Professional Documents
Culture Documents
BI GING 3
MT S VN C BN
V XC SUT THNG K
TRONG KINH T LNG
MC TIU BI GING:
1. K hiu tng
2. Php th, khng gian mu v bin c
3. Bin ngu nhin
4. Xc sut
5. Bin ngu nhin v hm phn phi xc sut
6. Hm mt xc sut a bin
7. c im ca cc phn phi xc sut
8. Mt s phn phi xc sut quan trng
9. Mt s php ton ma trn
10. Suy din thng k
I TNG BI GING:
1. Ti liu bi ging cho sinh vin i hc
2. Ti liu tham kho n tp cho hc vin cao hc
K HIU TNG
K hiu tng
K t (sigma) c thng nht s dng ch tng:
n
X i Xi X1 X 2 ... X n
i 1
(3.1)
Thao tc vi Eviews
Trn ca s lnh ca Eviews ta nhp: scalar sumX=@sum(x)
1
k nk
(3.2)
i 1
2. Khi k l mt hng s
n
i 1
i 1
kX i k X i
(3.3)
(Xi Yi ) Xi Yi
(3.4)
(a bXi ) na b Xi
(3.5)
Bin c
Mt bin c l mt nhm cc kt qu c th xy ra c mt
php th. Ni cch khc, l mt tp hp con ca khng
gian mu.
Cc php tnh v bin c:
Bin c hi (AB): A xy ra hay B xy ra
Bin c giao (AB): A xy ra v B xy ra
Bin c ph ( A ): A xy ra, A khng xy ra
Bin c xung khc: AB =
ng xu th
hai
T
H
H
T
H
S mt nga
0
1
1
1
2
XC SUT
Xc sut ca mt bin c: nh ngha c in
Nu mt php th c th c n kt qu loi tr nhau v c
kh nng xy ra nh nhau, v nu m kt qu t php th
ny hp thnh bin c A, th P(A), xc sut A xy ra,
l t s m/n.
m
n
Xc sut ca mt bin c: Tn sut tng i
P(A)
(3.6)
im gia ca
khong
5
15
25
35
45
55
65
75
85
95
Tn sut
tuyt i
0
0
0
10
20
35
50
45
30
10
Tng
200
Tn sut tng
i
0
0
0
0.050
0.100
0.175
0.250
0.225
0.150
0.050
1.000
i = 1, 2,
(3.7)
=0 nu x xi
c gi l hm phn phi xc sut ca bin ngu nhin X,
k hiu l PMF hay PF, trong , P(X=xi) l xc sut X c
gi tr xi. Hm PMF c cc tnh cht sau:
0 f(xi) 1
n
f (x i ) 1
(3.8)
(3.9)
i 1
0.5
0.25
Tng
1.00
Ngun: Gujarati, 2006, trang 34
4.04924276
3.54924276
3.04924276
2.54924276
2.04924276
1.54924276
1.04924276
0.54924276
0.04924276
1.4
1.44
1.48
1.52
1.56
1.6
1.64
1.68
1.72
1.76
1.8
1.84
1.88
1.92
1.96
x2
f ( x )dx
(3.10)
x1
(3.11)
(3.12)
PDF
0
1
2
3
X
X
X
X
X
<
<
<
<
X
1
2
3
4
CDF
PDF
1/16
4/16
6/16
4/16
1/16
X
X
X
X
X
0
1
2
3
4
CDF
1/16
5/16
11/16
15/16
16/16
Cc hm mt xc sut a bin
V d, mt i l bn l my tnh bn hai loi thit b
l my tnh c nhn v my in. S my tnh v my in c
6
S my tnh c
0
1
2
6
6
4
4
10
12
2
4
20
2
2
10
2
2
2
16
24
48
bn (X)
3
4
4
2
4
2
10
10
20
20
10
30
48
64
Tng
22
32
40
54
46
200
S my tnh c bn (X)
3
4
0
1
2
0.03 0.03 0.02 0.02 0.01
0.02 0.05 0.06 0.02 0.01
0.01 0.02 0.01 0.05 0.05
0.01 0.01 0.05 0.10 0.10
0.01 0.01 0.01 0.05 0.05
0.08 0.12 0.24 0.24 0.32
Tng
0.11
0.16
0.23
0.27
0.23
1.00
f (X, Y) 1
x y
(3.13)
Hm xc sut bin
Xc sut X nhn mt gi tr nht nh bt k Y nhn gi
tr g c gi l xc sut bin ca X, v phn phi ca
cc xc sut ny c gi l hm phn phi xc sut bin.
BNG 3.7: Phn phi xc sut bin ca X v Y
X
0
1
2
3
4
Tng
f(X)
0.08
0.12
0.24
0.24
0.32
1.00.
Y
0
1
2
3
4
f(Y)
0.11
0.16
0.23
0.27
0.23
1.00
f(Y) = f (X, Y)
x
Hm xc sut iu kin
Gi s ta mun tm xc
c 4 my tnh c bn
c iu kin. Hm phn
bin ngu nhin c th
sut c 4 my in c bn nu bit
trong ny, v chnh l xc sut
phi xc sut c iu kin ca mt
c nh ngha nh sau:
F(YX) = P(Y=yX=x)
(3.14)
F(XY) = P(X=xY=y)
(3.15)
f ( X, Y )
f (X)
(3.16)
F(XY) =
f ( X, Y )
f (Y)
(3.17)
(3.18)
(3.19)
(3.20)
E(X/Y)
E(X)
E(Y)
(3.21)
E(XY) E(X)E(Y)
(3.22)
(3.23)
E(X2) [E(X)]2
(3.24)
E(aX) = aE(X)
(3.25)
E(aX+b) = aE(X) + b
(3.26)
(3.27)
var(X) = (X x ) 2 f (X)
(3.28)
Phng sai
qu nh
Phng sai
qu ln
(3.29)
(3.30)
Nu a v b l hng s, th
var(aX+b) = a2var(X)
(3.31)
10
(3.32)
(3.33)
H s bin thin
Lu rng, v lch chun (hay phng sai) ph thuc
vo cc n v o lng khc nhau, cho nn s kh cho
vic so snh gia cc lch chun nu chng c cc
thc o khc nhau. gii quyt vn ny, ta c th
s dng h s bin thin (V) nh sau:
V =
x
.100
x
(3.34)
(3.35)
= XYf (X, Y) x y
(3.36)
x y
= E(XY) - xy
Tnh cht ca hip phng sai
Nu X v Y l hai bin ngu nhin c lp, hip
phng sai ca chng bng khng v khi E(XY) =
E(X)E(Y) = xy.
cov(a+bX, c+dY) = bdcov(X,Y)
(3.37)
cov(X,X) = var(X)
(3.38)
11
(3.39)
(3.40)
H s tng quan
H s tng quan l thc o mi quan h tuyn tnh gia
hai bin ngu nhin, ngha l n cho bit hai c quan
h vi nhau nh th no: mnh hay yu. H s tng quan
tng th (, rho) c xc nh nh sau:
=
cov(X, Y)
xy
(3.36)
(3.37)
K vng c iu kin
Mt khi nim thng k khc c bit quan trng trong
phn tch hi qui l khi nim k vng c iu kin.
E(XY=y) = Xf (X / Y y)
(3.38)
nghing v nhn
nghing v nhn cho ta bit iu g v hnh dng
ca phn phi xc sut. nghing (S) l mt thc o s
mt cn xng ca th phn phi xc sut, v nhn
(K) l mt thc o cao hay thp ca th phn phi
xc sut.
M men th ba: E(X-x)3
(3.39)
M men th t: E(X-x)4
(3.40)
12
S =
E ( X x )3
(3.41)
3x
i xng
Nghing tri
Nghing phi
C ba kh nng xy ra nh sau:
Nu S = 0, PDF i xng quanh gi tr trung bnh
Nu S > 0, PDF b nghing phi
Nu S < 0, PDF b nghing tri
K =
E(X x ) 4
(3.42)
[E(X x ) 2 ] 2
C ba kh nng xy ra nh sau:
Nu K = 3, PDF c nhn chun v c gi l
mesokurtic
Nu K < 3,
platykurtic
Nu K > 3,
leptokurtic
ui
13
ui
ngn
gi
di
gi
ui ngn
nhn chun
ui di
T TNG TH N MU
Trung bnh mu
Trung bnh mu ca mt bin ngu nhin X c n quan st
c k hiu l X (c l X ngang) v c nh ngha nh
sau:
n
Xi
i 1 n
(3.43)
Phng sai mu
Phng sai mu c k hiu bng S2x , l c lng ca
phng sai tng th 2x . Phng sai mu c nh ngha
nh sau:
S2x
(X i X) 2
i 1 n 1
n
(3.44)
n-1 c gi l s bc t do (d.f.). Bc t do l s
ngun thng tin (piece of information) v mt bin ngu
nhin. hiu khi nim ny, ta xt v d sau y.
BNG 3.8: nh ngha khi nim bc t do
Quan st
1
2
3
4
5
6
7
X
8
9
10
11
12
13
14
Tng
(X- X )
-3
-2
-1
0
1
2
3
0
(X- X ) 2
9
4
1
0
1
4
9
28
Ngun: Tc gi
Ta bit rng tng lch lun lun bng khng1, nn
xem lch ca cc gi tr X so vi gi tr trung bnh
ta phi ly lch bnh phng. Tng ca 7 lch bnh
phng l 28, nhng thc s con s 28 ny ch do 6
ngun ng gp, v quan st th t trng vi gi tr
trung bnh. Nh vy, xem lch trung bnh ta ch ly
28 chia cho s ngun thc s to ra n, tc 7-1 = 6. Vy
phng sai l 4.67 (l mt gi tr c lng ca phng
sai tng th) v cn bc hai ca phng sai mu c gi
l lch chun mu (s.d.). lch chun (2.16) c
xem nh mt thc o sp x cho trung bnh ca 6 lch
tuyt i trn. M rng cho trng hp mt bin ngu
nhin lin tc.
Thao tc vi Eviews
Trn ca s lnh ca Eviews ta nhp: scalar varX=@var(x)
Chng minh:
(X X) X X X nX X X 0
15
(X i X)( Yi Y)
n 1
(3.45)
Thao tc vi Eviews
Trn ca s lnh ca Eviews ta nhp: scalar
covXY=@cov(x,y)
H s bin thin mu
H s bin thin mu ca X c xc nh bng cng
thc sau y:
V =
Sx
.100
X
(3.46)
Thao tc vi Eviews
Trn ca s lnh ca Eview ta nhp: scalar
cvX=@stdev(x)/@mean(x)
H s tng quan mu
H s tng quan mu gia hai bin ngu nhin X v Y l
c lng ca h s tng quan tng th, v c nh
ngha nh sau:
(3.47)
Thao tc vi Eviews
Trn ca s lnh ca Eviews ta nhp: scalar
corXY=@cor(x,y)
nghing v nhn mu
tnh nghing v nhn mu, ta s dng cc m men
mu th ba v th t nh sau:
(X X)
M men th ba:
(n 1)
(X X)
M men th t:
(n 1)
16
(3.48)
(3.49)
Thao tc vi Eviews
Trn ca s lnh ca Eviews ta nhp:
scalar skewX=@skew (x)
scalar kurtX=@kurt(x)
-3
-3
-2
-2
-
-1
0
khong 68%
khong 95%
khong 99.7%
17
(3.50)
2
2
1
x
1 X x
exp -
2
x
2
(3.51)
18
-3
-2
-1
0 1
1 2
Hnh 3.7: So snh cc phn phi chun c trung bnh v phng sai khc nhau
X x
x
(3.52)
1
E(X x ) 0 do E(X-x) = E(X) E(x) = x - x = 0. V Var(Z) =
2
X x
1
1 2
2
2
2
2
x
x
2
X x
Chng minh: E(Z) = E
x
19
75 70
1.67
3
Nu qu v ang s dng my vi tnh m li ci tra bng thng k th c y nh bn nhn qua ci khc kht .
Hy m Excel ra l lm th ny: = NORMDIST(X, Mean, Standard_dev, Cumulative). Trong , X l gi tr
cn tnh xc sut tch ly (1.67), Mean v Standard_dev y ln lt l trung bnh (0) v lch chun (1)
ca bin X, v Cumulative c hai la chn l True (ng tnh xc sut tch ly) v False (khng tnh
xc sut tch ly). trng hp ang xt, ta chn True. Ngc li, nu ta bit xc sut tch ly, gi tr
trung bnh v phng sai th ta d dng tnh gi tr ca bin nh sau: =NORMINV(0.9525,0,1) = 1.67.
4
y l c s quan trng cho vic gi nh rng hn nhiu ui c phn phi chun (s c ni n bi ging
6).
20
Mu
Gi tr ca mu
Gi tr trung bnh mu X
1
2
3
.
.
M
X1
X2
X3
.
.
Xm
S2x1
S2x 2
S2x 3
.
2
Sxn
Khong ca trung
bnh mu
Tn sut
tuyt i
Tn sut
tng i
8.5 8.9
0.05
9.0 9.4
0.05
9.5 9.9
0.25
10.0 10.4
0.40
10.5 10.9
0.20
11.0 11.4
0.05
Tng
20
1.00
( X X)
0.339 .
19
2
v var( X ) =
21
Xi
10.052 ,
n
0.45
0.40
0.35
0.30
0.25
0.20
0.15
0.10
0.05
0.00
8.75
9.25
9.75
10.25
10.75
11.2
2x 5
nhng phng sai
.
n
Ngha l,
X ~ N(x, x )
2
(3.53)
x
, c gi
n
l sai s chun (se) ca X , tng t nh khi nim
lch chun. Lu , cn bc hai ca phng sai ca mt
Cn bc hai ca phng sai trung bnh mu,
Chng minh: Do X
1 n
Xi nn ta c:
n
i 1
1
1
1
[E(X1) E(X 2 ) ... E(X n )] [ x x ... x ] (n x ) x
n
n
n
1
X X 2 ... X n
var( X) var 1
[var( X1 ) var( X 2 ) ... var( X n )]
n2
E ( X)
2
1
(n 2x ) x
n
n2
22
2x
phng sai l
khi c mu tng ln v cng6.
n
Phn phi mu ca gi
tr trung bnh
Tng th c phn
phi chun
Phn phi t
Phn phi xc sut c s dng rt nhiu trong phn kinh
t lng cn bn l phn phi t, cng c gi l phn
phi t Student.
Trn thc t, cho d phn phi xc sut nn tng l g, trung bnh mu ca mt c mu t nht c 30 quan st s
c th xp x chun (Gujarati, 2006, pp.88).
23
2x
Nu X ~ N(x,
), th bin chun ha Z c nh ngha
n
(X x )
nh sau: Z =
~ N(0,1) nu c hai tham s x v
x
n
2x
u c bit. Nhng gi s ta ch bit x v gi tr
n
2
( X i X)
2
2
c lng ca x bi c lng mu Sx
. Nh vy,
n 1
nu thay x bng S x ta s c mt bin mi nh sau:
t =
(X x )
Sx
n
(3.54)
t
-4
-3
-2
-1
24
72 70
=1.9365
3 15
Hm phn phi xc sut t trn Excel l: =TDIST(X, Deg_freedom, Tails). X ngha l gi tr t cn tnh xc
sut (1.9365), ngha l din tch di ng phn phi t t t n + (ta s bit y chnh l vng bc b gi thit
H0). Deg_freedom l s bc t do (14). Tails c hai la chn: 1 (mt ui), v 2 (hai ui). Gi tr xc
sut ta tnh c t cng thc ny chnh l P-Value (s c gii thiu bi ging 4). Nu ta bit mc
ngha (s c trnh by bi ging 4) v s bc t do, ta s tm c gi tr t theo cng thc sau:
=TINV(Probability, Deg_freedom). V d, =TINV(3.66%,14) = 1.9365. Lu , Ph lc B cui bi ging 3 s
hng dn cch v th phn phi t bng Excel.
25
vi
trung
bnh
phng
sai
2x ,
(3.55)
Bc t do trong phn Chi bnh phng bng s bin ngu nhin c ly bnh phng
26
(3.56)
vi df = 4
vi df = 6
10
12
vi df = 2
14
16
18
Hm phn phi xc sut Chi bnh phng trn Excel l: =CHIDIST(X, Deg_freedom). X ngha l gi tr 2
cn tnh xc sut (v d 6), ngha l din tch di ng phn phi Chi bnh phng t 2 n + (ta s bit y
chnh l vng bc b gi thit H0). Deg_freedom l s bc t do (v d 2). Gi tr xc sut ta tnh c t cng
thc ny (4.98%) chnh l P-Value. Nu ta bit mc ngha (s c trnh by bi ging 4) v s bc t do,
ta s tm c gi tr 2 theo cng thc sau: =CHIINV(Probability, Deg_freedom). V d, =CHIINV(4.98%,2)
=6. Lu , Ph lc C cui bi ging 3 s hng dn cch v th phn phi 2 bng Excel.
27
Phn phi F
Mt phn phi xc sut khc cng rt quan trng trong
kinh t lng l phn phi F vi tng nh sau. Gi s
X1, X2, , Xm l mt mu ngu nhin vi c mu m t mt
tng th c phn phi chun vi trung bnh X v 2X; v
Y1, Y2, , Yn l mt mu ngu nhin vi c mu n t mt
tng th phn phi chun vn trung bnh Y v phng sai
2Y. Gi s hai mu c ny lp nhau v c ly t hai
tng th c phn phi chun. Gi s ta mun xem phng
sai ca hai tng th trn c ging nhau hay khng (2X =
2Y). Do ta khng th quan st trc tip phng sai tng
th nn ta suy ra t cc c lng phng sai nh sau:
S
2
(X i X)
=
m 1
(3.57)
2
(Yi Y)
n 1
(3.58)
S2 Y =
By gi ta xt t s sau y:
F =
S2X
S2Y
2
(Xi X) /(m 1)
2
(Yi Y) /(n 1)
(3.59)
28
c im ca phn phi F
Ging phn phi chi bnh phng, phn phi F10 cng
b nghing phi v nm trong khong t 0 n v cng.
Ging phn phi t v phn phi chi bnh phng, phn
phi F s dn v phn phi chun khi k1 v k2 tng
ln v cng.
Bnh phng ca mt bin ngu nhin c phn phi t
vi k bc t do s c phn phi F vi 1 v k bc t
do.
t 2k ~ F1, k
(3.60)
2
=
khi n
m
(3.61)
10
29
vi df1=3, df2=10
vi df1=10, df2=30
vi df1=50, df2=50
1.40
1.20
1.00
0.80
0.60
0.40
0.20
0.00
0
0.5
1.5
2.5
Thao tc vi Eviews
Trn ca s lnh ca Eviews ta nhp:
scalar probm4=1-@cfdist(4,2,14) = 0.0423
scalar probs4=@cfdist(4,2,14) = 0.9577
scalar fval09577=@qfdist(0.9577,2,14) = 4
30
3.5
I S MA TRN
Mt s khi nim
Ma trn
Ma trn A c M dng v N ct thng c k hiu gn l
[aij] c th c th hin nh sau:
1 5 7
B 1 0 4
3x 3 8 9 11
2 3 5
A 6 1 3
2x3
Thao tc vi Eviews
to ma trn A, th trn ca s lnh ca Eviews ta nhp: matrix(2,3) matrixA
Sau nhp gi tr cc thnh t ca ma trn A nh sau:
matrixA.fill 2, 6, 3, 1, 5, 3
Vect ct
Mt ma trn c M dng v ch mt ct c gi l mt
vect ct, v c minh ha nh sau:
3
4
Y 5
4x1
9
Trong m hnh hi qui c in, cc ma trn dng vect ct
l ma trn bin ph thuc Y, ma trn h s hi qui B, v
ma trn hng nhiu u.
Thao tc vi Eviews
to vect ct Y, th trn ca s lnh ca Eviews ta nhp: vector(4) vectorY
Sau nhp gi tr cc thnh t ca vect Y nh sau: vectorY.fill 3, 4, 5, 9
31
Vect dng
Mt ma trn c mt dng v N ct c gi l mt vect
dng, v c minh ha nh sau:
Z 2 5 - 4 10 17
1x 5
Thao tc vi Eviews
to vect dng Z, th trn ca s lnh ca Eviews ta
nhp: rowvector(5) vectorZ
Sau nhp gi tr cc thnh t ca vect Z nh sau:
vectorZ.fill 2, 5, -4, 10, 17
Ma trn chuyn v
Ma trn chuyn v ca ma trn A vi M dng v N ct, c
k hiu l A l mt ma trn c N dng v M ct c c
bng cch thay i dng v ct ca ma trn A nh sau:
4 5
A 3 1
3x 2 5 0
4 3 5
A 5 1 0
2x3
Thao tc vi Eviews
to ma trn chuyn v (AT) ca ma trn A, th trn ca
s lnh ca Eviews ta nhp:
matrix AT @transpose(A)
Do vect l mt loi ma trn c bit, nn chuyn v mt
vect dng l mt vect ct v ngc li.
3
4
Y 5
4 x1
9
A 3 4 5 9
1x 4
Ma trn con
Ma trn A c 3 dng, 3 ct, gi s b i dng v ct th
3 ca ma trn A, ta s c ma trn B vi 2 dng, 2 ct. B
c gi l ma trn con ca ma trn A.
1 5 7
A 1 0 4
3x 3 8 9 11
1 5
B
2 x 2 1 0
32
Cc loi ma trn
Ma trn vung
Ma trn c s dng v s ct bng nhau c gi l ma
trn vung, nh ma trn A v ma trn B trn.
Ma trn ng cho
Mt ma trn vung vi t nht mt thnh t khc khng
trn ng cho chnh v cc thnh t khc c gi tr
khng c gi l ma trn ng cho.
2 0 0
A 0 5 0
3x 3 0 0 1
2
B 0
2x 2
0
3
Ma trn v hng
Mt ma trn ng cho vi cc thnh t trn ng cho
u ging nhau c gi l ma trn v hng. Ma trn v
hng hay gp trong kinh t lng l ma trn phng sai hip phng sai ca hn nhiu trong m hnh hi qui tuyn
tnh c in nh sau:
0
var cov(u) 0
5x5
0
0
0 0 0
0
2 0 0
0
0 2 0
0
0 0 2 0
0 0 0 2
Ma trn n v
Mt ma trn vi cc thnh t trn ng cho u bng 1
c gi l ma trn n v, c k hiu l I. Ma trn
n v l mt trng hp c bit ca ma trn v hng.
1
0
I 0
4x 4
0
1 0 0
I 0 1 0
3x 3 0 0 1
0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
Ton t ma trn
Php cng ma trn
Ta c A = [aij] v B = [bij]. Nu A v B l cc ma trn c
cng bc, th php cng ma trn c nh ngha nh sau:
A + B = C
33
2 3 4 5
A 6 7 8 9
2x 4
1 0 - 1 3
B 2 0 1 5
2x 4
V C = A + B th:
3 3 3 8
C 4 7 9 14
2x 4
Thao tc vi Eviews
thc hin php cng hai ma trn A v B, th trn ca
s lnh ca Eviews ta nhp:
matrix matrixC=A+B
Php tr ma trn
Php tr ma trn cng c thc hin theo mt nguyn tc
nh php cng ma trn (C = A B); ngha l, ta tr cc
thnh t ca A cho cc thnh t tng ng ca C.
Thao tc vi Eviews
thc hin php tr hai ma trn A v B, th trn ca s
lnh ca Eviews ta nhp:
matrix matrixC=A-B
Tch v hng
nhn mt ma trn A vi mt v hng , ta nhn mi
thnh t ca ma trn A vi nh sau:
A = [aij]
1 5
2 10
V d, nu = 2 v A
, th A =
2 0
2 x 2 1 0
Thao tc vi Eviews
thc hin php nhn mt s k v ma trn A, th trn
ca s lnh ca Eviews ta nhp: matrix matrixD=k*A
Php nhn ma trn
Gi s ta c A l mt ma trn M dng, N ct, v B l mt
ma trn N dng, P ct. Th ma trn C = AB s l mt ma
trn c M dng v P ct nh sau:
34
cij a ik b kj
k 1
i = 1, 2, M v j = 1, 2, , P
2 1
B 3 5
3x 2
6 2
3 4 7
A 5 6 1
2x3
(3x2) (4x3) (7x6)
A*B = C
2 x 2 (5x2) (6x3) (1x6)
Thao tc vi Eviews
nhn ma trn A v B, th trn ca s lnh ca Eviews
ta nhp: matrix AB=A*B
Lu :
AB BA
Tch ca mt vect dng v mt vect ct l mt v
hng
uu = [u1
u1
u 2
.
u2 un] = u i2
.
.
u n
u1
u 2
2
u1
u1u 2
.
s
uu = [u1 u2 un] =
.
s
u n
11
Thc hin php nhn ma trn trn Excel nh sau: Gi s trong bng tnh Excel ma trn A ang v tr A1:C2,
v B ang v tr A4:B6. Bc mt, ta chn khi v tr s t ma trn C (gi s D4: E5). Bc hai, ti u tin
ca ma trn C (tc D4) ta nhp cng thc =MMULT(A1:C2, A4:B6). Bc ba, nhn phm F2, sau gi
ng phm Ctrl+Shift, v cui cng l nhn phm Enter.
35
2 4
A 6 8
2x 2
- 1 2
A 1 6
1
2x 2
-
4
8
th
1 0
AA1
0 1
Thao tc vi Eviews
tm ma trn nghch o (AI) ca ma trn A, th trn
ca s lnh ca Eviews ta nhp: matrix AI=@inverse(A)
Ma trn nghch o c cc tnh cht sau y:
(AB)-1 = B-1A-1
(A-1) = (A)-1
12
Thc hin php nhn ma trn trn Excel nh sau: Gi s trong bng tnh Excel ma trn A ang v tr A1:C2.
Bc mt, ta chn khi v tr s t ma trn A-1 (gi s A4: B5). Bc hai, ti u tin ca ma trn A-1 (tc
A4) ta nhp cng thc =MINVERSE (A1:C2). Bc ba, nhn phm F2, sau gi ng phm Ctrl+Shift, v
cui cng l nhn phm Enter.
36
nh thc ma trn
Tng ng vi mi ma trn vung, A, l mt con s nht
nh c gi l nh thc ca ma trn. nh thc ca ma
trn A thng c k hiu l det A hay A . V d,
1 5 7
A 1 0 4
8 9 11
1 5 7
A 1 0 4
8 9 11
Nu tt c cc thnh t ca bt k mt dng no ca
ma trn u bng khng, th gi tr nh thc s bng
khng.
A A
AB A B
iu kin: A 0
A 1
1
(adjA)
A
38
Cng ty
ABT
SC5
SFI
BHS
BMP
DHA
DHG
DQC
ITA
PAC
REE
SGH
STB
TAC
UNI
Trung bnh = 22.2
ROE
Cng ty
13.7
VFC
29.2
VGP
41.9
VHC
14.1
VHG
22.8
VIC
17.4
VIS
19.7
TSC
29.3
VNE
11.1
VNM
22.9
VPL
13.0
VSC
17.6
VSH
19.0
BMC
34.8
VTB
32.5
VTO
Phng sai = 131.9
ROE
13.2
10.5
32.5
16.8
14.6
12.6
44.3
16.6
22.3
8.1
26.1
12.7
56.2
11.2
30.2
lch = 11.5
C LNG CC THAM S
Thng thng, mt bin ngu nhin X c cho rng s theo
mt phn phi nht nh, nhng ta khng bit gi tr cc
tham s ca phn phi . Chng hn, nu X theo phn phi
chun, ta mun bit gi tr ca hai tham s trung bnh
E(X) = x v phng sai 2x . c lng cc tham s ny,
qui trnh thng thng l ly mt mu ngu nhin vi n
quan st t mt phn phi xc sut bit v s dng mu
c lng cc tham s cha bit. V th, ta c th s
dng trung bnh mu nh mt gi tr c lng ca trung
bnh tng th v phng sai mu nh mt gi tr c lng
ca phng sai tng th. Qui trnh ny c gi l vn
c lng. Vn c lng c chia thnh hai loi: c
lng im v c lng khong.
c th ha tng ny, gi s bin ngu nhin X
(ROE) l mt bin c phn phi chun vi mt gi tr
trung bnh v mt gi tr phng sai nht nh, nhng ta
khng bit gi tr ca cc tham s ny. Gi s ta c mt
40
2x
)
X ~ N(X,
n
(3.62)
Z =
(3.63)
X x
x / n
~ N(0, 1)
X X
Sx / n
( X x X)
th
n 1
~ td.f.=(n-1)
41
(3.64)
-2.045
(3.65)
2.045
Vi d.f. = 29, xc sut l 0.95 (hay 95%), th khong (2.045, 2.045) s cha gi tr t tnh t cng thc (4.3).
Cc gi tr t trn c gi l cc gi tr t ph phn
(critical t values) s cho bit phn trm din tch di
ng phn phi t gia hai gi tr ph phn ny. Trong
, t = -2.045 c gi l gi tr t ph phn chn di
(lower critical t value) v t = 2.045 c gi l gi tr
t ph phn chn trn (upper critical t value).
Th gi tr t t (3.64) vo (3.65) ta c:
P(-2.045
X X
Sx / n
P( X - 2.045
2.045) = 0.95
Sx
S
X X + 2.045 x ) = 0.95
n
n
42
(3.66)
(3.67)
S
X 2.045 x
n
S
X 2.045 x
n
S
X 2.756 x
n
S
X 2.756 x
n
gi
gii
43
hn
di
ca
khong
(2.045 )(11.5)
(2.045 )(11.5)
x 22.2
30
30
17.91 26.49
(3.68)
KIM NH GI THIT
Sau khi xem xt nhnh c lng ca suy din thng k,
by gi chng ta s xem xt chi tit hn nhnh th hai
ca n l kim nh gi thit. Tr li v d v ROE
trn, thay v tm khong tin cy cho x, gi s ta gi
thit rng gi tr thc X bng mt gi tr bng s c
th, v d X = 17.4. Cng vic ca ta by gi l kim
44
(3.69)
13
46
Bc b H0
Sai lm loi I
Quyt nh sai
Khng bc b H0
Quyt nh ng
Sai lm loi II
47
(3.70)
15
V cc phn mm kinh t lng u cung cp cc thng tin gi tr thng k t v gi tr xc sut tng ng, nn
phng php kim nh ny c s dng ph bin.
16
Bit rng t=
(X X )
Sx / n
48
(22 .2 18 .5)
= 2.286
11 .5 / 30
Vi s bc t do l 29, cc gi tr t ph phn vi mc
ngha 5% l -2.045 v 2.045. Nh vy, t tnh ton bng
2.286 nm pha ui phi vng bc b ca phn phi t,
nn ta bc b gi thit H0. Ngoi ra, ta d dng tnh xc
sut t 2.286 ch l 2.974%.
Cc bc thc hin:
Xc nh gi thit H0 v H1
Tnh gi tr thng k t
Chn mc ngha vi phn phi t hai ui v xc
nh cc gi tr t ph phn chn di v chn trn
So snh gi tr thng k t v gi tr t ph phn
a ra quyt nh
Theo ngn ng ca kim nh ngha ta thng gp hai
thut ng sau y:
Kim nh c ngha thng k17
Kim nh khng c ngha thng k
tnh gi tr t ph phn ta dng cng thc =TINV(Probability,Deg_Freedom). V d, =TINV(5%,29) = 2.045.
Hoc ta cng c th s dng hm @qtdist(0.975,29) = 2.045 hoc 1-@ctdist(2.045,29) = 5%.
17
Khi ni mt kim nh/kt qu nghin cu c ngha thng k, ngha l ta c th bc b gi thit H0. Ngc
li, khi ta khng bc b gi thit H0, ta ni rng kim nh/kt qu nghin cu khng c ngha thng k.
49
95%
Vng chp
nhn H0
2.5%
2.5%
-2.045
2.045
50
nh hai pha
kim nh mt
s dng cng
chn lun l
= 5%, th
pha cng vi
Gi thit khc,
H1
Vng ph phn/bc b
H0 nu
X 0
t =
> t,d.f.
Sx / n
x = 0
x > 0
x = 0
x < 0
t =
x = 0
x 0
t=
X 0
< t,
Sx / n
d.f.
X 0
> t/2,d.f.
Sx / n
95%
Vng chp
nhn H0
5%
1.699
Vng chp
nhn H0
2.5%
2.5%
17.91
26.49
Vng chp
nhn H0
2.5%
2.5%
-2.045
2.045
52
Kim nh ngha 2
Nh bit, nu S2 l phng sai mu t mt mu c ly
ngu nhin vi n quan st t mt tng th c phn phi
chun vi phng sai l 2, th
S2
(n-1) 2 ~ (2n 1)
(3.71)
2x
02
2x 02
Gi thit khc, H1
2x
Vng ph phn/bc b H0 nu
(n 1)S2x
02
02
(n 1)S2x
2x 02
02
(n 1)S2x
2x
02
2x
02
02
hay
2 , ( n 1)
(21 ), ( n 1)
2 / 2, ( n 1)
(21 / 2), ( n 1)
131 .9
=
99 .1
38.598
vi
s
bc
t
do l
29.
T cng
thc
=CHIINV(2.5%,29) = 45.72 > 38.598 > =CHIINV(97.5%,29) =
16.05, ta khng bc b gi thit H0 mc ngha 5%.
Ngoi ra, ta c th tnh xc sut c c gi tr 2
bng hoc ln hn 38.598 (vi 29 bc t do) theo cng
thc =CHIDIST(38.598,29) = 0.1096 hay 10.96%. V xc sut
ny ln hn mc ngha c chn l 5%, nn ta khng bc
b gi thit H0 cho rng phng sai thc l 99.1.
trnh (3.70) ta s c gi tr 2 tnh ton l (30-1)
S2X
S2Y
2
(Xi X) /(m 1)
2
(Yi Y) /(n 1)
(3.72)
12
22
12 22
Gi thit khc,
H1
12
Vng ph phn/bc b H0
nu
S12
22
S22
S12
12 22
S22
F, ndf , ddf
F / 2, ndf , ddf
55