Minhen

centar nacional-socijalista. Adolf Hitler 1923. preduzima mar na Minhen, koji biva brutalno uguen od
strane vlasti, ali ve 10 godina kasnije Minhen je u
vrstim rukama Firera. Godine 1938. u Minhenu
je potpisan Minhenski sporazum kojim je Njemaka
od ehoslovake dobila Sudete, i koji se obino smatra
vrhuncem Hitlerovih diplomatskih dostignua.

Za ostala znaenja v. Minhen (razvrstavanje).

U Drugom svetskom ratu Minhen je pretrpeo ogromne

tete a kao dokaz tome slui podatak da je su neki delovi
grada potpuno uniteni, a da je ak 70% zgrada srueno.
Poetkom 1950. naglo dolazi do razvoja Minhena i ve
1962. Minhen probija Milionsku granicu.
Meutim najvei napredak Minhen je ostvario za vreme
Olimpijskih Igara 1972. godine, usprkos zloglasnom napadu palestinskih terorista, kao i za vreme Svetskog prvenstva u fudbalu 1974.

Maria

Minhen je glavni grad nemake pokrajine Bavarske.

Nakon Berlina i Hamburga, Minhen je trei po veliini 2 Geografski poloaj
grad Nemake. Prostire se na 310,46 km i ima 1 273
186 (31.12.2004) stanovnika.[2]
Minhen se nalazi na obalama reke Izar, na samim
obroncima Alpa i na namorskoj visini od 530m. Poto
su se u starom i srednjem veku ovde ukrtavali putevi
1 Kratka istorija
od zapada prema istoku i od svera prema jugu Minhen
je postao jako znaajna raskrsnica puteva kao i trgovPrvi podaci o Minhenu potiu iz 6. veka nove ere kada su aki centar te regije. Zahvaljujui ovom geografskom
Bavarci, pleme Alemana, osnovali vie naseobina na reci poloaju Minhen i dan danas predstavlja vanu raskrsnicu
Izar. Mesto tih naseobina dan danas moemo prepoznati puteva kako kopnenih tako i vazdunih.
po nastavku ing, kao to su delovi Minhena: vabing,
Aubing, Sendling itd. Krajem 10. veka i poetkom 11.
veka monasi osnivaju manastir koji se zvao Apud Muni- 3 Stanovnitvo
hen. Od toga potie dananje ime za ovaj grad. 1158. godine Heinrih zvani Lav osniva grad kome daje ime Min- Podaci pokazuju da Minhen (sa okolinom) danas ima oko
hen. Kraljevska porodica Vitelsbah 1180. proglaava
2 miliona stanovnika i time predstavlja trei po veliini
Minhen za rezidenciju kraljevske porodice.
grad u Nemakoj iza Berlina i Hamburga. Procenjuje se
Ve 1390. godine Minhen ima oko 10 000 stanovnika.
U 15. veku poinje procvat Minhena dok se u renesansi
i baroku grade mnoge graevine koje dan danas predstavljaju najlepe spomenike u Minhenu. Najznaajniji
vladar, kome Minhen duguje dananji izgled, je kralj
Ludvig Prvi (vladao od 1825-1848). On je Minhen uzdigao do kulturne i duhovne prestonice Evrope u to doba
i spreio industijalizaciju, zato dan danas Minhen predstavlja jedan od retkih gradova u Nemakoj koji je uspeo
da fabrike udalji od grada.

da u Minhenu ivi vie od 400 000 stranaca od kojih najbrojnije manjine ine Turci, koji se u Minhenu poznati
kao prodavci bureka i pita i kao vlasnici orijentalnih radnji, Italijani, koji se bave mahom uvozom specijaliteta
iz Italije, etnike grupe iz bive Jugoslavije, verne sivoj
ekonomiji, kao i Grci prodavci girosa.

Najvie zastupljena religija je katolika (oko 40%

stanovnika), koju sledi protestantska i evangelistika
(30%) kao i muslimanska (10%).
Ovoliko veliki
broj stranaca doveo je do toga da Minhen poprimi
Nakon Prvog svetskog rata dolazi do velikih promena obeleja jednog kosmopolitskog grada, a da njegovi
u Minhenu kada nastupaju glad i siromatvo. Ovakve stanovnici budu jako ljubazni i gostoprimivi prema
korenite promene su dovele do toga da Minhen postane svakom. Naalost veliki broj stranaca doveo je i do formi1

ARHITEKTURA GRADA I KULTURNO POVIJESNI SPOMENICI

ranja delova grada u kojima iskljuivo ive manjine.

Arhitektura grada i Kulturno

Povijesni spomenici

Arhitektonsku sliku Minhena karakteriu vie faza od kojih prva poinje ve 1294 godine. Kada je car Ludvig
Prvi Minhenu dao monopol nad prodajom soli poeli su
radovi na zidinama kako bi se Minhen zatitio od napada
razbojnika i neprijatelja. Tako Minhen dobija prve zidine
koje su stajale do 18. veka . Ostaci ovih zidina mogu se
dan danas videti na:
1. Trgu Sendlinger tor 1310. godine su izgraene kule
koje su predstavljale kapije-ulaz u grad kao i osmatranicu 2. Trgu Isar Tor Kada se grad proirivao 1330.
godine Isartor je dobio ulogu istonog ulaza u grad i tu se
grade straarske kule. Glavni toranj je zavren 1337. 3.
Trgu Karlstor( do 1761 Nojhauzer tor) Godine 1302. je
Karlstor sagraen kao zapadni ulaz u grad.
Najstarija Crkva u Minhenu potie iz ovog perioda,
Crkva Svetog Petra, meutim od starog izgleda crkve su
ostali samo temelji dok je ostali deo uraen u baroknom
stilu. Nakon vie godina stagniranja krajem poetkom
15.veka poinje arhitektonski i umetniki uspon Minhena. Arhitekta Joerg von Halsbah poinje radove na
Frauenkirhe(enska crkva) 1468. a zavrava 1488. kada
Frauenkirhe postaje crkva sa najveom halom u Nemakoj. Frauenkirhe danas predstavlja zatitni znak Minhena sa svoja dva 99m visoka zvonika, koja su dodata
1525. i 109m dugakom halom. Radovi na staroj gradskoj skuptini su poeli u istom periodu od istog arhitekte
a zavreni su 1480 godine. Naalost vei deo stare
gradske skuptine su unitene u poaru tako da se danas
vidi samo rekonstrukcija koja je zavrena 1977.Za vreme
konikta izmeu Katolike crkve i Reformista Martina
Lutera, knez Vilhelm Peti je stao na stranu Katolike
crkve i postao centar kontrareforme. Jezuiti koji su tada
doli u grad obeleili su i arhitetkturu tog vremena i uz pomo Vilhelmovog naslednika Maksimiliana gradi se antikvarnica Rezidencije(1569-1571) koja predstavlja najznaajniji spomenik renesanse severno od alpa. Cela rezidencija porodice Bitelsbah zavrena je tek 1610 i danas
je jedna od najlepih graevina u Minhenu.
Posle opte propasti Nemakog carstva za vreme tridesetogodinjeg rata i zauzimanja Minhena od strane Gustafa
Adolfa kralja vedske, krajem 17.veka arhitekte opet
imaju pune ruke posla. Italijanske arhitekte Bareli i
Cukali grade Teatiner crkvu(1663-1688) koja je istovremeno sluila kao rezidencija sa 70m visokim zvonicima.
Izmeu Teatiner crkve i Rezidencije gradi se etvrt u
francuskom stilu sa brojnim palatama koje dan danas
krase ovaj deo Minhena. Dvorac Nimfenburg predstavlja
remek delo ovog perioda. Gradnja je poela 1664 godine a zavrena tek 1820. Nalazi se izvan centra Minhena i zapravo je poklon Princa Ferdinanda svojoj eni

Mariji u ast roenja svog sina Maksa Emanuela. Pravi

naziv ovog zdanja je Kastelo dele Nife.1745 zavreno
je pozorite Kuvilje koje predstavlja poetak Rokokoa
u Nemakoj. Ve tada je Minhen predstavljao jedan
od najveih gradova u Nemakoj a 1780 broji 35.000
stanovnika. Znaajan uticaj na dalji razvoj grada bilo
je ruenje gradskih zidina 1791 ime se Minhen iri na
okolna mesta.Ve tada Karlstor dobija svoj drugi naziv
tahus. Poreklo ovog imena nije razjanjeno ali se predpostavlja da su dve prie kumovale nazivu: vlasnik jedne
kafane u blizini Karlstora se zvao Eustahije ili da je postojala kafana kod tahelgartena to u prevodu znai kod
samostrela-tahel.1791 poinju i radovi na engleskom
parku u centru grada. Ovaj javni park predstavlja jedan
od najveih svoje vrstu na celom svetu(5km*1km), u
sklopu kog se nalazi Kineska Kula i Monopteros.
Najvei uticaj na arhitekturu grada bez sumnje je ostavio Ludvig Prvi koji je proirio grad i izgradio monumentalne graevine na ulici pod njegovim imenom, pod
vostvom arhitekte Lea fon Klencea: 1. Zgrada Ministartsva Finansije 1816-1821 koja je identina kao 2.
Zgrada Ministartsva Bavarske 1826-1828 sa koncertnom
salom 34mx22m 3. Veliki Bazar 1824-1826 u kome
se nalazi jedan od najstarijih Kafea 4. Ratno Ministarstvo 1827-1830 5. Stara Pinakoteka 1826-1836 najvei muzej sa ukupnom duinom od 137m
Leo fon Kelnce takoe gradi Kraljevski trg sa
Gliptotekom(1816-1830) i Propilejima(1846-1862)
i Nacionalno pozorite(1811-1818) sa 2100 sedita.
Genijalni Arhitekta Fridrih fon Gertner gradi takoe na
Ludvigovoj ulici sledee zgrade:
1. Trijumfalna kapija 1843-1852 po ugledu na Konstantinov slavoluk u Rimu 2. Ludvigova crkva 1829-1844
jedna od najlepih crkava u Minhenu 3. Bavarska Biblioteka 1832-1843 kopija Ermitaa u Lenjingradu i najvea zgrada 4. Univerzitetska zgrada 1833-1837 poklon Ludviga graanima Minhena 5. Vojnika Hala 18411844 sa spomenikom bogu Odeonu
Jedan od najveih arhitektonskih poduhvata tog doba
predstavlja izgradnja Maksimilijanove ulice(1853-1865)
sa Hotelom etiri godinja doba, Skuptinom Donje
Bavarske i Maksimilijaneumom koji predstavlja skuptinu Bavarske i repliku Pantenona u Atini.
Krajem 19. i poetkom 20. veka grade se jedne od najveih i najlepih zgrada u Minhenu.
1. Gradska Pivnica 1896-1897 prvi put javno toenje
piva 2. Vojni Muzej 1900-1905 sa 32m visokom
kupolom 3. Bavarska Hipotekarna-kreditna banka 18951896 najznaajnija barokna zgrada 4. Agustinska Pivnica
1897-1898 sa 2000 mesta najvei restoran u Minhenu
5. Palata pravde 1891-1898 novobarokna zgrada sa
liftovima i klimatizacijom 6. Zgrada Umetnika 18921900 u stilu nemake renesanse 7. Bavarska Berza 18961898 8. Aneo Mira 1895 koji je optoen zlatom i pru
prediva pogled na Minhen 9. Nemaki Muzej ija izgrad-

3
nja je trajala skoro 90 godina 1906-1982 10. Mostovi na
Izaru 1899-1905 nalik na mostove u Firenci ukupno 8
Nakon prvog i Drugog svetskog rata u kome je Minhen
sruen do temelja poinje period restaurcije i rekonstrukcije Minhena. Ubrzo nakon 2.svetskog rata 1950 godine
Gradska Skuptina donosi odluku da se sve zgrade koje
su sruene u bombardovanju ponovo izgrade u svom stilu.
Tako Minhen postepeno postaje replika starog Minhena
a radovi na sruenim zgradama se zavravaju tek krajem
20. veka. Kada se Minhen kandidovao kao mesto odravanja letnjih Olimpijskih igara poela je velika izgradnja
i Minhen poinje da gradi u novijim stilovima ali van centra grada tako da danas postoji svojevrsni kontrast u Minhenu. Ulica Sunca koja se nalazi na mestu sruenih zidina
nalik na Pariz ili Barselonu, predstavlja granicu izmeu
starog i novog Minhena. Za potrebe Olimpijskih igara
proirenu su Minhenski Aerodrom i eleznika stanica i
izgraena Sajam.

Reference

[1] Bayerisches Landesamt fr Statistik und Datenverarbeitung. "http://www.muenchen.de/rathaus/Stadtinfos/

Statistik/Bev-lkerung.html" (German).
[2] Bevlkerung

Vanjske veze
Mnchen.de
Olimpijski park Mnchen
Nogometni klub Bayern

7 TEXT AND IMAGE SOURCES, CONTRIBUTORS, AND LICENSES

Text and image sources, contributors, and licenses

7.1

Text

Minhen Source: https://sh.wikipedia.org/wiki/Minhen?oldid=9061787 Contributors: OC Ripper, YurikBot, Thijs!bot, JAnDbot, CommonsDelinker, VolkovBot, TXiKiBoT, OKBot, AlleborgoBot, SieBot, Loveless, BodhisattvaBot, Alexbot, Idioma-bot, MelancholieBot,
SpBot, Zorrobot, Luckas-bot, HerculeBot, Ptbotgourou, LaaknorBot, Almabot, Autobot, SilvonenBot, ArthurBot, Xqbot, BokimBot, TobeBot, DSisyphBot, FoxBot, KamikazeBot, Duma, Dcirovic, EmausBot, HRoestBot, WikitanvirBot, Ripchip Bot, MerlIwBot, Muenchen.de,
Kolega2357, Kolega2357-Bot, Addbot, Olaf Kosinsky i Anonymous: 9

7.2

Images

Datoteka:Commons-logo.svg Source: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Commons-logo.svg License: Public domain Contributors: This version created by Pumbaa, using a proper partial circle and SVG geometry features. (Former versions used to
be slightly warped.) Original artist: SVG version was created by User:Grunt and cleaned up by 3247, based on the earlier PNG version,
created by Reidab.
Datoteka:Disambig.svg Source: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/72/Disambig.svg License: Public domain Contributors: Own work. Original Commons upload as Logo Begrisklrung.png by Baumst on 2005-02-15. Original artist: Stephan Baum
(converted to SVG by dierent users, see below)
Datoteka:Flag_of_Bavaria_(lozengy).svg
Source:
%28lozengy%29.svg License: Public domain Contributors:

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/20/Flag_of_Bavaria_

Bundeszentrale fr politische Bildung: Wappen und Flaggen der Bundesrepublik Deutschland und ihrer Lnder 3. Auage. Magdeburger
Druckerei GmbH, Bonn 1994, ISBN 3-89331-206-4. Original artist: diese Datei: Jwnabd
Datoteka:Flag_of_Germany.svg Source: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/ba/Flag_of_Germany.svg License: Public
domain Contributors: ? Original artist: ?
Datoteka:Flag_of_Munich_(striped).svg
Source:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5e/Flag_of_Munich_
%28striped%29.svg License: Public domain Contributors: Own work Original artist: Peeperman
Datoteka:Germany_location_map.svg Source: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0d/Germany_location_map.svg License: CC BY-SA 3.0 Contributors: Own work, using United States National Imagery and Mapping Agency data Original artist:
NordNordWest
Datoteka:Muenchen_Kleines_Stadtwappen.svg Source: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/17/Muenchen_Kleines_
Stadtwappen.svg License: Public domain Contributors:
http://www.stadtmuseum-online.de/archiv/kindl8g.htm Original artist: ?
Datoteka:Munich_-_Maria_column_05.jpg Source:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7f/Munich_-_Maria_
column_05.jpg License: CC BY-SA 2.5 Contributors: Own work Original artist: User:Nino Barbieri
Datoteka:Mnchen_Panorama.JPG Source: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/14/M%C3%BCnchen_Panorama.
JPG License: CC BY-SA 2.0 de Contributors: David Kostner Original artist: David Kostner
Datoteka:Red_pog.svg Source: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c/Red_pog.svg License: Public domain Contributors: Own work Original artist: Andux

7.3

Content license

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0