkan TE dgn
penghubung
(TP)
tisu dibawahnya.
TP bergentian.
-tendon dan
- hubungkan
(kolagen)
ligamen.
t.............. dgn otot

dan hubungkan tulang
dgn tulang.
R...............
-hidung, telinga,
-memberi sokongan,
(kuat dan
hujung tulang pada menyerap tekanan
fleksibel)
sendi.
T..................
-semua tulang
-melindungi o............
(mineral spt.
dan menyokong
Kalsium fosfat)
badan.
Page 21
Tisu d..........
-sel darah merah
-pengangkutan
Tisu a..............
-Dermis kulit dan
-t.............. simpanan,
(tersusun padat
keliling organ
penebat dan
dan menyimpan
utama.
perlindungan
lemak)
Cara ingat: LGRTDA
Lembu Gila Rempuh

Tiang Dapur Aku
Organ
-Terdiri drp d...... atau lebih t....... yang bergabung bersama utk melakukan
sesuatu fungsi khusus.
Contoh: Jantung, kulit, peparu, ginjal, mata dan telinga.
Lukiskan keratan rentas kulit manusia
Page 22
SPM 2008 (ESEI)

1. Rajah menunjukkan struktur satu organisma unisel yang hidup dalam kolam air
tawar.
Terangkan fungsi X dalam proses pengosmokawalaturan.

[4 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 23
SPM 2011 (STRUKTUR)

Rajah menunjukkan aras yang berbeza dalam organisasi sel bagi manusia
daripada sel ke organ.
(a)(i) Namakan P, Q dan R.

P: .......................................................................................................................
Q: .......................................................................................................................
R: .......................................................................................................................
[3 markah]
(ii) Nyatakan satu fungsi sel darah.
.................................................................................................................................
[1 markah]
(b) Terangkan fungsi Q dalam mengawal atur aras glukosa darah.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
Page 24
SPM 2013 (Struktur)

Rajah menunjukkan struktur kulit manusia dalam situasi P dan situasi Q.
(a) Namakan struktur R dan struktur S.

R: ........................................................................................................................
S: ........................................................................................................................
[2 markah]
(b) (i) Nyatakan satu fungsi tisu adipos.
.......................................................................................................................
[1 markah]
SPM 2014 (Struktur)
Rajah menunjukkan struktur suatu Amoeba sp.
(a)(i) Nyatakan peringkat organisasi bagi Amoeba sp.

.........................................................................................................................
[1 markah]
Page 25
(ii) Dengan menggunakan anak panah (
) padankan M kepada
strukturnya.
Vakuol mengecut
M
Nukleus
Sistem
-Terdiri daripada b................ organ yang bekerja secara bersepadu untuk
melakukan sesuatu fungsi khusus.
-Contoh: sistem integumen, sistem peredaran darah, sistem endokrin, sistem
limfa, sistem saraf, sistem pencernaan, sistem otot, sistem perkumuhan, sistem
rangka, sistem respirasi dan sistem pembiakan.
Organisasi sel dalam tumbuhan
Tisu
Terdapat dua jenis tisu iaitu:
-
Tisu m................... dan
Tisu k............
Tisu meristem
Bersaiz k.........., nukleus
Perbezaan
Ciri-ciri khusus
Tisu kekal
Bersaiz b...............
besar, sitoplasma padat,

tiada vakuol.
Tisu m............
Tidak/ belum berlaku
H.............. akar dan t............
pucuk
Tahap tisu
Tisu matang
Proses pembezaan
Sedang/ telah berlaku
Contoh
Tisu e................., tisu

a...... dan tisu
v......................
Page 26
Tisu kekal
EKsPerimen
APliKaSi
VaXiFlo
Terdapat 3 jenis tisu kekal iaitu:

-
Tisu Epidermis
Tisu Asas
Tisu Vaskular
CARA NAK INGAT!!!
Tisu Kekal
Epidermis
Asas
Vaskular
Kutikel
Tisu
parenkima
Xilem
Sel
pengawal
Tisu
kolenkima
Floem
Tisu
sklerenkima
Tisu kekal
Epidermis
Jenis tisu
K.............
Gambarajah
Struktur
Fungsi
Contoh
Lapisan berlilin
Mengurangkan
Atas
yg k.......... air
kehilangan
permukaan
air secara
daun
penyejatan,
melindungi
d......... drp
kecederaan
mekanikal
dan
menghalang
jangkitan
penyakit.
Page 27
Sel
Mempunyai
Mengawal
Sel
Pengawal
unjuran panjang
p...................
epidermis
(daun dan
(akar)
dan
d.........,
pembukaan
Sel
stoma
epidermis
akar)
akar.
P.............
Sel yg paling
Menyimpan
Semua
ringkas dan
k........... dan
o............
tidak khusus,
gula,
tumbuhan
dinding sel nipis,
memberi
vakuol besar.
sokongan
dan bentuk
kpd
tumbuhan
herba.
Asas
K.............
Dinding sel yg
Memberi
Tumbuhan
menebal secara
sokongan
herba,
tidak
batang
s....................
muda dan
petiol
S.............
Dinding sel
Sokongan
Tumbuhan
ditebalkan dgn
dan
matang.
seragam oleh
k.................
l............ dan tisu
mekanikal
mati
Vaskular
X.............
Salur xilem yg
Mengangkut
Akar,
memanjang dan
air dan
batang dan
bersambungan
g..........
daun.
antara satu
m........... dari
sama lain dr
akar ke
a........ ke daun,
bahagian-
tiada
bahagian
sitoplasma,
lain, memberi
dinding
sokongan
berl...........
dan kekuatan
mekanikal.
Page 28
F...........
Sel tiub t..........
Mengangkut
Akar,
yg tersusun
sebatian
batang dan
h........... ke
organik,
daun.
hujung utk
karbohidrat,
membentuk
asid amino
struktur tiub yg
dari daun ke
memanjang dan
bahagian
bersambungan
tumbuhan
lain.
SPM 2012
1(d) Rajah menunjukkan pembentukan salur xilem melalui proses X. Sel
tumbuhan tersebut telah mengalami proses pembezaan.
(i) Namakan proses X.

.................................................................................................................................
[1 markah]
(ii) Huraikan bagaimana salur xilem diadaptasi untuk mengangkut air dalam
tumbuhan.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[3 markah]
Page 29
Pengawalaturan persekitaran dalam

Maksud persekitaran dalam
1. Persekitaran dalam juga disebut Homeostasis iaitu p...................................
persekitaran dalam yg secara relatifnya tetap utk sel berfungsi dlm
keadaan optimum.
2. Faktor-faktor yang mempengaruhi persekitaran dalam :
Fizikal
- suhu, t................. darah dan tekanan o............... .
Kimia
- kandungan g............... dan gula serta nilai pH.
Page 30
BAB 3 PERGERAKAN BAHAN MERENTAS MEMBRAN PLASMA

3.1 Pergerakan Bahan Merentas Membran Plasma
- Model m.......... bendalir (MMB)
- Ingat di mana struktur Kepala Hidrofilik, Ekor Hidrofobik, Protein
Pembawa, Protein Liang, Dwilapisan Fosfolipid, Kolesterol dan
Glikoprotein.
Proses
Jenis
Definisi
Contoh
proses
R...............
Pasif
Ringkas
O.................
Proses pergerakan molekul g....... atau c........... dari
Gas O2
kawasan berkepekatan t........... ke kawasan
dan CO2
berkepekatan r.........
Air
Proses pergerakan molekul air dari kawasan
A.....
berkepekatan z..... terlarut r............ ke kawasan

berkepekatan zat t............... tinggi melalui membran
separa
telap.
Resapan
Proses pergerakan molekul bersaiz b........... dari
G..........,
B...............
kawasan berkepekatan t.......... ke kawasan
Asid
berkepekatan r.......... dengan bantuan protein
amino,
pembawa.
Asid
nukleik
Pengangkutan
Aktif
A............
Proses pergerakan molekul b........... atau berion
Ion Na+,
dari kawasan berkepekatan r........... ke kawasan
ion K+, ion
berkepekatan t......... dengan bantuan t............ ATP.
ClPage 31
UJI KEFAHAMAN ANDA!

1. Huraikan struktur membran plasma.
[3 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
2. Huraikan pergerakan bahan merentas membran plasma melalui
pengangkutan aktif.
[3 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
3. Bagaimana molekul-molekul berikut bergerak merentas membran plasma?
(a) Molekul larut lipid
(b) Asid amino
(c) Ion kalium
[3 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
SPM 2006 (Esei)
Membran plasma menyelaputi protoplasma sel. Secara keseluruhan membran
plasma mempamerkan sifat bendalir seolah-olah ia adalah satu lapisan minyak di
dalam sebikar air.
Apakah yang dimaksudkan dengan membran plasma mempamerkan sifat
bendalir?
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 32
SPM 2008 (Esei)

(b) Terangkan persamaan dan perbezaan antara resapan berbantu dan
pengangkutan aktif dalam pergerakan molekul merentasi membran sel.
[8 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
SPM 2010 (Struktur)
Rajah 2.1 dan Rajah 2.2 masing-masing menunjukkan pergerakan bahan X dan
Y merentasi membran plasma. Pergerakan X memerlukan tenaga tetapi
pergerakan Y tidak memerlukan tenaga.
Rajah 2.1
Rajah 2.2
(a) Terangkan proses yang terlibat dalam pergerakan X dan Y.

X: .............................................................................................................................
Y: .............................................................................................................................
[2 markah]
Page 33
(b)(i) Namakan satu contoh X dan Y

X: ...................................................................................................................
Y: ...................................................................................................................
[2 markah]
(ii) Huraikan pergerakan Y seperti ditunjukkan pada Rajah 2.2.
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
[2 markah]
3.2 Pergerakan Bahan Merentas Membran Plasma dalam Kehidupan Seharian
Jenis larutan
Definisi
Sel haiwan
Sel Tumbuhan
H.......tonik
Larutan yang
Air dari luar meresap
Air dari luar masuk ke
po=lo=rendah
berkepekatan
................ ke dalam
dalam sel menyebabkan
lebih .............
Sel darah merah
saiz ............. bertambah
berbanding
(SDM) menyebabkan dan sel menjadi
larutan
SDM semakin
bandingan
............ dan pecah
semakin s............
(h............)
I......tonik
Larutan yang
Pergerakan air
Pergerakan air keluar
iso=sama
berkepekatan
keluar masuk sel
masuk sel adalah sama.
......... dengan
adalah ............ .
Tiada perubahan pada
larutan
Tiada perubahan
Sel.
bandingan
pada SDM.
Larutan yang
Air dari dalam SDM
Air dari dalam Sel
Hi=high=tinggi berkepekatan
meresap ............ ke
meresap keluar ke
lebih ...........
persekitaran luar
persekitaran luar
berbanding
menyebabkan SDM
menyebabkan saiz
larutan
semakin kecil dan
............ & sitoplasma
bandingan
mengecut (k............). mengecut dan membran
H.........tonik
plasma menjauhi
dinding sel
(P....................)
Page 34
Kesan dan aplikasi osmosis dalam kehidupan seharian.

Fenomena
Keadaan kepekatan
Kesan keadaan tersebut
Tumbuhan
Kepekatan zat terlarut
Air dari luar m.............. masuk
akuatik
dalam sel lebih t...............
ke dalam sel secara o.............
berbanding luar sel.
dan sel tumbuhan menjadi

s.................
Penggunaan baja
Air meresap k................ sel
berlebihan
(air tanah) di luar sel lebih
secara o................. dan
t............. berbanding dalam
menyebabkan p....................../
sel.
flasid sel serta tumbuhan layu/

mati.
Penjerukkan ikan
Air meresap k........... daripada
(larutan garam) di luar sel
sel secara o.............. . Sel
ikan lebih t......... berbanding
menjadi k.............../dihidrasi
dalam sel ikan.
dan tidak sesuai untuk

pertumbuhan bakteria.
Kesannya makanan t.............
lama.
Penjerukkan
Air meresap k........... daripada
sayur
(larutan garam) di l.......... sel sel secara osmosis. Sel

sayur lebih tinggi bebanding
menjadi kontang/d............ dan
d............ sel.
tidak sesuai utk pertumbuhan

bakteria. Makanan tahan
lama.
Page 35
UJI KEFAHAMAN ANDA!

1. Apakah yang dimaksudkan dengan larutan hipotonik, hipertonik dan isotonik?
[3 markah]
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
2. Terangkan maksud istilah flasid dan segah dalam sel tumbuhan.
[2 markah]
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
3. Huraikan proses krenasi dalam sel haiwan.
[3 markah]
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
4. Apakah kesan penggunaan baja berlebihan terhadap tumbuhan?
Bagaimanakah kita boleh mengembalikan tumbuhan tersebut kepada keadaan
asalnya?
[2 markah]
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Page 36
SPM 2007 (Struktur)

Rajah 1 dan Rajah 2 menunjukkan dua jenis pergerakan yang berbeza bagi
bahan merentas membran plasma.
(a) Pada Rajah 1, label struktur- struktur berikut:

- Dwilapisan fosfolipid, dengan huruf J
- Protein pembawa, dengan huruf K
[2 markah]
(b) Nyatakan dua ciri dwilapisan fosfolipid

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[2 markah]
(c) Namakan proses pergerakan bahan merentasi membran plasma yang
ditunjukkan pada Rajah1 dan Rajah 2.
Proses pada Rajah 1
.............................................................................................................................
Proses pada Rajah 2
..............................................................................................................................
[2 markah]
Page 37
(d)(i) Molekul-molekul glukosa diangkut ke sel merentasi membran plasma

melalui proses yang ditunjukkan pada Rajah 1.Terangkan mengapa.
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
[2 markah]
(ii) Jika bahan pada Rajah 2.2 adalah ion-ion kalsium, huraikan bagaimana
ion-ion kalsium tersebut diangkut ke dalam sel.
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
[4 markah]
SPM 2008 (Esei)
(c) Rajah 6.2 dan Rajah 6.3 menunjukkan dua cara pengawetan ikan dan sayur.
Rajah 6.2
Rajah 6.3
Terangkan bagaimana bahan-bahan pengawet itu berkesan dalam pengawetan

setiap bahan makanan tersebut.
[8 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 38
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
SPM 2009 (Struktur)
(c) Seorang suri rumah bercadang untuk membuat kubis masin. Dia merendam
kubis itu ke dalam larutan garam pekat pada tempoh masa tertentu.
(i) Lukis rajah berlabel keadaan satu sel kubis itu selepas direndam dalam
larutan garam pekat itu.
[2 markah]
(ii) Apakah yang berlaku kepada sel di dalam larutan garam pekat itu?
Terangkan bagaimana ini berlaku.
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
[4 markah]
Page 39
SPM 2010 (Struktur)

(c) Rajah menunjukkan keadaan sel tumbuhan sebelum dan selepas direndam
dalam sejenis larutan.
Terangkan keadaan sel selepas direndam dalam larutan tersebut.

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[3 markah]
SPM 2011 (Struktur)
Rajah menunjukkan sel tumbuhan yang telah direndam dalam larutan sukrosa
30%.
(a)(i) Pada Rajah, labelkan X dan Y.
[2 markah]
(ii) Namakan larutan yang mengisi ruang antara dinding sel dan X.
Terangkan bagaimana larutan itu mengisi ruang tersebut.
Nama larutan: .................................................................................................
Penerangan: ...................................................................................................
[2 markah]
Page 40
(b) Sel tumbuhan dalam Rajah 2.1 telah mengalami plasmolisis.

Terangkan bagaimana ini berlaku.
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
[2 markah]
(c) Rajah 2.2 dan Rajah 2.3 menunjukkan keadaan dua pokok yang telah
diberi baja. Pokok pada Rajah 2.3 diberi baja secara berlebihan.
Rajah 2.2
Rajah 2.3
Terangkan keadaan pokok pada Rajah 2.3.

.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
[3 markah]
(d) Rajah 2.4 menunjukkan satu kaedah pengawetan sayur-sayuran.
Rajah 2.4
Page 41
Terangkan kaedah yang digunakan.

.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
[3 markah]
SPM 2012 (Struktur)
Rajah menunjukkan dua kawasan, R dan S, yang dipisahkan oleh satu membran
separa telap.
(a)(i) Berdasarkan Rajah 2.1, kawasan manakah yang hipotonik?

..............................................................................................................
[1 markah]
(ii) Beri satu sebab bagi jawapan dalam (a)(i).
..............................................................................................................
[1 markah]
(iii) Selepas 20 minit, keseimbangan antara kawasan R dan kawasan S
tercapai.
Lengkapkan Rajah untuk menunjukkan parkara berikut:
Bilangan molekul air dalam kedua-dua kawasan.
Aras larutan dalam kedua-dua kawasan.
Page 42
(iv) Namakan proses yang berlaku dalam (a)(iii).

................................................................................................................
[1 markah]
(b) Beberapa keeping kubis direndam dalam larutan garam yang pekat.
(i) Terangkan mengapa tindakan di atas dapat mengawet kubis itu untuk
jangka masa yang panjang.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
[2 markah]
(ii) Lengkapkan Rajah dengan melukis keadaan sel kubis itu selepas
proses pengawetan.
[2 markah]
(iii) Nyatakan keadaan sel kubis di (b)(ii).
.................................................................................................................
Page 43
(c) Seorang pemain badminton dinasihatkan meminum minuman isotonik

semasa pertandingan.
Berikan dua sebab.
1. .......................................................................................................................
2. .......................................................................................................................
[ 2 markah]
SPM 2014 (Struktur)
Rajah menunjukkan struktur suatu Amoeba sp.
(b)(i) Terangkan mengapa kandungan air di dalam M bertambah apabila Amoeba

sp. itu berada dalam air tawar.
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
[2 markah]
(ii) Terangkan peranan M dalam mengawal keseimbangan air di dalam
Amoeba sp.
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
[2 markah]
Page 44
(iii) Dalam satu aktiviti, seorang pelajar meletakkan Amoeba sp. itu dalam air laut.
Ramalkan apakah yang akan berlaku kepada Amoeba sp. itu.
Terangkan jawapan anda.
Ramalan: ...........................................................................................................
Penerangan:
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
[3 markah]
SPM 2014 (Esei)
Rajah 6.1 menunjukkan suatu tumbuhan dalam dua keadaan yang berbeza, M
dan N.
Keadaan M
Keadaan N
(a) Berdasarkan Rajah 6.1, terangkan apa yang berlaku kepada tumbuhan itu
dalam keadaan M.
[4 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
Page 45
(b) Terangkan satu kaedah yang membolehkan tumbuhan dalam keadaan M

menjadi seperti di dalam keadaan N.
[6 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
(b) Seorang murid menjalankan eksperimen untuk menyiasat peratusan sel
darah merah yang mengalami hemolisis apabila direndam ke dalam larutan
natrium klorida berlainan kepekatan.
Graf berikut menunjukkan keputusan eksperimen itu.
Berdasarkan kepada graf, terangkan apakah yang berlaku kepada sel darah
merah pada R dan S.
[10 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 46
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 47
BAB 4 KOMPOSISI KIMIA DALAM SEL

4.1 Komposisi kimia dalam sel
Unsur ialah bahan yang terdiri daripada s......... jenis atom sahaja dan
t......... boleh diuraikan kepada bahan yang lebih ringkas melalui tindak
balas kimia.
Terdapat lebih 25 unsur utama dan umumnya mempunyai karbon,
hidrogen, oksigen dan nitrogen.
Sebatian organik ialah sebatian kimia yang mengandungi unsur karbon
(C).
Unsur utama: Karbon (C), Hidrogen (H), Oksigen (O), Nitrogen(N)=CHONg
Unsur lain: Kalium (K), Klorin (Cl), Kalsium (Ca), Ferum (Fe),Magnesium
(Mg), Sulfur (S), Natrium (Na) dan Fosforus (P)
Kamal Cuba CaKap Fizik Memang SeNang Pass(lulus)
Unsur surih: Zink (Zn), Kobalt (Co), Mangan (Mn), Iodin (I), Selenium (Se),
Boron(B),Kromium(Cr), Molibdenum(Mb), Kuprum (Cu), Besi (Be), Fluorin
(F)
Fuhh! Zain Malik Cuba Cari Borang Coba Makan Ikan Selar Besar
4.2 Karbohidrat
Terdiri daripada 3 unsur iaitu Karbon (C), Hidrogen (H) dan Oksigen (O)
Hanya ingat CHO.
Terdapat tiga jenis iaitu monosakarida, disakarida dan polisakarida.
Mono=satu, di= dua dan poli= lebih daripada dua atau banyak.
Sakarida= bilangan gula
Contoh monosakarida ialah GlUkosa, GALAKtosa dan FRUktosa
(GUGALAKFRU).
GUGALAKFRU= GurU GALAK makan FRUit
Page 48
Contoh disakarida ialah MAltosa, SUKrosa dan LAKtosa (MASUKLAK).

MASUKLAK= MAn SUKa LAKsa
Contoh polisakarida ialah KAnji, GLIkogen dan SELulosa (KAGLISELU).
KAGLISELU= KAmi GeLI SELalu
Bagaimana pula nak ingat persamaan kondensasi dan hidrolisis
karbohidrat?
Monosakarida boleh membentuk disakarida melalui proses kondensasi
manakala disakarida boleh diuraikan kepada monosakarida melalui proses
hidrolisis.
Persamaan kondensasi monosakarida adalah seperti berikut:
1. GlUkosa + GlUkosa
MALtoSA + air
GurU GurU MALaySiA

2. Glukosa + Galaktosa
Laktosa + air
GurU GALAK LATihan

3. Glukosa + Fruktosa
Sukrosa + air
GurU FRee SoKmo

Kondensasi
4. GlUkosa
kondensasi
MALtoSA
Hidrolisis
Kanji
hidrolisis
# Nota:
Jika pertukaran dari molekul ringkas ke molekul kompleks= proses
kondensasi, manakala Jika pertukaran dari molekul kompleks ke molekul
ringkas= proses hidrolisis.
Page 49
4.3 Protein
Terdiri daripada Karbon, Hidrogen, Oksigen dan Nitrogen.
Ingatlah CHON!
Daripada perkataan protein jadilah PROTEiN
P=Protein
R=Ringkas=Asid amino
O=Organik (ada unsur C), Oksigen.
T=Tak perlu dan perlu (Asid amino perlu dan asid amino tak perlu)
E=Elektrik=Hidroelektrik (H)
N=Nitrogen
Terdapat empat struktur protein iaitu:
Primer = Pertama
SekunDer= keDua. Ada Dua jenis iaitu heliks- dan kepingan berlisu-
Tertier= keTiga
KuartErner= KeEmpat
Primer
Sekunder
Tertier
Kuarterner
Page 50
Persamaannya:
kondensasi
Asid amino+ Asid amino
Dipeptida + air
kondensasi
Dipeptida
Polipeptida + air
AADP
Agensi Anti-Dadah Pahang
SPM 2010 (Struktur)

Rajah menunjukkan dua peringkat organisasi di dalam struktur protein.
Peringkat organisasi dalam protein X: ....................................................................
Peringkat organisasi dalam protein Y: ....................................................................

(a) Dalam Rajah, namakan peringkatn organisasi di dalam struktur protein X dan
Y.
[2 markah]
(b) Huraikan struktur protein X.

...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
[2 markah]
Page 51
(c) Rajah menunjukkan bagaimana protein X diuraikan untuk membentuk hasil.
Terangkan bagaimana hasil-hasil dalam Rajah di atas dibentuk.

...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
[2 markah]
(d) Nyatakan mengapa protein haiwan adalah protein kelas pertama.
............................................................................................................................
[1 markah]
(e)
Sutera adalah suatu contoh protein. Pakaian sutera menjadi berkedut
apabila dibasuh menggunakan air panas pada suhu 650C.
(i) Terangkan pernyataan di atas.
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
[3 markah]
(ii) Berdasarkan pernyataan di atas, cadangkan dua cara untuk mengekalkan
kualiti pakaian sutera.
1. .....................................................................................................................
.....................................................................................................................
2. .....................................................................................................................
.....................................................................................................................
[2 markah]
Page 52
4.4
Lipid
Mengandungi CHO.
Terdapat lima jenis lipid iaitu Lemak, Minyak, Lilin, Fosfolipid dan Steroid.
Fuyoo! Lembu Suka Main
Lumpur.
Perbezaan antara Lemak Tepu (LT) dengan Lemak Tak Tepu:

LT
Perbezaan
LTT
T.............
Kehadiran ikatan
A........
ganda dua antara

atom-atom karbon
dalam asid lemak
Tidak b.........
Keupayaan bertindak
Boleh
dengan satu atom

hidrogen tambahan
Keadaan dalam suhu
bilik
Aras kolesterol
Sumber lemak ............
contoh
Sumber minyak
seperti mentegadan
daripada ..................
minyak sapi
seperti minyak masak,

minyak jagung dan
soya.
Page 53
SPM 2013 (Struktur)

Rajah menunjukkan pembentukan trigliserida.
(a)(i) Namakan P dan Q.
P: ...................................................................................................................
Q: ...................................................................................................................
[2 markah]
(ii) Dalam jadual, nyatakan bilangan molekul bagi P dan Q.
Jenis molekul
Bilangan molekul
P
Q
[2 markah]
(b)(i) Namakan proses X.
........................................................................................................................
[1 markah]
(ii) Terangkan proses X.
......................................................................................................................
.......................................................................................................................
[2 markah]
(c) Trigliserida adalah sejenis lipid.
Nyatakan satu fungsi trigliserida dalam manusia.
............................................................................................................................
[1 markah]
4.5
Enzim
Definisi:
Enzim ialah p................ yang bertindak sebagai m................ organik utk
mempercepatkan tindak balas biokimia dlm sel.
Ciri-ciri enzim iaitu:
Cepat, tidak Musnah selepas tx, kuantiti Kecil, Kofaktor, Berbalik, Spesifik,
Sensitif terhadap perubahan Suhu, Sensitif pada perubahan pH, Perencat.
Page 54
Cara nak ingat!!

Cikgu Minah Kata Kena Balik Solat Sunat Pagi Petang
Mekanisme tindakan enzim:

Hipotesis mangga dan kunci
Mangga= Enzim
Enzim + Substrat
Kunci= Substrat
Kompleks enzim-substrat
molekul enzim +
molekul hasil tindak balas

Terdapat empat faktor yang mempengaruhi tindakan enzim:
1. Suhu
2. pH
3. Kepekatan Enzim
4. Kepekatan Substrat
Susu Pekat Enak Sekali
Suhu
pH
Semakin bertambah suhu, semakin bertambah kadar tindak

balas.
tindakan enzim paling optimum pada suhu 37oC
Tindakan optimum enzim pepsin pada pH 2, Enzim Amilase pH
7, Enzim Tripsin pH 12
Semakin bertambah kepekatan enzim, semakin bertambah
Kepekatan Enzim
Kepekatan Substrat
kadar tindak balas.

sehingga dihadkan oleh faktor pengehad iaitu kepekatan
substrat.
Semakin bertambah kepekatan substrat, semakin
bertambah kadar tindak balas.
sehingga dihadkan oleh faktor pengehad iaitu kepekatan
enzim.
Page 55
Kegunaan Enzim dlm kehidupan harian dan Industri.

Enzim
Selulase
Kegunaan 1
Kegunaan 2
Kegunaan 3
Mengekstrak kulit
tumbuhan
Protease
Melembutkan daging/
Menanggalkan
Menanggalkan
bulu pada kulit
kotoran berasaskan
daging
Lipase
Menanggalkan kotoran
lemak dan minyak.
Zimase
Penapaian yis utk
Membuat doh
menghasilkan wain
untuk
menghasilkan
roti
SPM 2005 (Struktur)

(c)
Enzim banyak digunakan dalam kehidupan seharian dan dalam industri.
Terangkan bagaimana enzim bertindak dalam:
(i) memudahkan kerja memasak daging.
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
[2 markah]
(ii) mengekstrak agar-agar daripada rumpai laut.
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
[3 markah]
Page 56
(d) Rajah 4.2 menunjukkan struktur satu enzim dan substrat W, substrat X dan
substrat Y.
Berdasarkan Rajah di atas, lengkapkan rajah skema di bawah bagi

menunjukkan mekanisme tindakan enzim ke atas substrat yang sesuai.
[2 markah]
Page 57
SPM 2006 (Struktur)

(iii) Rajah menunjukkan suatu mekanisme tindakan enzim.
Lukiskan rajah dalam petak III dan IV yang disediakan dalam Rajah di bawah
untuk melengkapkan mekanisme tindakan enzim tersebut.
(c) Dalam suatu proses penyediaan makanan, seorang suri rumah telah
melakukan langkah-langkah berikut:
Langkah 1: Perap kepingan daging dengan hirisan buah betik muda dalam
sebuah besen.
Langkah 2: Rendam besen itu ke dalam bekas berisi air pada suhu 40 0C selama
30 minit seperti dalam Rajah di bawah.
Terangkan mengapa suri rumah itu melakukan Langkah 1 dan Langkah 2.

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[4 markah]
Page 58
BAB 5 PEMBAHAGIAN SEL

5.1 Mitosis
Keperluan pembahagian sel dalam organisma hidup
- Apabila kulit tercedera, pem................. sel membantu menyembuhkan
kecederaan.
- Sel rambut baharu t............. menggantikan rambut yang gugur dan kuku
baharu terbentuk untuk menggantikan kuku yang patah.
Peringkat pembahagian sel dibahagikan kepada dua peringkat iaitu:
- Pembahagian n.............. .
- Pembahagian s...................... .
Kepentingan mitosis
- Menambahkan b.............. dan s......... sel.
- Mengekalkan sifat d............ induk kepada anak.
- Membaiki tisu yang r........... dengan tisu yang baharu.
Kitar sel
- Ialah suatu tempoh bermulanya peringkat sel baharu dihasilkan
sehinggalah peringkat sel tersebut selesai memb........... dan menghasilkan
d..... sel anak.
- Dibahagikan kepada fasa i............... dan fasa m............... atau fasa M.
- Fasa mitosis dibahagikan kpd pembahagian n.............. atau mitosis dan
pembahagian s.................... atau sitokinesis.
Fasa-fasa dalam kitar sel
Interfasa (I)
Profasa(P)
Metafasa(M)
Anafasa(A)
Page 59
Telofasa(T)
Sitokinesis (S)
I Pak MAT Sudin

Fasa
Gambar rajah
Perlakuan kromosom
Peringkat G1-Pertumbuhan aktif,
I................
p............. disintesis, kromosom tidak

jelas kelihatan (kromatin).
Peringkat S- S............... DNA yang
menjalani proses r...................
(mengganda) membentuk kromatid
kembar.
Peringkat G2-Protein dan enzim
diperlukan. Tenaga dikumpulkan.
Kromosom p............ dan berpilin.
P..............
Kromosom lebih t.......... dan pendek.

Kedua-dua kromatid bercantum
pada s................. .
Kromosom tersusun pada sentromer

M..............
di satah k........................... .
Kromosom t................. pada

A..............
sentromer dan b............... ke kutub

bertentangan.
Page 60
Kromosom membentuk bebenang

T...............
halus k............... semula. Kromosom
dan
kurang jelas kelihatan.
S..............
Pembahagian s................... berlaku

sebaik sahaja nukleus terbentuk
iaitu pada akhir telofasa.
Kepentingan pembahagian sel yang terkawal

Membolehkan sel anak memperoleh jumlah k.................. dan kandungan
g................ yg seiras seperti induknya.
Kesan pembahagian sel yang tidak terkawal
Sel membahagi secara mitosis berulang kali secara tidak terkawal boleh
menyebabkan sel k............. .
Pembentukan sel kanser ini menghasilkan t............ .
Aplikasi pengetahuan mengenai mitosis dalam pengklonan.
Pengklonan ialah proses penghasilan k........ atau organisma yang seiras
dengan organisma induk melalui pembiakan a.......... .
Aplikasi daripada pengklonan ialah k........... tisu.
Kultur tisu ialah teknik pengkulturan cebisan t....... organisma hidup dalam
larutan medium kultur s.......... yang mengandungi n......... dan hormon
pertumbuhan.
Tumbuhan boleh dikultur secara a.......... dengan menggunakan cebisan
tisu kecil yang disebut e........... .
E............. yg telah disterilkan dimasukkan ke dalam medium kultur yang
membahagi secara m............ membentuk k..........., iaitu sekumpulan tisu
yg belum membeza.
Page 61
Sel dalam kalus membesar menjadi e.......... dan seterusnya menjadi anak
tumbuhan sebelum dipindahkan ke tanah.
Pengklonan pada haiwan melibatkan pemindahan n.......... daripada sel
soma ke dalam o.......... atau sel embrio tanpa n.............. . Contohnya,
Dolly.
5.2 Meiosis
Meiosis I dan Meiosis II
Pak MAT I dan Pak MAT II

Fasa
Gambar rajah
Penerangan
Kromosom menjadi padat.
P.............. I
Kromosom m.............., menebal dan

jelas kelihatan. Kromosom
membentuk b............ melalui proses
sinapsis. Proses p............ silang
berlaku di k............. .
Kromosom h.............. tersusun di
M.............. I
satah khatulistiwa. Sentromer tidak

membahagi.
A.............. I
Gentian gelendong m................. dan

menarik setiap kromosom homolog.
Kromosom h................. berpisah
daripada pasangan homolognya dan
b................. ke kutub bertentangan.
Page 62
Gentian g................... menghilang.

T............... I
Nukleolus muncul semula dan

membran n............... terbentuk. D.....
sel anak terhasil.
P............. II
Gentian g................. mula terbentuk.

Nukleolus dan membran plasma
h.............. .
M............. II
Kromosom t................. secara rawak

pada satah khatulistiwa. Setiap
kromatid terikat kepada gentian
g................. pada sentromer.
A............. II
Sentromer k............... kembar

membahagi. Setiap kromatid kembar
b............... dan bergerak ke kutub
sel bertentangan dengan didahului
oleh s................... .
T.............. II
Gentian gelendong h............ .

Membran plasma dan nukleolus
m............ semula. E............ sel anak
terhasil dengan setiap sel anak
mengandungi s............. daripada
kromosom induk. Sel haploid ini
akan membesar menjadi g........... .
Page 63
Perbandingan antara meiosis dan mitosis

Meiosis
Persamaan
Mitosis
Meiosis
Perbezaan
Mitosis
Tempat berlaku
Bilangan pembahagian
Bilangan sel anak terhasil
Bilangan kromosom sel
anak terhasil
Pindah silang
Kandungan genetik
Sinapsis kromosom
homolog
Peranan
Page 64
SPM 2005 (Struktur)

Rajah menunjukkan sel P dan sel Q yang sedang mengalami pembahagian sel.
(a)(i) Namakan struktur-struktur yang berlabel K dan L.

K: ..................................................................................................................
L: ..................................................................................................................
[2 markah]
(ii) Nyatakan fasa pembahagian sel P dan sel Q.
Sel P: ...........................................................................................................
Sel Q: ..........................................................................................................
[2 markah]
(b) Sel P mengalami pembahagian sebanyak tiga kali berturut-turut.
Berapakah bilangan sel anak yang terhasil?
............................................................................................................................
[1 markah]
(c)(i) Sel Q mengalami pembahagian nukleus pertama dan menghasilkan dua
sel.
Lengkapkan rajah untuk menunjukkan kromosom dalam satu daripada dua
sel yang terhasil.
Page 65
[1 markah]
(ii) Namakan satu organ di mana sel didapati.
......................................................................................................................
[1 markah]
(iii) Bilangan kromosom dalam satu sel soma lalat ialah 12.
Nyatakan bilangan kromosom yang terdapat dalam sel anak yang
dihasilkan di akhir jenis pembahagian sel seperti yang ditunjukkan oleh
Q.
.....................................................................................................................
[1 markah]
(d) Kanser ialah penyakit yang menyebabkan pertumbuhan tisu tidak terkawal.
Radioterapi adalah satu kaedah rawatan penyakit kanser yang menggunakan
sinaran radioaktif.
Terangkan bagaimana rawatan ini menyekat pertumbuhan sel kanser.
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
[2 markah]
(e) Seorang pengusaha kelapa sawit ingin menghasilkan pokok kelapa sawit
yang banyak dalam masa yang singkat.
Nyatakan teknik yang terbaik yang boleh digunakan oleh pengusaha itu dan
satu masalah yang perlu diambil kira dalam menggunakan teknik tersebut.
Page 66
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
[2 markah]
SPM 2007 (Struktur)
Rajah menunjukkan tiga peringkat mitosis, P, Q dan R, dalam sel haiwan.
(a) Namakan peringkat P, Q dan R dalam ruang yang disediakan dalam Rajah di
atas.
[3 markah]
(b) Terangkan apa yang berlaku pada peringkat Q.
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
[3 markah]
(c) Nyatakan perlakuan kromosom pada peringkat berikut:
Peringkat P: ......................................................................................................
Peringkat R: .....................................................................................................
[2 markah]
(d) Terangkan kepentingan mitosis dalam proses pengklonan pokok orkid.
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
[3 markah]
Page 67
(e) Rajah menunjukkan suatu sel pada peringkat P. Pada peringkat seterusnya,
didapati kromososm M tidak berpisah.
Lengkapkan rajah kedua-dua sel anak yang akan terbentuk pada ruang yang
disediakan di bawah.
Sel anak 1
Sel anak 2
[2 markah]
Page 68
SPM 2008(Struktur)
Rajah menunjukkan sebahagian daripada peringkat pembahagian sel secara
meiosis dalam satu sel haiwan.
Perlakuan kromosom di peringkat S tidak ditunjukkan.
(a) Namakan struktur berlabel X.

............................................................................................................................
[1 markah]
Page 69
(b)(i) Dalam Rajah di atas, lengkapkan rajah diperingkat S untuk menunjukkan

perlakuan kromosom.
[1 markah]
(ii) Nyatakan satu perubahan yang berlaku di peringkat S.
.........................................................................................................................
[1 markah]
(c) Rajah di bawah menunjukkan proses Y yang berlaku di peringkat P.
Permulaan proses Y
Akhir proses Y
(i) Dalam Rajah di atas, lukis rajah yang menunjukkan rupa kromosom di akhir
proses Y.
[1 markah]
(ii) Namakan proses Y.
........................................................................................................................
[1 markah]
(iii) Nyatakan satu kepentingan pross Y kepada semua organisma.
..........................................................................................................................
[1 markah]
(d) Rajah di bawah menunjukkan sel-sel kulit. Sel- sel X adalah sel kanser yang
terbentuk selepas sel-sel normal terdedah kepada faktor W.
Page 70
(i) Berikan dua contoh faktor W.

1.......................................................................................................................
2.......................................................................................................................
[2 markah]
(ii) Terangkan pembentukan sel X.
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
[2 markah]
(iii) Nyatakan dua cara untuk mengelakkan perkembangan sel X.
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
[2 markah]
SPM 2009 (Kertas 2)
Rajah menunjukkan proses pembentukan sel R.
(a)(i) Nyatakan bilangan kromosom dalam sel P dan sel Q.

P: .............................................................................................................................
Q: ...........................................................................................................................
[2 markah]
Page 71
(ii) Terangkan apa yang berlaku yang menyebabkan perbezaan bilangan

kromosom antara sel P dan sel Q.
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
[2 markah]
(b)(i) Dalam organ manakah sel R terbentuk?
........................................................................................................................
[1 markah]
(ii) Namakan proses pembentukan sel R.
........................................................................................................................
[1 markah]
SPM 2010 (Struktur)
Rajah menunjukkan peringkat-peringkat yang berbeza dalam suatu pembahagian
sel.
(a)(i) Namakan jenis pembahagian sel itu.

........................................................................................................................
[1 markah]
(ii) Susun peringkat-peringkat pembahagian sel itu mengikut urutan yang betul.
[1 markah]
(b)(i) Terangkan perlakuan kromosom dalam peringkat R.
........................................................................................................................
........................................................................................................................
[2 markah]
Page 72
(ii) Nyatakan satu kepentingan perlakuan kromosom dalam (b)(i).

.......................................................................................................................
[1 markah]
SPM 2012 (Struktur)
Rajah 3 menunjukkan sel P dan sel Q mengalami 2 jenis pembahagian sel yang
berlainan.
Sel P
Sel Q
(a) Lengkapkan jadual di bawah dengan mengisi aspek-aspek berikut bagi sel P
dan sel Q.
Aspek
Sel P
Sel Q
Jenis pembahagian sel

Peringkat pembahagian sel
Perlakuan kromosom
Page 73
SPM 2013 (Struktur)

Rajah menunjukkan sebuah ladang yang ditanam dengan pokok-pokok daripada
spesies yang sama dalam dua plot yang berbeza, P dan Q.
Ladang itu telah dijangkiti suatu penyakit. Semua pokok dalam plot P mati tetapi
hanya sedikit pokok dalam plot Q yang mati akibat jangkitan itu.
Terangkan mengapa semua pokok dalam plot P mati.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[3 markah]
SPM 2014 (Struktur)
Rajah menunjukkan suatu peringkat meiosis dalam sel haiwan.
(a)(i) Namakan peringkat itu.

........................................................................................................................
[1 markah]
Page 74
(ii) Huraikan perlakuan kromosom semasa peringkat itu.

........................................................................................................................
.........................................................................................................................
[2 markah]
(b) Terangkan kepentingan proses L.
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
[2 markah]
(c)(i) Namakan struktur K.
.........................................................................................................................
[1 markah]
(ii) Apakah yang berlaku kepada gamet terbentuk jika struktur K gagal
berfungsi dalam proses pembentukan gamet?
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
[3 markah]
Page 75
BAB 6 NUTRISI
6.1 jenis-jenis nutrisi
Dibahagikan kepada d..... jenis iaitu a....trof dan h........trof.
auto = sendiri
hetero =yang lain
trof =makan
A.....trof dibahagikan pula kepada d..... iaitu f......sintesis dan k......sintesis.
foto =cahaya
kemo =kimia
sintesis =bina
H.........trof pula dibahagikan kepada t...... kategori iaitu h...............,

s..........isme dan p..........isme.
holo =zoon= haiwan
saprofit =mati/reput
parasit =perosak
tisme =cara
Jenis-jenis
nutrisi
A................
F.....sintesis
K.....sintesis
H...................
H.....zoik
S............isme
P............isme
SPM 2006 (Esei)

Rajah menunjukkan tiga organisma P, Q dan R.
(a)(i) Huraikan jenis nutrisi pada P dan Q.
[4 markah]
Page 76
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
6.2 Gizi Seimbang
Kandungan nutrien yang mengandungi t........ kelas makanan pada kuantiti
yang b........ pada masa yang b......... .
Nilai tenaga makanan = 4.2x j....... air x peningkatan s...... air
J........ makanan
Faktor-faktor yang mempengaruhi keperluan tenaga harian ialah umur,
jantina, berat badan, dan jenis pekerjaan.
Vitamin dibahagikan kepada d..... iaitu vitamin larut l......... (VLL) dan
vitamin larut a..... (VLA).
Contoh VLL ialah Vitamin A, D, E, dan K, contoh VLA ialah vitamin B dan
C.
Vitamin larut air
Sumber Makanan
Fungsi dalam badan
B1
B2
B3
B5
Page 77
B6
B12
Vitamin Larut
Sumber makanan
Fungsi dalam badan
lemak
A
Page 78
Mineral dibahagikan kepada d..... iaitu m........nutrien dan m..........nutrien.
makro =besar
Makronutrien
mikro =kecil
nutrien =makanan
Sumber makanan
Fungsi
Sumber makanan
Fungsi
Kalsium
Magnesium
Fosforus
Natrium
Kalium
Mikronutrien
Besi
Florin
Page 79
6.3 Malnutrisi
Mal =lebih atau kurang
Gizi
K.....................
Berlebihan
Obesiti
Kekurangan
Lesu dan tidak bertenaga
Diabetis m..............
Penyakit k...........................
Protein
G.......
K................. dan marasmus
Kegagalan g........ dan h.......

A....... urik berlebihan dalam
darah
Vitamin C
Pembentukan k.............. yang

lemah menyebabkan s...........
(gusi berdarah)
Ferum
A........ (kurang darah merah)
Vitamin D,
R...........
Kalsium dan
O.............................
fosforus
L.............
O............
Lesu dan tidak bertenaga
Penyakit kardiovaskular
SPM 2006 (Esei)

(b) Sembelit, rabun malam dan anemia adalah tiga masalah kesihatan.
Nyatakan punca dan cadangkan cara untuk mengatasi setiap masalah
kesihatan itu dari aspek nutrisi.
[6 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 80
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
SPM 2008 (Esei)
(a)(ii) Malnutrisi adalah keadaan yang timbul akibat gizi yang tidak seimbang di
mana ada nutrien tertentu yang kurang, berlebihan atau dalam nisbah
yang salah.
Terangkan kesan kepada seseorang kanak-kanak yang diberi mana-mana
dua nutrien makanan dalam amaun yang tidak mengcukupi untuk satu
tempoh masa yang panjang.
[6 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
6.4 Pencernaan Makanan
Pencernaan di dalam mulut;
a.............
maltose (Kami Anak Malaysia)
K......... + air
Pencernaan di dalam perut;
p..........
P.................... (Parti Progresif Penduduk)
Protein + air
renin
Kaseinogen
K............ (Kelas Rancangan Khas)

Page 81
Pencernaan di dalam usus kecil;
amilase
M.............. (KAM)
Kanji + air
tripsin
Peptida (Polis Tangkap Pencuri)
P..................... +air
l...............
Gliserol + lemak (Lantai Licin Geli Lah)
Lipid + air
e...............
Asid amino (PEA)
Peptida + air
m..............
G.............. (Malaysia Medical Group)
Maltosa +air
s.............
S............. + air
Glukosa + fruktosa (Sport Science Group Fun)
l............
Laktosa + air
Glukosa + G..................(Lebih Lebih Gila Gila)
Rumusan :
Kelas Makanan
Mulut
Karbohidrat
Kanji
Perut
Usus kecil
Kanji
Maltosa
Sukrosa
Laktosa
Protein
Lipid
Protein
Polipeptida
Kaseinogen
Dipeptida
Lipid
Page 82
Gizi seimbang berdasarkan piramid makanan.

Aras
1
2
Kelas makanan
Karbohidrat
Fungsi
Kekurangan
Membekalkan
Lesu,
tenaga
keletihan
Vitamin, Mineral
Kekalkan kesihatan
Vit. A-
dan Serat
Metabolisme dalam
mencegah
badan.
rabun
Berlebihan
O.............
m............
Vit. Cmencegah
s...........
3
Protein
Membina sel-sel
baru.
Marasmus.
G......
K....................
Kegagalan
Menggantikan sel
g..........
mati.
Pertumbuhan.
4
Lipid, Gula,
Membekalkan
Garam
tenaga yang lebih

tinggi.
Keletihan
O..............
Penyakit
kardiovaskular
Page 83
Sistem Pencernaan Ruminan dan Rodensia.

Terdapat e............ ruang perut iaitu:
R.........., Retikulum, O..............., Abomasom (RROA)
Rumah Rosak Ombak Air

Perbandingan antara salur alimentari Ruminan dan Rodensia:
(SPM 2006, Esei)
Ruminan
Persamaan
Rodensia
Kedua-dua salur alimentari mempunyai b............... atau protozoa untuk

menghidrolisis s................ .
Perbezaan
Mempunyai ..... ruang
Bilangan Perut
perut
Mempunyai .... ruang

perut
Di mana berlakunya pencernaan s................

K......... dan pendek
Saiz Sekum
Besar dan p...........
Sekum adalah tempat b.............. menghidrolisis selulosa.

D..... kali
Bilangan makanan
S..........
dihantar melalui ruang

perut
Untuk mencernakan makanan dengan cara meningkatkan kecekapan
tindak balas s................ .
R............ dan
retikulum
Dimana bakteria dan
S..........
protozoa banyak
dijumpai
Bakteria merembeskan s........ untuk menghidrolisis selulosa kepada

glukosa.
Lembu, kambing,
Contoh
Arnab, tikus, tupai
kerbau
Page 84
SPM 2006 (Struktur)

Rajah menunjukkan sistem pencernaan manusia.
Struktur Q pada Rajah di atas terlibat dalam pencernaan lemak.

(i) Namakan struktur Q.
.............................................................................................................................
[1 markah]
(ii) Namakan enzim yang mencernakan lemak dalam Q.
...............................................................................................................................
[1 markah]
(b)(i) Terangkan bagaimana kanji dicerna dalam duodenum.
........................................................................................................................
........................................................................................................................
[2 markah]
(ii) Seorang pelajar makan terlalu banyak buah limau.
Terangkan kesan memakan terlalu banyak buah limau ke atas pencernaan
kanji dalam duodenum.
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
[2 markah]
Page 85
SPM 2010 (Esei)

Rajah menunjukkan sistem pencernaan dan organ-organ berkaitan pencernaan.
Terangkan bagaimana ikan kukus dicernakan di bahagian R, S dan T di dalam

sistem itu.
[10 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 86
SPM 2011(Struktur)
(c) Rajah menunjukkan pergerakan bolus makanan dalam esofagus.
Terangkan bagaimana bolus makanan bergerak turun dari esofagus ke perut.

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
[3 markah]
(d) Nyatakan fungsi renin, pepsin dan asid hidroklorik dalam perut.
Fungsi
Renin
Pepsin
Asid hidroklorik
[3 markah]
Page 87
SPM 2013 (Esei)

(b) Rajah menunjukkan piramid makanan.
Terangkan kepentingan makanan bagi setiap aras dalam piramid makanan.

[10 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 88
6.5 Penyerapan dan Asimilasi hasil pencernaan Makanan.

Struktur vilus
Penyerapan makanan tercerna

Melibatkan kedua-dua proses peresapan dan p....................... a.........
Pada mulanya, molekul-molekul g.................., a........ a.............,
v.................... dan m................... larut air meresap ke dalam sel
e....................... dan diserap ke dalam k.................... d....................
G.................... dan asid lemak meresap masuk ke dalam sel
e........................ dan bergabung membentuk titisan halus l............ yang
kemudiannya meresap masuk ke dalam l....................
V..................... larut lemak juga meresap ke dalam l.................... untuk
diangkut bersama lipid.
Lakteal-lakteal bergabung membentuk salur l............. yang lebih besar
dalam rangkaian sistem .......................
Kapilari-kapilari darah yang membawa n................ larut air bergabung
membentuk v.......... portal h.............. yang membawa darah ke h..........
Dari hati, nutrien diasimilasikan dan diangkut ke semua sel b.............
Asimilasi makanan tercerna
Sebahagian hasil pencernaan dibawa terus ke h............. untuk diproses
atau diasimilasi.
Asimilasi berlaku dalam s...... yang mana nutrien digunakan untuk
membentuk sebatian kompleks atau komponen struktur.
Page 89
Kebanyakan g................ ditukar menjadi gli.............. dan disimpan di

dalam hati.
Apabila paras gula darah men............ dan badan memerlukan tenaga,
gli............... simpanan ditukarkan semula kepada g.................
Apabila g................... tiba di sel, g.................... dioksidakan untuk
membebaskan t.............. melalui r....................... sel.
Apabila simpanan gli................ di dalam hati menjadi penuh, g....................
berlebihan ditukarkan menjadi l..................
Hati mensintesiskan p................. plasma dengan menggunakan a.............
a................
Asid amino yang memasuki sel digunakan untuk mensintesiskan
pro..................... baru dan memperbaiki t........... yang rosak
Ia juga bertindak sebagai unit asas untuk sintesis e................ dan
hor...........
Asid amino yang berlebihan tidak boleh disimpan dalam badan dan
diuraikan oleh h........... melalui proses pend...................... yang
menghasilkan u............
L............... seperti lemak merupakan sumber tenaga utama badan.
Lipid ber.................... disimpan dalm t............. a......................
Beberapa lipid lain seperti f..................... dan ko..................... merupakan
komponen m................ p......................
Ringkasan proses penyerapan dan asimilasi makanan tercerna.
Hasil makanan
Hormon/
tercerna
enzim/ proses
Ditukarkan kpd
Tempat diproses
dan ke mana?
terlibat
Glukosa berlebihan
Insulin
Glukosa berkurangan
Glukagon
Glikogen
Dari Hati ke sel

badan melalui
Respirasi sel
Asid Amino
pendeaminaan
Urea
Hati
Meresap ke sel
Lakteal
Tisu Adipos
berlebihan
Lemak dan Gliserol
Page 90
Vitamin larut lemak
epitelium utk
Sistem limfa
bergabung
membentuk
titisan halus
lipid
SPM 2009 (Esei)

Rajah menunjukkan laluan molekul lemak melalui suatu sistem.
Pundi hempedu, pankreas dan usus kecil adalah struktur-struktur yang terlibat
dalam memproses molekul lemak.
Terangkan proses-proses yang berlaku kepada molekul lemak sehingga boleh
digunakan oleh sel-sel badan.
[10 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 91
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
6.6 Pembentukan tinja dan penyahtinjaan

Selepas penyerapan n................. selesai berlaku di dalam usus kecil,
kandungan usus bergerak masuk ke dalam k..............
Kandungan usus adalah a......., bahan makanan t.......... dicernakan dan
s...............
Sebahagian besar s............. itu ialah sel............. dinding sel tumbuhan.
Bahan-bahan tidak tercerna ini bergerak dengan sangat p.................
melalui k................ dengan dibantu oleh pe.......................
Penyerapan semula a....... daripada sisa-baki dalam k............ itu akan
menghasilkan t........... iaitu sisa separa p.............
T............ juga mengandungi sel-sel mati yang tersingkir daripada lapisan
sebelah dalam u.............., bahan b................... seperti pigmen
h.................. dan bahan-bahan bertoksik yang perlu disingkirkan daripada
badan.
K................ juga merupakan habitat satu populasi besar b.................
Mikroorganisma berfaedah ini memainkan peranan yang penting untuk
mengekalkan persekitaran yang s.............. dalam salur a........................
Dinding k............... merembes m.............. yang melekatkan t............
berada di dalam k............. selama 12 hingga ....... jam sebelum bergerak
masuk ke dalam re............ untuk disimpan buat sementara waktu.
Apabila t................ mula berkumpul, t.................... di dalam rectum
meningkat dan ini menyebabkan keinginan untuk menyingkirkan t...........
daripada badan.
Page 92
Penyingkiran t.............. disebut p................................... yang dikawal oleh

otot-otot di sekeliling d.............
Masalah-masalah yang berkaitan dengan penyahtinjaan
Sembelit
Hemoroid
Kanser kolon
SPM 2008 (Esei)
Selepas penyerapan nutrien dalam usus kecil, bahan-bahan yang tidak tercerna
dalam usus besar akan membentuk tinja.
Terangkan pembentukan tinja dalam manusia.
[4 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
6.7 Menilai Tabiat Pemakanan
Masalah kesihatan yang berkaitan dengan tabiat pemakanan
Penyakit
Punca terjadinya penyakit
Kesan penyakit
Cara
mengatasinya?
Gastritis
Tidak m.......... pada

masanya.
Pengambilan a.............
yang berlebihan.
T...............
Jus gastrik
bertindak terhadap
lapisan e................
perut
Ubah tabiat dan

gaya hidup
Mengambil ubat
antasid
U........... gastrik
Pengambilan aspirin
atau ubat tahan sakit.
Obesiti
Pengambilan makanan
yang mengandungi
Penyakit
kardiovaskular.
Lakukan
s............ secara
Page 93
l......... dan karbohidrat

yang berlebihan
Tekanan d...........
tinggi.
berkala.
Kurangkan
D...............
makanan
berlemak
Anoreksia
Mengelak untuk makan
nervosa
kerana takut gemuk
Gangguan
Kaunseling dan
psikologi dan maut.

Kurus kering
Bulimia
Makan secara banyak

pada masa s..............
badan
Mencederakan
Kaunseling
salur alimentari.
dan memuntahkan
Cirit birit
semula.
Ketidakseimbangan
Memakan laksatif.
pemulihan jisim
ion m.......... dalam

darah.
Penyakit
kardiovaskular
Kerosakan g..........
SPM 2008 (Esei)

Jadual menunjukkan makanan yang diambil oleh seorang budak lelaki berumur
15 tahun dalam menu hariannya. Keperluan tenaga harian budak itu ialah 12500
kJ.
Jenis makanan
Kuantitit yang diambil/g
Kandungan tenaga/ kJ
Nasi
400
1600
Kentang goreng
500
1000
Kari ayam
300
300
Telur rebus
150
630
Mentega
50
3000
Susu
280
300
Sosej
300
500
Sardin
150
900
Page 94
(i) Berdasarkan jadual di atas, nyatakan nilai tenaga yang terkandung dalam
pemakanan hariannya. Adakah pengambilan makanan itu memenuhi
keperluan tenaga hariannya?
[2 markah]
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
(ii) Budak lelaki ini mengambil menu ini secara berterusan dalam jangka masa
yang panjang.
Terangkan akibatnya terhadap kesihatan budak lelaki ini.
[8 markah]
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Page 95
SPM 2009 (Esei)

(b) Rajah 9.2, 9.3 dan 9.4 menunjukkan keadaan fizikal tiga orang, yang
berkaitan dengan tabiat makan mereka.
Rajah 9.3
Rajah 9.4
Terangkan hubungan antara tabiat makan dengan keadaan fizikal setiap individu
itu.
[10 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 96
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
SPM 2010 (Esei)
(b) Rajah menunjukkan tiga jenis makanan.
Terangkan kesan jangka masa panjang pengambilan makanan-makanan yang

berlebihan ke atas kesihatan individu.
[10 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 97
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
SPM 2014 (Esei)
(a) Maklumat berikut ialah berkaitan tabiat makan bagi individu U dan individu W.
Individu U
Makan tidak mengikut masa yang menyebabkan perut selalu kosong
Individu W
Makan dengan banyak dalam masa yang singkat diikuti dengan
memuntahkannya semula secara sengaja setiap kali selepas makan.
(a) Terangkan bagaimana tabiat makan itu mempengaruhi kesihatan:
(i) individu U
(ii) individu W
[10 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 98
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
(b) Rajah menunjukkan satu set nasi lemak.
Seorang kanak-kanak perempuan mengambil satu set nasi lemak sebagai

sarapan setiap hari dalam jangka masa panjang.
Bincangkan kesan baik dan kesan buruk diet itu terhadap kesihatannya.
[10 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 99
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
6.9 Kepentingan Makronutrien dan Mikronutrien dalam Tumbuhan
Elemen-elemen makronutrien:
Elemen-elemen mikronutrien
karbon (C)
boron(B)
hidrogen(H)
kuprum(Cu)
oksigen(O)
ferum(Fe)
nitrogen (N)
mangan(Mn)
fosforus(P)
molibdenum(Mo)
kalium(K)
zink(Zn)
kalsium(Ca)
magnesium(Mg)
sulphur(S)
Cara nak ingat!
CHONg Pergi Ke China Menaiki
Cara nak ingat!

Best Copy Filem Muzik Maher Zain
Sampan
Page 100
Makronutrien
Fosforus
Fungsi
Kesan kekurangan
Sintesis a......... n................,
Pertumbuhan akar
ATP dan f..................... dalam
yang tidak sihat dan
membrane plasma; bertindak
pembentukan daun
sebagai ko................. dalam
yang berwarna h..........
fotosintesis dan r......................... tua dan pudar; bintik

m............ atau ungu
kelihatan pada daun
tua.
Kalium
Sintesis protein, metabolisme
Sintesis p..............
k.......................... dan sebagai
yang kurang; kematian
ko.................. bagi beberapa
tumbuhan pramatang.
e...............; mengekalkan
kesegahan tumbuhan.
Kalsium
Magnesium
Sulfur
Komponen utama l...............
Pertumbuhan terbantut;
tengah dinding sel;
daun yang terherot dan
pembentukan gentian
bercuping; bahagian di
g....................... semasa
antara u............ daun
pembahagian sel.
menjadi k................
Komponen utama struktur
Bahagian di antara urat
molekul k..............;
daun matang menjadi
mengaktifkan beberapa enzim
k.................; bintik
tumbuhan; terlibat dalam
merah pada
metabolisme
permukaan d...........;
k.................................
daun bercuping.
Komponen beberapa a...........
Daun yang terjejas atau
amino; salah satu juzuk vitamin
seluruh tumbuhan
...... dan beberapa jenis
menjadi k................
ko................
Page 101
Mikronutrien
Boron
fungsi
Kesan kekurangan
Membantu akar dalam
Kematian t..............
pengambilan i........ kalsium dan
terminal dan
tr.................... gula; terlibat
pertumbuhan yang
dalam metabolisme
abnormal; daun
k.......................... dan
menjadi t................,
membantu perc...................
bergulung dan rapuh
debunga; diperlukan untuk

pembahagian m............... dalam
sel m....................... dan
bertindak sebagai ko................
dalam sintesis kl....................
Kuprum
Komponen penting e..............;
Kematian a............
terlibat dalam metabolisme
pucuk muda; bintik
ni................. dan
perang kelihatan pada
f.............................; penting bagi
d............ terminal;
pertumbuhan pembiakan dan
tumbuhan menjadi
pembentukan b............. dalam
terbantut.
tumbuhan.
Ferum
Bertindak sebagai ko................
Daun m.......... menjadi
dalam sintesis klorofil; penting
kuning.
bagi bahagian muda yang

sedang t...................
Mangan
Mengaktifkan enzim-enzim
Jaringan u.......... hijau
f.......................; respirasi sel dan
tua
metabolisme n...................
berlatarbelakangkan
hijau m.........; bintik
perang atau kelabu di
antara urat daun.
Molibdenum
Terlibat dalam pengikatan
Klo............. pada
n................. dan penurunan
bahagian antara urat
Page 102
nitrat semasa sintesis p............... daun matang; daun

berwarna hijau pucat;
hasil tanaman
berkurangan.
Zink
Pembentukan daun; sintesis
Permukaan daun
a............. (hormon
berbintik dengan
pertumbuhan) dan sebagai
bahagian
ko................ dalam metabolisme
berk....................;
k...............................
pertumbuhan terbantut.
6.10 Fotosintesis
Adaptasi struktur dan fungsi daun;
Struktur
Tersusun dalam bentuk
Fungsi
Menerima c............ dengan banyak
m........... daun
Leper, nipis dan berwarna
Menyerap cahaya matahari secara m...............
hijau (l..............)
dan membolehkan gas-gas meresap dengan

cekap.
Urat daun bersambung
Xilem mengangkut air dan g......... mineral dari
dengan tisu x.......... dan floem
akar ke daun.
Floem mengangkut h.......... organik melalui
fotosintesis
Satu lapisan epidermis yang
Mengurangkan k.................. air daripada
berk......... dan berlilin
daun.
Banyak s...........
Meningkatkan proses fotosintesis
Banyak sel mesofil p..............
Tersusun secara t............ dan rapat untuk

memperoleh cahaya maksimum
Page 103
6.11 Mekanisme Fotosintesis

Persamaan fotosintesis;
cahaya
Karbon dioksida + air
glukosa + oksigen (KAckGO)

klorofil
kulat air celup klorok ganti obat

Mekanisme tindak balas fotosintesis;
Tindak balas cahaya
Tindak balas gelap
Molekul H2O ditukarkan kepada ion
Atom H menurunkan gas CO2 utk
H+ dan Ion OH-.
menghasilkan glukosa.
Ion H+ menerima elektron drp
Monomer-monomer glukosa
klorofil dan membentuk atom H.
terkondensasi utk membentuk
Pada masa sama, ion OH-
molekul kanji.
kehilangan elektron untuk

membentuk gas O2 dan air.
Perbezaan antara tindak balas cahaya dan tindak balas gelap;
Tx Cahaya
Tenaga c............
Aspek
Bentuk tenaga yg
Tx Gelap
Tenaga k.........
diperlukan
G............./grana
Tapak tx
s...........
air
Bahan tx
Karbon d...............
o..............
Hasil tx
g............
Page 104
SPM 2006 (Esei)

Tumbuhan hijau mensintesis makanan melalui proses fotosintesis. Proses kimia
fotosintesis boleh diringkaskan seperti rajah skema dalam Rajah di bawah.
(a) Nyatakan maksud fotosintesis berpandukan rajah skema dalam Rajah di atas.
[2 markah]
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
(b) Bermula daripada air dan karbon dioksida sebagai bahan mentah, terangkan
bagaimana tumbuhan hijau menghasilkan kanji.
[8 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 105
6.12 Faktor-Faktor yg mempengaruhi Fotosintesis.

Terdapat tiga faktor iaitu keamatan cahaya (KC), Kepekatan karbon
dioksida (KKO) dan Suhu (S).
Foto = cahaya
Faktor-Faktor
Graf
sintesis = bina
Penerangan
Keamatan
Jika kepekatan k...............
cahaya
d.................. dan s............

dikawal pada aras sekata,
kadar f.............................
berkadar terus dengan
k..................... c...............
sehingga mencapai satu
tahap tertentu.
k...................... d.................
atau s............ menjadi faktor
p....................
Kepekatan
Peningkatan kepekatan
karbon dioksida
k.................... d...................
akan menyebabkan
peningkatan kadar
f............................. selagi
tiada faktor p......................
k....................... c................
menjadi faktor p.....................
Suhu
Peningkatan s...........
persekitaran sebanyak
.........0C akan meningkatkan
kadar f..........................
sebanyak d........ kali ganda
Page 106
SPM 2011 (Esei)

Rumah hijau digunakan untuk mengawal faktor biotik dan abiotik untuk
meningkatkan hasil tanaman. Rajah menunjukkan pokok tomato yang ditanam
dalam rumah hijau.
Terangkan bagaimana rumah hijau mempengaruhi produktiviti pokok tomato itu.

[10 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 107
6.14 Teknologi dalam pengeluaran makanan

Teknologi
Kelebihan
Kekurangan/
Contoh
cabaran
Anak-anak benih akan
Penanaman
tumbuh c............. dan
langsung
meningkatkan hasil
Padi
tanaman,
mudah dan menj.............
kos.
H......ponik
Kesemua makronutrien
Kos agak t..........
Bayam,
dan mikronutrien dapat
untuk menyediakan
salad, tomato
disediakan pada kadar
alatan dan larutan
dan cili
yang betul, t.......
k.......... .
memerlukan tanah dan

ruang besar,
S............. dijaga.
A.......ponik
Keamatan cahaya dan
Kos agak t.........
Bayam,
suhu dapat dikawal,
untuk menyediakan
salad, tomato
penanaman sepanjang
alatan dan larutan
dan cili
tahun, dan hasil yang
n......... .
lebih cepat, tidak

memerlukan t........ dan
ruang besar.
Nilai nutrisi yg tinggi,
Memerlukan
Kelapa sawit
Pembiakbakaan
Mengeluarkan h.........
kemahiran tinggi dan T........... sp.
tumbuhan
yang lebih banyak, dan
t........... yang betul.
hasil kacukan
menunjukkan ketahanan
D....... sp.
yg lebih tinggi terhadap
antara
p............ dan cuaca.
P............. sp.
Page 108
Pembiakbakaan
Meningkatkan hasil susu,
Memerlukan
Lembu h........
haiwan
daging.
k................ tinggi
jenis Mafriwal
dengan teknik yang

betul.
Kultur tisu
Meningkatkan h........
K...... terdedah
Betik, nanas
pertanian dalam masa
kepada kerosakan
dan
yang singkat
sekiranya ada yang
belimbing
berpenyakit.
Kejuruteraan
Meningkatkan k............
Memerlukan
Penanaman
dan kuantiti makanan.
kemahiran tinggi
tumbuhan
dengan teknik yang
transgenik
betul.
seperti
genetik
gandum,
tomato,
tumbuhan
legum,
kacang soya,
dan ubi
kentang.
Mengekal dan membaiki
Terdedah kepada
Kaedah
Pengurusan
k................ tanah dan
h............... tanah
penggiliran
tanah
mengelakkan
dan tanah runtuh
tanaman
pertambahan makhluk
jika proses
perosak
pengurusan tanah
tertangguh setelah
tanah digondolkan.
Mengawal perosak
Mungkin pemangsa
Burung hantu
Kawalan
dengan cara-cara biologi
akan memakan
dan ular
biologi
tanpa menggunakan
mangsa lain
mengawal
pestisid
menyebabkan
populasi tikus
ketidakseimbangan
di ladang
ekologi semula jadi.
kelapa sawit.
Page 109
6.15 Perkembangan Teknologi dalam Pemprosesan Makanan

Teknologi
Memasak
Kebaikan
keburukan
Membunuh mikroorganisma yang
Tidak t........... lama,
merosakkan makanan,
Kualilti kesegaran
Enzim yang memecah makanan
berkurangan,
mengalami d................., cara
perubahan r.........
paling mudah untuk mengelakkan
asli, vitamin musnah.
kerosakan makanan,
Membunuh mikroorganisma yg
menyebabkan penyakit,
Melembutkan makanan, makanan
menjadi lebih s............ .
P.........................
Menghalang pertumbuhan
Garam yang tinggi
m............................., meningkatkan
menyebabkan
rasa, nilai komersial, tahan lama
h.................., gula yg
dan melonjakkan industri makanan. tinggi menyebabkan

d.............., cuka yg
tinggi menyebabkan
g............., bahan
pewarna di dalam
makanan boleh
menyebabkan k.........,
kandungan nutrien
kurang.
Pengeringan
Mikroorganisma tidak boleh hidup
Hilang n............. dan
tanpa air, mudah dijalankan, tahan
berubah rasa asli.
lama.
Pempasteuran
Membunuh b................... yg
Tidak memusnahkan
menyebabkan tuberkulosis,
s................
Mengekalkan rasa asli susu,
mikroorganisma,
mengekalkan nutrien,
hanya sesuai untuk

Page 110
Melonjakkan industri makanan.
makanan cecair/ susu

shj.
Tidak t............ lama
selepas dibuka.
Pengetinan
Membunuh semua mikroorganisma
Boleh menyebabkan
dan sporanya, menghalang
k.................. makanan
pertumbuhan mikroorganisma,
sekiranya terdapat
tahan lama, lebih m..................,
kerosakan pada
mudah dihadam dan melonjakkan
bekas itu,
i................ makanan.
K................. nutrien,
kurang rasa asli
perisa/pewarna boleh
menyebabkan kanser.
Rawatan U.........
Membunuh bakteria dan spora,
Rasa akan berubah,
Haba (UHT)
T............ lama dan melonjakkan
kehilangan nutrien
industri makanan.
dan beberapa vitamin.
Mengelakkan j........ dari menjadi
Memabukkan dan
rosak, tahan lama, memperbaiki
menukarkan r.......
rasa, meningkatkan vitamin
asli.
Fermentasi
SPM 2010 (Struktur)

(d) Seorang suri rumah membuat jeruk mangga dengan merendam kepingan
buah mangga dalam larutan gula yang pekat.
Nyatakan satu kebaikan dan dua keburukan kaedah yang digunakan
berbanding dengan menyimpan mangga segar.
Kebaikan:
............................................................................................................................
Keburukan:
1) .......................................................................................................................
2) .......................................................................................................................
[3 markah]
Page 111
SPM 2011 (Esei)

Terdapat pelbagai kaedah yang digunakan dalam pemprosesan makanan.
Cadangkan dua kaedah dan bincangkan kebaikan dan keburukan setiap kaedah
itu.
[10 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
SPM 2013 (Esei)
(a) Rajah menunjukkan pelbagai jenis makanan yang telah diproses melalui
kaedah pemprosesan makanan.
(i) Terangkan tujuan pemprosesan makanan.
[5 markah]
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
Page 112
(ii) Terangkan kesan buruk kaedah pemprosesan makanan terhadap

kesihatan manusia.
[5 markah]
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
Jawapan:
Tahan lebih lama// mengelakkan pembaziran/ menjimatkan wang/
membunuh mikroorganisma/ menghalang pertumbuhan bacteria.
Menambahkan bahan pengawet/ penstabil.
Secara pemanasan/ suhu tinggi.
Penggaraman/pengeringan
Untuk meningkatkan nilai komersial// Nampak menarik
Secara pembungkusan/ Menambah pewarna
Rasa makanan lebih sedap/ membaiki tekstur
Menambahkan perisa
Mempelbagaikan jenis makanan.
Melalui penyelidikan dan pembangunan/ resepi yang inovatif
Meningkatkan ekonomi negara
Promosi/ menggalakkan penghasilan makanan dalam skala yang besar.
Untuk kesihatan yang lebih
Persediaan kebersihan// membekalkan nutrien/ melalui pemanasan
Mudah dicerna/ hadam
Mudah dibawa
Pembungkusan/pengetinan
Page 113
(ii)
Kandungan nutrien rendah
Suhu tinggi memusnahkan vitamin/ nutrient
Menyebabkan pening/ lemah/ malnutrisi
Bahan karsinogenik tinggi
Pewarna/ pengawet/ penstabil menyebabkan kanser
Menggalakkan mutasi
Kandungan gula tinggi
Meningkatkan aras glukosa darah
Menyebabkan kencing manis
Kandungan garam tinggi
Meningkatkantekanan osmosis darah
Meningkatkan tekanan osmosis darah
Menyebabkan tekanan darah tinggi/ hipertensi
Kandungan lemak yang tinggi
Meningkatkan jisim badan
Menyebabkan obesiti/ penyakit kardiovaskular
Page 114
BAB 7 RESPIRASI
7.1 Proses Respirasi dalam penghasilan tenaga.
Apakah respirasi?
- Respirasi merupakan proses hidup yang penting dan berlaku dalam d........
peringkat:
- Respirasi l......... dan respirasi d.............
- Respirasi l............ atau pernafasan luar ialah proses pertukaran g......
antara permukaan r................. organisma dengan persekitarannya secara
berterusan.
- Respirasi d.............. atau respirasi s...... ialah proses b................. yang
mana t.......... dihasilkan untuk sel hidup.
Persamaan respirasi aerob;
Glukosa + Oksigen
Karbon dioksida + Air + Tenaga (GO KAT)
Persamaan respirasi anaerob dalam otot manusia;

Glukosa
Asid Laktik + Tenaga (GALT)
Persamaan respirasi anaerob dalam yis;

Glukosa
Etanol + karbon dioksida + Tenaga (GEKT)
Persamaan dan perbezaan antara respirasi aerob dengan respirasi anaerob;

Respirasi aerob
Persamaan
Respirasi anaerob
Kedua-dua memerlukan g................... sebagai bahan mentah.

Kedua-dua menghasilkan t................
Respirasi aerob
Perbezaan
Respirasi anaerob
Kehadiran oksigen
Pengoksidaan
glukosa
Page 115
Jumlah tenaga
dihasilkan
Tempat berlaku
Persamaan kimia
SPM 2007 (Esei)

Rajah menunjukkan tisu P dan sel Q. P terdapat dalam organisma multisel. Q
terdapat dalam organisma unisel.
Tisu P
Sel Q
Persamaan respirasi
Persamaan respirasi
Glukosa + Oksigen
Karbon
dioksida + Air+ Tenaga
Glukosa
Karbon dioksida +
Etanol + Tenaga
(a) Berdasarkan Rajah di atas, terangkan proses respirasi sel yang berlaku di P
dan di Q.
[4 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
Page 116
(b) Rajah di bawah menunjukkan dua individu, M dan N, dalam dua situasi yang
berbeza. M sedang melakukan satu aktiviti cergas manakala N berada dalam
keadaan rehat.
Berdasarkan Rajah di atas, terangkan perbezaan proses fisiologi yang

berlaku pada organ R, S dan T bagi individu M dan individu N.
[6 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
SPM 2011 (Struktur)
Rajah menunjukkan sejenis organel yang terdapat dalam sel otot. Tindak balas
biokimia berlaku dalam sel tersebut.
Page 117
(a) (i) Namakan organel ini.

.......................................................................................................................
[1 markah]
(ii) Terangkan mengapa membran X dalam keadaan berlipat-lipat.
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
[2 markah]
(b) Tindak balas biokimia yang belaku dalam organel ini diringkaskan seperti
berikut:
(i) Namakan gas P.

.......................................................................................................................
[1 markah]
(ii) Namakan hasil Q
.......................................................................................................................
[1 markah]
(iii) Terangkan mengapa sel otot mengandungi banyak organel ini.
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
[2 markah]
SPM 2012 (Esei)
(a) Gula dioksidakan semasa respirasi.
Terangkan proses itu.
[4 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
Page 118
(b) Selepas menamatkan lumba lari, seorang atlet masih terus bernafas dengan
cepat dan dalam untuk beberapa minit. Terangkan mengapa.
[6 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
SPM 2013 (Esei)
(b) Jadual menunjukkan kadar pernafasan seorang pelajar semasa rehat dan
semasa melakukan aktiviti cergas.
Kadar pernafasan
Semasa berehat
Semasa aktiviti cergas
(Pernafasan per
16
30
minit)
Terangkan mengapa kadar pernafasan pelajar itu berbeza semasa berehat
dan semasa aktiviti cergas.
[4 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
Page 119
(c) Rajah menunjukkan kepekatan asid laktik dalam darah seorang atlet.
Terangkan perbezaan kepekatan asid laktik dalam darah seorang atlet semasa
dan selepas melakukan aktiviti cergas.
[6 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 120
SPM 2014 (Struktur)

(c) Seorang atlet mengalami kekejangan otot semasa larian pecut 100 meter.
Terangkan bagaimana aktiviti tersebut menyebabkan kekejangan otot.
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
[3 markah]
7.2 Struktur Respirasi dan Mekanisme Pernafasan dalam Manusia dan Haiwan.
Struktur respirasi ialah tempat berlakunya p......................... gas antara sel yang
berespirasi dengan persekitaran. Gas-gas berespirasi bergerak antara
p....................... r..................... dan persekitaran luar melalui r....................
Penyesuaian struktur respirasi melibatkan empat ciri iaitu:
Penyesuaian
Kepentingan
Permukaan respirasi yang l.............
Memudahkan gas respirasi terlarut
Lapisan permukaan respirasi adalah
Mempercepatkan pertukaran gas
n..............
L........... permukaan yang besar
Kadar r.............. menjadi cepat
Jalinan kapilari d........... yang banyak
Meningkatkan kadar resapan gas

terlarut
Lembap
Nipis
Luas
Darah
Page 121
Struktur respirasi dan mekanisme pernafasan serangga

Sistem respirasi serangga dikenali sebagai s............... t................. yang
terdiri daripada tiub-tiub udara yang disebut t..................
Udara memasuki trakea melalui liang pernafasan yang disebut
s................... yang terdapat di kedua-dua belah sisi toraks dan abdomen
serangga. S................. serangga seperti belalang mempunyai i............
Pembukaan dan penutupan s.................. dikawal oleh i................ yang
membenarkan udara keluar dan masuk ke dalam badan. Dinding trakea
diperkukuh oleh gelang-gelang k.............. supaya tidak k................ atau terlipat
akibat tekanan u.............
Trakea terbahagi kepada cabang-cabang halus yang disebut t.................
yang merupakan respirasi untuk serangga dan tidak mempunyai gelang
k.............
T............... mempunyai dinding yang nipis dan l................ untuk
meningkatkan kecekapan p....................... gas. Bilangan trakeol yang
b................. juga menyediakan jumlah l........... p........................ yang besar untuk
pertukaran gas secara r.................. ringkas.
Sesetengah serangga seperti b.................... mempunyai k..................
udara dalam sistem t................. untuk mempercepatkan penghantaran g........
respirasi ke t........... serangga semasa aktiviti cergas.
Udara masuk ke dalam dan ke luar t................. melalui pengembangan
dan p......................... otot abdomen udara beritma untuk mempercepatkan
r................... gas ke dalam sel.
Semasa menarik nafas, otot a.................... mengendur dan i..............
spirakel terbuka. Isipadu abdomen bertambah, t..................... udara menurun.
Udara memasuki t................ melalui s..................... . Semasa menghembus
nafas, o........... abdomen mengecut. Isipadu a.................. menurun, t..................
udara meningkat, udara keluar melalui s...................
Page 122
Struktur respirasi dan mekanisme pernafasan ikan

I............... ialah struktur respirasi yang dikhaskan untuk pertukaran
g........... di dalam air. Ikan bertulang mempunyai e................. pasang insang
yang ditutup dan dilindungi oleh o.........................
Setiap insang terdiri daripada dua baris f................. yang halus dan
disokong oleh lengkung i................... yang bertulang. Terdapat sebaris sisir
insang yang menapis zarah-zarah seperti pasir supaya tidak memasuki
f................. dan merosakkannya.
f.................. mempunyai banyak unjuran n............... dan p............. yang
disebut l................ yang membekalkan luas p..................... yang besar untuk
proses pertukaran g........ secara m...................
membran f.................. insang adalah n.............. dan mempunyai
b............... kapilari d........... untuk memudahkan penyerapan o................. dan
penyingkiran k................ dioksida.
Kecekapan pertukaran g....... oleh insang dibantu oleh mekanisme
t............ ganti lawan- ............... yang mana aliran air yang melalui i.................
adalah bert..................... dan menyongsang arah aliran darah dalam kapilari
darah l................
Mekanisme ini meningkatkan k..................... pertukaran g....... kerana air
yang membawa k........................ oksigen yang t................. bertembung dengan
d.............. yang membawa kandungan o............... yang rendah dalam kapilari
d................ lamela.
Mekanisme pernafasan ikan dibantu oleh v................... yang dihasilkan
oleh tindakan m............. dan o..................... . Ventilasi meningkatkan pengaliran
air pada permukaan r.................... . Ikan melakukan v................ dengan
berenang sambil membuka dan menutup o..........................
Apabila m............. dibuka (menarik nafas), bahagian dasar rongga
m............. diturunkan. Pada masa yang sama, ruang o........................ dibesarkan
Page 123
dan b................ operculum ditutup. Isipadu akan bert.............. dan ini akan
mengurangkan t................. di dalam mulut. Akibatnya, air yang mengandungi
o.............. terlarut dari luar akan memasuki mulut.
Apabila mulut dit..............v (menghembus nafas), bahagian dasar rongga
m.............. dinaikkan. Akibatnya, air mengalir melalui l................... insang dan
pertukaran g............. antara kapilari darah dengan a......... berkalu secara
r.................... . Pada masa sama, otot o....................... mengendur dan ruang
o..................... dikecilkan. Isipadu rongga m................ dikurangkan dan
t.................... di dalam rongga m.............. menjadi lebih t............... daripada
t................ di persekitaran. Tekanan a...... yang tinggi menyebabkan air mengalir
k.............. melalui bukaan o..................... yang terbuka.
Struktur respirasi dan mekanisme pernafasan amfibia
A................ seperti katak boleh hidup di darat dan di dalam air. Pertukaran
gas respirasi bagi katak berlaku melalui k.............. dan p................
K............. katak adalah n.............. dan sangat t............ kepada gas
respirasi. Ia juga sangat l............... kerana diselaputi oleh lapisan m............ yang
membenarkan gas respirasi larut. M............. ini dirembes oleh kelenjar l.............
yang terdapat pada epidermis kulit. Kedua-dua ciri ini membantu pertukaran
g........ yang c............ dan e............... antara kulit dan persekitaran. Di bawah
lapisan k............ terdapat jaringan k................... darah untuk mengangkut gas
r.................... ke sel badan.
P............... katak terdiri daripada sepasang kantung n............ yang
disambungkan kepada m............ melalui b............... yang disebut g............ .
Peparu mempunyai m................ yang nipis supaya gas-gas respirasi dapat
m................keluar dan masuk dengan mudah. Dinding peparu sentiasa
l............... kerana diselaputi selapisan c............... . Ini membolehkan gas respirasi
mel.......... ke dalamnya. Ia juga kaya dengan jaringan k............... darah untuk
mengangkut gas respirasi.
Page 124
Apabila katak bernafas melalui lebang hidungnya, dasar rongga m.............

diturunkan dan g............ ditutup. Udara ber................. akan masuk ke dalam
rongga m.............. tetapi udara kurang ber................. masih terdapat di dalam
peparu.
Apabila lubang hidung ditutup dan g............ dibuka, dasar rongga
m............. dinaikkan. Tekanan dalam rongga m............... yang t.............
menyebabkan udara ber................... dari rongga mulut masuk ke dalam
p.............. dan mengembang.
Apabila otot p............. mengecut, tekanan dalam a................... mendesak
udara kurang ber................... keluar dari p............... . Sebahagian udara
disingkirkan melalui lubang h.............. yang terbuka. Manakala sebahagian lain
bercampur dengan u........... di dalam rongga m..............
Struktur respirasi dan mekanisme pernafasan manusia
Pertukaran gas dalam badan manusia berlaku dalam a................ peparu.
Udara masuk ke dalam peparu melalui salur khas yang disebut t................ yang
disokong oleh gelang-gelang r.............. yang memastikan t.............. sentiasa
terbuka untuk menerima udara.
Bahagian bawah t............... bercabang kepada dua salur utama iaitu
b............... kiri dan b............... kanan. Setiap b............. bercabang membentuk
cabang kecil yang disebut b................. . Setiap b................... berakhir dengan
satu kelopok pundi udara mikroskopik yang disebut a...............
Dalam badan manusia, mekanisme pernafasan melibatkan kombinasi
tindakan otot i.......................... dan d...................... . Terdapat 2 set otot
i.............................. di antara tulang- tulang r............. : otot i....................... luar
dan d..............
D.................. ialah lapisan otot berbentuk k........... yang terdapat di bawah
sangkar r............. .
Page 125
Pernafasan ialah proses m.............. nafas dan meng............... nafas yang

berlaku silih berganti.
Semasa menarik nafas, otot interkosta luar meng.......... manakala otot
interkosta dalam meng............ . Tindakan ini menyebabkan sangkar rusuk
n.......... ke atas dan ke arah d........... . Pada masa sama, otot diafragma
meng.......... dan diafragma t........... ke bawah menjadi l........... dan men.......... .
Kedua- dua pergerakan ini menyebabkan isipadu rongga toraks ber................
dan tekanan rongga toraks ber.............. . Tekanan atmosfera yang lebih tinggi di
luar mendesak udara m.......... ke dalam peparu.
Semasa menghembus nafas, otot interkosta luar meng.......... manakala
otot interkosta dalam meng............ . Tindakan ini menyebabkan sangkar rusuk
t.......... ke bawah dan ke d........... . Pada masa sama, otot diafragma
meng.......... dan diafragma m................. ke atas, berbentuk k........... . Keduadua pergerakan ini menyebabkan isipadu rongga toraks ber................ dan
tekanan rongga toraks ber.............. . Udara dipaksa k.............. dari peparu.
Organisma
Struktur respirasi dan tempat
Mekanisme
pertukaran gas
Serangga
Sistem trakea dan trakeol dan otot
Ikan
Insang
Amfibia
Kulit dan peparu
Manusia
Peparu dan alveolus
Tukar ganti lawan-arus

Tarik dan hembus nafas
(pernafasan)
Page 126
SPM 2005 (Struktur)

Rajah mewakili model peparu manusia dalam mekanisme respirasi.
(a) Berdasarkan model peparu dalam Rajah di atas, apakah struktur yang
sepadan dengan salur kaca dan serkup kaca pada sistem respirasi manusia?
Salur kaca: .............................................................................................................
Serkup kaca: .........................................................................................................
[2 markah]
(b)(i)Kepingan getah nipis mewakili diafragma dalam sistem respirasi manusia.
Apakah fungsi kepingan getah nipis dalam model peparu itu?
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
[1 markah]
(ii) Belon mewakili peparu manusia.
Terangkan satu ciri belon yang serupa dengan ciri peparu manusia.
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
[2 markah]
(c) Tali pada model peparu itu ditarik.
Lukiskan keadaan pada kepingan getah nipis dan belon pada Rajah di
bawah.
Page 127
[1 markah]
(ii) Perhatikan lukisan anda di (c)(i).
Jelaskan perkaitan antara perubahan pada model peparu yang anda lukis
dengan sistem respirasi manusia sebenar.
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
[3 markah]
(d)(i) Peratus gas oksigen dan karbon dioksida dalam udara sedutan dan
udara hembusan ditentukan dengan menggunakan tiub-J.
Mengapakah hujung tiub- J dicelupkan ke dalam larutan kalium
hidroksida dan diikuti dengan larutan kalium pirogalat?
...................................................................................................................
...................................................................................................................
[1 markah]
(ii) Jadual menunjukkan keputusan kajian tentang kandungan udara
sedutan dan udara hembusan.
Page 128
Terangkan mengapa terdapat peningkatan peratus karbon dioksida

dalam udara hembusan.
...................................................................................................................
...................................................................................................................
[2 markah]
SPM 2009 (Struktur)
Rajah menunjukkan sebahagian daripada sistem respirasi manusia.
(a) Pada Rajah, namakan P dan Q.
[2 markah]
(b) Rajah di bawah menunjukkan satu peringkat dalam pernafasan manusia.
(i) Nyatakan peringkat pernafasan yang ditunjukkan dalam Rajah di atas.

.........................................................................................................................
[1 markah]
Page 129
(ii) Terangkan fungsi P dalam peringkat pernafasan di (b)(i).

........................................................................................................................
........................................................................................................................
[2 markah]
(c) Diafragma itu tidak boleh berfungsi.
Terangkan bagaimana ini memberi kesan kepada mekanisme pernafasan.
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
[3 markah]
SPM 2012 (Esei)
(c) Nyatakan persamaan dan perbezaan antara sistem respirasi manusia dengan
sistem respirasi belalang berdasrkan struktur adaptasi untuk memaksimakan
kadar pertukaran gas.
[10 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
Page 130
SPM 2013 (Esei)

Rajah menunjukkan struktur respirasi seekor belalang.
Terangkan bagaimana sel-sel badan memperoleh oksigen daripada udara.

[4 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
SPM 2014 (Struktur)
Rajah menunjukkan keadaan toraks semasa proses J dan proses K dalam
mekanisme pernafasan.
(a)(i) Namakan proses J dan proses K.

J: ....................................................................................................................
K: ...................................................................................................................
[2 markah]
Page 131
(ii) Nyatakan tiga perbezaan antara proses J dan proses K.

Proses J
Proses K
[3 markah]
7.3 Pertukaran Gas Merentas Permukaan Respirasi dan Pengangkutan Gas
dalam Badan Manusia.
Pertukaran Gas Merentas Permukaan Respirasi
Resapan gas berlaku dari kawasan tekanan separa (TS) t.......... ke
kawasan TS r.............. .
Tekanan Separa O............ (TSO) dalam alveolus adalah lebih t........
berbanding dengan TSO dalam k............. darah. Oleh itu, oksigen
m............... masuk dan merentas permukaan a............. dan kapilari darah
ke dalam darah.
Tekanan separa karbon dioksida (TSKO) pula adalah r........... dalam
alveolus dan tinggi dalam kapilari darah.
Karbon dioksida m.............. keluar dari kapilari darah ke dalam alveolus
dan kemudiannya dihembus keluar melalui mulut atau hidung ke dalam
atmosfera.
Page 132
Gambar rajah pertukaran gas merentas permukaan alveolus dan kapilari darah dalam peparu.
Pengangkutan Gas Respirasi dalam Badan Manusia.

Oksigen
Bergabung dengan
Perbezaan
Cara diangkut?
h........................
Karbon dioksida
Bergabung dgn
h..................., berpadu
dengan air (terlarut
dalam plasma darah) dan
ion b................... .
O......................................
Membentuk apa?
K...................hemoglobin,
asid karbonik.
Selepas pertukaran gas berlaku, o................ dalam darah yang

meninggalkan alveolus akan diangkut ke sel-sel b............ untuk r.................... sel.
Dalam darah, o................ akan berpadu dengan pigmen respirasi h....................
dalam eritrosit. Oksigen diangkut dalam bentuk o.................................. ke seluruh
badan.
Hemoglobin + Oksigen
Oksihemoglobin
Page 133
Dalam peparu, tekanan separa o................ adalah tinggi. Oksigen

bergabung dengan h..................... untuk membentuk o................................. yang
diangkut ke seluruh badan. Apabila sampai ke sel b............. yang mempunyai
tekanan separa o........... yang rendah, o............................... akan terurai untuk
membebaskan semula molekul o................. . Karbon dioksida yang dibebaskan
oleh sel yang berespirasi diangkut dalam t........ cara. Lebih kurang 7% karbon
dioksida diangkut dalam bentuk ter............ dalam p................. darah. 23% karbon
dioksida bergabung dengan h..................... dalam eritrosit untuk membentuk
k..................................... . Baki 70% diangkut dalam bentuk ion b.......................
(HCO3 -) dalam plasma darah.
Karbon dioksida meresap ke dalam eritrosit, kemudian berpadu dengan
a...... dalam eritrosit untuk membentuk asid k................ (H2CO3). Enzim karbonik
a................... dalam eritrosit memangkinkan tindak balas ini. Asid k................
kemudiannya terurai kepada ion b...................... dan ion h.................... .
Kemudian ion b..................... meresap ke dalam plasma darah dan diangkut ke
peparu.
SPM 2009 (Struktur)
(d) Pertukaran gas berlaku merentasi permukaan alveolus.
(i) Terangkan kepentingan pertukaran gas dalam manusia.
.........................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
[2 markah]
(ii) Nyatakan dua cara alveolus mengadaptasi untuk pertukaran gas yang efisien.
............................................................................................................................
............................................................................................................................
[2 markah]
Page 134
7.4 Mekanisme Kawal Atur Respirasi

Semasa melakukan aktiviti cergas, Tekanan Separa Karbon Dioksida
(TSKO) b................ akibat respirasi yg aktif.
Pertambahan kepekatan CO2 dlm badan dikesan melalui perubahan pH
darah dan pH bendalir tisu otak.
Aras CO2 yg tinggi dlm darah akan mer............... pH darah dan nilai pH
bendalir tisu yg membasahi otak.
Asid k................. akan terurai kpd ion hidrogen/ ion bikarbonat.
pH darah yg r.............. adalah berbahaya.
Perubahan ini dikesan oleh sel khas, iaitu k.................... pusat yg terdapat
dlm medulla oblongata.
Penurunan nilai pH dlm darah menyebabkan sel k................... pusat
dirangsang utk menghasilkan i............. ke organ yg teribat dgn respirasi
spt otot i............... dan d............... supaya mengecut dan mengendur dgn
lebih cepat.
Kadar v................. dan kadar pernafasan meningkat.
Kadar denyutan jantung juga meningkat utk mempercepatkan proses
pengangkutan o................. ke sel badan dan proses penyingkiran CO2.
Kepekatan CO2 dan aras pH darah akan kembali ke paras normal.
SPM 2014 (Struktur)
(b) Pernafasan adalah proses luar kawal yang dikawal oleh pusat pernafasan
dalam medula oblongata.
Jelaskan apa yang berlaku kepada kadar pernafasan bagi seorang pendaki
apabila berada di puncak gunung yang tinggi.
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
[4 markah]
Page 135
7.5 Kepentingan mengekalkan sistem respirasi yang sihat

Peparu ialah salah satu o........... paling penting dalam badan.
Salur r................ mempunyai lapisan membran l............... dan berm...........
yang sentiasa terdedah kepada persekitaran kerana u............. yang
disedut mengandungi d......... dan j........... serta pelbagai perengsa dan
bahan cemar yang berbahaya.
Dinding t............. terdiri daripada sel e.................... bersilium dan sel
perembes m......... .
M........... yang dirembes melindungi permukaan salur r....................
dengan memerangkap butir-butir d...... dan mikroorganisma yang masuk
ke dalam t..............
Seseorang perokok menyedut terus a......... rokok yang mengandungi gas
t............. seperti k............. m........................, tar, dan n.................... ke
dalam peparunya.
Bahan- bahan kimia ini merosakkan f............. peparu.
Asap rokok mengandungi lebih daripada 4000 jenis bahan kimia
termasuklah t......, n..................., karbon m..................., aseton, benzena,
dan f............................
Kebanyakan bahan kimia ini merupakan bahan k....................... yang boleh
meningkatkan risiko mendapat k............... .
SPM 2013 (Esei)
Rajah 6.3(a) menunjukkan alveolus individu yang sihat.
Rajah 6.3(b) menunjukkan alveolus individu yang menghidap emfisema.
Rajah 6.3(a)
Rajah 6.3(b)
Page 136
Emfisema adalah sejenis penyakit peparu.

Terangkan kesan penyakit tersebut kepada kesihatan individu itu.
[6 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
7.6 Respirasi dalam tumbuhan
Oksigen m............... masuk dan keluar tumbuhan melalui liang s...........
dan l.............. .
Kandungan o............. yang tinggi di luar menyebabkan o............. meresap
masuk ke dalam ruang antara sel dalam daun.
Ini menyebabkan kepekatan o.......... tinggi berbanding kepekatan oksigen
di d.......... sel.
Pada masa yg sama, r................ sel menghasilkan CO2 yang digunakan
untuk fotosintesis.
CO2 yang berlebihan m.............. ke dalam ruang udara di antara sel dan
keluar melalui s......... ke atmosfera.
Respirasi aerob dan anaerob dalam tumbuhan
Respirasi a.............. biasanya dijalankan oleh tumbuhan sepanjang hari.
Manakala dalam keadaan tertentu, tumbuhan boleh menjalankan respirasi
an............. untuk tempoh waktu yang pendek.
Misalnya, semasa b..............., tumbuhan boleh hidup untuk beberapa hari
walaupun t....................... sepenuhnya di dalam air.
Page 137
Tumbuhan padi boleh hidup untuk beberapa minggu dalam keadaan air
bert............. di sawah padi.
Respirasi an............... juga berlaku pada peringkat permulaan
perc................ apabila e............ diselaputi sepenuhnya di dalam t............
yang kedap udara.
Perbezaan antara respirasi dan fotosintesis;
Respirasi
Aspek
G............... dan O..............
Bahan mentah
K.......... d............... dan Air
Hasil tindak
G............... dan O................
Karbon dioksida , Air dan

T.................
M......................
Tenaga k............. ke
balas
Tempat berlaku
Perubahan
tenaga h.........
berlaku sepanjang hari
Fotosintesis
tenaga
Masa ia berlaku
K..................
Tenaga c.............. ke tenaga
k............
Berlaku dengan kehadiran
c............
Titik pampasan ialah a......... keamatan cahaya apabila kadar penghasilan

k........... d............... dalam r................ adalah s......... dengan kadar
p................... karbon dioksida dalam f....................
Pada titik pampasan, kadar f..................... adalah s........ dengan kadar
r......................
Glukosa yang dihasilkan dalam fotosintesis menggantikan g............... yang
dioksidakan dalam respirasi.
Kadar f..................... mesti melebihi kadar respirasi setiap hari untuk
memastikan p........................ dan penghasilan b..........., biji b.......... dan
b....... berlaku.
Ini membolehkan kadar penghasilan g............. melebihi kadar penggunaan
g........... dan glukosa yang berlebihan boleh digunakan untuk pert..............
dan semua proses-proses penting dalam tumbuhan.
Page 138
Dalam masa yang sama, o................. berlebihan daripada proses

f........................ dibebaskan ke atmosfera untuk menyokong hidupan lain.
Lukiskan dan labelkan graf keamatan cahaya dan titik pampasan.
SPM 2007 (Esei)

(c) Sebuah kolam mengandungi banyak tumbuhan akuatik. Rajah di bawah ialah
graf yang menunjukkan perubahan peratusan kandungan oksigen terlarut
dan karbon dioksida terlarut dalam kolam itu bagi tempoh 24 jam.
Page 139
Berdasarkan graf pada Rajah di atas, terangkan perbezaan perubahan peratusan

kandungan oksigen terlarut dan karbon dioksida terlarut dalam kolam itu di
peringkat X, peringkat Y dan peringkat Z.
[10 markah]
.................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
.................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
SPM 2013 (Struktur)

(c) Satu tumbuhan ditenggelami air semasa banjir selama beberapa hari.
Terangkan kesan kejadian tersebut kepada proses respirasi tumbuhan itu.
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
Page 140
BAB 8 EKOSISTEM DINAMIK

8.1 Komponen Abiosis dan Biosis dalam persekitaran
Abiosis = benda bukan hidup
Seperti nilai pH, s........., keamatan cahaya, k..................., t............... dan
iklim mikro.
Biosis = benda hidup
Komponen Biosis terdiri daripada p.................... (tumbuhan hijau),
pengguna p..............., pengguna s......................., pengguna t................
dan pengurai.
Rantai makanan ditakrifkan sebagai hubungan pemakanan dan
pemindahan t............ melalui urutan yang mana satu organisma m.............
organisma sebelumnya.
Jaringan makanan terdiri daripada b.................. rantai makanan yang
organismanya saling bersandaran antara satu sama lain.
Lukiskan piramid aliran tenaga dalam satu rantai makanan
Page 141
Interaksi antara komponen biosis dari segi pemakanan;

Simbiosis terdiri drp tiga iaitu k...............isme, m........isme dan p........isme.
Interaksi
Penumpang Perumah (hos)
K.................... U..............
Contoh 1
Contoh 2
Tak untung
E...........
Epizoit (ikan
dan tak rugi
(paku pakis
r.............)
langsuir)
pada ikan
yu
M...................
untung
u....................
Kulampair
Pokok
(alga dan
l........... dan
kulat)
bakteria
p...............
nitrogen
P.................... untung
r...........
P............
Bunga
pada kulit
Rafflesia sp.
Mangsa-
Mangsa
Pemangsa
Helang
S.............
pemangsa
r..........
u...............
memakan
memakan
a............
rusa
Persaingan= i.................... antara organisma-organisma yang hidup dalam

satu habitat dan bersaing untuk sumber yang sama dan bekalannya
terhad.
Persaingan dibahagikan kepada dua iaitu persaingan i.........................
(PINER) dan persaingan intraspesies (PINAR).
PINER ialah persaingan antara individu daripada dua atau l........... spesies
berl............
PINAR ialah persaingan yang berlaku antara individu daripada spesies
yang s...........
Page 142
SPM 2005 (Struktur)

P, Q dan R dalam Rajah menunjukkan tiga jenis interaksi antara organisma.
(a)(i) Namakan jenis interaksi yang diwakili oleh P dan Q.

P: ...................................................................................................................
Q: ...................................................................................................................
[2 markah]
(ii) Huraikan interaksi yang diwakili oleh P.
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
[3 markah]
(b)(i) Dalam interaksi yang diwakili oleh Q dan R, apakah istilah yang digunakan
untuk menghuraikan organisma X dan organisma Y?
Organisma X: ...............................................................................................
Organisma Y: ...............................................................................................
[2 markah]
(ii) Nyatakan satu ciri penyesuaian bagi organisma X dalam interaksi itu.
........................................................................................................................
[1 markah]
Page 143
(c) Pokok getah dalam interaksi yang diwakili oleh Q mati.

Terangkan apa yang akan berlaku kepada organisma X.
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
(d) Serbuk kayu boleh digunakan dalam interaksi yang diwakili oleh R untuk
penanaman cendawan secara komersial.
Terangkan bagaimana cendawan boleh tumbuh pada serbuk kayu.
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
[3 markah]
SPM 2007 (Esei)
Organisma-organisma berikut terdapat dalam satu komuniti sawah padi.
Belalang, Pokok padi, Beluncas, Katak, Burung hantu, Ular, Tikus
Organisma-organisma ini saling berinteraksi antara satu sama lain dalam
komuniti tersebut.
(a)(i) Berdasarkan organisma-organisma di atas, bina:
- Satu jaringan makanan yang menunjukkan interaksi semua organisma
- Satu piramid nombor yang mengandungi empat aras trof
[4 markah]
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
(ii) Belalang dan beluncas merupakan perosak bagi pokok padi.
Bagaimanakah populasi belalang dan beluncas dapat dikawal?
Terangkan impak kaedah pengawalan itu ke atas komuniti sawah padi.
[6 markah]
Page 144
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
SPM 2009 (Esei)
Rajah menunjukkan sejenis interaksi antara organisma.
Namakan dan huraikan interaksi yang ditunjukkan dalam Rajah di atas.

[4 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 145
(b) Seorang peladang mendapati apabila bilangan tikus bertambah, hasil buah
kelapa sawit berkurangan. Cadangkan bagaimana peladang itu dapat
mengawal populasi tikus tanpa menggunakan racun perosak.
Terangkan bagaimana kaedah itu berfungsi.
[5 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
SPM 2014 (Esei)
Rajah menunjukkan satu rantai makanan di sawah padi.
Pokok
6x 103 kJ
Beluncas
6x 102 kJ
padi
Burung
6x 10 kJ
Burung
helang
Terangkan kepentingan setiap organisma di dalam rantai makanan itu untuk

mengekalkan keseimbangan ekosistem.
[10 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 146
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
8.2 Pengkolonian dan Sesaran dalam suatu ekosistem
Istilah
Maksud istilah
Habitat
Tempat h............. semula jadi sesuatu organisma
Nic
P................ yg dimainkan dan aktiviti yg dilakukan oleh sesuatu

organism dalam sesuatu ekosistem
Spesies (S)
Sekumpulan organisma s................ yg berkongsi ciri sepunya,

memainkan peranan yg s........... dlm ekosistem serta boleh saling
membiak antara satu sama lain utk menghasilkan anak.
Populasi (P)
Sekumpulan organisma drp s................ yg s......... dan hidup di

suatu habitat yg sama pada masa yg sama.
Komuniti (K)
Beberapa p................ drp spesies berl............... yg hidup dlm

habitat yg s............ dlm sesuatu ekosistem.
Ekosistem
Unit semula jadi yg s............. serta terdiri drp pelbagai k................
(E)
yg saling berinteraksi antara satu sama lain dan persekitarannya

iaitu air, udara dan tanah.
Pengkolonian dan sesaran.

Pengkolonian ialah proses di mana satu s............... mengkoloni dan hidup
dalam satu kawasan b............
Sesaran ialah satu proses di mana satu spesies organisma meng.........
persekitaran/ habitat yang lain di mana ia lebih dapat menyesuaikan diri
dengan habitat tersebut secara beransur-ansur dan berturutan.
Tanah terdedah
spesies
perintis
(rumput)
spesies
penyesar
(tumbuhan
herba)
spesies
dominan
(pokok renek)
komuniti
klimaks
(pokok)
Proses sesaran
Page 147
Adaptasi pokok paya bakau terhadap persekitarannya

Masalah
Adaptasi
Tanah yang l.............
Sistem akar yang bercabang luas/ akar j................
Kepekatan g........... yang
Sap sel akar mempunyai kandungan g......... yang
tinggi
lebih tinggi, dan dengan itu tekanan o...............nya

lebih tinggi berbanding air laut// garam yang masuk
disingkirkan melalui h.............
Kandungan o..............
Akar pernafasan tegak /p......................
rendah
Tiupan a.......... yang
Sistem akar yang bercabang luas
kencang dan pukulan

o.......... yang kuat
Tanah berl............ dan
Biji benih v.................., iaitu biji benihnya
pasang surut air laut
bercambah semasa masih melekat pada induk.

Bentuk r.............. yang panjang dan runcing
terpacak pada tanah.
Keamatan c........... yang
Daun berkutikel tebal yang membantu
tinggi
mengurangkan transpirasi// daunnya adalah

s............... untuk menyimpan air.
Pengkolonian di ekosistem paya bakau.

Spesies bakau
Adaptasi
A.....................
Spesies p...................
sp. dan
Sistem akar yang meluas untuk perangkap lumpur dan bahan
Sonneratia sp.
organik.
R......................
Menggantikan spesies perintis.
sp.
Akar j...................... berselirat yang memerangkap ranting kayu

dan lumpur dan menyekat aliran arus air. Pemerangkapan ini
menyebabkan pemendapan berlaku dengan lebih cepat. Tebing
menjadi tinggi dan kering kerana kurang dilimpahi air laut
semasa air pasang. Tanah menjadi keras dan padat.
Page 148
B...................... Menggantikan Rhizophora sp.

sp.
Mempunyai akar b............ yang membentuk lingkaran yang

keluar daripada tanah dan dapat memerangkap lumpur dan
kelodak. Ia mengubah struktur tanah secara beransur-ansur.
Nypa fruticans
Menggantikan Bruguiera sp.
dan Pandanus
Akhirnya terbentuk pokok-pokok lain untuk membentuk hutan
sp.
hujan tropika yang merupakan k................. klimaks.
SPM 2007 (Esei)

Rajah menunjukkan proses pengkolonian dan penyesaran dalam suatu habitat.
Apakah yang dimaksudkan dengan pengkolonian dan penyesaran dalam suatu

habitat? Berdasarkan Rajah di atas, terangkan bagaimana pengkolonian dan
penyesaran membawa kepada pembentukan hutan primer?
[10 markah]
Page 149
Jawapan:
Pengkolonian ialah proses di mana sesuatu s.............. Berjaya memandiri
di suatu kawasan yang b........ terbentuk.
Penyesaran ialah proses apabila sesuatu k................ menukarkan
persekitarannya dan mengakibatkan ia dig......... oleh suatu k..................
lain.
Spesies p................ (tumbuhan tenggelam) seperti Hydrilla sp./Cabomba
sp./ Elodea sp. menyebabkan p................... dalam persekitaran,

menjadikan ia lebih sesuai untuk spesies lain.
Tumbuhan yang lain akan tenggelam dan terenap didasar kolam.
Menyebabkan aras air kolam b.................
Ini disebabkan pertambahan n............ ke dalam kolam dan mengubah pH
air dan tanah.
Ini juga meningkatkan pertumbuhan tumbuhan t..................... yang berjaya
menyesarkan tumbuhan tenggelam.
Tumbuhan terapung ini akan mel............... permukaan air, mencegah
cahaya daripada matahari menembusi air.
Menyebabkan kadar f................... berkurang.
Ini menghasilkan lebih banyak kadar tumbuhan mati ke dalam dasar
kolam.
Ini meninggikan a........ lumpur/ kolam semakin cetek.
Tumbuhan terapung secara beransur-ansur dig.............. dengan tumbuhan
amfibia.
Penyesar menyebabkan p................. seterusnya kepada habitat/ kolam,
membuatkan ia tidak sesuai lagi untuk tumbuhan terapung dan amfibia.
Tumbuhan-tumbuhan ini akan digantikan oleh tanah/ komuniti daratan
yang mendominasi kawasan itu.
Page 150
SPM 2009 (Struktur)

(c) Sejenis tumbuhan hidup di kawasan paya yang mempunyai tanah lumpur
yang lembut dan kekurangan oksigen.
Terangkan penyesuaian tumbuhan tersebut untuk hidup di habitat itu.
[3 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
SPM 2012 (Struktur)
Rajah menunjukkan urutan perubahan pada ekosistem sebuah kolam.
(a) Namakan proses K dan proses L.

Proses K: ..........................................................................................................
Proses L: ..........................................................................................................
[2 markah]
Page 151
(b)(i) Terangkan bagaimana peringkat III terbentuk daripada peringkat II melalui

proses L.
........................................................................................................................
........................................................................................................................
........................................................................................................................
(ii) Pada peringkat III, aktiviti perladangan telah dijalankan berhampiran kolam.
Terangkan bagaimana aktiviti perladangan mempengaruhi ekosistem.
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
[2 markah]
(iii) Nyatakan dua perbezaan antara peringkat I dan peringkat IV.
1. ...................................................................................................................
2. ...................................................................................................................
8.3 Ekologi Populasi
Ekologi populasi ialah cabang ekologi yang mengkaji s......... populasi dan
faktor-faktor yang mempengaruhi saiz populasi.
Saiz populasi merujuk kepada b.................. organisma yang terdapat
dalam sesuatu populasi.
Kepadatan populasi merujuk kepada b................. individu suatu spesies
per unit luas habitat.
Terdapat d...... cara untuk menganggar saiz dan kepadatan sesuatu
populasi iaitu melalui perh................ terus dan teknik pers.........an.
Kaedah persampelan kuadrat (PK) dan kaedah tangkap, t............., lepas
dan tangkap semula (TTLTS).
Perbezaan antara PK dan TTLTS;
Page 152
Persampelan kuadrat
T....................
Kriteria
Jenis
TTLTS
H.............. / serangga
Sampel
Pokok semalu (Mimosa
Contoh
Belalang, rama-rama, katak,
pudica)
sampel
burung pipit, siput dan kutu

kayu.
Tidak bergerak
Ciri-ciri
Tidak bergerak dan Bergerak
sampel
Formula PK;
Frekuensi = Bilangan kuadrat yang mengandungi spesies yg dikaji
x 100%
Jumlah bilangan kuadrat yang digunakan

Kepadatan= Jumlah bil. individu spesies yang dikaji dalam semua kuadrat
Jumlah bil. kuadrat x luas kuadrat
Peratus litupan= Jumlah luas litupan spesies yg dikaji dlm semua kuadrat x 100%
Jumlah bilangan kuadrat x luas kuadrat
Formula TTLTS;
Saiz populasi= Bil.haiwan dlm tangkapan pertama x bil.haiwan dlm tangkapan kedua
Bilangan yg didapati bertanda dlm tangkapan kedua
Page 153
SPM 2012 (Struktur)

(c) sekumpulan pelajar telah menjalankan satu aktiviti untuk menganggarkan
populasi tumbuhan P dan tumbuhan Q di kawasan sekolah menggunakan
prosedur berikut.
i. Kuadrat (1 m x 1 m) diletakkan secara rawak di kawasan itu.
ii. Tumbuhan P dan tumbuhan Q di dalam kuadrat dikira.
iii. Langkah i dan ii diulang lima kali seperti ditunjukkan dalam Rajah di bawah.
Kekunci:
Tumbuhan P
Tumbuhan Q
(i) Rekod jumlah bilangan tumbuhan P dan tumbuhan Q dalam kelima-lima

kuadarat ke dalam Jadual di bawah.
Tumbuhan
Jumlah bilangan
P
Q
[2 markah]
(ii) Berdasarkan keputusan dalam (c)(i), tumbuhan manakah yang dominan?
............................................................................................................................
[1 markah]
(iii) Berikan satu sebab bagi jawapan dalam (c)(ii).
...........................................................................................................................
[1 markah]
Page 154
8.4 Biokepelbagaian
Pengelasan organisma;
M.................
Pl......................
prokariotik
autotrof atau
u....................
h.....................
a.... dinding sel

tiada
F...............
unisel atau
duanya
unisel (yis)
(cendawan/
contohnya:
bakteria dan
sianobakteria.
a...... nukleus
dinding sel
berkitin yg
ada membran
bukan s..............
nukleus
paramecium
sp., Spirogyra
Clamidomonas
m....................
tiada klorofil
menyimpan
paku pakis,
karbohidrat
konifer,
dlm btk
tumbuhan
g...................
dikotiledon.
sp., cendawan
dan
lumut hati,
dan tumbuhan
contoh: Mucor
sp. dan
heterotrof
monokotiledon
t............ klorofil
Amoeba sp.,
semua haiwan
daratan dan
contoh:lumut,
kulat)
A....................
tumbuhan
akuatik.
atau multisel
multisel
nukleus
semua jenis
multisel
atau keduaunisel dan
membran
Pr....................
contoh: ikan,
burung,
mamalia,
reptilia dan
dan yis.
amfibia.
sp.
MPFPA= Manchester Protes Fasal Pengadil Angkuh.
Hierarki pengelasan Organisma;

Alam
Filum
Kelas
Order
Famili
Genus
Spesies
AFi KO FaGS= Ahmad Firdaus Ke Oman Fasal Guru Suruh

Contoh: Nama saintifik Manusia = Homo sapiens
Alam
Animalia
Filum
Chordata
Kelas
Mammalia
Order
Primates
Famili
Hominidae
Genus
Homo
Spesies
sapiens
Page 155
Contoh-contoh lain:
Nama biasa
Nama saintifik
Durian
Durio zibethinus
Kelapa sawit
Elaeis guineensis
Singa
Panther leo
Semalu
Mimosa pudica
Padi
Oryza sativa
Tongkat Ali
Eurycoma longifolia
Rambutan
Nephelium lappaceum
SPM 2007 (Esei)

(b) Rajah menunjukkan suatu ekosistem di Malaysia.
Berdasarkan Rajah di atas, bincangkan kenapa ekosistem ini perlu

dikekalkan.
[10 markah]
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Page 156
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
SPM 2010 (Esei)
Terangkan mengapa ekosistem paya bakau perlu dipelihara dan dipulihara?
Jawapan:
Bertindak sebagai p.................... pantai// benteng terhadap tiupan angin
kencang/ombak.
Untuk mengelakkan h............. tanah/ tanah runtuh/ banjir kilat/ kerosakan
akibat tsunami.
Akar bercabang meluas/ akar jangkang untuk s................ di dalam tanah
yg lembut dan berlumpur.
Akar memerangkap lumpur/ tanah/ sampah
Ole itu, kualiti a...... dikekalkan.
Mengekalkan/ menambah biodiversiti.
Sebagai tempat untuk pembiakan/ mencari makanan kepada f.........../
haiwan akuatik/ contoh yg sesuai// bertindak sebagai kawasan nurseri
kepada organisma.
Sebagai h.................. kepada fauna/ haiwan.
Memulihara spesies/ organisma/ fauna// mengelakkan k....................
spesies/ organisma/ fauna.
Menambahkan jangka h.............. organisma akuatik.
Page 157
Mengekalkan populasi spesies/ organisma/fauna//mengekalkan

keseimbangan ekosistem/ r............. makanan/ siratan makanan.
Sumber bahan mentah utk p................ bangunan/ c............... /perabot/ bot/
rumah/ penghasilan kayu arang/ tannin/ makanan contoh yang sesuai.
Sebagai tarikan eko-p......................
Mengekalkan corak c.............. normal.
Mengurangkan perubahan i........../ kemarau/ cuaca yang melampau.
Mengekalkan kandungan k............... d.................. di atmosfera.
Menghalang kesan rumah hijau/ p.................... global.
SPM 2013 (Esei)
(b)(i) Terangkan kepentingan mengekalkan sungai sebagai satu habitat dalam
ekosistem itu.
[4 markah]
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
(ii) Huraikan cara-cara untuk menambahbaik kualiti air sungai untuk
kemandirian organisma akuatik yang lebih baik.
[6 markah]
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
Page 158
8.5 Impak Mikroorganisma Terhadap Kehidupan

Mikroorganisma
B....................
Struktur/ ciri-ciri
Bentuk kokus (sfera), vibrio (koma),
basilus (rod) dan pilin (spirilum)
Mempunyai d................. sel, membran
Contoh
Lactobacillus sp.
dan Streptococcus
sp.
plasma, dan DNA.

Sesetengah menghasilkan s...........
dalam keadaan tidak sesuai.
A.........
Mempunyai k.................., kloroplas dan
Fitoplankton,
dinding sel.
Spirogyra sp. dan
Tidak mempunyai b............., daun dan
Pleuroccoccus sp.
akar.
Berfotosintesis.
K.............
Organisma multisel atau unisel.
M............ sp. dan
Mempunyai d................ sel drp kitin.
Yis
Tiada klorofil.
P....................
Organisma u...............
E............... sp.,
Mempunyai nukleus, sitoplasma dan
P...................... sp.
membran plasma.
Virus
dan Amoeba sp.
P............. kecil.
Bakteriofaj dan
Bukan organisma bersel.
virus mozek
Menjangkiti dan menggunakan sel
tembakau.
hidup utk membiak.

Terdrp DNA atau RNA.
Tidak mempunyai membran
plasma, sitoplasma dan
m.......................
Page 159
Peranan mikroorganisma yg berfaedah dlm ekosistem.

Ekosistem
Pereputan
Contoh mikroorganisma
Kulat dan bakteria
saprofit
Apa yg dibuat olehnya?

Mengurai bahan o............... kompleks
spt najis haiwan, bangkai haiwan dan
pokok reput kpd ammonia.
Kitar
N...............
Bakteria P...............
Nitrogen (BPN)
Nostoc sp. dlm tanah

dan Rhizobium sp. dlm
nodul pokok legum.
Bakteria penitritan(BN)
BPN menukarkan N dlm atmosfera

kpd Nitrat (NO3-).
NO3- diserap oleh akar utk sintesis
protein.
Apb tumb. dan haiwan mati, pereputan
oleh mikroorganisma p................. spt
Nitrosomonas sp. dan
bakteria dan kulat sapfofit kpd
Nitrobacter sp.
A..................... (NH3)
NH3 ditukarkan kpd nitrit (NO2-) melalui
pro. Penitritan.
NO2- ditukarkan kpd NO3- melalui
pendenitritan.
NO3- ditukarkan semula gas N.............
Salur
Protozoa berflagelum-
a...............
Trichonympha sp.
anai-anai
Mempunyai hubungan mutualisme

dgn anai2.
Merembeskan enzim s.................. utk
mencernakan selulosa.
Sistem
Bakteria simbiosis dalam
sintesis vitamin B12 utk pembentukan
pencernaan kolon-Escherichia coli (E. darah dan vitamin K utk pembekuan

manusia
Coli)
darah.
Page 160
Kitar Nitrogen
Page 161
Mikroorganisma berbahaya;
Patogen/ Vektor
Nama
Cara jangkitan
Simptom penyakit
penyakit
Protozoa/
M................
Nyamuk Anopheles sp.
Nyamuk
Demam panas,
menggigil, berpeluh dgn
byk.
Virus/ Nyamuk
Demam
Suntikan v......... drp
Demam, sakit kepala,
A.............
denggi
nyamuk Aedes ke dlm
sakit otot dan sendi
darah
Bakteria/Lalat
K................
Makanan atau minuman
Cirit birit, perut tegang,
yg tercemar
mual, muntah dan

kekeringan
K..............
Tinea
Sentuhan, tempat
Radang kulit/tisu
lembap, haiwan
peliharaan
Bakteria/Lalat
Virus H.....
Keracunan
L.......... lalat bertelur
Muntah, cirit-birit, pening
makanan
pada makanan dimakan
kepala
AIDS
Sentuhan (hubungan
Radang paru-paru,
seks), berkongsi jarum
Kaposis sarcoma,
suntikan, ibu kpd anak
kurang berat badan,

bengkak limfa, demam,
hati dan hempedu
bengkak.
Virus hepatitis
Hepatitis
Makanan dan air
Kurang selera makan,
A,B,
dijangkiti oleh HAV
sakit otot dan sendi,
C,D,E,X dan (Hepatitis A Virus),
demam, loya, sakit
Sexual Transmitted
kepala dan demam
Deseases (STD)
kuning
Penyakit berjangkit
Selesema, batuk kering,
melalui batuk, bersin.
sakit kepala, sakit
G
V.......
SARS
badan, sesak nafas,

pneumonia
Page 162
Disinfektan
-Bahan peny.................... yg digunakan utk
membunuh mikroorganisma pd permukaan
lantai, hospital, tandas dan perabot.
- Ia juga digunakan utk mensterilkan alatan
pembedahan.
Vaksin
-Ampaian b...................
atau virus mati atau

dilemahkan yg disuntik ke dalam badan
seseorang utk merangsang sistem k..............
badan bagi menghasilkan antibodi yg
dikehendaki utk melawan penyakit tertentu.
-Contoh : fenol, formaldehid dan asid

karbolik
-Contoh: vaksin Sabine dan BCG
Kaedah
Mengawal
Patogen
Antiseptik
Antibiotik
-Bahan kimia yg disapu pada permukaan

kulit yg terluka utk mencegah kemasukan
serta pembiakan patogen dlm badan melalui
luka tersebut.
-Bahan kimia yg dihasilkan oleh

mikroorganisma utk merencat pert..............
dan membunuh mikroorganisma lain
terutamanya bakteria.
- Contoh: larutan iodin dan akriflavin
-Contoh: penisilin dan streptomisin
SPM 2009 (Esei)

Rajah menunjukkan peranan mikroorganisma dalam suatu ekosistem.
Page 163
(i) Berdasarkan Rajah di atas, terangkan bagaimana mikroorganisma

mengekalkan kandungan sebatian X dalam tanah.
[8 markah]
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
(ii) Terangkan apa yang akan berlaku kepada ekosistem itu jika semua bakteria
pengurai dan kulat mati.
[3 markah]
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Page 164
BAB 9 EKOSISTEM TERANCAM

9.1 Aktiviti manusia yg mengancam ekosistem
Bagaimanakah aktiviti manusia boleh mempengaruhi ekosistem?
Aktiviti manusia
Penyahhutanan
Kesan
Kehilangan kawasan tadahan karbon bumi, tanah
runtuh, banjir kilat, perubahan cuaca, kehilangan
biokepelbagaian bumi, kehilangan kawasan
tadahan air, kehilangan habitat, kepupusan flora
dan fauna, pencemaran udara, kesan rumah hijau,
pemanasan global
-Penggunaan t...........
E.................. meningkatkan BOD air dan
secara berlebihan.
menambahkan populasi alga, hidupan akuatik
-Penggunaan b..........
mati dan kehilangan sumber air utk kegunaan
tak organik dlm
domestik.
pertanian.
Pembuangan bahan
Pencemaran air, udara dan kesihatan manusia
buangan d................
terjejas.
dan industri
Page 165
Terdapat e........... jenis pencemaran iaitu;

Pencemaran u.........., b.......... a..... dan t........... .
ubat
Jenis
Punca
Kesan
pencemaran
Pembakaran bahan api f.......... melalui Jerebu, asbut, asma,

U................
ekzos kenderaan bermotor seperti
sesak nafas, hujan
plumbum, karbon m....................,
a......., kesuburan
oksida nitrogen dan hidrokarbon.
tanah terjejas,
Pembebasan gas karbon dioksida oleh k............. paru-paru.

stesen jana kuasa elektrik.
Pembakaran h............ secara terbuka.
Asap Kilang mengeluarkan gas CO,
NO dan SO2 ke atmosfera
Air
Baja pertanian yg mengandungi NO3,

PO43- mengalir ke sungai.
Aliran l................ berat spt Pb, Hg dan
Zn ke sungai oleh kilang industri.
BOD air bertambah,

pencemaran air,
k......................
hidupan akuatik,
kanser (leukemia),
kadar f......................
berkurang.
Air p............. dari stesen jana kuasa

T................
elektrik dialirkan ke sungai.
Hidupan akuatik
musnah, BOD
meningkat, r.............
makanan musnah.
B..................
Kereta, motosikal, kapal terbang, tapak
T.............. darah
pembinaan, mesin pertanian dan mesin
tinggi, pekak, penyakit
industri.
kardiovaskular, ulser,
kemurungan dan sakit
kepala.
Page 166
SPM 2005 (Esei)

(b) Rajah menunjukkan satu aktiviti yang dilakukan berhampiran satu kawasan
perumahan dengan hasrat untuk membangunkan kawasan itu. Walau
bagaimanapun, penduduk di kawasan tersebut bimbang tentang kesan buruk
daripada aktiviti itu.
Jika anda penduduk di kawasan itu, bincangkan kesan baik dan kesan buruk
aktiviti tersebut.
[10 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 167
SPM 2006 (Esei)

(c) Proses fotosintesis didapati dapat menyumbang kepada keseimbangan alam
sekitar.
Terangkan bagaimana pencemaran udara memberi kesan terhadap
fotosintesis dan keseimbangan alam.
[10 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
SPM 2008 (Esei)
Rajah menunjukkan aktiviti pembakaran hutan.
Bincangkan bagaimana aktiviti ini menyebabkan bencana terhadap alam sekitar.
[7 markah]
Page 168
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
(b) Rajah menunjukkan dua aktiviti pertanian yang menggunakan produk bahan
kimia.
Bincangkan kesan baik dan kesan buruk kedua-dua aktiviti yang ditunjukkan
pada Rajah di atas. Perbincangan harus berdasarkan impak pada pertanian dan
alam sekitar.
[10 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 169
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
SPM 2011 (Esei)
(a) Rajah menunjukkan kesan-kesan aktiviti pertanian berhampiran sebuah
kolam.
Aktiviti pertanian
Pertumbuhan alga secara mendadak
Kuantiti jirim organik mereput yang banyak
Tumbuhan akuatik dan ikan mati

Terangkan bagaimana aktiviti-aktiviti pertanian tersebut menyebabkan
kematian tumbuhan akuatik dan ikan-ikan di dalam kolam itu.
[10 markah]
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Page 170
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
(b) Rajah menunjukkan satu kawasan perindustrian baru berdekatan dengan

kawasan perumahan.
Bincangkan kesan baik dan kesan buruk yang disebabkan oleh aktiviti-aktiviti
perindustrian terhadap manusia dan alam sekitar pada tahun-tahun akan
datang.
[10 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
Page 171
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
SPM 2013 (Esei)

Rajah menunjukkan suatu ekosistem.
(a) Banyak kilang baharu didirikan berdekatan dengan sungai.

Terangkan kesan buruk kewujudan kilang-kilang tersebut terhadap ekosistem
itu.
[10 markah]
Page 172
Jawapan:
Membebaskan banyak gas berb........................../ gas beracun// gas
bertoksik.
Karbon d.................. terperangkap di atmosfera.
Memerangkap h........... .
Meningkatkan s.......... persekitaran.
Menyebabkan kesan rumah h........../ pemanasan g............
Menyahasli e............. fotosintesis.
Kadar f.......................... lambat/ rendah.
Kadar pert...................... tumbuhan perlahan.
Populasi tumbuhan/ hasil tumbuhan berk................./ pupus.
Biod.................. berkurangan.
Sulfur d..................../ nitrogen o...............
Terlarut dalam a..... hujan.
Membentuk h............ a........... .
Mengalir ke dalam s............./ tanah.
pH air sungai/ tanah berk.................. .
menyebabkan p....................... air.
K..................... organisma.
Ekosistem t............. seimbang.
Bahan pencemar/ karbon m...................../ karbon doiksida/ z............/
h............./ kotoran.
Menyebabkan j.............../ kabut.
Menutup s................ daun.
Mengurangkan kadar f.........................
H.......... terbebas dari janakuasa.
Meningkatkan s............. air sungai.
Menyebabkan pencemaran t............ .
Mengurangkan o.............. terlarut.
Kematian organisma a.............. .
Page 173
SPM 2014 (Esei)

Rajah menunjukkan dua jenis aktiviti manusia dalam suatu ekosistem.
Aktiviti manusia
Baja berlebihan digunakan
Penebangan pokok secara
dalam kebun sayur
berleluasa
Terangkan impak setiap aktiviti kepada ekosistem tersebut.
[10 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
Page 174
9.2 Fenomena kesan rumah hijau (KRH) dan penipisan lapisan ozon (PLO)
SPM 2005 (Esei)
(a) Rajah menunjukkan satu daripada fenomena alam sekitar yang menjadi isu
perbincangan masa kini.
Namakan fenomena ini dan terangkan bagaimana fenomena ini berlaku.

Jika anda adalah seorang aktivis alam sekitar, cadangkan bagaimana anda
akan menerangkan kepada orang ramai tentang langkah-langkah yang
diperlukan untuk mengatasi fenomena ini.
[10 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
Page 175
SPM 2008 (Esei)

(a) Rajah menunjukkan satu fenomena yang berlaku dalam atmosfera bumi.
Terangkan kesan fenomena tersebut terhadap alam sekitar jika aras

kepekatan karbon dioksida, CO2 semakin meningkat.
[3 markah]
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
SPM 2010 (Esei)
(b) Rajah menunjukkan beberapa aktiviti manusia yang membebaskan karbon
dioksida ke atmosfera dalam suatu ekosistem.
Terangkan kesan pertambahan kepekatan CO2 pada ekosistem itu. [10 markah]
Page 176
Jawapan:
Kesan R........... Hijau.
Pertambahan kepekatan gas-gas Rumah Hijau/CO2 memerangkap/
menyerap l............ banyak haba di atmosfera.
Lapisan gas-gas Rumah Hijau bertindak sebagai p...............
Penghalang t............. haba drp berpindah ke angkasa.
Menyebabkan peningkatan s........./ pemanasan g...........
Kesan Rumah Hijau menyebabkan pengembangan termal air laut//
pencairan g............/ ketulan ais.
Menyebabkan a.......... air laut naik.
Menyebabkan perubahan dlm arah a........./ arus laut.
Menyebabkan p...................... cuaca.
Suhu lampau tinggi yg memberi kesan kpd f.................... .
Penghasilan t................/ haiwan berkurang.
Pemusnahan rantai/ j................. makanan.
Kepupusan spesies// biod.............. berkurangan.
SPM 2012 (esei)
(b) Rajah menunjukkan alatan kegunaan harian di rumah.
Terangkan kesan pembebasan klorofluorokarbon ke atas kesihatan manusia dan

ekosistem.
Page 177
Jawapan:
Lapisan o......... melindungi/ menghalang permukaan bumi/organisma drp
sinar UV.
CFC menyebabkan p....................... lapisan ozon.
CFC melepaskan atom k............. melalui pertambahan UV.
Klorin memecahkan/ bertindak ke atas molekul o......... kepada oksigen.
Penipisan lapisan ozon menyebabkan l............ banyak cahaya/ sinar UV
menembusi atmosfera bumi.
K................ iaitu kornea mata mengeras.
K............... kulit iaitu pembahagian sel luar biasa/tidak terkawal.
Kecacatan/penyakit genetik melalui m..................
Penurunan sistem k................. dengan kemusnahan sistem keimunan.
Kemusnahan r............./ jaringan makanan menyebabkan
fitoplankton/z......plankton/pengeluar/pengguna mati/musnah.
Kepupusan organisma yang tidak dapat menyesuaikan dengan
p................. persekitaran.
Kemusnahan kitar k................// penurunan kadar f...................... apabila
klorofil/sel daun musnah// e............ ternyahasli.
Perubahan c............ yg menyebabkan peningkatan s........./kemarau/ banjir
kilat.
Page 178
9.3 Kepentingan pengurusan terancang aktiviti pembangunan dan ekosistem.

SPM 2007 (Esei)
(b) Kawasan sawah padi dibangunkan menjadi kawasan perindustrian seperti
yang ditunjukkan pada Rajah di bawah.
Bincangkan kesan baik dan kesan buruk sosial, ekonomi dan persekitaran akibat
pembangunan ini.
[10 markah]
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Page 179
SPM 2012 (Esei)

Rajah menunjukkan tiga tong sampah kitar semula P, Q dan R. Tong sampah
kitar semula ini digunakan untuk mengumpul bahan-bahan terpakai.
Kertas terpakai
Kaca terpakai
Plastik terpakai
Bahan-bahan terpakai tersebut adalah daripada sumber semula jadi.

Kertas daripada pokok
Kaca daripada mineral
Plastik daripada petroleum
Terangkan bagaimana amalan mengitar semula bahan-bahan terpakai dalam
Rajah di atas menyumbangkan kepada pengekalan keseimbangan alam.
[10 markah]
Jawapan:
Kertas,
Dengan menggunakan s................. kertas terpakai kurang pokok akan
ditebang/ lebih banyak pokok yg dipelihara.
Banyak habitat f............ dan fauna dapat dipelihara
Kurang/ tiada g...................... jaringan/rantai makanan.
Kepupusan flora/f............ dapat dielakkan.
Memelihara biod.................... .
Kitar k.............. dapat dikekalkan// kepekatan CO2/ O2 dikekalkan.
Kawasan t.................. air dipelihara.
Mencegah banjir kilat/ h................. tanah/ banjir lumpur/tanah
runtuh/pemanasan global.
Mengekalkan kawasan r..................
Page 180
Mengurangkan pencemaran air/udara.

Mengurangkan tapak p................... sampah.
Kaca,
Kurang kaca b............ dihasilkan daripada kilang-kilang.
L.......... tenaga/wang dapat dijimatkan.
Kurang/ halang ketandusan m.............// kurang bahan api f..........
digunakan// mineral boleh diselamatkan.
Eksploitasi sumber bumi dapat dikurangkan.
Kurang p..................... air/udara.
Mengurangkan tapak pelupusan sampah.
Plastik,
Kurang p................. diperlukan untuk menghasilkan plastik baru.
B............. petroleum dalam bumi dapat dipelihara untuk masa depan.
Pembuangan p............ boleh mencemarkan persekitaran/ plastik
menyumbat l................ menyebabkan banjir kilat.
Plastik tidak terbiodegradasi/ tidak dimusnahkan oleh b.............../pengurai.
Merosakkan permandangan/ boleh dilihat disepanjang jalan/ pantai.
Gas b...................... dikeluarkan jika ia dibakar.
Hidupan akuatik akan m........ disebabkan tersilap memakan plastik yg
disangkakan makanan.
Mengurangkan masalah bahan s......... pepejal/ kurangkan tapak
pelupusan sampah.
Kurangkan p.................... udara/ air.
Semoga anda mencapai kecemerlangan dalam SPM
Page 181

SPM

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

SPM

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Modul Sempoi Biologi Tingkatan 4

Modul Sempoi Biologi

Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

ZULKARNAIN BIN JAMALUDDIN

Modul Sempoi Biologi Tingkatan 4

BAB 1 PENGENALAN KEPADA BIOLOGI

Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

Modul Sempoi Biologi Tingkatan 4

Kerjaya yang berkaitan dengan biologi

Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

Modul Sempoi Biologi Tingkatan 4

Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

Modul Sempoi Biologi Tingkatan 4

BAB 2 STRUKTUR SEL DAN ORGANISASI SEL

Lukiskan gambarajah sel haiwan

Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

Modul Sempoi Biologi Tingkatan 4

Membran PlaSma (SPM)

masuk- keluar sel.

M=Model Mozek Bendalir*

Medium tindak balas

S=Sap sel, S=Salt=garam

Jalinan EndosPlasmA Kasar

Jalinan EndoplaSma Licin

-kecil dan melekat

R=Repair tissue by Protein

pada Jalinan EK.

dalam vesikel rembesan.

Modul Sempoi Biologi Tingkatan 4

Bergerak dan bergabung

Aku Guru Kanan Panitia

Organel yang berbeza antara sel tumbuhan(SeTu) dan sel haiwan(SeHa):

-Gentian s................. yang liat

Memastikan sel k........

dan tidak mudah

-Mengandungi stroma dan grana.

-dua lapisan membran.

- Kantung berisi c.............

Sap sel menyokong

sel) yang dikelilingi oleh

membran s.............. telap yang

supaya tidak l..........

- Sap sel mengandungi air, asid

-Mula terbentuk pada peringkat

p.............. mitosis sel haiwan.

-Mengandungi enzim l................

Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

Modul Sempoi Biologi Tingkatan 4

Membandingkan dan membezakan struktur sel haiwan dengan sel tumbuhan.

SPM 2005 (Struktur)

Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

Modul Sempoi Biologi Tingkatan 4

(a) Namakan organel yang berlabel P dan R.

(a)(i) Pada Rajah, lebelkan struktur P, Q, R dan S.

Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

Modul Sempoi Biologi Tingkatan 4

(b) Terangkan peranan R dalam mengekalkan kesegahan sel.

(a)(i) Namakan organel T.

Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

Modul Sempoi Biologi Tingkatan 4

(a)(i) Pada Rajah, lebelkan P dan S.

Zulkarnain Jamaluddin @ 2015

Modul Sempoi Biologi Tingkatan 4

(a)(i) Namakan struktur P dan Q.