1. Kumikilos ang bawat taong isinasatupad ang nararapat at mabuti ayon sa kanyang katwiran.

Laging may aspetong

partikular at sumasakasaysayan ang katwiran ng tao. Aspeto nito ang sistema na pag-uunawa at sistema ng halaga ng
tao. Sa pamamagitan ng katwiran na ito, nagbubukas tayo sa katalagahang nagprepresensiya.

Katwiran
o Lagingkumikilosnangayonsakaniyangkatwiran
katwiran:partikular(takda)atpagsasakasaysayan(nakaraan/mgakaranasan)
o dadaanpasaprosesosistemangpaguunawaatkahalagahan/kalooban
paguunawasentidokomun
o malawaknakaalamangteoretikalatpraktikalngisangkomunidad
o nagiibasabawatlugarokulturadahilsalarongmeronnababagodahilnalilimitahanitongngayonatdito
mapapalawakdahilmaramipangbagaynadialammagbukassaibangbagay
kaloobanordoamoris
o pagkilalangkalooban
o sistemangkahalagahan:pagkamaypakinabang,kasarapanngkatawan,buhay,diwaatkabanalan

mayibatibangpinahahalagahanangtaongunithanggatmaaridapatmasmataasnanibelngkahalagahanang
tinutugunanparamabuo
Hangarinngtaomabuhayngayonsapangunawangmabuti
o magsisikapangtaonamakamitangmabuhaybuhayanumanangpangunawaniyadito
o

mayhatakangmeronparatumugon(bataysakapalaran)atmabuoangpotensya

2. May multiberso ng katwiran sa bawat lipunan. Hindi sakop ng ano mang katwiran ang kabuuan ng laro ng katalagahan
at lagi itong napapayaman ng pagbubukas sa pagprepresensiya ng katalagahan at sa pakikipagtalaban sa ibang katwiran.
Dapat laging nakaugat ang dominanteng katwiran sa pagtatalaban ng mga katwiran sa multiberso ng katwiran.

Multibersongkatwiran
Hindisakopngkatwiranangkabuuannglaro
Pagbukassapagpresensiyaatpakikipagtalabansaibangkatwiran
- Sapagbubukassapagprepresensiyangkatalagahanatsapakikipagtalabansaibangkatwiran
Nakaugatangdominantengkatwiransapagtalabanngkatwiransamultiberso
- Upangmakabuongisangmakatarungannalipunan,kailangangmagingbukassamultibersongkatwiran
- Diskurso?

3. Bagamat mahalaga na may dominanteng katwiran, laging posible na mayroon itong maisasantabi. Binabawian na
kakayahan ang naisantabi ng dominanteng katwiran dahil naisantabi ang kanilang katiwran. Ang naisantabi ang naging
inutil sa malikhaing pakikipagsapalaran sa katalagahan dahil naipataw sa kanila ang mga dayuhang sistema ng
dominanteng katwiran.

HalagaatPanganibngDominantengKatwiran
- Kailanganlagingtaongmgasistemanamagbibigaykatwiranatkaayusansakanilangmgakilos
- Kailanganngkaayusansapatakaranngpakikitagpoatpakikipagsapalaranngtaosaisatisa
- Kumikilosayonsaisangpagsisistemananababataysadominantengkatwirannanagsasabiangnararapat,mabuti,at
makatao
- Dahilbinubuoanglipunanngibatibangsistemangpaguunawatpagpapahalaga,ibatibangmgakatwiran,hindi
maiiwasannamaymaisasantabibungangpagpatawongpaglitawngdominantengkatwiran
- Madalasangmgabihasasadominantengkatwiranangmganakikinabanghabangangmgabinawianaynagigingmahirap
Binabawianandnaisantabi
- Binawianngkakayahangkumilosnangmaykalayaangisatupadomakamitangisangmakataongbuhayayonsapagunawa
atpagpapahalagangkatwiran
- Pinilitsilasasistemangdinilanaiintindihanathindialamkungpanolaruinopaanokumilosngmalayasasistemakaya
silanaisasantabi
Naginginutil
- Ibaangnauunawaanngmganaisantabibilangmakatwiran
- Hindimakapasoknangganapangbinawiansabanyagangsistemangdominantengkatwiran
- Hindisilamalayangkumikilossaipinatawnasistema
- Sastandardnaipinatawngdominantengkatwiran,lumalabasnabobo,maypagkukulangatwalangkwentaangmga
naisantabi
- Hindinaririnigangbosesnila(hindialamlaruinangdominantengkatwiran)kayawalasilangmagawaparasaikauunladnila
- Mangingisdanauubusankakayahangmangisda,magsasakanauubusanngkakayahang*magpalaganapnglupadahilsa
pagtatagngdominantengkatwiranngsistemangpangekonomiya

4. Mababawi lang ang pagsasantabi ng mga naisantabi ng malayang diskurso sa mabuting paggogobyerno. Kailangan
maitatag sa isang lipunan ang mga pormal na sistema na itutulak ang lahat ng apektado na isangkot ang kanilang mga
kinatawan sa mga sistema ng malayang diskurso. Mula sa makatarungang diskurso maaaring mabuo ang pantayong
katwiran na magiging batayan ng ating pagsasama sa isang lipunan.

Multibersongkatwiran
- Binubuongibatibangsistemangkatwiranangbansanatin

- Bagamanmaydominantengsistema,hindiitonagigingepektibosapagtitiponngmgataosaisangmakahulugangpagkakaisa
- Dahilsabayannatinngayon,walangdominantengkatwirannakinababahagiannglahat
- Parasamganaisantabi,hindisilamakapasoknangganapsabanyagangsistemangdominantengkatwiran
- Hindisilamalayangkumikilosatmakagalawsaipinatawnasistema
- Angsistemanghigitnilangginagalawanayangkanilangsistemanamakatwiransakanila
- Nagigingibatibangmgamundoangkinikilusanngmgatao
Malayangdisurksosamabutingpaggogobyerno
- Kailanganngtunaynasistemangdiskursosalipunannapinahihintulutananglahatngkasapinamakibahagisapagbubuong
dominantengkatwiran
- Mulasamakatarunganatmakatwirangsistemangdiskursolilitawangisangsistemangpanggubyernonamakapagtitiponsa
mgakasapisamakatarunganglipunan
- Sa pamamagitan lamang ng diskurso mararating ang katiyakan ukol sa mga halagang katanggaptanggap sa lahat
- Sa makatwirang diskurso maaaring magharap ang mga tao mula sa ibat-ibang sistema ng
katwiran na hindi kailangang isantabi ang sistema ng katwiran pinagmumulan at sabay maaaring
manatiling bukas sa sistema ng katwiran ng iba
Pormalnasistema
Pagbuongpantayongkatwiran

5. Maipapaliwanag ang diskurso bilang isang proseso ng pagtatalaban ng katwiran tungo sa pagbubuo ng opinyon at
kalooban na mapaninindigan ng mga kasapi. Maaari rin itong ipaliwanag bilang pagbubuo ng dominanteng katwiran sa
laro ng pagtatalaban ng ibat ibang katwirang mapapasailalim dito. Posible itong maging batayan ng pagbubuo ng
kolektibong persona.

Diskursobilangproseso
- Samakatarungangdiskursongnagtatalabangkatwiranatpakikipagsapalaran,pinahihintulutanangmgakasapinamaging
bukassaisatisa,hindilamangsakanilangmgaopinyonkundinarinsakanilangsarisarilingkatwiran
- Hangarin na magbukas ang mga sistema ng katwiran sa isat isa at mamulat din ang mga kasapi
na nagmumula sila sa mga magkakaibang sistema ng katwiran na may sariling mga paunang-hatol
na maaaring maging sanhi ng karahasan o kawalang-katarungan.
- Pakay ng makatarungang diskurso ang tunay na pakikitagpo ng mga sistema ng katwiran upang
mapabukas ang mga ito sa isat isa
Pagbuongdominantengkatwiransalarongpagtatalaban
- Upangmagingmakatarunganangdiskurso,kailanganangmalayanglarongpagtatalabanngmgamagkakaibangkatwiran
Pagbuongkolektibongpersona

6. Mga pamantayan ng tunay na diskurso

Kungnagmumulaangsistemangpanlipunansapinalawaknapantayongkatwiran,walangkatwirangmaisasantabisamgalipunang
kinikilusannglahatatwalangmababawian.

Binubuonitoangmgakaraniwangbatassasaligangbatasangmgapolisiyaatpatakarannggobyerno

Lumilitawsadiskursoangpananaligatpagunawangtaoukolsamabutiatnararapatsaibatibangtanongnapanlipunan

Upangmaisatupadangmakatarungangdiskurso,dapatitongmangyarisaisangparaangbinibigyanghugisngilangpamantayanna
titiyakinnamalayangmaisasatupadangtalabanngkatwiranatwalangmaisasantabingkatwiran
a. Ang diskurso bilang maayos at malayang paraan ng pagbabahagian ng katwiran at kaalaman ng mga kasapi

Dapatmaypagkakataonangmgakasapinasuriinatunawainangmgaibinabahagingisatisa
b. Bukas sa publiko at walang naisasantabi

Dapatkasamaomaykinatawananglahatngmaaaringmaapektohanngmgadesisyonnamararatingsadiskursongito
c. Malaya mula sa anumang pananakot o pagpupumilit ng kapangyarihan o karahasan

Dapatlamangsumailalimanglahatsamgapatakaranngbukasatmalayangdiskursonatinitiyaknaang
pinakamabutingkatwiranlamangangmgaykapangyarihansalahatatlilitawangkatwirannglahat
d. Magpapadala lamang ang mga kasapi sa bisa ng pinakamaktwirang argumento

Dapatmalayaangdikursomulasaimpluwensiyangibangbagaymalibansakatwiran
e. Laging maaaring ibalik sa proseso ng diskurso ang mga desisyong bunga ng diskurso

Hinahangadngdeliberasyonngdiskursonamararatingangpinakamakatwirangdesisyonbataysapagtatalabanng
katwirannglahatnakatanggaptanggapsalahat,nangmaypagunawanahindiitoanghulingsalita.Dapatmakilalang
lahatnamaypinakamabutingayonbataysanalalamannglahatnakatangianangnararatingnamgadesisyonsa
diskursoatsamakatuwidmaaaringibaliksadeliberasyonangmgadesisyongito
f. Maaaring isama ang mga bagay na maaaring bigyang regulasyon para sa ikabubuti ng lahat
g. Maaaring isama ang pagbibigay kahulugan sa mga pangangailangan at pagnanais, pagbabago sa mga atitud at
pagbaling sa karaniwang buhay, kung nauukol ito sa kinikilala bilang ikabubuti ng lahat ng kasapi
h. Kailangang mabigyang katwiran ang dominanteng katwiran at suriin ito mula sa abot-tanaw ng mga
nagtatalabang diskurso

Hindidapatmamayanisadiskursongitoangpatakarannganumangdominantengkatwirannahindibungangmalayang
pagtatalabanngmgakatwiran.Walangdiskursongnagsisimulanangwalapangkumikilosnadominantengdiskurso
Kung naganap ang pagbubuo ng mga sistemang pambansa sa ganitong paraan, nagiging posible ang pagbuo ng
isang dominanteng sistema na katanggap-tanggap sa lahat.

Hindidebateangdiskursokundiisangpagsisikapngsabaynapagkamulatatpagunawasamabutiatnararapatnamay
pagkilalasamultibersongkatwiran.

Sahalipnamagingisangpagsisikapnapatunayanangsarilingpaninindigan,magingisangpagsisikapbuksanangsarili
sakatwiranngibaupangmaratingangpinakamakatwirangpagunawasadapatatmabutinamararatingngmga
nagtatalabangkatwiran

7. Ang tunay na diskurso ay nagkakaroon ng ganitong bunga: natatanggal ang ako mula sa sentro ng pag-uunawa at
paninindigan dahil nasasangkot ang bawat kasapi sa laro ng mga nagtatalabang katwiran, at lumilitaw ang pinalawak na
pantayong abot-tanaw o katwiran. Dito nakikita kung papaano napapalapit ang tao sa isang pag-uunawa sa mabuti at
nararapat na tapat sa karanasan ng mga multiberso ng katwirang kinalalagyan nila.

Natatanggalangakomulasasentrongpaguunawa
- Angdiskursoangharapharapangpagbabahagianngmgataosaisatisa
- Pumapasokangtaosapagbabahagianngpagunawadahilnaisnilanglagpasanangpagkakulongsasarilingkamalayanat
makibahagisaibangmgataonamayibangkamalayan
- Maypagbalingangtaosapagdidiskurso
- Maypagbalingangtaonaibahagiangkaniyangkaisipanatkaloobansakaniyangkapwasabayitsakaniyangpagnanais
maunawaanangisinasaloobatiniisipngkapwa
- Sadiskurso,maynagaganapnapagbubukasangtaosakapwa,ngkatwiran,ngkaisipanatkalooban
- Nakikilalanamayibangtaongkumikilossamundonanagdadalangibangkatwiran,maydalarinsiyangkatwirannaibasa
katwiranngiba
- Mulatsasarilingpaunanghatolatparaanngpagtinginnamaaaringtapatohinditapatsakatalagahan
- Nagigingposibleangpagbubukasngtaosaibangparaanngpagunawasakatalagahanosapinapalagayniyabilangtotoo
- Sapagkamulatnamayibangkatwirangkinikilusanangibangtaoatsapagunawanadapatsubukangunawainangabot
tanawnaitoupangepektibongmaipaliwanagangkaniyangsarilingpaninindigannagigingposibleangpagbasagng
egotismongtaoatpagbukasniyasapananawngiba
Lumilitawangpinalawaknapantayongabottanawokatwiran
- Nagigingposibleangpagtatalabanngabottanawkungsaannapapalawakangpagunawaomapapalawakangperspektiba
ngbawatisaukolsamgabagaynabinibigyannilangkatwiran
- Lumilitawangpinalawaknapantayongabottanawngmgakasapingdiskurso
- Dahilpinipilitngdiskursonamabukasangmgakasapisaabottanawngisatisa,nagigingposibleangpaglitawnito
- Bungangkilosngdiskursokungsaanpatuloynabinibigyanngkatwiranngbawatkasapisaisatisaangkanilang
paninindigan
- Anddiskursoayisangkilosnapilittinutulakangbawattaonalumabassamakitidnaabottanawngsariliupangpumasokat
makibahagisakatwiranngiba
- Sapakikipagtagpongito,napipilitanangtaongmakipagsapalaransalarongnagtatalabangmgakatwiran
- Mulasamismonglaro,maylumilitawnakatwirangbunganglaro
Napapalapitangtaosaisangpaguunawasamabutiatnararapat
- Saprosesongmakatarungangdiskurso,saatingpagbubukassakatwiranngiba

8. Parehong biktima ang naisantabi at nakinabang sa mga marahas na sistemang panlipunang kinababahagian nating
lahat. Upang mabuo muli bilang tao, kailangang mapalaya ang tunay na katwiran ng mga ito mula sa karahasang
nagbibigay depenisyon sa kanilang tadhana.

Parehongbiktimaangnaisantabiatnakinabang
- Biktimaangnaisantabidahilsakawalanngkakayahangisakongkretoangsariliisatupadangpotensiyangmagingmalikhain
- Biktimaangnakikinabangdahilbagamanbihasasilasasistemangdominantengkatwiran,bagamannakakagalawsilasa
katwirangito,hindinilanakikilalaangpagkamapangwasakngsistemangpanlipunantungosamganaisantabiangmga
katwiran

9. Mula sa makatarungan at malayang pagtatalaban ng mga kasapi sa multiberso ng katwiran, posibleng mabuo ang
kolektibong persona. Dito lamang sa harap-harapan at patas na diskuro ito maaaring lumitaw.

Pagbuongkolektibongpersona
- Hangarinngmakatarungangdiskursongnagtatalabannakatwiranangmaitatagangmgapatakaranngpagsasamanang
maypaggalangsamgakapwangmamamayannanagmumulasaibangsistemangkatwiran.
- Nawaysapakikitagpoatpagbubukassasistemangkatwiranngkapwa,magkakaroonngpagkakaunawaanatlilitawang
mgahalagangkatanggaptanggapsalahatngkasapinglipunan.
- Isaitongprosesongpagsisikapnabuksanangsarilisakatwiranngibapatungosakapwapagpapaliwanaganat
pangangatwiran.
- Makikitasaprosesongitoangpagiisatpagbubuongkatauhansaisanglipunan,nagkakaroonngpagpapatupadngpersona
angsarilikasamaangibangmgapersona.
- Lumilitawngayon,bungangprosesongmakatarungangdiskursoatpagtatalabanngmgamamamayanangpagbubuong
isangmalawaknakabuuan,isangkolektibongpersona.
- Sapagsasamangmgataosalipunanatpagbubuongisangkolektibongpersona,tilanagigingisangkolektibongsariliang
mgakasapi,isangdinamikongkolektibonanagsusumikapnainsakongkretoangsariliayonsanauunawaangmabutiat
nararapat.
- Atdahilsapagkamulatsamakatarunganatmahalaga,nagkakaisaangkolektibongpersonasapagtugonsatawagng
pagsasakongkretonghalaga.

Sapagtatagngsistemangpanlipunannanakaugatsadiskursoatsapagkakaisangkolektibongpersona,pinahihintulutanang
mgakasapinglipunannamagingbukassaibangsistemangkatwiranatmalayangmagtiponupangmaunawaanang
nararapatatmahalaga.
Saganitongparaan,lilitawangisangmakatarungangpagtitipontiponngmgamamamayansisikappatungosa
pagsasakongkretoatpagpapatupadngdilamangngsarili,kundinarinangnagiisanglipunan.

10. Ang tunay na pagsisisi at pagbabalik loob lang ang magdadala sa tao sa pagtatag ng lipunan ng makatarungang
diskurso. Matutulungan ang pagpapatupad ng pagsisisi na ito ng makatarungang diskurso.

Ayonsalibromo,mahirapmaisatupadangtunaynapagtatalabanngmgakatwiranhabanghawakngdominantengkatwiranangdaloy
ngdiskursoatsistemanglipunan.
Halimbawa,mahirapparasamgacontractualsalespersonngSMnamakasabaypaatmapaglabanangkakulangannilasasuweldo
kungangmismongbossnilaangmacoconsidernatinnagpapatakbongekonomiyangatingbansa.
Dahildito,imposibleangtunaynapagtatalabanngkatwiransapagkatangmahalagasaisa,hindimahalagasakabila.Hindinarin
sinusubkangintindihinngkabilaangkanilangnaisantabi.
Mahalagaangmakatarungangdiskursodahilmayhanggananangkakayahanngbawattaongbigkasinangwalanghanganglarong
pagprepresensiyangkatalagahan,walanglikasnanakakalamangsapagunawasamabutiototoo.Lahatngparaanaymalikhainat
bukodtangi.
Mahalagaangprosesongdiskursodahilitoangmagmumulatsamganaisantabisakanilangpagkanaisantabiatmaaaringitoang
makapagpalayasakanilaatmarahasnaangkanilangnararanasan.Kailangannilamarealizenaangkarahasannaitoaydulotng
pagkakasalangiba,nasilaynagigingbiktimaatmaaaripaitongmapalitan.
Angtunaylamangnapagsisisiatpagbabalikloobangmakakapagdalasataoditodahilhangganghindinilatunaynanakikilalanaang
kanilangginagawaayhindisiyatitigilsamarahasniyangugaliatpatuloysiyangmagigingmapagwasaktungosamundo.
Makukulongsapanganibangatingmundodahilsamgataonghindimarunongmagsisi.
Angtunaynapagsisisiatpagbabalikloobaymakakapagpakawalasaisangtaongkulongsahindimakatarungnangsistemang
panlipunan,sapamamagitanngpagkilalasakarahasannakanyangidinadala,kanyangfinallymauunawaanangnagigingdulotniyasa
iba.

11. Kilos ng pag-asa ang pagbubuo ng lipunan ng diskurso. Kung walang pag-asa, walang saysay ang pagsisikap mabuo
ang lipunang ito.

Tignanangpagpepresensiyaatmamulatsawalanghangganghalaga
Dahilsapagkabulagngmundosamahalagangpagpepresensiya,maunawainnatinnawalatayongkarapatanmawalanngpagasa
Utosngmukhaangumasa
Tuwingnakakatagpongtaoangkapwa,tuwingnagbubukassiyasapagpepresensiyangmukhangpagkahubadnito,namumulatsiyasa
walanghangganghalagangkapwaatsabaynatatauhansakarukhaanngkapwangito
Sasandalingmatauhansakarukhaanngwalanghangganghalaganadalangpagdiritongkapwatao,nararanasanngtaoangisangutos
natinutulaksiyangtugunanangkarukhaan
Kumikilosangbawatisasaatingmaybalutisamukhabalutingestudyante,ngguro,ngama,nganak
Bihissamgaaspetongbumubuosakanilangpagkatao
Sahalipnito,nagprepresensiyasaatinanghubadnamukhanilangnagdadalangwalanghangganghalaga
Nararanasannangsabayanghalagaatpagkarupok
Nararanasannabagamanwalanghanggananghalaga,marupokrinitoatmadalingmawasak
Angbawattaoynagdadalangwalanghangganghalaga,subalitmarupoksilaatmarahasangmundo
Nagkakaroonngpagnanaisnatugunanangkarukhaan
Imposibleparasataongumibignangganapnahindinakikilalaangpagasasaibayongkarupukanngatinmgaminamahal
Dahilsatunaynapagibignakikilalaanginiibigbilangnagdadalangwalanghangganghalaga
Pagasangpagkameron
Bagamanhinaharapkangkadilimanngkaniyangkarupukanatngkamatayan,umiibigkaparindahilnakukutubanmonamaybukal
angwalanghangganghalagaatnangangakoitonahindimagwawakasangkaniyangpagememronsakawalan