MH 12 Suc Ben Vat Lieu - 2 PDF

B GIAO
THNG
, nm
2012 VN TI
TRNG CAO NG NGH GTVT TRUNG NG II
..............*&*..............
Mn hc: Sc bn vt liu
M mn hc : MH10
V tr, tnh cht, ngha v vai tr ca mn hc
GIO TRNH
- V tr:
+ Sc bn vt liu l mn hc k thut c s c b tr sau khi
hc sinh hc cc mn: C l thuyt v Vt liu kim loi.
+ Sc bn vt liu cung cp kin thc cho cc mn chi tit my v
k thut chuyn mn ca ngnh.
- Tnh cht:
+ Sc bn vt liu l mn khoa hc kt hp cht ch gia l
TRNH TRUNG CP NGH/CAO NG NGH
thuyt v thc nghim.
+ L mn hc thuc cc mn hc, m-un k thut c s bt
buc.
- ngha
(LU HNH NI B)
Gip sinh vin nm c cc kin thc c bn, c s trong k
thut v vn dng tnh ton trong thc t
- Vai tr
L mn l thuyt c s cho cc mn chuyn ngnh nn c vai tr
quan trng trong chng trnh o to ngh ct gtrkim loi.
Tn mn hc: Sc bn vt liu
M MN HOC: MH12
NGH: HN
Mc tiu ca mn hc:
- Trnh by c cc khi nim c bn ca mn hc nh: bin
dng, ni lc, ng sut, bn, cng, n nh
Fca chi tit my.
- Phn tch c ngha ca cc i lng c trng cho tnh
cht c hc ca vt liu.
- Xc nh c cc phng php a chi tit t kt cu thc v
s tnh v phn tch c thnh cc loi bin dng c bn.
- V c cc biu ni lc v xc nh c mt ct nguy
him trn chi tit.
- Vn dng c cc iu kin bn, iu kin cng, iu kin n
Hica
phng,
2011
nh gii ba bi ton c bn
mnnm
sc bn
vt liu.
- C thc trch nhim, ch ng hc tp.
5
LI NI U
Ngy nay khoa hc k thut pht trin nh v bo, cc ngnh k thut
chim mt v tr tng i quan trng trong nn kinh t .V vy vic o to
nhn lc cho cc ngnh k thut ng vai tr quan trng to ra ngun nhn
lc c nng lc phc v cho nn kinh t ang pht trin ca nc ta.
Sc bn vt liu l mn khoa hc bn thc nghim thuc khi k
thut c ging dy trong cc trng cao ng, i hc k thut. N cung
cp nhng kin thc cn thit v nhng tc dng c hc gi quyt cc vn
thc t trong vic thit k ch tao, tnh bn cho chi tit, n l mn hc c
s cho rt nhiu cc mn hc chuyn ngnh thuc kh k thut.
Gio trnh Sc bn vt liu c xy dng trn c s nhng gio
trnh c ging dy trong cc trng k thut kt hp vi kinh nghim
ging dy ca nhng gio vin trong ngnh. Gio trnh c bin son cho
ph hp vi c im ca sinh vin trng cao ng ngh.
Gio trnh Sc bn vt liu c bin son ngn gn, d hiu, b
sung nhiu kin thc mi, ni dung cp ti nhng kin thc c bn v tnh
ton bn, cng, s n nh ca chi tit. p ng c nhng tnh
cht c trng ca ngh c kh.
Trong khi bin son gio trnh tc gi c nhiu c gng nhng
khng trnh khi nhng khim khuyt. Rt mong nhn c s ng gp
kin t bn c.
Cu trc chung ca gio trnh c 10 chng
Chng
Chng
Chng
Chng
Chng
Chng
Chng
Chng
Chng
I: Nhng khi nim chung.

II : Ko v nn ng tm.
III: Ct - Dp
IV: c trng c hc ca hnh phng.
VI: Un ngang phng.
V: Xon thun ty.
VII: Thanh chu lc phc tp.
VIII: n nh ca thanh thng chu nn ng tm.
IX: Tnh bn ca thanh thng chu ng sut thay i.
Tc gi
MC LC
mc
Li ni u
Mc lc
Chng I: Nhng khi nim chung.
Trang
3
4
1. Gii thiu lch s mn hc.

2. Nhim v v i tng nghin cu ca mn hc
3. Cc gi thuyt c bn v vt liu.
4. Ngoi lc, ni lc, phng php mt ct v ng sut.
5. Cc loi bin dng c bn.
Chng II : Ko v nn ng tm.
1. Khi nim v ko - nn ng tm
2.Ni lc
3.ng sut v bin dng.
4. c trng c hc ca vt liu.
5. Tnh ton v ko (nn) ng tm.
Chng III: Ct - Dp
1. Khi nim v Ct
2. Khi nim v Dp
Chng IV: c trng c hc ca hnh phng.
1. Khi nim v mmen tnh.
2. Khi nim v mmen qun tnh.
3. Bn knh qun tnh.
Chng V: Xon thun ty.
1.Khi nim v xon thun ty.
2. ng sut v bin dng trong thanh mt ct trn chu xon
3. Tnh ton v xon thun ty.
Chng VI: Un ngang phng.
1. Khi nim v un ngang phng.
2. Ni lc v biu ni lc.
3. ng sut trong dm chu un ngang phng.
4. Tnh ton v un ngang phng.
5. Chuyn v ca dm chu un.
Chng VII: Thanh chu lc phc tp.
1. Khi nim thanh chu lc phc tp.
2. Un xin.
3. Un ngang phng v ko (nn) ng thi.
4. Un v xon ng thi.
Chng VIII: n nh ca thanh thng chu nn ng tm.
1.Khi nim v n nh, lc ti hn v ng sut ti hn.
2. Cng thc tnh lc ti hn, ng sut ti hn theo Euler.
3. Cng thc tnh lc ti hn v ng
sut ti hn theo Iasinki.
4. Tnh ton v n nh
Chng IX: Tnh bn ca thanh thng chu ng sut
7
8
9
10
15
17
17
20
24
27
36
39
43
45
49
52
54
57
61
61
64
67
69
71
72
78
83
87
89
89
90
thay i.
1. Khi nim v thanh chu ng sut thay i.
2. Hin tng mi ca vt liu.
3. Chu trnh v c trng chu trnh ng sut.
4. Gii hn mi.
5. Cc nhn t nh hng n gii hn mi, cc bin php khc
phc.
6. Tnh bn theo h s an ton.
93
93
93
94
95
97
CHNG I:
NHNG KHI NIM M U
M chng: CHI
Gii thiu:
Nhng khi nim m u c ngha rt quan trng trong qu trnh
nghin cu, tnh ton ca mn hc. Nhng khi nim ny gip sinh vin
hiu c nhng cm t v quy c k hiu thng c s dng trong
mn hc.
Mc tiu:
+ Trnh by c nhim v v i tng nghin cu ca mn hc.
+ Trnh by c cc khi nim: Vt rn thc, ngoi lc, ni lc,
phng php mt ct, ng sut, cc bin dng c bn.
+ C thc trch nhim, ch ng hc tp.
1. Gii thiu lch s mn hc.
T th k 18 con ngi c nhng cng trnh c xem l s
khi u ca mn hc
Nm 1729 Buyphinghe a ra dng quan h phi tuyn gia nhs
sut v bin dng. Sau nm 1768 Hc a ra quy lut c bn v
vt th n hi vi dng tuyn tnh ng thi ng c nhng cng
trnh :
- L thuyt ton hc v un ca thanh n hi ca le v Becnuli.
- Tnh n nh ca le
- Dao ng ngang ca thanh n hi
- Nghin cu v l thuyt lc n hi ca khng kh(Lmnxp)
Cui th k 18 u th k 19 nh bc hc ngi Php Navie xut
pht t quan im v lc tng tc gia cc phn t ca Niu tn
xut ra l thuyt n hi ri rc. Nm 1822 Csi a ra khi nim v
trng thi ng sut ti mt im v vit cc phng trnh cn bng cng
vi cc biu thc biu din s tng quan gia ng sut v bin dng
cho vt th ng hng. Ta c th kt lun rng Navi, Csi v
Ostrogratxki, Potxng l nhng ngi t nn mng cho l thuyt
n hi ton hc.
Vo cui th k 19 nhu cu v pht trin cng nghip thi thc
cc nh khoa hc tm cch tnh ton nhanh chng nhng bi ton trong
thc t do pht sinh ra ngnh l thuyt n hi ng dng v l
thuyt v sc bn vt liu.
Vo cui th k 19 v sang u th k 20 ngnh c hc vt rn

bin dng pht trin v cng rng ln.
2. NHIM V V I TNG CA C HCVT RN BIN
DNG
Mc tiu:
+Trnh by c nhim v v i tng nghin cu ca mn hc.
2.1. Nhim v
Sc bn vt liu l mn khoa hc nghin cu thc nghim, kh
nng chu lc v bin dng ca vt th ra phng php tnh sao
cho cc vt th bn, cng, n nh v tit kim vt liu.
- bn: l kh nng chu lc ln nht ca chi tit sao cho chi tit
khng b ph hng.
- cng: l kh nng chu lc ln nht ca chi tit sao cho bin
dng khng qu ln lm nh hng n iu kin lm vic bnh thng
- n nh: L kh nng chu lc ln nht ca chi tit sao cho chi
tit khng b thay i hnh dng hnh hc trong qu trnh lm vic bnh
thng
Sc bn vt liu ra phng php tnh ton ,lp nn cc biu
thc ton hc tha mn iu kin bn, iu kin cng v iu kin n
nh .Xut pht t Sc bn vt liu ch yu gii quyt 3 dng bi
ton c bn:
+ Bi ton kim tra bn
+ Bi ton xc nh kch thc hp l
+ Bi ton xc nh ti trng cho hp l
2.2. i tng nghin cu
- i tng nghin cu ca b mn sc
bn vt liu l vt rn thc
- Vt rn thc l vt rn khi c tc dng
ca ngoi lc s xy ra bin dng v c th
b,
a,
b ph hng
- Vt rn thc c phn lm 3 dng c bn:
+ Vt th dng khi: Vt th c kch thc
theo ba phng ln tng ng nhau.
(Hnh 1-1a )
c,
+ Vt th dng thanh: Vt th c kch
Hnh 1-1
thc mt phng ln hn rt nhiu so vi
phng cn li. (Hnh 1-1b)
+ Vt th dng tm: L vt th m kch thc hai phng ln hn rt
nhiu so vi phng cn li, phng c kch thc b gi l b dy.
(Hnh 1-1c)
10
Sc bn vt liu trong chng trnh ch yu nghin cu v vt th

dng thanh thng
Mt ct ngang
Hnh 1-2
Phn loi theo tit din: - Hnh ch nht
- Hnh vung
- Hnh trn
i tng nghin cu ca mn hc l vt rn thc (tc l vt rn
bin dng)
3. CC GI THIT C BN V VT LIU
Mc tiu:
+ Trnh by c cc khi nim: Vt rn thc, ngoi lc, ni lc,
phng php mt ct, ng sut, cc bin dng c bn.
3.1. Cc gi thit v s lin tc, ng tnh v ng hng
*S lin tc: Cc phn t vt liu mi ni trong vt th phn b u
v lin tc .Tc l gia chng khng c khe h coi vt th khng c
khuyt tt.
*S ng tnh: Cc phn t vt liu tt c mi ni trong vt th c
cng tnh cht
*S ng hng: Kh nng chu lc ca cc phn t vt liu trong vt
th theo mi hng u nh nhau
3.2. Vt liu c tnh n hi hon ton
- Tnh n hi l kh nng tr v trng thi ban u khi vt c bin
dng do tc dng ca ngoi lc
- n hi hon ton l di tc dng ca ngoi lc (ngoi lc phi nm
trong gii hn n hi ca vt) vt th b bin dng, khi thi tc dng
lc vt th tr li y nguyn trng thi ban u (tc l khng c bin
dng d)
P
Hnh 1-3.
Gi thuyt ny ch r sc bn vt liu ch nghin cu bi ton trong
11
giai on n hi. Ngoi min n hi bi ton s c nghin cu trong

mt mn hc khc l l thuyt do.
3.3. Gi thit v quan h bc nht gia lc tc dng v bin dng

Khi lc tc dng cn nm trong gii hn n hi ca vt th bin
dng ca vt c quan h bc nht vi lc tc dng gy nn bin dng
.
* Th nghim th ko vt liu do:
Khi lc tc dng cn nm trong gii hn n hi
(0 Ptl)ca vt liu. Bin dng l on ON. Trong
P
gii hn ny ta thy lc tng nhanh cn bin dng
tng rt chm.Quan h gia lc v bin dng l
Pc
B
ng cong OA. Do cong ca OA rt nh nn
Ptl
A
ta c th coi n l ng thng .
Quan h gia lc v bin dng l quan h bc
nht .
O
Kt lun : Tt c cc loi vt liu l i tng
N
nghin cu trong mn sc bn th n phi tha
Hnh 1-4
mn cc gi thit trn.
3.4. Nguyn l c lp tc dng ca lc
a) Nguyn l: Tc dng ca h lc ln vt bng tng cc lc thnh
phn tc dng ln vt
Tc l : Nu mt h chu tc dng ng thi ca nhiu yu t th c
th kho st h di tc dng ca tng yu t ring r ri cng cc kt
qu li (hnh1-5).
Hnh 1-5
b. ngha: Mt bi ton phc tp c phn tch thnh cc bi ton
n gin v kt qu ca bi ton bng tng cc bi ton n gin
Nu vt liu lm vic ngoi min n hi th nguyn l trn
khng c p dng v sai s m. Cc yu t tc dng ln h c th
bao gm c goi lc ln cc tc nhn khc nh nhit , p sut, v.v...
4. NGOI LC NI LC - NG SUT H S AN TON
4.1. Ngoi lc
12
4.1.1. nh ngha
Ngoi lc l nhng lc hoc m men lc t vt th khc hoc t mi
trng xung quanh tc dng ln vt th kho st
Ngoi lc c hai loi: Ti trng(lc) tc dng v phn lc lin kt
4.1.2. Phn loi
a.Phn loi ngoi lc:
nh ngha: L ngoi lc tc dng ln vt th m im t,
phng, chiu, tr s bit trc.
+ Phn loi theo hnh thc tc dng:
- Ti trng tp trung: L nhng lc hoc ngu lc tc dng ln vt
trn mt din tch rt nh, coi nh tc dng ti mt im.
- Ti trng phn b:
. Ti trng phn b ng (Hnh 1-5):
q
Ti trng tc dng ln vt th theo mt ng.
Q = q .l
Trong : Q : L ln ca h lc phn b
q : Lc n v
Hnh 1-6
l : di ca on thng m h lc phn b
. Ti trng phn b m (Hnh 1-6): Ti trng tc dng ln vt th trn
mt mt no .
Q = q .S
Trong : Q : L ln ca h lc phn b q
q : Lc n v
S : din tch m h lc phn b
Hnh 1-7
. Ti trng phn b khi (Hnh 1-7):
Ti trng tc dng lin tc trn mt khi.
Q = q .V
Trong : Q : L ln ca h lc phn b
q
q : Lc n v
V : th tch m h lc phn b
Hnh 1-8
+ Theo mc tc dng:
- Ti trng tnh: L ti trng tc dng ln vt th c tr s tng dn t
0 n gi tr xc nh ri sau khng thay i na. Ti trng tnh
thng gp nh: trng lng, v cc phn lc
- Ti trng ng: L ti trng c tr s, phng, chiu hoc im t
lin tc thay i theo thi gian v lm cho vt th chuyn ng c gia
tc.
b. Phn lc lin kt
13
nh ngha: Phn lc lin kt l lc , mmen do vt gy lin kt gy

ra chng li chuyn ng hay xu hng chuyn ng ca vt kho
st.
*Mt s lin kt phng thng s dng:
- Lin kt gi di ng : y l mt loi lin kt n, trong mt phng
nch hn ch mt dch chuyn thng. Cc lin kt thc t nh bi lng
cu, con ln di ng, v.v... Khi s ho u a v dng gi ny. Gi c
mt thnh phn phn lc lin kt Y

P
Hnh 1-9. Lin kt gi di ng

- Lin kt gi c nh: L loi lin kt hn ch hai dch chuyn thng
(trong khng gian hai chiu) v 3 dch chuyn thng (trong khng gian ba
chiu). V d: nh cc con ln c nh di cc nhp cu, cc bi chn
trong my cng c, v.v... K hiu gi c nh ch ra trn hnh 1-10.Gi c
hai thnh phn phn lc lin kt Y, Z
Y
Z
Hnh 1-10. Lin kt gi c nh

- Lin kt ngm: L loi lin kt hn ch hon ton su bc t do ca h.
V d lin kt gia chn ct v mt t, lin kt gia cc dm hnh lang
vi tng nh, v.v... k hiu ngm ch ra trn hnh 1-11. Lin kt ngm c
ba thnh phn phn lc lin kt Y, Z, M
P
Y
Z
Hnh 1-11. Lin kt ngm

c. Phn loi ti trong.
Ti trng c phn thnh ti trng tnh v ti trng ng.
+ Ti trng tnh l ti trng m gi tr ca n tng dn t khng
n mt tr s xc nh trong qu trnh gia tc chuyn ng ca cc
cht im l khng ng k v c th b qua.
14
+ Ti trng ng l ti trng tc dng ln h lm cho cc cht

im ca h chuyn ng c gia tc hoc c xut hin lc qun
tnh.
- Ti trng ng m tr s thay i rt nhanh trong mt khong
thi gian nh c gi l ti trng va chm.
- Ti trng m phng chiu, ln bit cn im t. Thay
i c gi l ti trng di ng.
V d: Trng lng m khi chy tc dng ln cu.
- Ti trng bin thin tun hon theo thi gian l ti trng gy nn
dao ng.
4.2. Ni lc
- Ni lc l lc do chnh bn thn vt sinh ra chng li bin dng
khi c ngoi lc tc dng.
- Ni lc l phn tng ln ca lc lin kt phn t ca vt liu khi c
ngoi lc tc dng.
- Khng c ngoi lc tc dng th khng c ni lc. Khi ngoi lc tng
th ni lc cng tng theo nhng ni lc ch tng ti mt gii hn nht
nh, nu ngoi lc c tip tc tng m ni lc khng tng c na th
lin kt phn t b ph v hay vt liu b ph hng.
4.3. Cch xc nh ni lc ( Phng php mt ct )
Xt thanh thng chu tc dng ca h lc cn bng nh trn (hnh 112a).
dng phng php mt ct :
P1
P5
P2
P6
P7
Phi
Tri
Pn
P3
P4
a,
Qy
P5
My
R'
P6
P7
Mx
Tri
x
Pn
b,
Hnh 1-12.
15
Qx
Mz
NZ
- Tng tng dng mt mt phng (Q) vung gc vi trc thanh, ct

thanh lm hai phn .Gi li mt phn bt k kho st (gi s gi li
phn tri)
- Xt cn bng cho phn tri(hnh 1-11b) . phn tri cn bng th
phi c lc sinh ra cn bng vi cc lc tc dng ln phn tri. chnh
l ni lc
sinh ra trn mt ct ngang ca phn tri, ta hp cc ni lc c vc
t hp lc l R .
- Phn kho st cn bng di tc dng ca ngoi lc v ni lc
P (tri) R
i
( Pi (tri) F5 F6 F7 ... Fn )
Lp h trc ta Oxyz c gc ta O trng vi tm mt ct
ngang, cc trc Ox, Oy nm trong mt phng cha ct ngang ca thanh,
trc Oz trng vi trc thanh.
Di chuyn R bng phng php di lc song song v tm O ta
c mt vc t lc R' v mmen M
* Chiu vc t lc R' v m men M ln h trc ta Oxyz ta
c6 thnh phn ni lc Nz , Qx, Qy , Mx, My , Mz gi l 6 thnh phn
ni lc trn ton b mt ct ngang ang kho st, mi thnh phn ni
lc c mt tn ring
- Thnh phn Nz gi l Lc dc c phng vung gc vi mt ct
ngang
N Z Piz (Tri)
- Thnh phn Qx , Qy gi l lc ct hay lc ngang c phng vung

gc vi trc ca thanh
Q x Pix (tri)
Q y Piy (tri)
- Thnh phn Mz : Mmen xon quanh trc Oz
M z mz ( Pi ) tri
- Thnh phn Mx , My : Mmen un quanh trc Ox, Oy
M x m x ( Pi )
tri
M y m y ( Pi )
4.4. ng sut
4.4.1. nh ngha
ng sut l gi tr ca ni lc sinh ra trn mt n v din tch mt ct
* Nu ni lc phn b u: ng sut =
16
Ni lc
Din tch mt ct
* Nu ni lc phn b khng u: Cn phi tm c quy lut phn b,

xc nh c vng pht sinh ln nht sau xc nh ng sut ln nht
trong mt ct tnh ton.
F 1m 2
Hnh 1-13. ng sut trn mt ct ngang

* n v ca ng sut: N/m2, kN/m2, MN/m2.
4.4.2. Phn loi ng sut
Da vo 2 phng c bn ca ni lc, ng sut c phn thnh hai
thnh phn l: ng sut php v ng sut tip
- ng sut php: K hiu : Khi ni lc c phng vung gc vi
mt ct ngang ta c ng sut sinh ra trn mt ct ngang l ng sut php
- ng sut tip: K hiu : Khi ni lc c phng tip tuyn (trng)
vi mt ct ngang ta c ng sut sinh ra trn mt ct ngang l ng sut
tip
5. CC LOI BIN DNG C BN
Ngoi lc tc dng ln chi tit vi nhiu hnh thc khc nhau th cc
bin dng cng s khc nhau. Trong k thut kho st 4 loi bin dng
c bn sau: Ko- nn ng tm, ct-dp, xon, un
- Ko- nn ng tm: Nu mt thanh thng chu tc dng ca cc lc c
phng trng vi trc thanh th thanh chu Ko - Nn ng tm
- Ct Dp:
+ Ct: Nu tc dng vo thanh hai lc song song, ngc chiu,
cng ln v t hai mt phng ct st gn nhau th thanh s xy ra
hin tng ct.
+ Dp: Dp l hin tng nn cc b xy ra trn mt din tch
truyn lc tng i nh ca hai chi tit p vo nhau.
- Xon: Nu tc dng vo thanh cc ngu lc hay cc mmen c chiu
quay ngc nhau v c mt phng tc dng trng vi cc mt ct
trong thanh.
- Un: Nu ngoi lc tc dng l lc tp trung, lc phn b, ngu lc
nm trong mt phng i xng cha trc ca thanh.
17
CU HI N TP
1. Cc gi thuyt c bn v vt liu, gi thuyt v tnh lin tc, ng
cht v ng hng, gi thuyt v vt liu n hi tuyt i, gi thuyt

v tng quan gia bin dng v lc, nguyn l c lp tc dng. ?
2. nh ngha ngoi lc, ni lc, v ng sut? Phn loi ng sut?
3. Nu phng php mt ct xc nh ni lc ?
4. Cc loi bin dng c bn?
18
CHNG II: KO - NN NG TM
M chng: CHII
Bin dng ko v nn chng ta gp rt nhiu trong thc t c bit
l trong cc chi tit my v cc cu kin ca cng trnh.V d: Dy cp
ko vt, ng khi ca cc nh my, cc thanh trong kt cu dn...tt c
cc chi tit trn u chu ko hoc nn.
Mc tiu
+ Trnh by c khi nim thanh chu ko - nn ng tm
+ Phn tch c khi nim lc dc.
+ V c biu lc dc, biu ng sut trn mt ct ngang.
+ Tnh c ng sut v bin dng trong thanh.
+ p dng thnh tho ba bi ton c bn theo iu kin bn.
1. NH NGHA
Mc tiu
- Trnh by c khi nim thanh chu ko - nn ng tm
+ nh ngha: Khi mt thanh thng chu tc dng ca cc lc c
phng trng vi trc thanh th thanh chu Ko - Nn ng tm.
V d:
Pn
Pn
Pk
Pk
Ko ng tm
Nn ng tm
Hnh 2-1
- Thanh chu ko ng tm: Ngoi lc hng t trong thanh ra ngoi.

- Thanh chu nn ng tm: Ngoi lc hng t ngoi vo trong thanh.
Thanh chu nn ng tm l trng hp ngc li ca thanh chu ko
ng tm do trong qu trnh nghin cu chng ta ch nghin cu
thanh chu ko ng tm cn thanh chu nn th ngc li.
2. NI LC BIU NI LC
Mc tiu
+ Phn tch c khi nim lc dc.
+ V c biu lc dc trn mt ct ngang.
2.1. Phng php mt ct xc nh ni lc.
* Xt mt thanh thng chu ko ng tm trng thi cn bng (Hnh
2-2a). Xc nh ni lc trong thanh ?
19
Pk
Pk
A
B
Q
a,
Nz
Pk
A
b,
Hnh 2-2
- Tng tng dng mt mt phng (Q) vung gc vi trc thanh

ct thanh lm hai phn, gi li phn A kho st. Theo phng php
mt ct th phn A cn bng di tc dng ca ngoi lc Pk v ni lc.
Gi ni lc trn phn A l N z th ta phi xc nh N z (Hnh 2-2b).
- Phn A cn bng nn Pk v N z l hai lc cn bng: ( Pk , N z )~0
Vy da vo Pk xc nh N z :
Kt lun:
- Ni lc trong thanh chu ko (nn) ng tm ch c mt thnh phn
dc theo trc thanh, ta gi l lc dc.
- K hiu: N z
C
+ Phng: Trng vi trc ca thanh.
+ Chiu: Ngc chiu vi ngoi lc tc dng.
+ Tr s: NZ = Pk
+ im t: Ti tm mt ct.
* Quy c du:
+ Ni lc hng t trong mt ct ra th mang du dng (thanh chu
ko)
+ Ni lc hng t ngoi vo trong mt ct mang du m(thanh chu
nn)
2.2. Biu ni lc.
2.2.1. nh ngha.
Biu ni lc l th biu din s bin thin ca ni lc dc theo
trc thanh.
2.2.2. Cc bc v biu ni lc.
- Bc 1: Xc nh phn lc lin kt (nu cn)
- Bc 2: Chia on cho thanh, da trn c s im t ca lc tng
20
ng vi mt im ,hai im lin tip l mt on.

- Bc 3: Xc nh ni lc trong tng on
+ Dng phng php mt ct ,ct thanh lm hai phn ,gi li
mt
phn kho st
+ t ni lc vo mt ct (gi nh ni lc dng v hng ra
ngoi mt ct)
+ Vit phng trnh cn bng v gii cc phng trnh
- Bc 4: V biu ni lc.
+ K ng thng song song vi trc thanh gi l ng khng.
+ K cc on thng song song vi nhau v vung gc vi
ng khng
+ in du ,in gi tr ni lc
* V d 2.1:
Cho thanh AC chu tc dng ca cc lc dc trc P1=10 kN; P2= 30kN.
V biu ni lc cho thanh AB ?
P2
P1
Hnh 2-3
Bi lm
+ Xc nh phn lc:
Phng trnh cn bng :
ZA +P1 - P2 = 0
ZA = P2 - P1 =30 -10 =20 kN
+ Chia on cho thanh: Chia
thanh lm 2 phn AB, BC
+ Xc nh ni lc trn tng on:
- Xt on AB :Dng mt ct (1-1),
ct thanh,lm hai phn, gi li
phn tri kho st
Ta c phng trnh cn bng
NZ 1-1 + ZA= 0
1-1
NZ =-ZA= -20 KN
Vy on AB chu nn, ni lc
mang du m,
-Xt on BC: Dng mt ct (2-2),
ct thanh lm hai phn ,gi li
phn phi kho st
21
1
A
XA
2
P2
P1
C
1
1-1
Nz
XA
2
1
N 2-2
z
P1
2
10KN
NZ
20KN
Hnh 2-4
NZ 2-2- P1= 0
2-2
NZ = P1= 10 KN
Vy on BC chu ko
+V biu ni lc.( Hnh 2-4 )
Nhn xt biu ni lc: Nhn vo biu ni lc thy on AC
l on nguy him nht.
3. NG SUT V BIN DNG CA THANH
Mc tiu
+ V c biu ng sut trn mt ct ngang.
+ Tnh c ng sut v bin dng trong thanh.
3.1. ng sut
3.1.1.Th nghim
Xt thanh thng c tit din hnh ch nht chu ko ng tm
- Trc khi cho thanh chu ko
+ K ln mt ngoi ca thanh cc on thng song song vi trc
thanh, cc on thng ny c trng cho cc th dc v k cc on
thng vung gc vi trc thanh, cc on thng ny c trng cho cc
mt ct ngang. To thnh mt li vung
l
Hnh 2-5
- Sau khi cho thanh chu ko: Li vung bin thnh li ch nht
P
P
l1
F1
Hnh 2-6
Lm nhiu ln th nghim ta u thu c kt qu nh trn
- Nhn xt:
+ Cc th dc: Vn thng, vn song song vi nhau v song song vi
trc thanh. Cc th dc b gin di ra ,khong cch gia chng b thu
hp li nhng chng vn c chiu di bng nhau iu ny chng t cc
th dc bin dng ging nhau.
+ Cc mt ct ngang: Khong cch gia chng tng ln ,tit din
mt ct b thu hp li nhng cc mt ct vn phng v vn vung gc
22
vi trc thanh .iu ny chng t cc mt ct ngang c bin dng ging

nhau
+ Chiu di ca thanh thay i mt on l l1 l ( l : bin dng di
tuyt i)
+ Tit din mt ct ngang co li F F1 F
+ Ta thy: F << l, bin dng ngang ca thanh nh hn rt nhiu so
vi bin dng dc nn ta c th b qua bin dng ngang.(V trong qu
trnh chu lc bin dng ngang t nh hng n qu trnh lm vic ca
chi tit)
- Kt lun:
+ Bin dng trong thanh chu ko (nn) ng tm l bin dng di
,cc phn t vt liu c bin dng u nh nhau
3.1.2. ng sut
Xt mt mt ct ngang ca thanh. Ni lc c phng vung gc
vi mt ct ngang nn ng sut sinh ra trn mt ct ngang l ng sut
php.
K hiu: Z hoc k , n
NZ
Bin dng ti mi im trn mt ct
ngang l ging nhau nn ni lc sinh ra
phn b u trn mt ct ngang .
Hnh 2- 7
Cng thc tnh ng sut sinh ra trn mt ct
ngang
Z
NZ
F
(N/m2, kN/m2,)
Trong : + Z : ng sut sinh ra trn mt ct ngang ca thanh

+ NZ : Lc dc (ni lc)
+ F : Din tch mt ct ngang ca thanh
3.2. Bin dng
3.2.1. Bin dng di ca thanh
Khi thanh chu ko (nn) ng tm thanh c th b co ngn hoc
dn di mt lng l l , l l1 l (bin dng di tuyt i)
Trong : + l: Chiu di ban u ca thanh
+ l1: Chiu di thanh sau khi bin dng
Du (+) nu thanh chu ko; (-) nu thanh chu nn.
- Xt mt on thanh c chiu di l, bin dng ca on thanh l:
l
N Z .l
E .F
- Nu trn thanh c n on, mi on c chiu di l li, bin dng

n
ca ton thanh l: l
i 1
N Zi .li
Ei .Fi
23
Trong :
+ NZ : Ni lc (lc dc)
+ F: Din tch mt ct ngang
+ E: Mdun n hi ca vt liu (tra bng)
3.2.2. nh lut Hc
Trong giai on n hi, ng sut php t l vi bin dng di t i
Z
l N Z
Z Z Z Z .E
l
E.F
E
Trong :
+ Z : Bin dng di t i
+ EF: cng chng ko (nn)
3.2.3. nh lut Poat xng
Bin dng theo phng ngang t l thun vi bin dng dc t i
x y Z
Trong :+ x , y : Bin dng theo phng ngang

+
: H s poat xng (0< <0,5)
3.2.4. Bi tp ng dng
Bi 1: Tnh bin dng di tuyt i v ng sut sinh ra trn mt ct
ngang ca thanh c chiu di l = 100cm, chu lc P =8kN. Bit
F=10cm2, E = 2.104 kN/cm2
Gii
- Bin dng di tuyt i ca thanh
p dng cng thc: l
N Z .l
E .F
8.100
4.103 (cm)
4
10.2.10
- ng sut sinh ra trn mt ct ngang ca thanh

C NZ = P = 8 (KN),
Z
NZ
8
0,8
F 10
(KN/cm2)
Bi 2: Thanh AD chu tc dng ca cc lc P1 = 30 kN, P2 = 50 kN,

P3= 60 kN. Bit l1= 50 cm, l2= 80 cm, l3= 40 cm, F = 8 cm2,
E = 2.104 (kN/cm2) .
Tnh bin dng di tuyt i ca thanh chu lc ?
P3
P2
P1
D
Hnh 2- 8
Bi lm
*V biu ni lc:
24
+ Xc nh phn lc lin kt :
Phng trnh cn bng :
PA - P1 + P2 P3 =
PA= P1- P2 + P3 = 3050 +60
PA = 40 kN
+ Chia on cho thanh: Chia thanh lm 3 on l : AC, CD ,DB
- Xt onBD:Dng mt ct(1-1), ct thanh , gi li phn phi
kho st
3
2
1
NZ 1-1- P1 = 0
A
C
P A
P3
P2 D
1-1
NZ = P1 =30 kN
Vy on DB chu ko, ni
3
2
1
1-1
l
2
l
1
l3
lc NZ mang du dng
1
-Xt onCD:Dng mt ct(2-2),
1-1
NZ
ct thanh, gi li phn phi
kho st
1
2
2-2
NZ
NZ 3-3 + P2 P1 = 0
P2
3-3
3
NZ = - P2+ P1= -50 + 30
3-3
N 3-3
2
PA A
Z
NZ = -20 kN
Vy on CD chu nn, chiu
3
NZ 2-2 c chiu ngc li.
-Xt on AC:Dng mt ct(3-3),
40KN
ct thanh ,gi li phn tri
kho st
NZ 3-3 - PA = 0
20KN
3-3
NZ = PA= 40 kN
Vy on AC chu ko, Ni lc
Hnh 2- 9
NZ 3-3 mang du dng
Biu ni lc Nz ( hnh 2-9)
*Bin dng di tuyt i ca thanh AB
p dng cng thc:
l
N Zi i .li N Z11 .l1 N Z22 .l 2 N Z33 .l3
Ei .Fi
E1 .F1
E2 .F2
E3 .F3
V thanh c tit din khng i nn F = F 1= F2 = F3 ;

E = E1= E2 = E3 = 2.104 kN/cm2
l
30 .50 20 .80 40 .60

0,014 cm
2.10 4.8
25
B P1
P1
P1
30KN
NZ
4. C TRNG C HC CA VT LIU
Mc tiu
+ Trnh by c th nghim th ko vt liu do v th nghim
th ko vt liu dn
+ Phn tch c qu trnh bin dng ca mu
4.1. Th nghim ko nn vt liu do.
tin hnh th nghim trc tin phi c cc mu th nghim
theo tiu chun tng nc. Trn hnh 2 - 10 nhng mu th trn v dt
c dng Vit Nam.
a,
32 23
20
l0=10d=200
220
25
40
30
50
200
220
b,
5
32
d=20
25 20
10
B
5
50
d=6
c,
l0=6d=36
Hnh 2- 10
d,
Phn thanh c chiu di l0 gi l phn lm vic ca mu. Thit b

to lc ko mu trong cc mu th nghim c th l cc thit b c kh
hoc thy lc . Hnh 2- 10 d l s nguyn l ca my th nghim c
thit b thy lc. Nh p lc du
trong tr A tng ln t t m pt tong
c nng ln v to ra lc ko trong
mu B. Lc ko mu B c th c
xc nh bi gi tr o trn ng h
o p lc C.
D
M
C
B
A
B
Sau khi kp cht mu vo
my ngi ta cho lc ko mu tng
t h ch
chmchm t gi tr 0. Qu trnh
bin dng ca mu c my v
O
thnh biu ( - ) trn hnh 2
11.Ta thy chiu di mu tng dn,
Hnh 2-11
chiu ngang mu hp dn cho n
khi lc ko P t cc i P 0 th c m ch no trn mu b tht hn
li(ng vi im D). Sau thanh tip tc b dn di trong khi lc ko
26
gim dn v n mt gi tr P no (ng vi m M). Th mu b t

ti ch tht.
Quan h f i vi thp CT3 ca Nga c biu lc ko
nh trn hnh 2-11 vi cc im c trng A, B, C, D, M. Bin dng ko
ca vt liu gm 3 giai on chnh sau:
* Giai on 1:
Vt liu c tnh n hi tuyt i, quan h f l quan h
tuyn tnh c biu din bi on thng OA:
(2-1)
E.
Gia on ny gi l giai on t l, quan h (2-1) c gi l nh
lut Hc khi ko, E l m un n hi dc ca vt liu. Gi P tl l gi tr
ln nht ca lc ko trong giai on ny v F 0 l din tch mt ct ngang
ban u ca mu th, ta c
tl
Ptl
F0
ng sut tl
l gii hn t l (i vi
CT3 tl 21kN / cm2 210 MN / cm2 )
dc ca on OA xc nh bng m un n hi E
tg E
thp
K t trn im A biu khng cn quan h tuyn tnh na m t

nh lut Hc mt hiu lc. rt gn im A trn on cung ny ca
biu c mt im B, ng sut ng vi im B k hiu h v c
gi l gii hn n hi. Trong cc tiu chuaanrr k thut h c xc
nh khi m cc bin dng d ca mu th t c 0,05% v vit
h 0.05
* Giai on 2:
Bin dng ng bin vi lc cht t ri tng r rt trong khi lc
khng tng c na (on nm ngang k t C). Ta gi giai on ny
laf giai on chy do. Lc ko ng vi giai on ny c k hiu ch
ng sut : ch
Pch
F0
- ch gi l gii hn chy (i vi thp CT3 ch 24 kN / cm2 240 MN / cm2 )

Trong giai on chy, nu quan st mt mu lm bng thp
t cc bon c mi nhn, ta thy nhng vt gn nghing trn trc thanh
mt gc 450. chnh l nhng vt gy ra do s trt gia cc tinh th
vt liu do ng sut tip cc i gy ra. Nhng vt trt ny gi l
ng Liuder-Trernov.
* Giai on 3:
27
Sau khi kt thc giai on chy do,trong vt liu li xut hin kh

nng t cng c . C th l bin dng ch tng nu lc ko mu
tng.Biu trong giai on ny l mt ng cong trn.
ng sut ng vi im D cao nht trong giai on ny l gii hn
bn :
B
PB
F0
i vi thp CT3 B 40kN / cm2 400 MN / cm2

Sau khi t gii hn bn th c mt ch trong mu th b tht li v t
bin dng tip tc tng nghch bin vi lc cho n khi mu b t
ng vi im M.
4.2. Th nghim ko vt liu dn
a. Biu
Vt liu dn chu ko rt km nn b ph
hng t ngt ngay khi gin cn rt
nh. Nhn biu ng 4 hnh 2-12
Ta thy khng c giai on t l v giai
on chy do, biu l mt dng
ng cong ngay khi ng sut cn rt
nh. Tuy vy trong gii hn lm vic,
thong thng i vt liu dn vn c th
p dng nh lut Hc, vi vt liu dn ta
ch c gii hn bn:
B
CT3
C
A
ch
tl
tl
ch
B
PB
F0
4
O
A
C
CT3
3
Hnh 2-12
Nu em so snh vi vt liu do th gii hn ny rt nh

Khi b nn vt liu cng b ph hy ngay khi bin dng cn b,
nhng gii hn bn cn c tr s ln hn nhiu so vi khi ko.
b. Biu P l
Trn hnh 2-13 cho ta tng quan gia lc tc
dng P v bin dng l khi ko vt liu dn. Tr s
lc ko ng vi lcmub ph hu (im A) gi l
P B cc loi vt liu dnb ph hu t ngt bin dng
cn rt nh, chngt kh nng chu ko ca vt liu
n l rt km. Dng ca ng cong tu thuc vo
bn cht ca vt liuth nghim. Nhng loi vt liu
dn nh gang xm,thp c t l cc bon cao, ,
thu tinh, v.v... khi b ph hu bin dng ca chng
thng khngvt qu 2.5%, trong trng hp
biu thngc thay bng ng thng (ng
nt t trn hnh 2-13).
28
Hnh 2-13
5. TNH TON V KO NN NG TM
Mc tiu
+ Trnh by c khi nim ng sut nguy him, ng sut cho
php v h s an ton
+ Xc nh c iu kin bn
+ p dng tnh ton c ba bi ton c bn theo iu kin bn
5.1. Khi nim v ng sut cho php v h s an ton.
5.1.1. ng sut nguy him v ng sut cho php
- ng sut nguy him: l gi tr ng sut nh nht m tng ng vi
n vt liu xem nh b ph hng, k hiu l: o , o
- ng sut cho php: l gi tr ng sut ln nht m tng ng vi n
vt liu cn lm vic c. Nu vt qu gi tr vt liu xem nh b
ph hng.
K hiu l:
: ng sut php cho php
: ng sut tip cho php
* Gi tr ca ng sut cho php c tra bng trong s tay k thut .
5.1.2. H s an ton : n > 1
H s an ton l h s d tr bn ty theo iu kin lm vic ca chi
tit , n ph thuc vo cc yu t sau:
- Vt liu
- iu kin lm vic v thi gian lm vic
- Trnh cng ngh
- Mc quan trng ca chi tit.
T cc yu t nh hng trn ngi ta tng hp c h s an ton n
0 ;
n
Trong : n - l h s an ton
5.2. iu kin bn v cc bi ton c bn

5.2.1. iu kin bn
iu kin cn v thanh chu ko nn ng tm m bo
bn l ng sut sinh ra trn mt ct ngang ca thanh phi nh hn hoc
bng ng sut cho php.
Z k , n
5.2.2. Cc bi ton c bn
5.2.2.1. Kim tra bn
29
T iu kin bn ta c cng thc kim tra bn:

Z
NZ
k , n Thanh m bo bn
F
* Cc bc gii bi ton
- Bc 1: V biu ni lc((vi thanh c tit din thay i th phi v
biu ng sut))
- Bc 2:Xc nh im nguy him(im c ng sut ln nht trong
thanh). Tnh ng sut sinh ra ti im nguy him
- Bc 3: p dng iu kin bn kim tra bn
+ Nu Z max : Thanh bn
+ Nu Z max : Thanh khng bn
Bi 1: Cho thanh AB chu ko ng tm (hnh v). Din tch mt ct
ngang: F=20(cm2), P=120KN, = 10(KN/cm2).
Kim tra bn cho thanh ?
1
Bi lm
P
- Dng mt ct (1-1) ct thanh lm 2
phn , gi li phn phi kho st,
1
1
NZ = P = 120(KN)
N
P
- ng sut sinhh ra trn mt ct (1-1)
ca thanh l
Z
1
N Z 120
2
Z
20
6( KN / cm )
Hnh 2-14
p dng iu kin bn ta thy : Z
Kt lun : Thanh m bo bn
Bi 2: Cho thanh AC c tit din trn ng knh d = 2 cm, chu tc
dng ca cc lc dc trc P 1= 10kN, P2= 30kN .( Hnh 2-15)
a, V biu ni lc cho thanh AB ?
b, Kim tra bn cho thanh AC ? Bit k , n = 10 kN/cm2
P2
P1
C
Hnh 2-15
Bi lm
a, Biu ni lc ca thanh AC: ( Hnh 2-16)
30
P2 B
XA
P1
d
C
2
10kN
NZ
20kN
Hnh 2-16
b, Kim tra bn cho thanh AC
Nhn vo biu ni lc ta thy on AB l nguy him nht .Vy ta
ch cn kim tra bn cho on AB. Nu on AB m bo bn th
thanh AC m bo bn
p dng cng thc kim tra bn :
Z
N Z11
k ,n
F
- Ni lc Nz = 20KN
- Din tch mt ct ngang : F
.d 2
4
3,14.2 2
3,14cm 2
4
ng sut sinh ra trn mt ct ngang ca on AB l
20
6,37 KN / cm 2
3,14
11
So snh ta thy Z 6,37 KN / cm 2 k ,n 10 KN / cm 2
Z11
Kt lun : Thanh AC bn.

Bi tp 3 : Cho thanh thng AD, tit din trn ng knh d = 2cm,
chu tc dng ca lc dc trc P1= 30kN, P2= 50kN, P3=60kN.
-V biu ni lc cho thanh AD?
- Kim tra bn ca thanh ? Bit = 10 KN/cm2
Bi lm
a. V biu ni lc
Hnh 2 - 18
C P3
P2
Hnh 2-17
31
P1
PA
C P3
P2
P1
40kN
30kN
NZ
20kN
Hnh 2-18
b. Kim tra bn
Nhn vo biu ta thy ni lc trn on AC l ln nht, do
AC l on nguy him nht . Nn ta ch
cn kim tra bn cho on AC. Nu on AC m bo bn th thanh
cng m bo bn .
iu kin bn :
Z max
N Z33

F
Tac: + N Z33 40 KN
+ Din tch mt ct ngang ca thanh l :
F=
d2
4
3,14.22
=3,14 (cm2)
4
ng sut sinh ra trn mt ct ngang ca on AC :

Z max
N Z33
40
12,7( KN / cm 2 )
3,14 3,14
So snh ta thy : Z 12,7 KN / cm 2 k ,n 10 KN / cm 2

Kt lun : Thanh khng bn
Bi tp 4 : Thanh AE c tit din trn c cc ng knh tng ng l
d1= 6cm, d 2= 4cm, d 3= 8cm (hnh 2-19), thanh chu tc dng ca cc lc
dc trc P 1=100 KN, P2=60 KN, P3= 140 KN.
a. V biu ni lc cho thanh AE ?
b. V biu ng sut cho thanh AE?
c. Tnh bn cho thanh AE ? Bit k,n = 10 KN/cm2
P3
d2
Hnh 2-19
32
P2
D d1
E P1
a.V biu ni lc:

+Bc1:Xc nh phn lc lin kt :
Phng trnh cn bng :
PA - P1 + P2 P3 = 0
PA= P1- P2+ P3= 100 -60 +140
PA = 180 kN
+ Bc 2: Chia on cho thanh: Chia thanh lm 3 on l : AB, BD
,DE
+ Bc 3: Xc nh ni lc cho tng on
-Xt on DE: Dng mt ct (1-1), ct thanh ,gi li phn tri kho
st
3
1
1-1
2
NZ P1 = 0
P D
NZ
1-1
PA
A
= P1= 100 kN
Vy on DE chu ko,chiu NZ
c chiu nh hnh v
- Xt on BD:Dng mt ct (2-2),
ct thanh,gi li phn phi kho
st
NZ 3-3 + P2 P1 = 0
d1
E P1
3
3
N2-2
z
PA
A
N3-3
z
P2 D
E P1
2
1
3
3-3
NZ =-P2+P1=-60+100= 40 kN
N1-1
z
E P1
180KN
Vy on BD chu nn, chiu NZ 2-2

c chiu nh hnh v.
- Xt on AB:Dng mt ct (33),ct thanh, gi li phn phi
kho st
NZ 3-3- PA = 0
3-3
d2 C
1-1
NZ
d3 B P3
100KN
40KN
NZ
0
12,73
7,96KN/cm2
6,37
1,41
= PA =180 kN
Vy on AB chu ko, ni lc
Hnh 2-20
NZ 3-3 mang du dng, c chiu
hnh v
+ Bc 4: V biu ni lc Nz
( hnh 2-20)
* Trong bi ton ny tnh ton cho thanh c tit din thay i. V
vy khng th da vo biu ni lc xc nh im nguy him.
33
Nh chng ta bit im nguy him l im c gi tr ng sut ln

nht, do tm c im nguy him cn phi v biu ng sut.
b. V biu ng sut:
Din tch mt ct ngang ca cc on AB, BC, CE tng ng l:
.d12
3,14 .4 2
F1
12,56 cm2
4
4
2
.d 2 3,14.22
F2
3,14cm2
4
4
F3
.d 32
4
3,14.6 2
28,26cm2
4
+ ng sut sinh ra trn mt ct ca on DE l:

ZDE
N Z11 100
7,96 kN / cm2
F1
12,56
+ ng sut sinh ra trn mt ct ca on CD l:
CD
Z
N Z22
40
1,41kN / cm2
F3
28,26
+ ng sut sinh ra trn mt ct ca on BC l:
BC
Z
N Z22
40
12,73kN / cm2
F2
3,14
+ ng sut sinh ra trn mt ct ca on AB l:
DE
Z
N Z33
180
6,37 kN / cm2
F3
28,26
Biu ng sut: z (Hnh 2-20)

* Nhn xt biu ng sut: Nhn vo biu ng sut ta thy
on BC nguy him nht.
c. Kim tra bn cho thanh AE:
Nhn vo biu ta thy ng sut sinh ra trn mt ct ngang ca
on BC l ln nht, do on BC l on nguy him nht . Nn ta ch
cn kim tra bn cho on BC. Nu on BC m bo bn th thanh
cng m bo bn .
* p dng iu kin bn :
Z max
Ta c:
ZBC Z max 12,73kN / cm2
k ,n 10 kN / cm2
So snh ta thy : Z max 12,73kN / cm2 k , n 10 kN / cm2

* Kt lun : Thanh AE khng bn
5.2.2.2. Xc nh kch thc mt ct ngang hp l
Ni dung: Cho lc tc dng v ng sut cho php. Xc nh kch
34
thc mt ct hp l sao cho thanh m bo bn ?

T iu kin bn ta c
F
N Z max
= F
F : l din tch mt ct cho php
* Cc bc gii bi ton
- Bc 1: V biu ni lc
- Bc 2: Xc nh ng sut ln nht trong thanh
- Bc 3: Xc nh din tch mt ct t iu kin bn
* Ch : Chn mt kch thc F hp l trong khong :
F F F 5%F
Bi 5: Cho thanh thng AD, tit din trn ng knh d, chu tc
dng ca lc dc trc P 1=30 KN, P2=50 KN, P 3=60 KN .Bit k,n =
10 KN/cm2 (hnh v). Xc nh ng knh hp l cho thanh ?
Bi lm
Ta thy on AC l nguy him nht vy ta phi xc nh ng
knh hp l cho thanh v tr AC (Nu cn ta cng phi tnh ng knh
hp l cho on CB v DB)
Ta c:
N Z33 40 KN
T iu kin bn ta c
Din tch mt ct ngang ca thanh l
F
N Z33
M c F
.d 2
4
40
4(cm 2 ) ,
10
.d 2
4
4d
4.4
2,26 (cm)
3,14
Chn ng knh d = 2,3 (cm)

5.2.2.3. Xc nh lc tc dng hp l
Ni dung: Cho kch thc mt ct ngang, ng sut cho php,
phng, chiu, im t ca ti trng nhng cha bit tr s. Yu cu
xc nh tr s ca ti trong sao cho thanh bn.
T iu kin bn ta c :
N Z ( P) F . k ,n P
* Cc bc gii bi ton
- Bc 1: V biu ni lc
- Bc 2: Xc nh ti trng t iu kin bn
* Ti trng tc dng hp l chn trong khong : P 5%P P P
Bi 6: Cho thanh AB c din tch mt ct ngang F=8cm2,
=10(KN/cm2). Xc nh lc tc dng hp l thanh bn ?
Bi lm
35
T iu kin bn ta c
NZ P
k ,n
F
F
P F. k ,n 8.10 80 KN

Vy chn P
= 78 KN
CU HI N TP
1.Nu cc nh ngha thanh chu ko - nn ng tm, quy c du ni

lc Nz trong thanh chu ko - nn ng tm ?
2.Trnh by phng php v biu ni lc trong thanh chu ko - nn
ng tm ?
3.Nu cc nh ngha,vit biu thc tnh ng sut sinh ra trn mt ct
ngang ca thanh chu ko - nn ng tm ?
4. Biu thc tnh bin dng di ca thanh ,cc nh lut Hc , nh lut
Poat-xng
5. Vit biu thc tnh bin dng di ca thanh AB ?
6. Vit iu kin bn v cng thc kim tra bn cho thanh chu ko
nn ng tm ?
BI TP
Bi 1: Cho thanh AB c tit din trn ng knh D = 4cm chu tc
dng ca cc lc dc trc P 1= 40KN ; P 2= 70KN ; P3= 50KN.
a) V biu ni lc cho thanh AB ?
b) Kim tra bn cho thanh AB ? Bit k ,n 10 KN / cm 2
D P2
P3 C
B P1
Hnh 2-20
Bi 2: Trc AB c ng knh khng i d = 4 cm , chu lc nh hnh v
Bit : F1= 60 kN, F2 = 40 kN F3 = 50 kN , E = 2.104 kN/cm2
a,V biu ni lc cho thanh ?
b, Tnh bin dng di tuyt i cho trc AB?
c, Kim tra iu kin bn cho thanh ? Bit []k,n = 10 kN/cm2
36
D P2
P3 C
P1 B
A
1m
1m
2m
Hnh 2-21
Bi 3: Trc AD c ng knh khng i d 1= 4cm, d2= 6cm chu lc nh
hnh2-22. Bit : F1= 100 kN;
F2 = 80 kN ; F3 = 40 kN
a,V biu ni lc cho thanh ?

b, V biu ng sut cho thanh ?
c, Kim tra iu kin bn cho thanh ? Bit []k,n = 10 KN/cm2
A d 2 P3 B
C P2
Hnh 2-22
37
d1
D P1
CHNG III: CT V DP
M chng: CHI
Gii thiu:
Mc tiu:
+ Trnh by c khi nim v ct, dp.
+ Gii c ba bi ton c bn ca sc bn v ct v dp theo iu
kin bn.
1. HIN TNG CT
Mc tiu:
+ Trnh by c khi nim v ct.
+ Gii c ba bi ton c bn ca sc bn v ct theo iu kin bn.
1.1. nh ngha v ct, ni lc, ng sut v bin dng ct.
1.1.1. nh ngha v ct
Khi tc dng vo thanh hai lc song song, ngc chiu, cng
ln v t hai mt phng ct st gn nhau th thanh s xy ra hin
tng ct.
P
Q
I
II
I
P
P
Hnh 3-1
1.1.2. Ni lc: Qx , Qy
Dng phng php mt ct ta tng tng ct thanhlm hai phn.

Gi li phn I kho st. Phn tri s cn bng di tc dng ca
ngoi lc v ni lc sinh ra trn mt ct ngang thuc phn tri. Ni lc
ny l Qx hoc Qy c :
K hiu: Qx hoc Qy c
- Phng: Tip tuyn vi mt ct
- Chiu: Ngc chiu ngoi lc tc dng
- im t: Thuc mt ct
- Tr s: Q = P
1.1.3. Bin dng
Xt mt thanh thng c tit din hnh ch nht chu tc dng ca hai lc
P song song, ngc chiu, cng tr s v nm trong hai mt ct st gn
nhau qua AB,CD.
- Trc khi cho thanh chu ct :
K ln mt ngoi ca thanh cc on thng song
38
song vi trc thanh, cc on thng ny

c trng cho cc th dc v k cc on
thng vung gc vi trc thanh, cc on
thng ny c trng cho cc mt ct ngang
v t hai mt phng ct st gn nhau.
- Sau khi cho thanh chu ct : Bin dng
ch xy ra phn vt liu c gii hn
bi hai mt phng ct cha cc lc ct
(hnh 3-3)
Nhn xt:
- Mt ct cha lc tnh khng xy ra bin dng
- Mt ct cha lc ng c xy ra bin dng
: B dch chuyn thnh mt ct cha B`C`.
- Qua nhiu ln lm th nghim ngi ta
xc nh c rng
BB`= CC`= S, kch thc mt ct ngang
khng thay i, cc mt ct ngang vn
phng v vn song song vi nhau. iu ny
chng t bin dng ca cc phn t vt liu
trong cng mt mt ct l ging nhau .
- Cc th dc b trt so vi phng ban
u mt gc , nhng vn song song vi
nhau
:gi l gc trt ca cc th dc
T hnh v ta c : tg
l
A
C
D
Hnh 3-2
l
Pc
B
B'
C
C'
D
Pc
Hnh 3-3
Kt lun : Bin dng trong thanh chu ct l bin

dng trt ca vt liu .
1.1.4. ng sut
- Ni lc phn b u v c phng tip tuyn vi mt ct nn
ng sut cng c phng tip tuyn vi mt ct hay ng sut trong
thanh chu ct l ng sut tip, k hiu l C
Q
C x
FC
, C
Qy
FC
n v : N/m2, kN/cm2
P
1.2. nh lut Hoohs v ct.
Trong giai on n hi, ng sut tip
t l vi bin dng gc ca vt liu.
G.
Trong :
39
Hnh 3-4
: Bin dng gc
G : M dun n hi trt
Thp: G= 8.106N/cm2
1.3. Tnh ton cho ct
1.3.1. iu kin bn
Thanh chu ct tha mn iu kin bn khi ng sut ln nht pht
sinh trong thanh phi nh hn ng sut cho php.
c c
a. Kim tra bn
Trong thc t thng gp trng hp chu lc theo phng trc Oy, rt
t trng hp chu lc theo phng trc Ox.
+ Trng hp lc tc dng theo phng trc Oy
c
Qy
Fc
c m bo bn
+ Trng hp lc tc dng theo phng trc Ox

c
Qx
c m bo bn
Fc
V d 1 : Cho thanh AB tit din trn c ng knh d = 4cm. Thanh

chu tc dng ca lc P = 120KN .
Kim tra bn cho thanh AB: Bit c 8KN / cm2
Bi lm
Dng mt ct ngang ct thanh lm 2 phn , gi li mt phn phi
kho st
Qy = P =120(KN)
+ Din tch mt ct ngang ca thanh l:
Fc
.d 2
4
3,14.4 2
12,56cm 2
4
- ng sut sinhh ra trn mt ct ngang ca thanh l

Qy
120
9,55( KN / cm 2 )
Fc 12,56
iu kin bn : c c
So snh ta thy : c 9,55 KN / cm 2 c 8KN / cm 2
Kt lun : Thanh khng m bo bn

b. Xc nh kch thc mt ct ngang hp l
40
T iu kin bn ta c
Fc
Qy
* Mt ct hp l chn trong khong : F F F 5%.F

V d 2: Cho thanh AB tit din trn c ng knh d . Thanh chu tc
dng ca lc P = 120KN .Xc nh ng knh hp l cho thanh AB.
Bit c 8KN / cm2
Bi lm
T iu kin bn ta c
Fc
Qy
Fc
M din tch mt ct ngang l : Fc

Ta c :
.d
4
15 d
120
15cm 2
8
.d 2
4
15.4
4,37 cm
3,14
ng knh hp l chn trong khong : F F F 5%.F

Chn d = 4.5 cm
c. Xc nh lc tc dng hp l
T iu kin bn ta c
Pc Fc . c P

V d 3: Cho thanh AB tit din trn c ng knh d . Thanh chu tc
dng ca lc P = 120KN .Xc nh ng knh hp l cho thanh AB.
Bit c 8KN / cm2
Bi lm
T iu kin bn ta c
12,56cm
4
4
Pc 12,56.8 100 ,48 KN
+ Din tch mt ct ngang ca thanh l:

.d 2 3,14.4 2
2
Fc
*Ti trng tc dng hp l chn trong khong:
P 5%P P P
10
Hnh 3-5
Chn P = 98 KN
2. HIN TNG DP
Mc tiu:
+Trnh by c khi nim v dp.
+ Gii c ba bi ton c bn ca sc bn v dp theo iu kin bn.
41
30
Pc Fc . c P
2.1. nh ngha
Dp l hin tng nn cc b xy ra trn mt din tch truyn lc
tng i nh ca hai chi tit p vo nhau.
Hnh 3-6
V d: inh tn trong mi ni chu ct, thnh l ca tm ghp p vo
thn inh gy hin tng dp, ng thi thn inh cng b ct ngang,
2.2. Ni lc:
Ni lc sinh ra trn mt ct chu dp
K hiu :Pd c phng vung gc vi mt ct chu dp
2.3. Bin dng
Xt thanh thng chu dp (hnh 3-7a)
Sau khi tc dng vo thanh h lc phn
b Pd (hnh 3-7b)
Nhn xt :
- Bin dng ch xy ra phn chu lc
- Khong cch gia cc th dc trong
din tch chu dp b thu hp li (b
nn)
Kt lun :Bin dng trong thanh chu
dp l bin dng nn ca vt liu
a,
Pd
2.4. ng sut
Ni lc c phng vung gc vi mt ct
chu dp,nn
ng sut sinh ra trn mt ct chu dp l
ng sut php
K hiu : d
d
Pd
Fd
b,
Hnh 3-7
(N/m2, kN/cm2)
2.5. Tnh ton cho thanh chu dp

2.5.1. iu kin bn
Thanh chu ct tha mn iu kin bn khi ng sut ln nht pht
sinh trong thanh phi nh hn ng sut cho php.
d d
42
a. Kim tra bn
Cng thc kim tra bn :
d
Pd
d
Fd
m bo bn

T iu kin bn ta c
Fd
Pd
F d
T iu kin bn ta c
Pd Fd . d
Bi tp 1:
Mi ghp inh tn gm c 8 inh,
ng knh thn inh d = 0,8cm chu tc
dng lc P = 30kN (Hnh 3-12),C chiu
dy cc tm 1= 3cm, 2= 4cm.
Kim tra bn ct ,dp cho inh tn ?
Bit: =8 kN/cm2.
Bi lm
* Kim tra bn ct
P
P
Hnh 3-12
- p dng cng thc kim tra bn ca thanh chu ct

c
Pc
c
Fc
- ng sut sinh ra trn din tch mt ct ca 8 inh tn l:

c
Pc
Fc
- Bit PC = 40KN
- Din tch mt ct ca mt inh tn
F1
.d 2
4
3,14 .0,8 2
0,5cm 2
4
- Din tch mt ct 8 inh tn

FC = 8.F1 = 8.0,5 = 4 (cm2)
C
30
7,5kN / cm2
4
- So snh vi ng sut cho php, ta thy:

c c
43
inh tn m bo bn ct.
* Kim tra bn Dp
p dng iu kin bn ca thanh chu dp
P
d d d
Fd
C: Pd = 40KN
Din tch b mt chu dp ca 8 inh tn
Fd = n. 1.d = 8.3.0,8 = 19,2 (cm2)
Vy ng sut sinh ra trn b mt chu dpca 8 inh tn
d
30
1,6kN / cm2
19,2
So snh vi ng sut cho php ta c: d d

Vy inh tn m bo bn dp.
+ Kt lun: inh tn m bo bn
CU HI N TP
1.nh ngha thanh chu ct ?
2.Vit cc biu thc ca cc bi ton tnh ton cho thanh chu ct?
3.nh ngha thanh chu dp ?
4.Vit cc biu thc ca cc bi ton tnh ton cho thanh chu dp?
BI TP
Bi 1: Mi ghp inh tn gm c n = 8 inh, ng knh thn inh
d=0,8cm, chu tc dng lc ngang P = 60kN, bit : =8kN/cm2.
d 10kN / cm2 . C chiu dy cc tm ghp l 1= 2cm, 2= 3cm
Kim tra bn ct v bn dp cho inh tn ?
Bi 2: Mi ghp inh tn gm c n = 4 inh, c ng knh thn inh l
d, chu tc dng lc ngang P = 80KN, bit : =10kN/cm2. C chiu
dy cc tm ghp l 1= 2cm, 2= 3cm
Tnh ng knh hp l cho inh khi chu ct v dp?
2
1 2
P
P
Hnh 3-20
Hnh 3-19
44
CHNG IV:
C TRNG HNH HC CA MT CT
M chng: CHIV
Cc c trng hnh hc xc nh cho cc mt ct ngang ca thanh
chu lc, n c xc nh cho tng mt ct c th tng ng vi hnh
dng ca mt ct. Cc c trng hnh hc ny c s dng tnh ton
cho thanh chu un, xon v thanh chu lc phc tp.
Mc tiu:
+ Trnh by c khi nim v momen tnh v cc momen qun
tnh.
+ Xc nh c trng tm ca hnh phng.
+ V c h trc qun tnh chnh trung tm.
+ Tnh c momen qun tnh chnh trung tm.
1. M MEN TNH
Mc tiu:
+ Trnh by c khi nim v mmen tnh
+ Vit c cng thc xc nh ta trng tm
+ Xc nh c ta trng tm
Xt mt mt ct c din tch F v h trc y
xoy ta ly xung quanh im M(x, y) mt phn t
c din tch dF
F
M
1.1. nh ngha : K hiu Sx ; Sy

Mmen tnh ca mt ct F ly i vi trc
Hnh 4-1
Ox,Oy c nh ngha bng biu thc sau:

Mmen tnh ca mt ct F ly i vi trc Ox
S x y.dF (chiu di)
Mmen tnh ca mt ct F ly i vi trc Oy

S y x.dF (chiu di)
Tr s ca mmen tnh c th (+); (-) hoc khng

Nu mmen tnh ca mt ct F ly i vi mt trc no bng
khng th trc trung tm gi l trng tm ca mt ct.
45
1.2. Cng thc xc nh ta trng tm
- Gi s xoy l h trc trung tm th khi :

+ Sx = S y = 0 ; Xc= a, Yc= b
-> SX = YC.F ;
SY = XC.F
Cng thc xc nh trng tm

S
S
YC X , X C Y
F
F
b. Ta trng tm C ( xC, yC ) ca hnh
phng phc tp (ghp bi nhiu hnh n
gin)
xC
xC1 .F1 xC 2 .F2 .... xCn .Fn
F1 F2 .... Fn
yC
x .F
F
Ci
Yc
OC
O1
Xc
x
X
Hnh 4-2
y C1 .F1 y C 2 .F2 .... y Cn .Fn
F1 F2 .... Fn
y .F
F
Ci
Trong : (xCi , yCi ):L ta trng tm cu hnh phng th i

Fi : Din tch ca hnh th i
V d 4-1 : Xc nh ta trng tm
ca tm phng (Hnh 4 -3)
- t h trc ta Oxy vo tm phng
- Gi C(xc,yc) l trng tm ca c tm phng
- Chia hnh phng lm 2 phn : 1, 2
- Ta trng tm ca cc tm phng tng
ng l : C1 (x1,y1) ; C2(x2, y2)
x1=2m; y1 =3m ; x2 = 5m, y2= 2m
Din tch cc tm phng tng ng l
S1= 24m2 , S2= 9m2
Thay vo cng thc ta c :
xC
yC
y
4m
6m
x1.S1 x2 .S 2 2.24 5.9 31
m;
S1 S 2
24 9
11
y1.S1 y2 .S2 3.24 2.9 30
m
S1 S 2
24 9
11
31 30
,
11 11
Trng tm ca c tm phng trn l C
V d 4-2 :
Xc nh ta trng tm ca tm phng(Hnh 4 -4)
- t h trc ta Oxy vo tm phng
- Gi C(xc,yc) l trng tm ca c tm phng
- Chia hnh phng lm 2 phn : 1, 2
- Ta trng tm ca cc tm phng tng
46
yC
(1)
C1 C (2)
C2
xC
7m
Hnh 4 -3
ng l : C1 (x1,y1) ; C2(x2, y2)

x1=20cm; y1 =20cm; x2= 20cm; y2= 8,5cm
- Din tch cc tm phng tng ng l

(1)
S1= 1800cm2 , S2 = 628cm2
60cm
- Din tch c tm phng:
yC
xC
S= S1 - S2 = 1800 - 628=1172cm2
(2)
Thay vo cng thc ta c :
60cm
x .S x .S
20 .1800 20 .628
xC 1 1 2 2
20 cm ;
S1 S 2
1172
yC
40cm
Hnh 4 -4
y1.S1 y2 .S 2 20 .1800 8,5.628
26,16 cm
S1 S 2
1172
Trng tm ca c tm phng C (20; 26,16)
2. KHI NIM V MMEN QUN TNH.

Mc tiu:
+ Trnh by c khi nim cc mmen qun tnh trc, mmen qun
tnh c cc, mmen qun tnh ly tm.
+ Xc nh c c trng hnh hc ca mt s mt ct n gin
+ V c h trc qun tnh chnh trung tm.
+ Tnh c momen qun tnh chnh trung tm.
2.1. nh ngha.
2.1.1. Mmen qun tnh trc : K hiu J x ; Jy
Mmen qun tnh ca mt ct F ly i vi trc Ox, Oy
J x y 2 .dF (chiu di)
J y x2 .dF (chiu di)
Tr s mmen qun tnh lun dng

2.1.2. Mmen qun tnh c cc : (mmen qun tnh i vi mt im).
K hiu Jp
Mmen qun tnh c cc ca mt ct F ly i vi gc ta
,c nh ngha bng cng thc sau :
4
J 2 .dF (chiu di)
F
J ( x 2 y 2 ).dF J x J y (chiu di)
47
iu ny chng t mmen qun tnh c cc bao gi cng c tr s

dng.
2.1.3. Mmen qun tnh ly tm : K hiu J xy

Mmen qun tnh ca mt ct F ly i vi h trc xoy
J xy x. y.dF (chiu di)
Tr s ca mmen qun tnh ly tm c th (+), (-) hoc khng

+ Mmen qun tnh chnh trung tm:
Khi mmen qun tnh ly tm ca mt ct ly i vi h trc no
bng khng th h trc gi l h trc qun tnh chnh trung tm.
Nu mt ct c mt trc i xng th trc i xng chnh l
mt trc ca h trc qun tnh chnh trung tm.
- H trc qun tnh chnh l h trc c m men qun tnh ly tm
bng khng ( Jxy = 0 )
- H trc qun tnh chnh trung tm l h trc c gc ta trng
vi trng tm mt ct (Jxy = Sx = Sy = 0)
- M men qun tnh trc ca h trc qun tnh chnh gi l m
men qun tnh chnh
- Khi mmen tnh ca din tch F i vi mt trc no bng
khng, th trc c gi trc trung tm. Giao im ca hai trc
trung tm c gi l trung tam ca mt ct.
Mmen qun tnh trc ca h trc qun tnh chnh trung tm gi
l mmen qun tnh chnh trung tm
* Ch : Nu mt ct c mt trc i xng th h trc c to
bi mt trc i xng v trc vung gc vi n chnh l h trc qun
tnh chnh
2.3. c trng hnh hc ca mt s mt ct n gin
2.3.1. Mt ct hnh ch nht
- M men tnh : S x=Sy =0
- M men qun tnh ly tm : Jxy =0

b.h 3
12
- M men qun tnh trc : J x

Jy
h.b
12
O
b
48
- Bn knh qun tnh :
ix
Jx
h
F 2 3
iy
Jy
Hnh 4-5
b
2 3
2.3.2. Mt ct hnh tam gic :

- M men qun tnh trc : Jx=
Jy=
bh3
12
hb3
12
b
Hnh 4-6
2.3.3. Mt ct ngang l hnh trn c

- M men qun tnh c cc : J
y
D4
32
0,1D 4
- M men qun tnh trc :

D
J
D4
Jx Jy
0,05D 4
2
64
- Bn knh qun tnh:

Jx
4 D 4
D
2
F
64 D
4
ix i y
Hnh 4-7
2.3.4. Mt ct ngang l hnh trn rng

- M men qun tnh c cc :
D4
32
1 0,1D 1
4
D
d
- M men qun tnh trc :

Jx Jy
J
0,05D 4 1 4
2
49
Hnh 4-8
- Bn knh qun tnh : ix iy

Trong :
Jx D
F 4
1
2
d
D
2.3.5 Mt ct ngang ca cc thp nh hnh

Tra bng c trng hnh hc ca cc mt ct trong cc s tay k
thut
Hnh 4-9
2.4. Cng thc chuyn trc song song. (nh l tnh tin trc)
Trong thc t ta thng gp cc chi tit, b phn cng trnh m
tit din mt ct ngang c ghp bi nhiu tit din n gin, to
kh nng chu lc tt nht. Tit kim nht. iu ny yu cu chng ta
phi bit cch tnh cc loi mmen qun tnh khi bit mmen qun tnh
ca nhng hnh n gin.
- Cho mt ct F vi cc c trng hnh hc ca h trc xoy coi
nh bit. ( Hnh 4-7)
- Xc nh c trng hnh hc ca mt Y y
ct F i vi XO 1Y c to thnh khi ta
y
tnh tin trc 0x i mt khong b v 0y i Y

mt khong a
X x a
Y y b
O1 a
2.4.1. Mmen tnh
Mmen tnh ca mt ct F ly i vi
trc O1X, O1Y
SX= Y .dF ( y b)dF S x b.dF S x b.F
F
Tng t: S Y= S y a.F
50
dF
x
X
Hnh 4-10
x
X
2.4.2. Mmen qun tnh

Mmen qun tnh ca mt ct F ly i vi trc O1X, O1Y
JX = Y 2 dF ( y b)2 dF ( y 2 2 yb b 2 )dF J x 2bS x b 2 F
F
Tng t: JY=Jy + 2aSy + a2F

2.4.3. Mmen qun tnh li tm
- Mmen qun tnh li tm ca mt ct F ly i vi h trc XO1Y
J XY XYdF ( x a)( y b)dF J xy b.S y a.S x abF
F
- Gi s xoy l h trc trung tm

(Hnh 4-11), th khi :
+ Sx = S y = 0 ; Xc= a, Yc= b
Ta c: SX = YC.F ;
SY = XC.F
F
JX = Jx + b2F
JY= Jy + a2F
Yc
Cng thc xc nh trng tm

S
S
YC X , X C Y
F
F
+ Mmen tnh ca mt mt ct ly
i vi mt trc th bng din tch ca mt
ct nhn vi khong cch t trng tm
mt ct y ly i vi trc.
JX = Jx+(YC)2F
O1
OC
Xc
Hnh 4-11
JY = Jy +(XC)2F
JXY = Jxy +XCYCF
3. BN KNH QUN TNH : K hiu ix ; iy
ix
Jx
, iy
F
Jy
F
(chiu di)
V d 4.3:
Xc nh m men qun tnh chnh trung tm ca hnh phng (Hnh 4 12 )?
Lp h trc xOy, Oy l trc i xng nn l trc qun tnh chnh
trung tm.
* Xc nh trng tm ca hnh phng:
C xC = 0
51
yC
y1.S1 y2 .S2 4.8 1.12
2,2cm
S1 S2
8 12
Lp h trc qun tnh chnh trung

tm x0Cy0
* Xc nh m men qun tnh chnh
trung tm Jx0, Jy0
p dng cng thc:
2
J xo J 1xo J xo
yy 0
2cm
C1
4cm
C
C2
6cm
2cm
x0
x
Hnh 4 -12
Ta c:
J 1xo
b.h3
2.43
376
C1C.F1
1,8.8
12
12
15
2
J xo
b.h3
6.23
92
C2C.F2
1,2.12
12
12
5
2
J xo J 1xo J xo
376 92 652
15
5
15
Tng t ta c
J yo J J
1
yo
2
yo
4.23 2.63 116
12
12
3
M men qun tnh chnh trung tm l:

Jx0=
652
15
, Jy0=
116
3
CU HI N TP
1. nh ngha mmen tnh,vit cng xc nh ta trng tm ca
hnh phng ?
2. nh ngha cc mmen qun tnh trc, mmen qun tnh c cc,
mmen qun tnh ly tm?
3. Vit cc cng thc xc nh cc c trng hnh hc ca mt s mt
ct n gin ?
4. nh ngha h trc qun tnh chnh trung tm, m men qun tnh
chnh trung tm ?
5. Vit cc cng thc chuyn trc song song ?
52
BI TP
Bi 1: Xc nh m men qun tnh chnh trung tm ca hnh phng
(Hnh 4 -13)?
8cm
14cm
8cm
4cm
Hnh 4 -13
Bi 2: Xc nh m men qun tnh chnh trung tm ca hnh phng

(Hnh 4 -14)?
6cm
6cm
4cm
8cm
2cm
Hnh 4 -14
53
6cm
CHNG V : XON THUN TY THANH TRN

M chng: CHV
Bin dng xon thun ty thanh trn chng ta gp rt nhiu trong
thc t c bit l trong cc chi tit my dng trc.
V d: Mi khoan khi ang khoan, trc vt, trc bnh li, cha vn....
Mc tiu:
+ Trnh by c khi nim v xon thun ty, bin dng trong xon.
+ V c biu momen xon ni lc, phn tch v tnh c
ng sut trn mt ct.
+ Tnh c bin dng trong thanh chu xon.
+ Tnh thnh tho ba bi ton c bn ca sc bn theo iu kin
bn v iu kin cng.
1. NI LC V BIU NI LC
Mc tiu:
+ Trnh by c khi nim v xon thun ty
+ V c biu mmen xon ni lc
1.1. nh ngha
Thanh chu xon thun ty l thanh m ngoi lc tc dng l cc
ngu lc hay cc mmen c chiu quay ngc nhau v c mt phng tc
dng trng vi cc mt ct trong thanh.
V d: Mi khoan, trc ng c, trc hp gim tc
1.2. Ni lc v biu m men xon ni lc
1.2.1: Ni lc
Xt thanh thng c tit din trn chu tc dng ca cc m men
nh hnh v (Hnh 5-1)
Dng phng php mt ct
xc nh ni lc.
Ta xc nh c m men
m
m
xon ni lc Mz c:
- Phng: Trng vi mt ct
ngang ca thanh
- Tr s: Bng tng i s ca
mmen ngoi lc tc dng
m
MZ
Hnh 5-1
54
*Quy c du
Mmen xon ni lc : K hiu : Mz
+ Nhn t bn ngoi vo mt ct thy mmen Mz quay cng chiu
kim ng h th Mz mang du dng.
+ Nhn t bn ngoi vo mt ct thy mmen Mz quay ngc
chiu kim ng h th Mz mang du m.
- n v: N.m, KN.m,
1.2.2. Biu ni lc
a. Cc bc v biu ni lc.
- Bc 2: Chia on cho thanh, da trn c s v tr tc dng ca
mmen tng ng vi mt im ,hai im lin tip l mt on.
mt phn kho st
+ t ni lc vo mt ct (gi nh ni lc Mz dng )
+ Vit phng trnh cn bng v gii cc phng trnh gi tr
ca ni lc
ng khng
*V d 1: Cho thanh chu xon thun ty nh trn ( hnh 5-2) : m1 =
20KNm, m2= 60KNm. V biu ni lc cho thanh ?
m2
A
Bi lm
m1
B
Hnh 5-2
- B1: Xc nh phn lc lin kt (Hnh5-3)

mz mA m1 m2 0
mA m2 m1 60 20 40KN.m
- B2: Chia on cho thanh: AB, BC
- B3: Xc nh ni lc trn tng on
+ Xt on AB:Ct AB bi mt phng (1-1), xt cn bng phn bn
phi, ta c:
55
M Z11 m2 m1 0
M Z11 m2 m1 50 30 20 KN
+ Xt on BC: Ct BC bi mt
ct (2-2), xt cn bng phn bn
phi, ta c:
m1 0
m1 30 KN
C
2
mA Mz1-1 1
- B4: V biu ni lc
(Hnh5-3)
*Nhn xt : Nhn vo biu
ta thy on AB l nguy him
nht
m1
B
1
2 2
Z
2 2
Z
M
M
1 m2
mA
2
2-2
Mz
m1
C
2
20KN.m
0
Mz
40KN.m
Hnh 5-3
2. NG SUT V BIN DNG TRONG THANH TRN CHU
XON
Mc tiu:
+ Trnh by c bin dng trong thanh chu xon thun ty.
+ Phn tch v tnh c ng sut sinh ra trn mt ct ngang.
+ Tnh c bin dng trong thanh chu xon.
2.1. Bin dng
Xt mt thanh thng c tit din trn, chiu di l l, bn knh R.
+ Trc khi cho thanh chu xon (Hnh 5- 4)
- K ln mt ngoi ca thanh cc ng thng song song vi trc
thanh, cc ng thng ny c trng cho cc th dc.
- K cc ng trn vung gc vi trc ca thanh, cc ng ny
c trng cho cc mt ct ngang.
l
Hnh 5- 4
Tc dng vo thanh m men xon m lm cho thanh chu xon.
+ Sau khi cho thanh chu xon (Hnh 5- 5)
56
a
m
Hnh 5-5
Nhn xt :
- Cc th dc:
+ Cc th dc b lch i so vi ban u mt gc gi l , khi xt
cc th dc trn cng mt tr ngoi cng th cc gc bng nhau.
+ on thng biu th cho th dc l tp hp ca v s im do
khi on thng b lch i mt gc th cc im trn on thng ny
cng b dch chuyn, thy c iu ny chng ta xt ba im nh
trn hnh: A, B, C. im A khng b dch chuyn, im B dch chuyn
n v tr B, im C dch chuyn n v tr C. Vy im B v C u b
trt trn chu vi ngoi cng ca mt ct ngang m c th l trt trn
cc cung trn c ln khc nhau. Nh vy khi th dc b lch i mt
gc th ch c im A v tr lin kt ngm cng l khng b dch
chuyn cn cc im cn li trn th dc u b trt trn cc cung trn
c kch thc khc nhau v cc cung ny u chn gc v vy gc
c gi l gc trt.
Ta c gi thit bin dng trong lng thanh ging bin dng bn
ngoi thanh vy th cc th dc trong thanh cng b lch i mt gc
v cc th dc trn cng mt mt tr th gc bng nhau vy khi ta xt
cc th dc trn cc mt tr khc nhau th gc c bng nhau khng,
chng ta cng tm hiu. Trn mt tr ny th ng mu trng vn th
hin th dc khi chua bin dng v ng mu vng th hin th dc
khi bin dng.
Trong cng l mt th dc trng vi trc thanh. Vy ta thy th
dc trng vi trc thanh khng b bin dng vy gc =0. Cng tin ra
mt tr ngoi cng th gc cng tng dn v mt tr ngoi cng th
gc t gia tr ln nht l max
Ta c: 0 max
- Cc mt ct ngang:
+ Khong cch gia cc mt ct ngang khng i, chiu di thanh
khng i -> thanh khng b bin dng dc theo trc thanh.
+ Hnh dng ca cc mt ct ngang vn l hnh trn, vn phng v
vn vung gc vi trc thanh.
57
+ Kch thc ca mt ct ngang ca thanh trc v sau bin dng

vn khng i v bng F.
+ Xt mt bn knh bt k trn mt ct ngang ta thy khi thanh
chu xon bn knh ny vn thng nhng b xoay i mt gc quanh tm
chng t mt ct ngang cng b xoay i mt gc quanh tm. V gc
xoay ny ta gi l . Quan st trn hnh ta thy cc mt ct ngang khc
nhau th gc c ln khc nhau v 0 max .
Khi nghin cu v bin dng ca cc th dc v mt ct ngang ta
u thy khi thanh chu xon cc phn t vt liu u b trt trn cc
cung trn quanh tm do bin dng trong thanh chu xon thun ty l
bin dng trt.
Vy bin dng trt ny phn b nh th no trn mt ct ngang?
Kt lun: Bin dng l bin dng trt. Bin dng phn b khng
u trn mt ct.
2.2. ng sut
2.2.1. Biu phn b ng sut trn mt ct ngang
Theo nh lut Hc c: G.
Trong :
- G l mun n hi trt ca vt
liu G = const
- l bin dng trt ca vt liu
+ Quy lut phn b ng sut:
- Khi R=0 = 0 x = 0
max
- Khi R tng tng x tng
- Khi Rmax max x max

Hnh 5-6
Biu phn b ng sut trn mt ct
ngang (Hnh 5-6)
Nhn xt biu :
- ng sut tng dn t tm mt ct n bn knh ln nht ca mt
ct v t gi tr ln nht khi bn knh ln nht.
- ng sut c gi tr thay i t 0 x max
2.2.2. ng sut ln nht trn mt ct ngang
* ng sut ln nht c xc nh bng cng thc:
M
max Z
Wp
Trong :
- Mz : M men xon ni lc (N.cm ; KN.m ,)
- Wp : Mmen chng xon ca mt ct ngang ca thanh (chiu
di3)
58
Wp
Jp
R
+ Vi mt ct ngang ca thanh c tit din trn c :

Wp
Jp
R
.D 4 .2
32.D
.D3
16
0,02.D3
+ Vi mt ct ngang ngang ca thanh c tit din trn rng

Wp
.D 3 .1 4
32
0,2.D 3 .1 ;
4
d
D
Trong : - D l ng knh ngoi

- d l ng knh trong
3. IU KIN BN V CC BI TON C BN
Mc tiu:
+ Tnh thnh tho ba bi ton c bn ca sc bn theo iu kin
bn v iu kin cng.
3.1. iu kin bn v ba bi ton c bn.
3.1.1. iu kin bn
iu kin cn v thanh chu xon thun ty m bo bn
l ng sut sinh ra trn mt ct ngang ca thanh phi nh hn hoc bng
ng sut cho php.
max x
Nu chi tit m bo iu kin trn n s m bo bn khi chu lc.
3.1.2. Ba bi ton c bn
a. Kim tra bn
T iu kin bn ta c cng thc kim tra bn :
max
Mz
x
Wp
- Tm ng sut ln nht
- So snh ng sut ln nht vi ng sut cho php
- Kt lun
+ Nu max X thanh bn
+ Nu max X thanh khng bn
T iu kin bn ta c
Wp
Mz
x
59
+ Vi mt ct ngang ca thanh c tit din trn c :

Ta xc nh c ng knh hp l ca thanh l
D3
M z .0,2
* Ch : Nn chn ng knh hp l ca thanh trong khong:
D D D 5%D
M X (m) WX X
BI TP V D:
Bi 1 : Cho thanh chu xon thun ty nh trn hnh v:
m1=30kNcm , m2=60kNcm ; m3 = 50kN.cm
V biu m men xon ni lc cho thanh ?
m3
A
m1
m2
C
Hnh 5-7
Bi lm
- Bc 1: Xc nh phn lc lin
kt
1 m3
mA
A

mA mA m1 m2 m3 0
2 m2
C
B
1
m1
D
mA Mz 1
mA m3 m1 m2 50 60 30
2
m1
2-2 m2
Mz
mA 40kN.m
A
- Bc2: Chia on cho thanh:
C
D
1
AB, BC, CD
2
3 m1
- Bc3: Xc nh ni lc trn
M3-3
z
tng on
D
+ Xt on AB: Dng mt
3
ct (1-1) ct thanh, xt cn bng
90kN.m
phn bn phi, ta c:
30kN.m
40kN.m
M Z11 mA 0
Mz
M Z11 mA 40kNm
+ Xt on BC: Dng mt
ct (2-2) ct thanh, xt cn bng
Hnh 5-8
phn bn phi, ta c:
1-1
60
M Z22 m1 m2 0
M Z22 m1 m2 30 60 90kNm
+ Xt on CD: Dng mt ct (3-3) ct thanh, xt cn bng phn

bn phi, ta c:
M Z33 m1 0
M z33 m1 30kNm
- Bc4: V biu ni lc (Hnh 5-8)

*Nhn xt : Nhn vo biu ta thy on BC l nguy him nht
3.2. iu kin cng v ba bi ton c bn.
3.2.1. iu kin cng
L iu kin sao cho:
max []
- max l gc xon t i ln nht tnh c (n v: Rad/m).
- [] l gc xon t i cho php thng cho Rad / m , (nu
cho l 0 / m th i ra Rad/m vi 3600 =2. rad)
- Trng hp thanh ch c mt mmen xon ngoi lc v tit din
khng i:
max
Mz

G. J p
Trng hp thanh c nhiu on, mi on c ni lc Mzi v

cng GJpi khc nhau th ta phi tnh i trn tng on: i
M zi
sau
G.J pi
tm max kim ta theo iu kin cng.

3.2.2. Ba bi ton c bn.
+ Bi ton kim tra cng
+ Bi ton xc nh kch thc hp l theo iu kin cng
+ Bi ton xc nh ti trng cho hp l theo iu kin cng
CU HI NG TP
1. Trnh by cc nh ngha thanh chu xon nu quy c du ni lc
Mz v cc bc v biu ni lc Mz ca thanh chu xon thun
ty ?
2. V biu phn b ng sut trn mt ct ngang ca thanh chu
xon thun ty?
3. Vit cng thc tnh ng sut ln nht sinh ra trn mt ct ngang
ca thanh chu xon thun ty? Gii thch cc k hiu?
4. Vit cc cng thc tnh ton ca cc bi ton c bn tnh theo iu
kin bn cho thanh chu xon thun ty ?
61

kin cng cho thanh chu xon thun ty ?
BI TP
Bi 1 : Cho thanh chu xon thun ty nh trn hnh v: m1=30KNm,
m2=50KNm
V biu m men xon ni lc cho thanhAC ?
m2
A
m1
C
B
Hnh 5-8
Bi 2: Trc chu xon thun ty c tit din trn ng knh d= 4cm

nh trn (hnh 5-9) :Trc chu tc dng ca cc mmen m1=80KNm,
m2=50KNcm ; m3 = 60KN.cm
a.V biu ni lc cho thanh ?
b. Kim ta bn cho thanh AD? Bit x 10 KN / cm2
m3
m2
m1
Hnh 5-9
Bi 3: Trc AB c tit din trn c cc ng knh tng ng l d 1=
4cm , d 2= 6cm ; (hnh 5-10), thanh chu tc dng ca cc lc dc trc
m1=50kN.cm ; m2=160 kN.cm
a. V biu ni lc cho thanh AD ?
b. V biu ng sut cho thanh AD?
c. Tnh bn cho thanh AD ? Bit ]x = 10 kN/cm2
m2
A
m1
d2
d1
Hnh 5-10
62
CHNG VI : UN NGANG PHNG THANH THNG

M chng: CHVI
Bin dng un ngang phng thanh thng chng ta gp rt nhiu
trong thc t c bit l trong cc chi tit my, cc dm chu ti thng
ng. V d : Thanh dm ca kt cu mi, dm chu ti thng ng
trong kt cu dn....
Mc tiu:
+ Trnh by c khi nim v un ngang phng.
+ V c biu ni lc trong thanh chu un ngang phng.
+ p dng thnh tho ba bi ton c bn theo iu kin bn v
ng sut php
+Tnh c vng v gc xoay ca mt s dm chu un n gin.
1. KHI NIM V UN NGANG PHNG
Mc tiu:
+ Trnh by c khi nim v un ngang phng.
- Khi c ngoi lc tc dng, trc ca thanh b cong i ngi ta ni
thanh chu un.
- Nu trc thanh b cong nhng vn nm trong mt phng thng ng
th thanh b un ngang phng
- Ngoi lc: lc tp trung, lc phn b, ngu lcnm trong mt
phng ti trng ca thanh
- Mt phng ti trng ca thanh l mt phng cha ti trng ca thanh
v trc ca thanh .
- Khi ngoi lc tc l cc ngu lc hoc mmen lc c mt phng tc
dng trng vi mt phng ti trng ca thanh th thanh chu un phng
thun ty.
2. NI LC V BIU NI LC
Mc tiu:
+ Trnh by c quy c du v ni lc Qy v MX trong thanh
chu un ngang phng.
+ V c biu ni lc trong thanh chu un ngang phng.
2.1. Ni lc
- Thanh un phng c hai thnh phn ni lc l lc ct Qy v
mmen un ni lc MX
- Thanh un phng thun ty c mt v ch mt thnh phn ni
lc l mmen un ni lc MX
63
Qy>0
Mx>0
Phn tri
Phn phi
Mx>0
Qy>0
Hnh 6-1
- Quy c du:
+ Lc ct Q mang du (+) khi php tuyn ngoi ca mt ct
quay 90 0 theo chiu kim ng h n trng vi vc t lc Q y v ngc
li Qy mang du m
+ Mmen un c du (+) nu ni lc lm cho th pha di ca
dm b dn ra, th trn ca dm b co li
2.2. Biu ni lc
Cc bc v biu ni lc.
- Bc 2: Chia on cho thanh, da trn c s im t ca lc
tng ng vi mt im ,hai im lin tip l mt on.
mt phn kho st
+ t ni lc vo mt ct (gi nh ni lc dng)
+ Vit phng trnh cn bng v gii cc phng trnh
ng khng
V d 6.1: Cho dm AC di a=1m, chu tc dng lc un P=100N. V
biu ni lc Qy , Mx cho dm AC ?
P
A
B
a
Hnh 6-2
Bi lm
- Bc1: Xc nh phn lc lin kt
64
C
a
X X 0
Y Y Y P 0
A
YA YC P 100( N )
P.a YC .2a 0
YC
P
P 100
YA YC
50( N )
2
2
2
* Chia thanh lm 2 on: AB ,BC

+ Xt on AB: Dng mt ct (1-1)
ct thanh, mt ct (1-1) tin t A
n B, tc l
( 0 z1 a ).
Xt cn bng phn tri, ta c:
XA
A
YA
P
B
a
1
z1
Mx 1
Q
1 1
Mx
Q1 YA 50N
YA
XA
* Fy Q1 YA 0
Yc
Q22
* M x1 YA .z1 0
Yc
z2
50N
M x1 YA .z1
- Khi z1=0 Mx1=0(Nm)
50N
- Khi z1=a=1m Mx1=50(Nm)
Mx
+ Xt on BC: Ct BC bi mt ct
(2-2) cch gc mt khong z2
( 0 z1 a ). Xt cn bng phn
phi, ta c:
50Nm
Hnh 6-3
* Fy Q2 YC 0 Q2 YC 50 N
* M x 2 YC .z2 0
M x 2 YC .z2
- Khi z2=0 Mx2=0(Nm)

- Khi z2=a=1m Mx2=50(Nm)
V d 6.2: Cho thanh AB chu tc
dng ca lc phn b q=10(N/m),

chiu di thanh l=10(m). (Hnh 6-4)
V biu ni lc cho dm AB ?
A
l
Hnh 6-4
65
Bi lm
- Bc1: Xc nh phn lc lin kt
X X 0
Y Y Y q.l 0
A
YA
XA
A
YA YB q.l 100( N )
l
q.l. YB .l 0
2
q.l 10.10
YB
50( N )
2
2
YA YB 50( N )
- Bc2: Chia on v xc nh
ni lc
- Bc3:
+ Xt onAB: Ct AB bi mt
ct (1-1) cch gc A mt khong
z ( 0 z l ).
Xt cn bng phn phi, ta c
YB
l
l/2
q YB
Mx
Q1
B
50N
Q
50N
Mx
125Nm
* Fy Q1 YB q.z 0
Hnh 6-5
Q1 YB q.z 0
Q1 50 10z
- Khi z = 0 Q1 = -50N
- Khi z = l =10m Q1 = 50N
z
z2
* M x YB .z q.z. 0 M x YB .z q.
2
2
M x 50.z 5.z 2
- Khi z = 0 Mx =0 (Nm)
- Khi z = l/2 = 5m Mx =125(Nm)
- Khi z = l =1m Mx = 0(Nm)
-Bc 4: V biu ni lc (Hnh 6-5)
3. NG SUT TRONG DM CHU UN
3.1. Th nghim:
Xt thanh c tit din hnh ch nht,
66
thun tin cho vic quan st bin dng ta xt trng thi trc v sau
khi chu un
+ Trc khi cho thanh chu un(Hnh 6-6a)
K ln mt ngoi ca thanh cc ng thng song song vi trc thanh:
c trng cho cc th dc, v k cc ng thng vung gc vi trc:
c trng cho cc mt ct ngang
Tc dng ngoi lc l hai mmen un, thanh chu un thun ty
(hai ngu lc nm trong mt phng i xng cha trc thanh)
+ Sau khi cho thanh chu un (Hnh 6-6b,c)
1
2
3
4
5
Mt trung ha
Th trung ha
1
2
a,
Trc trung ha
4
5
c,
b,
Hnh 6-6
* Nhn xt
- Trc thanh b cong i so vi ban u, trc thanh b bin dng
- Cc mt ct ngang:
Khi c ngoi lc tc dng cc mt ct ngang trong thanh vn
phng v vn vung gc vi tip tuyn ca trc thanh v khng cn
song song vi nhau na
- Cc th dc:
+ Trc bin dng cc th dc thng, song song vi nhau v song
song vi trc thanh
+ Xt 7 th dc, cc th dc trong thanh b un cong ng dng
vi trc v chiu di ca chng c s thay i lin tc t th dc b co
li ti th dc b dn di nh vy t th dc th nht n th dc th 7
s c mt th dc c chiu di khng thay i, th gi l th trung
ha.
+ Tp hp tt c nhng th c chiu di khng i trong thanh
s to thnh mt lp th gi l lp th trung ha (mt s ti liu gi l
mt trung ha)
+ Giao tuyn ca lp th trung ha vi mt ct ngang gi l trc
trung ha
67
+ Nu mt ct l mt ct i xng th trc trung ha s trng vi

trc i xng trn mt ct.
* Kt lun:
Bin dng ca vt liu trong thanh chu un l s kt hp ca bin
dng ko v bin dng nn
3.2. ng sut
- ng sut trong thanh chu un l ng sut php
- K hiu: u
- ng sut khng u trn mt ct (bin dng khng u)
+ Vt liu trng trc trung ha khng b bin dng ko-nn, cng xa trc
trung ha ng sut cng tng v xa trc trung ha nht th ng sut l
ln nht
Xt phn chu ko:
Theo nh lut Hc ta c
E.
l2 l
l
+ Khi y=0 =0 k=0

+ Khi y tng tng k tng
+ Khi ymax max = max
(biu din trn hnh v)
Biu ng sut trn mt ct ngang
ca thanh chu un
+ Ti trc trung ha c y = 0 = 0
h
+ Ti th ngoi cng c y =
2
c max , min
min
Nn
O
Ko
Ymax
M : E = const;
A'
Hnh 6-7
max
x
+ ng sut ln nht khi y ln nht :

ymax= h/2
Tnh ng sut ln nht trn mt ct ngang bng cng thc:
max
Mx
Jx
(m men chng un ca mt ct i vi trc trung
ymax
ha x, n v l m3). Ph thuc vo tit din mt ct ngang.
Trong : Wu
+ Mt ct ngang hnh ch nht c:

bh3
bh 2
b2h
Jx=
Wx
,Wy
12
6
6
+ Mt ct ngang hnh trn c:

68
Jx=
d4
Wx
d3
Wy 0,1d 3
64
32
Wx cng ln kh nng chng un cng cao v max cng gim.
* Vi cc mt ct c hnh dng phc tp th m men chng un c
th tra bng trong s tay k thut.
Bng hng lot th nghim v l thuyt
n hi chng minh: mt ct ngang ca
dm chu un ngang phng khng hon ton
phng v vung gc v trc thanh nh un
thun tu, nhng s bin dng ca mt ct
ngang d l khng ng k v c th b qua.
V vy, ngi ta vn dng cng thc ng

sut phpca un thun tu.
Hnh 6-8
Cng thc tnh ng sut ln nht trn mt ct ngang ca dm chu un

Mx
max
Trong :
max l ng sut ln nht trn mt ct ngang ca dm chu un
Wx l m men chng un
Mx l m men un ni lc
4. TNH TON CHO THANH CHU UN PHNG
Mc tiu:
+ Vit c iu kin bn v cc bi ton c bn
+ p dng thnh tho ba bi ton c bn theo iu kin bn v
ng sut php
4.1. iu kin bn v ng sut php v ba bi ton c bn
4.1.1. iu kin bn v ng sut php
iu kin cn v thanh chu un m bo bn l ng sut
sinh ra trn mt ct ngang ca thanh phi nh hn hoc bng ng sut
cho php.
max u
4.1.2. Ba bi ton c bn
a. Kim tra bn
Cng thc kim tra bn
max
Mx
69
- Tm ng sut ln nht
- So snh ng sut ln nht vi ng sut cho php
- Kt lun
+ Nu u thanh bn
+ Nu u thanh khng bn
Wx
Mx
M u Wx . u
4.2. Ton p dng.

Bi 1: Cho mt dm mt ct trn chu chu tc dng lc un P=100kN ,
chiu di dm 2m, mt ct c D =20cm; dm c ta trn 2 gi nh
hnh 6-7.
- V biu ni lc Qy , Mx cho dm AC
- Hy kim tra bn ca dm g theo ng sut php bit: 100 MN / m2
Bi lm
YA
P
Yc
p dng cng thc kim tra
XA
bn:
B
C
max
Mx
u
Wx
YA
XA
- M men chng un l:
z1
c D= 20cm= 0,2m
a
Mx 1
Q
1 1
Mx
WX = 0,1.D3= 0,1. 0,23 =

8.10-4(m3)
Q22
z2
50kN
- M men un ni lc l:
M x max 50 kNm 50.10 3 MNm
50kN
- ng sut ln nht trn mt ct

ngang ti im nguy him (B)
ca dm chu un
max
Yc
Mx
50kNm
M x 50.10 3
62,5MN / m2
4
Wx
8.10
Hnh 6-9
So snh ta thy max 62,5MN / m2 100 MN / m2

Kt lun : Dm AC m bo bn.
70
5. CHUYN V CA DM CHU UN.

Mc tiu:
- Tnh c chuyn v ca dm chu un ngang phng
Xt mt thanh thng chu un ngang phng. Sau khi chu un, trc thanh
b cong i, ng cong ca thanh gi l ng n hi (Hnh 6-8)
Phng trnh ca ng n hi
y = y(z)
Xt chuyn v ca im K
ta thy sau bin dng im
K di chuyn thnh im K`.
Khi chuyn v va im
K l :
K` u
K = KK`
v y(z) z
ng n hi
Hnh 6-10
- Phn KK` thnh 2 thnh

phn u v v
u: l thnh phn nm ngang
v: l thnh phn thng ng
L thuyt n hi chng minh c rng : u l v cng b bc
cao so vi v cho nn khi kho st ta thng b qua u.
Vy ta c :
K v(z)
v(z): l vng
T hnh v ta c th suy ra :
K v(z) y(z)
Xt mt ct ngang i qua im K trc v sau bin dng to nn
mt gc (z)
(z) : l chuyn v gc (gc xoay)
- Qua K` k tip tuyn vi ng n hi to vi trc z mt gc l
T ta c: tg (bi v rt nh)
Vy :
tg y`(z) v`(z)
Kt lun: o hm ca vng bng gc xoay.

CU HI N TP
1. Khi nim v un ngang phng ? Ni lc v biu ni lc ca thanh
chu un ngang phng ?
71
2. Vit cng thc tnh ng sut trong dm chu un ?Gii thch cc i

lng trong cng thc?
4. Vit iu kin bn v ng sut php v cng thc tnh ton ca ba
bi ton c bn trong thanh chu un ngang phng?
BI TP
Bi 1: Cho mt dm mt ct ch nht cnh (axb) =(4x6)cm chu tc
dng lc un P=90kN , chiu di dm a= 1m, dm c nm ngang
bi 2 gi nh hnh 6-11.
P
A
C
B
a
2a
Hnh 6-11
Bi 2: Cho mt dm AB mt ct ch nht cnh (axb) =(2x3)cm chu tc
dng h lc phn b q=20kN/m , chiu di l =4 m, dm c ta trn 2
gi nh hnh 6-12.
q
A
Hnh 6-12
Bi 3: Cho mt dm AB mt ct ch nht cnh (axb) =(3x4)cm chu tc
dng ca m men m =120kN.cm , chiu di a =2 m, dm c ta trn
2 gi nh hnh 6-13.
m
A
C
a
Hnh 6-13
72
CHNG VII: THANH CHU LC PHC TP

M chng: CHVII
Trong thc t nhng chi tit my chu cc hnh thc bin dng c
bn thng gp rt t m ch yu l cc chi tit chu ng thi mt lc
t hai hnh thc bin dng tr ln. Chi tit chu ng thi mt lc t hai
hnh thc bin dng tr ln gi l chi tit chu lc phc tp.
V d: Un xin, un ng thi xon, un ng thi vi ko nn
ng tm.....
Mc tiu:
+ Trnh by c c cc khi nim v un xin, un ng thi
vi ko nn ng tm, ko nn lch tm, un ng thi xon..
+ V c s tnh tng qut v s tnh tng loi bin dng
c bn t thc t.
+ Xc nh c mt ct nguy him v p dng c iu kin
bn gii ba bi ton c bn ca sc bn .
1. KHI NIM THANH CHU LC PHC TP.
Mc tiu:
+ Trnh by c c cc khi nim v chu lc phc tp v
phng php nghin cu nhng chi tit my hay c cu my chu lc
phc tp.
1.1. Khi nim.
Cc chng trc chng ta ch kho st thanh chu lc n gin
nh: Ko- nn ng tm, ct ,dp, xon thun ty v un ngang phng.
Trong thc t c nhng chi tit my hay c cu my chu lc phc
tp.V d mt trc truyn va chu xon va chu un....
1.2. Phng php nghin cu
* Ko nn ng tm :
- Ni lc: Lc dc Nz
- ng sut php phn b u: z
Nz
F
* Xon thun ty:

- Ni lc: M men xon ni lc Mz
- ng sut tip ln nht phn b theo quan h bc nht vi bn
knh: max
Mz
Wp
73
* Un ngang phng:
+ Un quanh trc x:
- Ni lc: Qy , Mx
- ng sut php ln nht phn b theo quan h bc nht vi y:
max
Mx
Wx
+ Un quanh trc y:
- Ni lc: Qx, My
- ng sut php ln nht phn b theo quan h bc nht vi x:
max
My
Wy
Bi tp kt hp:
Mx + My c un xin
Mx + My + Nz c un xin + ko (nn)
Mx + My + Mz c un xin + xon
gii quyt cc bi ton trn chng ta s p dng nguyn l
cng tc dng: ng sut hay bin dng do nhiu yu t (ngoi la, nhit
, ln ca gi...) gy ra ng thi trnmt thanh bng tng ng sut
hay bin dng do tng yu t gy nn. Nguyn l ny ch c p dng
khi vt liu lm vic trong min n hi v bin dng ca thanh l nh.
2. UN XIN.
Mc tiu:
+ Trnh by c c cc khi nim v un xin.
+ V c s tnh tng qut v s tnh un xin
2.1. nh ngha.
Du hiu ni lc: Thanh chu un xin l thanh chu lc sao cho
trn mi mt ct ngang ca n c hai thnh phn ni lc l m men un
Mx , My nm trong cc mt phng qun tnh chnh trung tm ca mt ct
ngang. (Hnh 7-1a)
Mt phng qun tnh chnh trung tm ca mt ct ngang l mt
phng c to bi mt trc qun tnh chnh trung tm ca mt ct
ngang v trc ca thanh
Mx thuc mt phng z0y (0y l trc qun tnh chnh trung tm).
74
My thuc mt phng z0x. (0x l trc qun tnh chnh trung tm).
Hp hai m men Mx , My ta c mt m men Mu :
M u M x2 M y2
Mx: ng ti trng l y
My : ng ti trng l x
Mu : ng ti trng hnh7-1b
Mx
Mx
ng ti trng
My
a,
Mu
My
y
b,
Hnh 7-1
2.2. ng sut.
Ta gi gc l gc gia trc x v ng ti trng, > 0 khi chiu
quay t trc x n ng ti trng l thun chiu kim ng h.
( Hnh 7-1b)
Ta c quan h:
M x M .sin
M y M . cos
H s gc ca ng ti trng
tg
Mx
My
Ta c Mx gy nn ng sut php c gi tr l :
zMx
Mx
.y
Jx
My gy nn ng sut php c gi tr l :
zMy
My
Jy
.x
75
p dng nguyn l cng tc dng, ta c th coi ng sut ti mt

im no trn mt ct ngang c ta x, y l tng ng sut do tng
m men un Mx , My gy ra mt cch ring l.
M
Mx
. y y .x
Jx
Jy
(7.1)
Biu thc (7.1) l cng thc tng qut tnh ng sut php cho
un xin.
Khi s dng cng thc trn ta phi ch n du ca x, y v ca
Mx , My. trnh nhm ln ta thng dng cng thc k thut sau:
My
Mx
.y
.x
Jx
Jy
Ta ly du cng hay tr trc mi s hng ty theo cc m men

un Mx , My gy ra ng sut ko hay nn im ang xt.
Du (+) tng ng vi im chu ko
Du (-)tng ng vi im chu nn
Du +, - c xc nh theo tng vng (Hnh 7-2)
Mx
x
My
z
y
Hnh 7-2
2.3.1. iu kin bn
* Vi vt liu do : k n nn trong hai gi tr ng sut ta
chn ng sut no c tr s tuyt i ln nht kim tra:
max max , min
* Vi vt liu dn: k n
Nn ta phi kim tra bn cho c im chu ko ln nht v chu nn
ln nht.
+ max k
76
+ min n
a. Bi ton kim tra bn.
T iu kin bn ta c cng thc kim tra bn
* Vi vt liu do :
Mx
max min
Wx
My
Wy
k , n
* Vi vt liu dn:
max
Mx
min
Mx
Wx
Wx
My
Wy
My
Wy
k
n
b. Bi ton xc nh kch thc mt ct hp l
Wx
k
t
Wy . Phi chn k sao cho ph hp vi tng loi mt ct
+ Hnh n gin tnh k.
b.h 2
h
6
Hnh ch nht c k b 2 .h b
6
+ Hnh phc tp chn k.
- Thp ch I chn k = 8,5 10
- Thp ch chn k = 6 8
Vy :
Wx
k .M y M x
T Wx ta tnh c cc kch thc ca mt ct ngang.

c. Bi ton xc nh ti trng tc dng hp l
i vi bi ton ny ty tng trng hp chu lc c th ca
thanh ngi ta s thit lp c biu thc tnh v tm ti trng cho php
tc dng ln thanh.
2.4. Ton p dng.
V d 7.1: Tm ng sut ti im A (-2,4) bng cng thc tng qut v
77
cng thc k thut . So snh tm im nguy him v kim tra bn

ti im nguy him. Bit 10kN / cm2 , Mx=- 30 kNcm; My = 10kNcm
Bi lm
* Tm z ti im A
+ Bng cng thc tng qut ta c:
B
My
Mx
z
y
x
Jx
Jy
Mx
x
-2
Mx < 0; Mx=- 30 kNcm
12cm
830. 2467
My
My > 0; My = 10kNcm
z
im A c ta : x = -2; y = 4
4
8cm
8.12
1152 cm3 ;
y
12
Hnh 7-3
12 .83
Jy
512 cm3
12
ng sut ti mt im A trn mt ct ngang c ta (-2,4) l:
Jx
30
10
4
( 2)
1152
512
120 20
0,144 kN / cm2
1152 512
+ Bng cng thc k thut ta c: (xt du theo hnh 7-2)
My
Mx
.y
.x
Jx
Jy
30
10
2 0,065 kN / cm 2
1152
512
* Kim tra bn ti im nguy him
im nguy him l im B
Theo iu kin bn ta c:
max min
max min
Mx
Wx
My
Wy
k , n
30
10
0,235 kN / cm 2
2
2
8.12
12 .8
6
6
78
So snh ta thy max k , n

Kt lun: im B m bo bn.
V d 7.2: Dm cng xn c mt ct hnh ch nht cc cnh h =12cm,
b= 7,2cm chu tc dng ca lc P t vung gc vi trc ca dm v to
vi trc y ca mt ct mt gc = 300 , chiu di dm l= 1m, P = 12kN
(Hnh 7-4). Bit 120 MN / m2
Kim tra bn ca dm ?
y
b
Px
h x
M x= P y.l
Py
M y = P x.l
Hnh 7-4
Bi lm
Lc P tc dng lm cho dm chu un xin, t biu ni lc
Mxv My ta thy mt ct ti ngm(im B) l nguy him nht.
+ Phn tch lc P ra thnh 2 thnh phn l P x; Py :
Px = P.sin = 12. sin 300 = 6kN
Py = P.cos = 12.cos300 10,4 kN
+ i n v :
h =12cm = 12.10-2 m
b= 7,2cm= 7,2.10-2 m
Px = 6kN = 6. 10-3 MN
Py = 10,4 kN= 10,4. 10-3 MN
Ta c:
Mx = Py .l = 10,4. 10-3.1 = 10,4. 10-3 MN.m
My = Px.l = 6. 10-3.1 = 6. 10-3 MN.m
79
M men chng un i vi trc x v y l:

Wx
b.h 2 7,2.10 2.(12 .10 2 ) 2
172 ,8.10 6 m3
6
6
b 2 .h 7,2.10 2 .12 .10 2

Wy
103 ,68 .10 6 m3

6
6
ng sut ln nht trn mt ct nguy him l:

max
M x M y 10,4.10 3
6.10 3
118 ,1MN / m2
6
6
Wx Wy 172 ,8.10
103,68 .10
So snh ta thy: max 118 ,1MN / m2 120 MN / m2

Vy dm AB m bo bn.
3. UN NGANG PHNG V KO -NN NG THI.
Mc tiu:
+ Trnh by c c cc khi nim v un ngang phng v ko
(nn) ng thi.
+ V c s tnh tng qut v s tnh un ngang phng v
ko (nn) ng thi
3.1. nh ngha.
Mt thanh un ng thi vi ko(hay nn) ng tm l thanh chu
lc sao cho trn mi mt ct ngang ca n c cc thnh phn ni lc :
Cc m men un Mx , My v lc dc trc Nz
(Mx , My nm trong mt phng qun tnh
chnh trung tm)
V d : ng khi va chu nn ca trng
lng bn thn n va chu un do ti trng
gi ....
Mx
x
My
Nz
y
Hnh 7-5
3.2. ng sut.
Gi x, y l ta ca im M bt k trn mt ct ngang.
Ta c: Mx gy nn ng sut php c gi tr l :
zMx
Mx
.y
Jx
My gy nn ng sut php c gi tr l :
80
My
zMy
Jy
.x
Nz gy nn ng sut php c gi tr l :
zNz
Nz
F
ng sut php ti M tnh theo nguyn l cng tc dng :

+ Un ngang phng quanh trc 0x ta c
Mx
N
.y z
Jx
F
+ Un ngang phng quanh trc 0y ta c
My
Jy
.x
Nz
F
Khi s dng cng thc trn ta phi ch n du ca x, y v ca

Mx , My , Nz . trnh nhm ln ta thng dng cng thc k thut
sau:
+ Un ngang phng quanh trc 0x ta c
Mx
Jx
.y
Nz
F
+ Un ngang phng quanh trc 0y ta c
My
Jy
.x
Nz
F
Ta ly du cng hay tr trc mi s hng ty theo cc m men

un Mx, My gy ra ng sut ko hay nn im ang xt.( Hnh 7-5)
Mx
x
My
z
z
y
Hnh 7-6
81
x
Nz
z
Trong thc t thng gp nhiu nht trng hp chi tit chu un

ngang phng quanh trc 0x
ng sut ln nht sinh ra trn mt ct ngang ti nhng im cch
xa ng trung ha nht: (trng hp chi tit chu un ngang phng
quanh trc 0x). Trng hp un quanh trc 0y tng t.
Mx
max
WX
min
Mx
WX
Nz
F
Nz
F

3.3.1. iu kin bn
* Vi vt liu do : k n nn trong hai gi tr ng sut
ta chn ng sut no c tr s tuyt i ln nht kim tra:
max max , min
* Vi vt liu dn: k n
Nn ta phi kim tra bn cho c im chu ko ln nht v chu nn
ln nht.
+ max k
+ min n
T iu kin bn ta c cng thc kim tra bn
* Vi vt liu do :
max min
Mx
Wx
Nz
F
k , n
N z : - Un ngang phng + ko : ly +Nz
- Un ngang phng + nn : ly -Nz

* Vi vt liu dn:
max
Mx
Wx
Nz
F
82
min
Mx
Wx
Nz
F

Da vo cng thc kim tra bn chn kch thc mt ct
ngang hp l. Nhng trong iu kin bn li c hai n s xc nh kch
thc mt ct ngang do ta phi tnh theo phng php ng dn bng
cch b qua mt trong hai n .Tc l ch tnh kch thc theo ko
(nn) hoc un sau tng kch thc ln t t ri kim tra li n khi
no hp l th ly kt qu . Thng ngi ta hay b qua ko(nn) v
tnh theo un th nhanh i n kt qu hn.
M
Wx x

i vi bi ton ny ty tng trng hp chu lc c th ca
thanh ngi ta s thit lp c biu thc tnh v tm ti trng cho php
tc dng ln thanh.
3.4. Ton p dng.
Dm AB c tit din ch nht cnh b = 10cm, h = 12cm , dm
chu tc dng ca ti trng P c phng thng ng (Hnh 7-7). Bit
P=20kN = 300 , 120 MN / m2 . Kim tra bn cho dm AB ?
l
Pz
B
C
Py
P
h
1,5m
Mx
1,5m
15kNm
10kN
Hnh 7-7
83
Nz
Bi lm
- Lc P tc dng lm cho dm chu un v nn ng thi
- Phn tch lc P ra thnh 2 thnh phn l P z ; Py ; Py lm cho dm
chu un phng, P z lm cho on AC ca dm chu nn. on AC ca
dm va chu un v va chu nn.
Pz = P.sin = 20.sin 300 = 10kN
Py = P.cos =20.cos300 17,3kN
Ta c:
3
0
Py l Py .l 20 . cos 30 . cos 30 0 20 .3
Mx .
15 kNm
2 2
4
4
4
Nz = Pz = 10kN
V biu ni lc Mx v Nz (Hnh 7-7)
* Nhn vo ni lc Mx v Nz ta thy mt ct qua im C l
nguy him nht.
+ i n v :
Nz = 10kN = 10. 10-3 MN
Mx = 15kNm = 15. 10-3 MNm
- Din tch mt ct ngang ca dm :
F= 10.10-2.12.10-2 = 12.10-3 m2
- M men chng un ca mt ct :
b.h2 10.12 2
Wx
240 cm3 240 .10 6 m3

6
6
p dng iu kin bn
min
Nz M x

F
Wx
ng sut ln nht ti im nguy him (C) l :
min
10 .10 3 15 .10 3
63,3MN / m 2
3
6
12 .10
240 .10
So snh ta thy: min 63,3MN / m2 120 MN / m2

Vy dm AB m bo bn.
84
4. UN V XON NG THI.
Mc tiu:
+ Trnh by c c cc khi nim v un v xon ng thi.
+ V c s tnh tng qut v s tnh un un v xon
ng thi
4.1. nh ngha.
Mt thanh un ng thi xon l thanh chu lc sao cho trn mi
mt ct ngang ca n ch c cc thnh phn ni lc : Cc m men un
Mx , My v m men xon Mz
* Vi thanh mt ct ngang trn
y l trng hp un phng nn nu hp hai m men Mx , My li ta
c :
M u M x2 M y2
A
Mx
Mz
My
ng trung ha
Mz u
Mu
B
v
b,
a,
Hnh 7-8
4.2. ng sut.
Mt phng ti trng(mt phng V) cng l mt phng qun tnh
chnh trung tm nn hai im A v B c ng sut php min , max l giao
im mt phng ti trng vi chu vi mt ct ngang.(hnh 7-..).Tr s ng
sut ca n l :
B
max
A
min
M x2 M y2
Mu
Wu
Wu
Trong : Wu l m men chng un ca mt ct ngang vi ng trung

ha. V mt ct ngang hnh trn ta c :
Wu Wx Wy
85
Nhng im trn chu vi ca mt ct ngang l nhng im c ng

sut ln nht do m men xon gy ra v bng :
A, B
max
Mx
Mx
W p 2.Wx

4.3.1. iu kin bn
Theo thuyt th nng bin i hnh dng
M t

Wx
Trong :
M t M x2 M y2 M 2z

M t

Wx

* Vi thanh c mt ct trn c ng knh l d ta c
d 3
M t
0,1.
M t Wx .
4.4. Ton p dng
Mt trc truyn c ng knh d = 7cm, trc chu m men xon
Mz = 498Nm( Hnh 7-9). Trc truyn mang hai bnh truyn c ng
knh D1= 0,36m, D2= 0,71m, phng chiu lc cng ca ai truyn v
cc kch thc khc cho trn hnh v. Bit 55MN / m2 (b qua trng
lng ca cc bnh v ai truyn).
Kim tra bn cho trc ?
Bi lm
Lin h gia m men xon v lc cng gia cc ai truyn l;
86
D2 S
M z S1 S1' .
S 2'
D2
498 Nm
Thay S1= 2S2 ; S2 2S2' ta c
S 2766 ,66 N
'
1
S1 5533,32N
0,25m
S 1402 ,81N
'
2
0,6m
YA
PCy
S2 2805,63N
tnh ton cho trc ta di cc
lc cng S 1, S1' , S2, S 2' v tm
mi bnh ta c:
D
0,15m
mz
mz
PCx
PDx
YB
A
XA
498Nm
PC S1 S 8299 ,98 N
XB
Mz
'
1
PCy 8299 ,98. cos 30 0 7187 ,99 N
Mx
PCx 8299 ,98.sin 30 0 4149 ,99 N

PDx S 2 S 2' 2805 ,63 1402 ,81
1345Nm
PDx 4208 ,44 N
691Nm
Cc m men mz = 498Nm
931Nm
Da vo ngoi lc ta v
Hnh 7-9
c biu ni lc (Hnh 7-9) .
Nhn
vo biu m men xon ni lc ta thy mt ct qua im C l nguy
him nht.
Ta c:
M t M x2 M y2 M 2z 1345 2 931 2 498 2 1710 Nm
Wx 0,1.d 3 0,1.0,07 3,43 .10 5 m 3
3
M t 1710 .10 6
49,85 MN / m 2
Vy t
5
Wx
3,43.10
So snh ta thy: t 49,85 MN / m2 55 MN / m2

Vy trc AB m bo bn.
87
My
CU HI N TP
1. Khi nim thanh chu lc phc tp, phng php nghin cu?
2. nh ngha un xin, vit cng thc tnh ng sut, iu kin bn v
ba bi ton c bn ?
3. nh ngha un ngang phng v ko (nn) ng thi, vit cng thc
tnh ng sut, iu kin bn v ba bi ton c bn ?
4. nh ngha un v xon ng thi, vit cng thc tnh ng sut, iu
kin bn v ba bi ton c bn ?
BI TP
Bi 1: Dm AB c tit din ch nht cnh b = 3cm, h= 4cm chu tc
dng ca cc lc P 1= 40kN, P2= 60kN,chiu di l= 2m (Hnh 7-10)
,ng sut cho php 120 MN / m2 .Kim tra bn cho dm ?
y
B
P1
1m
1m
P2
Hnh 7-10
Bi 2: Mt trc truyn, t trn hai gi C v D mang hai bnh kha
C v D. Bnh C c ng knh d 1 = 0,3m, chu mt lc tip tuyn thng
ng P1 = 5kN, Bnh D c ng knh d2 = 0,15cm chu mt lc tip
tuyn nm ngang P 2 = 10kN ( Hnh 7-11).. Bit 40 MN / m2 .Tnh
ng knh ti thiu d ca trc truyn (b qua trng lng ca trc v
cc bnh kha).
d1
d2
A
P2
0,15m
0,3m
88
0,15m
P1
CHNG VIII:
N NH CA THANH THNG CHU NN NG TM
Trong qu trnh lm vic cc chi tit my chu tc ng ca rt
nhiu cc yu t nh hng trc tip n kh nng lm vic ca chi tit
my v ca my. Tnh n nh l mt trong nhng yu t c s nh
hng n rt ln n kh nng lm vic v chnh xc khi lm vic
ca my, b phn my.
Mc tiu:
+ Trnh by c cc khi nim v: n nh ca thanh thng chu
nn ng tm, lc ti hn, ng sut n nh cho php, h s gim
ng sut.
+ Xc nh c phng php tnh n nh theo Euler v Iasinki
v h s gim ng sut.
+ S dng c bng tm c h s gim ng sut.
1. KHI NIM V N NH, LC TI HN V NGNG SUT
TI HN.
Mc tiu:
+ Trnh by c cc khi nim v: n nh ca thanh thng chu
nn ng tm, lc ti hn, ng sut n nh cho php, h s gim
ng sut.
1.1. Khi nim v s n nh
Ngoi vic tnh ton bn, cng ta cn phi tnh s n nh
ca cng trnh hay chi tit my. S mt n nh ca mt chi tit no
trong c cu my c th dn n ph hng c c cu my .
S n nh ca cng trnh hay ca chi tit my l kh nng chu
lc ln nht ca chi tit sao cho s thay i hnh dng hnh hc khng
nh hng n qu trnh lm vic bnh thng ca cng trnh hay ca
chi tit my di tc dng ca ngoi lc.
1.2. Lc ti hn v ng sut ti hn
Pth
1.2.1. Lc ti hn
Xt thanh chu nn ng tm nh
hnh 8-1a. Gi s chiu dy ca thanh ln
gp nhiu ln kch thc mt ct ngang.
Khi ln ca P cha ng k , nu ta
dng mt lc x ngang R y thanh lch
khi v tr cn bng th sau khi b R i
,thanh li tr v v t ban u. Trng thi
89
a,
Hnh 8-1
b,
gi l trng thi n nh ca thanh.

By gi ta tng dn lc P ln, khi P t ti mt gi tr nht nh,
gi l lc ti hn(k hiu l P th), ta thy hin tng khc vi trc . Khi
cha c lc x ngang, thanh vn trng thi thng ng vi gi tr P th.
Nhng nu c lc R x ngang y thanh chch khi v tr ban u th
sau khi b R ra , thanh khng tr li trng thi ban u na m b un
cong hnh 8-1b .Trng thi cn bng ban u ca thanh trong trng hp
ny l trng thi khng n nh(cn gi l mt n nh) mc d vt liu
vn lm vic trong gii hn n hi (P th < Ph )nhng thanh ang trng
thi nguy him.
1.2.2. ng sut ti hn
ng sut trong thanh chu nn ng tm bi lc P th l :
Pth 2 EJ min
th
F
l 2 F
2E
Hay: th 2
(8-1)
Trong : th: ng sut ti hn

Pth lc ti hn
E l m un n hi ko (nn) ca vt liu
l mnh ca thanh, c xc nh theo cng thc:
l
(8-2)
i min
Vi : l h s ph thuc vo lin kt hai u thanh (Hnh 8-2)
J min
imin
gi l bn knh qun tnh cc tiu ca mt ct ngang.
F
P
= 2
= 1
= 0,75
Hnh 8-2
90
= 0,5
2. CNG THC TNH LC TI HN V NG SUT TI HN

THEO EULER.
Mc tiu:
+ Trnh by c cng thc tnh ng sut ti hn: Cng thc Euler
+ Xc nh c phng php tnh n nh theo Euler
2.1. Cng thc.
* T biu thc (8-1) ta thy ng sut ti hn l mt hm hypecbol
i vi (Hnh 8-2)
ng biu din th theo (8-1) gi l ng hypecbol le. Ta
khng c s dng ton b ng v khi cng nh ng sut ti
hn cng ln v vt qu gii hn n hi .
Cng thc le:
th
2E
th 2
ng I-a-xin-xki
ch
Trong :
tl
ng hypecbol le
- E l m un n hi ko
(nn) ca vt liu
- l mnh ca thanh,
c xc nh theo cng
thc(8-2)
Hnh 8-3
3.2. Phm vi s dng.
iu kin p dng cng thc le l khi th cn nh hn gii hn t

l ca vt liu:
th tl
T ta c:
2E
2E
0
tl ; hay
tl
2
Ngha l ta ch gi li phn hypecbol le tng ng vi gi tr
0
Tr s 0 ch ph thuc vo vt liu.
3. CNG THC TNH LC TI HN V NG SUT TI HN
THEO IASINKI
Mc tiu:
+ Trnh by c cng thc tnh ng sut ti hn: Cng thc
Iasinki v h s gim ng sut.
91
+ Xc nh c phng php tnh n nh theo Iasinki v h s

gim ng sut.
3.1. Cng thc.
Vi 0 , vt liu qua gii hn t l v i vo min do .
tnh th cho min ny ta c cc cng thc kinh nghim , mt trong nhng
cng thc c p dng rng ri l cng thc I-a-xin-xki:
th a b
Vi a, b l hng s ph thuc vo vt liu v c xc nh bng thc

nghim. Tr s c th tra trong cc s tay k thut.
V d : Thp N03: a=3,36MN/m2; b= 1,47MN/m2.....
3.2. Phm vi s dng.
ng I-a-xin-xki c biu din trn hnh 8-2 . Nhng ng
cng ch ng khi th ch , tc l 1 0 , vi 1 l mnh ca
thanh tng ng vi ng sut chy ca vt liu.
Khi 1 vi vt liu do th th ch ; vi vt liu dn th
th B
Tr s 1 c xc nh t cng thc I-a-xin-xki:
a ch
1
b
4. TNH TON V N NH.
trnh phin phc phi n min phn bit , ngi ta
ra phng php thc hnh nh sau:
Gi ng sut n nh cho php l tr s :
th
(8-3)
bn)
n l h s an ton n nh (thng ly ln hn h s an ton v
V d: Thp ly n= 1,8 3; vi gang n=5 5,5; .......

ng sut cho php theo iu kin bn l tr s :
0 (8-4)
n
Trong : 0 l ng sut nguy him
n : h s an ton v bn
Chia hai v ca (8-3) cho (8-4) ta c:
92
n . th
n 0
Ta nhn thy h s lun lun nh hn 1 nn gi l h s gim
ng sut. H s ph thuc vo mnh ca
* Vi thanh chu nn iu kin n nh l :
P

F
Vy iu kin n nh ca thanh chu nn l :
P
.
F
V d: Mt thanh thng di 2m c lin kt khp hai u (= 1), thanh

chu lc nn P = 230 kN. Bit []= 140MN/m2. Xc nh s hiu thp
ch I hp l cho cho thanh ?
Bi lm
p dng cng thc xc nh kch thc mt ct hp l ca thanh
chu nn.
P
F
.
Tnh bng phng php ng dn bng cch chn tm :
* Chn = 0,5
230
F
32,8.10 4 m 2 32,8cm2
0,5.140
Tra bng thp ch I chn s hiu 22 c F= 32,8cm2 ;
imin= iy = 2,5 cm = 2,5.10-2 m
Vy mnh ca thanh va chn l
1.2
80 Tra bng = 0,75.
2,5.10 2
H s lch nhiu so vi h s tm chn nn tnh c kt qu

gn ng ta chn li
* Chn
0,5 0,75
0,625
2
230
26,2.10 4 m 2 26,2cm2
0,625 .140
93
Tra bng thp ch I chn s hiu 20 c F= 26,8cm2 ; imin= iy = 2,07 cm

Vy mnh ca thanh va chn l
1.2
96,61 Tra bng = 0,627.
2,07.10 2
Kim tra li mt ct va chn :
P
. n ;
F
. n 0,627 .140 87,78 MN / m2
P 230 .10 3
85,82 MN / m 2 . n 87 ,78 MN / m 2
4
F 26,8.10
Vy chn thp s hiu 20 l hp l.

CU HI N TP
1.Khi nim v n nh, lc ti hn v ng sut ti hn?
2. Vit cng thc tnh lc ti hn, ng sut ti hn theo Euler, nu phm
vi s dng?
3 .Vit cng thc tnh lc ti hn v ng sut ti hn theo Iasinki, nu
phm vi s dng?
4. Vit cng thc tnh tnh ton tr s n nh ?
BI TP
Bi 1: Cho mt thanh lm bng thp gc u cnh 10x10x10 cm v di
1,2 m . Thanh c mt u b ngm cn u kia t do. M un n hi
E=2.105 MN/m2. Xc nh lc ti hn cho thanh (P th) ?
Bi 2: Mt ct lm bng g c chiu di 3m, hai u b bt bn l. mt
ct ca thanh c tit din trn ng knh d= 24cm; ng sut cho php
ca nn l []n = 10 MN/m2. Xc nh lc nn cho php i vi ct ?
94
CHNG IX:
TNH BN CA THANH CHU NG SUT THAY I
Trong thc t nhiu chi tit my v cng trnh di tc dng ca
ti trng ng sut trn mt ct ngang bin i theo thi gian.
V d: Trc xe tu ha quay di ti trng khng i, dn cu khi on
tu chy qua......
Mc tiu:
+ Hiu c cc khi nim: ng sut thay i, chu trnh ng sut,
chu k tn s, hin tng mi, gii hn mi.
+ Kim tra c bn ca thanh chu ng sut thay i theo h
s an ton.
1. Khi nim v thanh chu ng sut thay i
t lu ngi ta nhn thy cc chi tit chu ng sut
thay i theo thi gian thng b ph hy t ngt (khng c bin dng
d tuy lm bng vt liu do) vi ng sut cn rt thp so vi gii hn
bn ca vt liu nhng sau mt thi gian di chu ng chi tit s b ph
hy mt cch t ngt. Hin tng gi l hin tng mi ca vt liu
2. Hin tng mi ca vt liu.
Hin tng mi c c bit ch trong k thut . Khong 90%
chi tit my b hng u do nguyn nhn mi.V th khi tnh ton cc
chi tit chu ng sut bin i, cn kim tra bn mi ca chng
Hin tng vt liu b ph hng do ng sut bin i theo thi
gian gi l hin tng mi ca vt liu.
3. Chu trnh v c trng chu trnh ng sut.
3.1. Chu trnh
Qu trnh bin i ca ng sut theo thi gian, qua hai gi tr k
tip nhau v lp li gi tr ban u, gi l chu k ng sut.
Thi gian thc hin mt chu trnh l mt chu k , k hiu l T
3.2. c trng chu trnh ng sut
Gi pmax , pmin l gi tr ln nht v nh nht ca ng sut (c th l
hoc ty theo loi bin dng), ta c i lng:
ptb
pmax pmin
2
(9-1)
Trong : ptb c gi l ng sut trung bnh.
95
* Bin ca chu trnh hay bin ca ng sut c tnh bng:
pb
pmax pmin
0
2
(9-2)
Bin lun lun c gi tr dng
T (9-1) v (9-2) ta c:
pmax ptb pb
pmin ptb pb
Chu trnh pmax = -pmin gi l chu trnh i xng; chu trnh c pmax
-pmin
gi l chu trnh khng i xng. Chu trnh c pmax hoc pmin bng 0 gi l chu
trnh mch ng.
pmin
r
T s :
pmax gi l h s khng i xng ca chu trnh
Theo nh ngha:
- Khi r = -1 : chu trnh i xng
- Khi r = 1 : chu trnh hng
- Khi r = 0 : chu trnh mch ng(dng)
- Khi r = - : chu trnh khng i xng(m)
4. Gii hn mi.
Gii hn mi l tr s ln nht ca ng sut bin i tun hon
m vt liu c th chu ng c so vi chu trnh khng hn nh,
khng xut hin vt nt v mi.
tnh bn mi ca cc chi tit ngi ta phi lm cc th
nghim xc nh gii hn mi ca vt liu ng vi cc chu trnh c h
s i xng khc nhau. l gi
p
tr ln nht ng sut bin i
tun hon m vt liu c th chu
c vi s chu trnh khng hn
pr
p= p(N)
nh m khng xut hin cc vt
pB
nt v mi.
Gi Nr l s chu trnh m
O
Ni
vaath liu chu ng c (cho
n khi hng) vi ng sut p r ;
Hnh 9-1
bng thc nghim ngi ta lp
ra c biu p = p(N)- gi l biu mi (hnh 9-1)
96
pr
Nr N
Gi tr ng sut ng vi ng tim cn ca ng cong mi c coi

l gii hn mi p r (v l ng sut ln nht m vt liu c th chu
ng c vi mt s chu trnh v hn m khng b hng). Thc
nghim cho thy vi mi loi vt liu, c mt s chu trnh Nr m nu vt
liu chu c th s chu ng c mi mi, ngha l vi mi N
>Nr .
i vi thp Nr= 107 , vi kim loi mu Nr= 20.107
Gii hn mi ca vt liu c k hiu vi ch s khng i xng
r . Gii hn mi un i xng ca thp thng bng:
u1 0,4. B
Cc gii hn khi ko(nn) i xng ( 1k , n ) hoc xon i xng

( 1k , n ) c th tnh theo cng thc :
1k , n 0,7 1u 0,28 B
1k , n 0,55 1u 0,22 B
i vi kim loi mu
u1 0,25 0,50 . B

phc.
5.1. Cc nhn t nh hng n gii hn mi
Thc nghim cho thy gii hn mi khng ch ph thuc vo h s
khng i xng ca chu trnh m cn ph thuc rt nhiu vo cc thng
s khc na, s tp trung ng sut, cht lng b mt, kch thc tuyt
i ca chi tit,.... xt n nh hng ca cc thng s , ngi ta
dng h s thc t r l t s gi gii hn mi p -1 ca mt mu th c
ng knh d=710 mm, b mt nh bng, vi gii hn mi p -1t ca
chi tit thc t:
r
p1
1
p1t
Nh vy, gii hn mi ca mt chi tit thc t lm vic theo chu

trnh i xng bng:
p1t
p1
H s r l tch s ca cc h s:
a. nh hng ca s tp trung ng sut
97
nhng ni c s thay i t ngt v kch thc v nhng ni

lp ghp cng c hin tng tp trung ng sut max tb
S tp trung ng sut c nh hng n bn mi ca vt liu.
V vy khi tnh ton ngi ta a ra h s k c gi l h s tp trung
ng sut thc t
Nu ng sut bin i l ng sut php th c k
Nu ng sut bin i l ng sut tip th c k
moi
1
moi( k )
Trong :
moi l gii hn mi ca chi tit khng c yu t tp trung ng sut
moi(k) l gii hn mi ca chi tit c tnh n yu t tp trung ng
sut.
b. nh hng ca trng thi b mt
B mt chi tit cng rn, cng cng th gii hn mi ca vt liu

cng tn, v cng kh pht sinh vt nt vi m. Nu gi 1 l h s nh
hng ca cht lng b mt chi tit n bn mi, ta c:
m
1
m
1
c. nh hng ca kch thc chi tit

Kch thc chi tit cng ln gii hn mi cng thp. V chi tit
cng to khuyt tt cng nhiu cng d gy nn vt nt vi m.
su tng i ca b mt bin cng trong gia cng ca chi tit
nh ln hn ca chi tit ln.
Kt lun: Ba yu t nh hng n bn mi ca vt liu l:
1 2
Cc h s ny c xc nh bng thc nghim v c trong s tay k

thut.
5.2. Cc bin php khc phc
+ Bin php th nht:
Dng vt liu c gii hn bn cao, c do , ng cht ht
nh, khng c ng sut d, t bt kh, khng vt nt.....
Thng ngi ta dng cc loi thp hp kim ch to cc chi
tit my chu ng sut bin i nh thp 40X, 40XH, 45X,.....
98
+ Bin php th hai:

Hnh dng chi tit my bn ngoi hp l trnh nhng chuyn tip
t ngt gim bt s tp trung ng sut bng cch ch to bn knh
gc ln hoc vt mp ti nhng v tr chuyn tip
+ Bin php th ba:
Lm cho b mt chi tit c nhn cao, cng bng nhng bin
php cng ngh ph hp nh: Mi, phun bi, cn ln v nhit luyn....
6. Tnh bn theo h s an ton
Khi tnh bn mi ca chi tit, ngi ta thng so snh h s an
ton nr (gia chu trnh cho trc v chu trnh ng dng vi n) vi h
s an ton cho php n theo iu kin:
nr n
6.1. Trng hp chi tit chu un (ng sut bin i l ng sut php)
n
1
k
1 2
. b . tb
6.2. Trng hp chi tit chu xon
1
k
1 2
. b . tb
6.2. Trng hp chi tit chu un v xon ng thi

Trng hp un v xon bin i ng thi, ng sut php v ng
sut tip thay i ng b, c th p dng gi thuyt ng sut tip ln
nht hay gi thuyt v th nng bin i hnh dng ln nht suy ra
cng thc tnh h s an ton nr nh sau:
1
1
1
2 2
2
n
n
n
Hay:
n n
n2 n2
Trong :
n l h s an ton mi khi un
n l h s an ton mi khi xon
99
n l h s an ton mi khi un xon ng thi

-1 v -1 l gii hn mi khi un v xon ca chu trnh i xng
v l h s vt liu
b v b l ng sut bin
tb v tb l ng sut trung bnh
k v k l h s tp trung ng sut
tit
1 v 2 l h s nh hng ca trng thi b mt v kch thc chi

[n] l h s an ton cho php; [n] = 1,5 2,5
V d: Trc AD chu lc v biu ni lc (Hnh 9-2) . hy xc nh

h s an ton ti v tr lp bnh rng (mt ct qua C) bit trc lm bng
thp 45 c B= 600MN/m2 ; -1= 250MN/m2 , -1 = 150MN/m2 ;
2,52 ; h s vt liu = 0,1 v = 0,05;

1 2 = 3,36 ; 1 2
dc=50mm . Trc quay mt chiu c Mzmin = 0; tb= 0,23MN/m2 ;
Wu=10650 mm3 ; W0=22900 mm3
A
B Mz
Pa
P
263281Nmm
D
N
Mz
54405Nmm
6210Nmm
Mx
82215Nmm
My
Hnh 9-2
Bi lm
Mt ct qua im C ca trc chu un xon ng thi. Vy h s an ton
n n
c tnh theo cng thc: n
n2 n2
100
Trong :
1 2
. b . tb
1 2
b
. b . tb
max min
2
max
Mu
min
54405 2 82215 2
9MN / m 2
10650
9 (9)
max 9 MN / m 2
2
Trc quay mt chiu c Mzmin =0 min =0
max
b tb
Mz
263281
5,7 MN / m 2
2W0 2.22900
b 5,7 MN / m2
Thay cc s liu trn vo cng thc ta c:
250
n
8,26
3,36 .9 0,1.0,23
n
150
10,23
2,52 .5,7 0,05 .5,7
Vy h s an ton ti mt ct qua C l:
n
8,26.10,23
8,26 10,23
2
6,42
101
CU HI N TP
1. Khi nim v thanh chu ng sut thay i ?
2. Trnh by hin tng mi ca vt liu ?
3. Chu trnh v c trng chu trnh ng sut ?
4. Gii hn mi l g ? Cc biu thc xc nh gii hn mi?
phc?
6. Vit cng thc tnh bn theo h s an ton trong cc trng
hp chi tit chu un, xon, un xon ng thi ?
102
TR LI CU HI V BI TP
CHNG I: NHNG KHI NIM M U
TR LI CU HI
1. Trnh by c cc gi thuyt c bn v vt liu:
- Gi thuyt v tnh lin tc, ng cht v ng hng
- Gi thuyt v vt liu n hi tuyt i
- Gi thuyt v tng quan gia bin dng v lc
- Nguyn l c lp tc dng
2. Trnh by c cc nh ngha:
- Ngoi lc
- Ni lc
- ng sut
- Phn loi ng sut
3. Trnh by c phng php mt ct xc nh ni lc
4. Trnh by c cc loi bin dng c bn ca vt liu
CHNG II: KO - NN NG TM
TR LI TR LI
1. Trnh by c:
- nh ngha thanh chu ko - nn ng tm,
- Quy c du ni lc Nz trong thanh chu ko - nn ng tm
2. Trnh by c phng php v biu ni lc trong thanh chu ko nn ng tm
3. Vit c biu thc tnh ng sut sinh ra trn mt ct ngang ca thanh
chu ko - nn ng tm v gii thch k hiu
4. - Vit c biu thc tnh bin dng di ca thanh
- Trnh by c cc nh lut Hc , nh lut Poat-xng
5. + Vit c iu kin bn
+ Vit c cc cng thc tnh ton cho thanh chu ko nn ng tm
v gii thch k hiu
- Bi ton kim tra bn
- Bi ton xc nh kch thc hp l
- Bi ton xc nh ti trng tc dng hp l
3
TR LI BI TP
Bi 1:
a) V biu ni lc thanh AB (Hnh
2-20a)
b) Thanh AB m bo bn.
22
z
PA
A
2
D F2
F3 C
3
B F1
1
110kN
8,75kN / cm
40kN
60kN
NZ
Hnh 2-20a
103
Bi 2:
a,V biu ni lc cho thanh(Hnh 2-21a)
b, Bin dng di tuyt i cho trc AB: l= 0,083cm
c, Thanh AB m bo bn
z33 5,57 kN / cm2
3
2
D F2
PA
F3 C
A
2
3
1
F1 B
1
20kN
60kN
70kN
NZ
Hnh 2-21a
Bi 3:
a,V biu ni lc cho thanh AD: (Hnh 2-22a)

b. V biu ng sut cho thanh: z (Hnh 2-22a)
c, Thanh AD khng m bo bn
z max 14,33kN / cm2
P3 Bd 2 E
A
P2 d1
P1
180kN
140kN
100kN
NZ
14,33
4,95
6,36
z
Hnh 2-22a
CHNG III: CT V DP
TR LI CU HI
1. Trnh by c nh ngha thanh chu ct
2.Vit c cc biu thc ca cc bi ton tnh ton cho thanh chu ct
- Bi ton kim tra bn
3. Trnh by c nh ngha thanh chu dp
4.Vit c cc biu thc ca cc bi ton tnh ton cho thanh chu dp
104
7,96kN/cm
- Bi ton kim tra bn

TR LI BI TP
Bi 1:
c 12 kN / cm2 c 8kN / cm2
d 4,68kN / cm2 d 10 kN / cm2
Bi 2:
Tnh ng knh hp l cho inh khi chu ct
d= 1,6cm
- Tnh ng knh hp l cho inh khi chu dp
d= 1cm
Chn d=1,6 cm
-
CHNG IV:
C TRNG HNH HC CA MT CT
TR LI CU HI
1. - Trnh by c nh ngha mmen tnh
- Vit c cng thc xc nh ta trng tm ca hnh phng
- Mmen qun tnh trc
- Mmen qun tnh c cc
- Mmen qun tnh ly tm
3. Vit c cc cng thc xc nh cc c trng hnh hc ca mt s mt
ct n gin
- Mt ct hnh ch nht
- Mt ct hnh tam gic
- Mt ct hnh trn c
- Mt ct hnh trn rng
- H trc qun tnh chnh trung tm
- M men qun tnh chnh trung tm
5. Vit c cc cng thc chuyn trc song song
TR LI BI TP
Bi 1: (Hnh 4 -13a)
M men qun tnh chnh trung tm ca
y0
hnh phng l: Jx0 = 4576

8cm
Jy0 = 1256
14cm
4cm
8cm
x- x0
Hnh 4 -13a
105
Bi 2: (Hnh 4 -14a)
M men qun tnh chnh trung tm
y0
8cm
4cm
12cm
ca hnh phng:
Jx0 = 5848,17
6cm
2cm
6cm
Jy0 = 1130,67
x- x 0
Hnh 4 -14a
CHNG V : XON THUN TY THANH TRN
TR LI CU HI
6. Trnh by c cc nh ngha thanh chu xon nu quy c du ni
lc Mz v cc bc v biu ni lc Mz ca thanh chu xon thun
ty ?
7. V biu phn b ng sut trn mt ct ngang ca thanh chu xon
thun ty?
8. Vit cng thc tnh ng sut ln nht sinh ra trn mt ct ngang ca
thanh chu xon thun ty? Gii thch cc k hiu?
9. Vit cc cng thc tnh ton ca cc bi ton c bn tnh theo iu kin
bn cho thanh chu xon thun ty ?
kin cng cho thanh chu xon thun ty ?
TR LI BI TP
Bi 1 :
V biu m men xon ni lc ca
thanh AC: Hnh 5-8a
mA
m2
B
1
m1
20KN.m
30KN.m
Hnh 5-8a
Bi 2:
a.V biu ni lc cho thanh (hnh 5-9a)
b. Thanh AD m bo bn
max 7,16 kN / cm2 < x 10 KN / cm2
106
mA
m3
m2
m1
D
3
90kN.m
80kN.m
30kN.m
Mz
Hnh 5-9a
Bi 3:
a. V biu ni lc cho
thanh AB: Hnh 5-10a
b. V biu ng sut max
cho thanh AB: Hnh 5-10a
m2
A
d3
c. Thanh AD m bo bn
max 5,57 kN / cm2 < ]x = 10
m
1
d1
90
70KN.m
kN/cm
Mz
3,18
2,47
5,57kN/cm2
max
Hnh 5-10a
CHNG VI : UN NGANG PHNG THANH THNG
TR LI CU HI
1. Trnh by c
- Cc nh ngha thanh chu un ngang phng
- Nu quy c du ni lc Qy, Mx
- Cc bc v biu ni lc Qy, Mx ca thanh chu un ngang
phng?
2. Vit c cng thc tnh ng sut trong dm chu un , gii thch cc i
lng trong cng thc
3. . Vit c iu kin bn v ng sut php v cng thc tnh ton ca ba
bi ton c bn trong thanh chu un ngang phng
107
4. V c biu phn b ng sut trn mt ct ngang ca thanh chu un

phng thun ty
TR LI BI TP
Bi 1: - V biu ni lc Qy , Mx cho dm AC : Hnh 6-11a
- Dm AC m bo bn
max 5kN / cm2 < 100MN / m2 = 10 kN/cm2
XA
A
YA
Yc
2a
60kN
Qy
30kN
Mx
60kN.cm
Hnh 6-11a
Bi 2:
- V biu ni lc Qy, Mx cho dm AB : Hnh 6-12a

- Dm AB khng m bo bn
max 13,3kN / cm2 > 100 MN / m2 = 10 kN/cm2

YA
XA
A
YB
B
l
40kN
Qy
40kN
Mx
80kN.m
Hnh 6-12a
108
YA
Bi 3:
- V biu ni lc Qy, Mx cho dm AB :
Hnh 6-13a
XA
A
YB
B
- Dm AB m bo bn
max 5kN / cm2 > 10 kN / cm2
60kN
Q
60kN.cm
Mx
60kN.cm
Hnh 6-13a
CHNG VII: THANH CHU LC PHC TP
TR LI CU HI
1. Trnh by c:
- Khi nim thanh chu lc phc tp
- Phng php nghin cu
2. - Trnh by c nh ngha un xin
- Vit cng thc tnh ng sut
- Vit c cng thc xc nh iu kin bn v ba bi ton c bn
3. - Trnh by c nh ngha un ngang phng v ko (nn) ng thi
4. - Trnh by c nh ngha un ngang phng v ko (nn) ng thi
TR LI BI TP
y
Bi 1: Hnh 7-10a
h = 0,257cm
b = 0,154cm
P1
Bi 2:
d 0,07 m 7cm
1m
P2
1m
y
60kNm
40kNm
Mx
My
Hnh 7-10a
109
x
x
CHNG VIII:
N NH CA THANH THNG CHU NN NG TM
TR LI CU HI
1. Trnh by c :
- Khi nim v n nh
- Khi nim lc ti hn
- Khi nim ng sut ti hn
2. - Vit c cng thc tnh lc ti hn, ng sut ti hn theo Euler
- Trnh by c nu phm vi s dng
3 . - Vit c cng thc tnh lc ti hn, ng sut ti hn theo Iasinki
- Trnh by c nu phm vi s dng
4. Vit c cng thc tnh tnh ton tr s n nh
TR LI BI TP
Bi 1: P th = 250kN
Bi 2: [P] = 362kN
CHNG IX:
TNH BN CA THANH CHU NG SUT THAY I
TR LI CU HI
7. Trnh by c khi nim v thanh chu ng sut thay i
8. Trnh by c hin tng mi ca vt liu
9. Trnh by c chu trnh v c trng chu trnh ng sut
10. - Trnh by c gii hn mi l g
- Vit c cc biu thc xc nh gii hn mi
11. Trnh by c:
- Cc nhn t nh hng n gii hn mi
- Cc bin php khc phc
12. Vit c cng thc tnh bn theo h s an ton trong cc trng
hp chi tit chu un, xon, un xon ng thi
110
111

MH 12 Suc Ben Vat Lieu - 2 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MH 12 Suc Ben Vat Lieu - 2 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

B GIAO

I: Nhng khi nim chung.

1. Gii thiu lch s mn hc.

Vo cui th k 19 v sang u th k 20 ngnh c hc vt rn

Sc bn vt liu trong chng trnh ch yu nghin cu v vt th

giai on n hi. Ngoi min n hi bi ton s c nghin cu trong

3.3. Gi thit v quan h bc nht gia lc tc dng v bin dng

nh ngha: Phn lc lin kt l lc , mmen do vt gy lin kt gy

mt thnh phn phn lc lin kt Y

Hnh 1-9. Lin kt gi di ng

hai thnh phn phn lc lin kt Y, Z

Hnh 1-10. Lin kt gi c nh

Hnh 1-11. Lin kt ngm

+ Ti trng ng l ti trng tc dng ln h lm cho cc cht

- Tng tng dng mt mt phng (Q) vung gc vi trc thanh, ct

- Thnh phn Qx , Qy gi l lc ct hay lc ngang c phng vung

- Thnh phn Mz : Mmen xon quanh trc Oz

* Nu ni lc phn b khng u: Cn phi tm c quy lut phn b,

Hnh 1-13. ng sut trn mt ct ngang

cht v ng hng, gi thuyt v vt liu n hi tuyt i, gi thuyt

- Thanh chu ko ng tm: Ngoi lc hng t trong thanh ra ngoi.

- Tng tng dng mt mt phng (Q) vung gc vi trc thanh

mt ct th phn A cn bng di tc dng ca ngoi lc Pk v ni lc.

Gi ni lc trn phn A l N z th ta phi xc nh N z (Hnh 2-2b).

- Phn A cn bng nn Pk v N z l hai lc cn bng: ( Pk , N z )~0

ng vi mt im ,hai im lin tip l mt on.

vi trc thanh .iu ny chng t cc mt ct ngang c bin dng ging

Trong : + Z : ng sut sinh ra trn mt ct ngang ca thanh

- Nu trn thanh c n on, mi on c chiu di l li, bin dng

Trong :+ x , y : Bin dng theo phng ngang

- ng sut sinh ra trn mt ct ngang ca thanh

Bi 2: Thanh AD chu tc dng ca cc lc P1 = 30 kN, P2 = 50 kN,

N Zi i .li N Z11 .l1 N Z22 .l 2 N Z33 .l3

V thanh c tit din khng i nn F = F 1= F2 = F3 ;

30 .50 20 .80 40 .60

Phn thanh c chiu di l0 gi l phn lm vic ca mu. Thit b

gim dn v n mt gi tr P no (ng vi m M). Th mu b t

K t trn im A biu khng cn quan h tuyn tnh na m t

- ch gi l gii hn chy (i vi thp CT3 ch 24 kN / cm2 240 MN / cm2 )

Sau khi kt thc giai on chy do,trong vt liu li xut hin kh

i vi thp CT3 B 40kN / cm2 400 MN / cm2

Nu em so snh vi vt liu do th gii hn ny rt nh

5.2. iu kin bn v cc bi ton c bn

T iu kin bn ta c cng thc kim tra bn:

- Din tch mt ct ngang : F

ng sut sinh ra trn mt ct ngang ca on AB l

Kt lun : Thanh AC bn.

ng sut sinh ra trn mt ct ngang ca on AC :

So snh ta thy : Z 12,7 KN / cm 2 k ,n 10 KN / cm 2

a.V biu ni lc:

Vy on BD chu nn, chiu NZ 2-2

Nh chng ta bit im nguy him l im c gi tr ng sut ln

+ ng sut sinh ra trn mt ct ca on DE l:

+ ng sut sinh ra trn mt ct ca on CD l:

+ ng sut sinh ra trn mt ct ca on BC l:

+ ng sut sinh ra trn mt ct ca on AB l:

Biu ng sut: z (Hnh 2-20)

So snh ta thy : Z max 12,73kN / cm2 k , n 10 kN / cm2

thc mt ct hp l sao cho thanh m bo bn ?

F : l din tch mt ct cho php

Chn ng knh d = 2,3 (cm)

* Ti trng tc dng hp l chn trong khong : P 5%P P P

1.Nu cc nh ngha thanh chu ko - nn ng tm, quy c du ni