EDUKASYONG PANTAHANAN AT

PANGKABUHAYAN
GRADE FIVE
TEACHER: LAILA Q. RUBIO
1 NOTEBOOK
1 MANILA PAPER (EACH)
NOTEBOOK COLOR PER SECTION:
5-M.HIMOR
PINK
5-E. DELA ROSA VIOLET
5-A. VIDAL
ORANGE
CHARACTER EDUCATION
GRADE FIVE
TEACHER: LAILA Q. RUBIO
BRING: 1 NOTEBOOK
1 MANILA PAPER (EACH)
NOTEBOOK COLOR PER SECTION:
5-M.HIMOR
GREEN
5-E. DELA ROSA BLUE
5-M. PEDERNAL BROWN
5-A.VIDAL
RED

MGA PAGBABAGONG
NAGAGANAP SA
NAGBIBINATA (PUBERTY)
1. Tumatangkad ng 7-12
sentimetro
2. Lumalawak ang balikat
at dibdib
3. Lumalaki ang
kalamnan (muscles)
4. Tumutubo ang
balahibo sa kilikili at
ibabaw ng ari
5. Tumutubo an gang
balahibo sa binti at
nagkakaron ng bigote
6. Nagkakaron ng Adams
Apple

7. Lumalagong ang boses

o pumipiyok

MGA PAGBABAGONG
NAGAGANAP SA
NAGDADALAGA (PUBERTY)

1. Tumatangkad ng 6-11
sentimetro
2. Umuumbok ang dibdib
3. Lumalapad ang
balakang
4. Mabilis tumaba
5. Nagkakaron ng
buwanang daloy o regla
6. Tumutubo ang buhok
sa kilikili at balahibo sa
ibabaw ng ari
7. Nagiging makinis at
malambot ang kutis ng

nagdadalaga dahil
lumalabas ang
maraming dugo sa
pagreregla
TAKDANG ARALIN: EPP-V
Isulat ang sagot sa
kwaderno.
1. Ano ang pituitary
gland? Ano ang
nagagawa nito sa
pagiging lalaki o babae
ng nagdadalaga?
2. Maglista ng 5
pagbabagong
nagaganap sa
nagbibinata
3. Maglista ng 5
pagbabagong

nagaganap sa
nagdadalaga
4. Magbigay ng 5
kalinisang dapat
tandaan kapag may
regla
5. Magbigay ng 5 dapat
tandaan kapag bagong
tuli
TAKDANG ARALIN: GMRC
5 Isulat ang sagot sa
kwaderno.
1. Bakit sinasabi na ang
pagagawa ng mabuti
ay isang paraan ng
pagpapakatao?
2. Isulat ang sampung
utos ng Diyos (Tagalog)

3. Magbigay ng 5
relihiyon at ang
kanilang mga
paniniwala
4. Bakit dapat pakitaan
ng tamang pakikitungo
ang lahat ng tao
anuman ang kanyang
relihiyon at
paniniwala?

PANGANGALAGA SA SARILI SA
PANAHON NG PAGREREGLA:
Ang dumadaloy na dugo ay
nagsisimula sa loob ng bahay bata.
Ito ay kumakapal at dumarami sa
loob ng 26-30 araw. Kung hindi ito
mapupunlaan ng semilya galing sa
lalaki, ito ay babagsak sa bahay

bata at magiging regla. ANg

buwanang daloy ay tumatagal ng 37 araw.
Wastong Paggamit ng Pasador:
Maaring ito ay lumang kamiseta o
half slip na ilalagay sa panty. Ang
sanitary napkin naman ay may ibat
ibang laki at hugis na idinidigit sa
panty upang hindi gumalaw.
Magpalit ng napkin tuwing apat na
oras
sa
isang
araw
kung
kinakailangan. Ugaliing maghugas
ng kamay kapag magpapalit ng
napkin.
Dysmenorrhea pamimintig ng
puson o pagkirot nito sa tuwing
magkakaron ng regla sanhi ng
pagurong ng laman ng bahay bata
at sa unti unting pagdaloy ng dugo
mula sa paligid nito.
KALINISANG DAPAT TANDAAN
KAPAG MAY REGLA:

 Maligo araw-araw
Magshampoo ng buhok
Dalasan ang paghihilamos
upang maiwasan ang tagihawat
Magpalit ng pasador tuwing
ika-4 na oras kung kinakailangan
Hugasan ang ari kapag
magpapalit ng pasador
Magpalit ng panty araw-araw
at bago matulog
Ibalot ang panty at itapon ng
maayos sa basurahan
Kumain ng masustansyang
pagkain at mag ehersisyo.
PANGANGALAGA SA SARILI SA
PANAHON NG BAGONG TULI
Ang pagtutuli ay isinasagawa sa
lalaki upang maging makinis at
maalis ang kulubot sa dulo ng
tunod. Ito ay isang simpleng
operasyon kung saan inaalis ang

sobrang balat na bumabalot sa

gland. Ito ay ginagawa upang
mapanatiling malinis ang dulo ng
tunod at maiwasan ang impeksyon.
KALINISANG DAPAT TANDAAN
KAPAG BAGONG TULI
Magsuot ng maluwag na
shorts/ panjama
Linisan at palitan ng ballot
araw-araw
Linisan sa paggamit ng
pinakuluang dahon ng bayabas
Maghugas ng kamay gamit
ang sabon bago hawakan ang
sugat.
Gumamit ng malinis na bulak
at gasa kapag pupunasan ang
sugat.
Kumain ng masusustansyang
pagkain upang mapabilis ang
paghilom ng sugat

 Huwag kumain ng
malalansang pagkain tulad ng
isda, itlog, hipon, bagoong.
Magiging sanhi ng pangangati ng
sugat na magdudulot ng
impeksyon
Ang
mga
pagbabago
sa
pangangatawan
ng
mga
nagdadalaga at nagbibinata ay
tanda ng pagdagdag ng gulang at
paglaki ng isang bata tungo sa
pagiging binatat dalaga. Ang
pagtaas ng timbang at pagtangkad
ay napapansin ng lahat, ngunit ang
pagiiba ng kilos at damdamin ay
nararamdaman lamang sa sarili.
WASTONG PAGPILI AT
PANGANGALAGA NG DAMIT
Kasuotan ayon sa panahon:
Tag-init simple, koton, walang
kwelyo at manggas

Taglamig makapal na tela, sweater

Jacket
Damit Pambahay

Damit Pampaaralan

Damit Pang espesyal na okasyon

Damit Pang Laro

Damit Pang lakadtabas

Damit Pang tulog

Wastong Pananamit:
Upang
maging
maayos
ang
kaanyuan, kailangang ang maingat na
pagpili ng sariling damit. Kung ang tao
ay mababa, ang nababagay sa kanaya
ay damit na simple lanag ang tabas,
walang maraming magkakasalungat na
guhit May isang kulay lang pati ang
kanyang bag, sapatos, at iba pang
gamit. Angkop ang may mataas na
baywang. Kapag naman pandak at
mataba, magsuot ng damit na guhitang
patayo, huwag magsuot ng masikip
dahil nahahalata lalo ang katabaan
Huwag magsuot ng paldat blusa na
may iba ibang kulay.
WASTONG HAKBANG SA
PAMAMALANTSA (POLO/ BLOUSE)

A.Polo/Blouse
1. Wisikan ng tubig bago plantsahin.
Itupi nang pabilog at gumamit ng malinis
na pasador sa paghagod ng manhid na
bahagi ng damit.
2. Unahing plantsahin ang bahagi ng
balikat sa likuran at unahan.
3. Plantsahin ang bahagi ng balikat sa
likuran at harap
4. Planstahin ang harapang bahago at
ituloy hanggang makaikot sa buong
katawan ng polo/blouse.
5. Planstahin muli ang laylayan ng
polo/blouse kung ito ay polo jacket
upang masundan ang pileges.
6. Ihanger nang maayos at nakasara
ang unang dalawang butones sa bahagi
ng leeg.
B.Short/Pantalon
1.Wisikan ng tubig kung kailangan.
2. Unahing planstahin ang mga bulsa at
isunod ang bahagi ng zipper.
3. Planstahin ang bahagi ng bewang at
sinturera patungo sa bahaging balakang

at hita ng pantalon.
4. Baliktarin-plantsahi muli ang baywang
at balakang sa bahagi ng pantalon
hanggang sa kuminis ang bahagi ng
bulsa.
5. Planstahin ang kaliwang hita at
isunod ang kanang bahagi. Pagangkupin ang mga lupi bago ilapat ang
plantsa upang hindi maging doble ang
piston ng pantalon mula sa paa.
6. Planstahin hanggang maging makinis
ang bahagi ng hita o kabuuan ng
pantalon.
7. Ihanger ang pantalon/short o itupi ng
maayos.
C.Palda
1. Wisikan ng tubig kung kailangan.
2. Unahing planstahin ang bulsa, bahagi
ng bewango sinturera at zipper.
3. Baligtarin, planstahing muli ang
bahagi ng baywang.
4. Unatin ang buong palda at balikan sa
bahagi ng zipper upang lupian nang

wasto ang mga pileges.

5. Ihanger nang maayos.
PAGTATAYA: RUBRIKS SA AKTWAL
NA PAMAMALANTSA
1.
2.
3.
4.
5.
6.

PAMANTAYAN
Opo Hindi
Malinis ang katawan
habang namamalantsa
Hinahayaang tumulo
ang pawis habang
namamalantsa
Nagtitipid sa kuryente
habang namamalantsa
Naingatan ang sarili
habang namamalantsa
Inilagay kahit saan ang
damit habang
namamalantsa
Maruming panyo ang
ginamit panghagod ng
gusot

PAG AALAGA NG MGA MAY SAKIT AT

MATATANDA

Mga Karaniwang Sakit ng Matatanda

1. Mataas na
5. Sakit ng ulo
presyon
6. Impeksyon sa
2. Sakit ng tiyan
baga
3. Diabetes
7. Paglaki ng
4. Rayuma
puso
8. Katarata
Sakit dulot ng epidemya
1. Dengue
8. Sore eyes
2. H-fever
9. AH1N1
3. Diarrhea
10. Swine Flu
4. Kolera
5. Eltor
6. Trangkaso
7. Malaria
Wastong Paraan ng Pagbibigay ng
Gamot sa Maysakit
1. Tiyakin na ayon sa reseta ang
ibinibigay na gamut
2. Basahin ng ilang ulit ang paraan at
oras ng pagbibigay ng gamot.
Basahin ang etiketa at alamin kung
paano ito ipinapainom. Tignan ang
petsa kung ito ay lipas na.

3. Ang ipainom na tabletas ay di dapat

ilagay sa mga palad o daliri dahil
baka hindi ito malinis. Ilagay sa
takip ng botelya o malinis na tasa
para sa gamot.
4. Ibuhos ang likidong gamot sa
bahaging walang sulat upang hindi
mabura ang mga tuntunin sa
pagpapainom nito.
5. Dalhin ang gamot sa tabi ng may
sakit. Maghanda ng basong may
tubig. Tulungan ang may sakit na
umupo ng wasto upang madaling
malunok ang gamot.
6. Huwag lumayo sa pasyente
hanggat di natitiyak na nalunok na
ang gamot. Tulungan siya kapag
nasusuka sa lasa ng gamot.
7. Itala ang uri ng gamot at oras ng
pagpapainom upang malaman ang
wastong oras ng susunod na
paginom nito.
URI NG PAGKAIN NG MAY SAKIT

1. Regular Diet Pagkain na para sa

may sakit na walang ipinagbabawal
ngunit sapat na dami lamang
2. Light Diet pagkain na walang
mantika, simple ang pagkakaluto,
malambot at masabaw. Itoy
kailangan ng mga pasyenteng
maysakit sa bahagi ng tiyan na hindi
dapat dumumi ng madami.
3. Soft Diet Malambot ang hibla ng
karne at masabaw. Walang lasa at
anghang at madaling matunaw.
4. Liquid Diet Itoy pagkaing
kailangang salain. Maaring dinurog at
sinabawan o kaya ay osterized,
halimbawa ang sopas, miswa, lugaw,
oatmeal o gelatin
5. Special Diet para sa isang uri ng
sakit gaya ng diabetes, ang pagkain
ay di ginagamitan ng ordinaryong
asukal, kaunti ang lahok na asin ,
taba at protina. Sa mga pasyente na
may mataas na presyon ay hindi
mamantika at mataba ang pagkain.
TULA: Sa anumang gawaiy ipapakita

Ang matapat na pagpapahalaga

Masayang saloobiy ipadama
Mga kasama, sa iyo ay gagaya
Sa pagpapaganda ng inyong
tahanan
Pagkukumpuni ng gamit
gayunman
Pagagawa ng kusang looob at
pagtutulungan
Sa Gawain sa tahanan itoy
nakakapagpagaan
MGA GAWAING PINAGTUTULUNGAN
SA TAHANAN
Pang araw-araw: Pagliligpit ng higaan,
pagluluto, paghahanda ng hapag kainan
paghuhugas ng pinggan, pagwawalis,
paglilinis ng palikuran, pagtatapon ng
basura, pagdidilig ng halaman.
Lingguhan: Paglalaba, Pagpaplantsa,
paglilinis ng bakuran, pagpupunas ng
mga kwadro, paglalagay ng floor wax,
pagpapalit ng punda, kobre kama,
pagpapalit ng mantel

Buwanan: Pagpapalit ng kurtina,

paglilinis ng bentilador, paglilinis ng
cabinet at alulod, paggugpit ng damo.
Isulat ang T kung tama at M kung mali
1. Gumawa ng kusang loob sa
pagtulong sa Gawain sa tahanan
2. Magdabog at umiyak habang
naghuhugas ng pinggan
3. Ituring agad na mahirap ang Gawain
upang ibigay ito sa ibang kapatid
4. Ang pagiging masayahin at
pagagawa ng may kusang loob ay
nakakapagpagaan ng gawaing bahay.
5. Kailangan ng malaking halaga upang
makapaglibang ang mag-anak
matapos ang kanilang Gawain
TAKDANG ARALIN: Gumawa ng
salundiwa/ tula/ sanaysay tungkol sa
pagagawa ng kusang loob sa mga
gawaing pinagtutulungan sa tahanan.
Isulat sa kwaderno.
MGA PARAAN NG PAG AAYOS AT
PAGPAPAGANDA NG TAHANAN

Ang tahanan ay kailangang maganda,

tahimik, maayos at maginhawa para sa
lahat ng mag-anak. Dahil dito, dapat
tayo ay marunong mag ayos at
magpaganda ng tahanan. Ang tahanan
ay larawan din ng mga taong tumitira
dito. Narito ang dapat sundin upang
gawaing kaakit-akit at kasiya siyang
tirahan ang tahanan.
1. Isaalang-alang ang laki, uri, at gamit
ng kasangkapan sa pag aayos.
Kailangang umaangkop ang mga
kasangkapan sa silid na nilalagyan.
2. Dapat din na pagpangkat-pangkatin
ayon sa hugis at uri ang maliliit na
kasangkapan.
3. Lagyan ng mga palamuti upang
magkaron ng kulay at may buhay
ang silid. Ang kulay, hugis at
tekstura ay dapat bumabagay din sa
silid na kalalagyan, Isaayos din ito
sa kaakit-akit na paraan.
i. Ang mga bulaklak at halaman
ay kasiyasiyang tignan dahil sa
kanilang kulay, anyo at

kasariwaan. Isaalang alang ang

laki, taas, kulay ng lalagyan ng
bulaklak at pag-aayos nito.
Ilagay sa tamang lugar sa bawat
silid ang ayos na bulaklak sa
angkop na plorere
ii. Kabitan ng kurtina na angkop
ang uri, kulay, at disenyo sa silid
at bintanan na paglalagyan.
iii. Piliin ang larawang isasabit sa
dingding na umaayon naman sa
laki at lawak nito.
Tandaan: Ang maayos na tahanan ay
malinis, mapayapa at ligtas sa
panganib. Mahalaga ang pagsunod sa
mga panuntunang pangkalusugan at
pangkaligtasan. Responsibilidad ng
bawat kasapi ng pamilya ang
pagpapanatili ng kaayusan ng kanilang
tahanan.
TAKDANG GAWAIN: Isaayos ang silid
aralan, pagandahin at gawing kaakit akit
TALATAKDAAN NG GAWAIN PARA SA
ARAW NG SABADO
ORAS
MGA GAWAIN
TAONG

GAGAWA
Paggising,
6:00
Pagdarasal,
6:15
Pagliligpit ng
higaan
6:15
Paglilinis ng
6:30
bakuran
6:30
Paghahanda
6:45
ng almusal
6:45
Pagluluto ng
7:00
almusal
Pagkain ng
almusal,
7:00
paghuhugas
8:00
ng pinag
kainan
Pagkukumpuni
8:00
ng
12:00
kasangkapan
8:00
pamamalengk
9:00
e
Paglilinis ng
9:00-10:00
bahay
10:00
paglalaba

Buong
mag- anak
Ama; kuya
Ina; ate;
kuya; bunso
Ina; ate
Buong
mag-anak
ate; kuya;
bunso
Ama; kuya
Ina; ate
Ina; ate;
bunso
Ina; ate

11:00
11:00
12:00
12:00
1:00
1:00
2:30
2:30
4:00
4:00
5:00
5:00
6:30
6:30
7:30
7:30
9:00
7:30
9:00
9:00 - ---

Paghahanda
Ina; ate
ng tanghalian
Pagkain ng
Buong mag
tanghalian
anak ate;
paghuhugas
kuya; bunso
ng pinagkainan
Buong
pagpapahinga
mag- anak
Buong
Paglalaro
mag- anak
Pag aayos ng
Buong
tahanan
mag- anak
Paghahanda
Ina; ate
ng hapunan
Hapunan at Buong mag
paghuhuggas
anak
Pag- aaral

Mga anak

Buong
Panoon ng TV
mag- anak
Paghahanda
Buong
ng tulugan
mag- anak

MGA GULAY NA MAARING ITANIN AT

KABUTIHANG NATATAMO DITO
1. Mga gulay na mayaman sa Protina,
Mga Bitamina at Mineral
*mungo *kadios
*cowpea
*soy beans *lima beans
2. Madahong gulay na mayaman sa
Bitamina A at C, Calcium, Iron at
Riboflavin
*pechay *lettuce *kamote
*malunggay *kangkong *saluyot
3. Mga gulay na mayaman sa enerhiya
*mais
* kamote *balinghoy
*gabi *ube
*patatas
4. Prutas at gulay na mayaman sa
carotene at Bitamina C
*squash *kamatis *papaya
*karots
HIRARKIKAL DIAGRAM
Mga Gulay na
Mga kabutihang
maaring itanim sa dulot na nakukuha
pamayanan
dito

PLANTING GUIDE
PLANTING
CROP
SOIL TYPE
DATE
Ampalaya
Sandy to
Sept. - Jan
Clay Loam
Carrot
Silty Loam May June
Nov - Jan
Cabbage
Clay Loam June July
Nov - Jan
Eggplant
Sandy Loam Sept - Feb
Munggo
Loam
June July
Sept Oct
Patola
Sand to clay May to June
loam
Dec - Jan
Okra
Silty - Loam Jan - Feb
Pechay
Clay Loam May June
Sept - Jan
Sitao
Sandy to
May June
Clay Loam Jan Feb
Tomato
Sandy to
May to June
clay loam
Nov - jan
Upo
Sandy to
May June
clay loam
Oct - Jan
Pakwan
Clay Loam Nov - Jan

Mga Panuntunang Pangkalusugan at

Pangkaligtasan sa Pangangalaga sa
Halamang Gulay
Ang pagpapatupad sa mga
panuntunang pangkalusugan at
pangkaligtasan sa paghahalaman ay
makakatulong sa pag iwas sa mga
sakuna. Ito ay kailangang pangalagaan
upang mapakinabangan ng matagal.
Gamitin ng wasto at maingat ang mga
kasangkapan upang hindi masira.
1. Gumamit ng kasangkapan nasa
maayos na kundisyon
2. Maglaan ng maayos at matibay na
lalagyan ng mga kasangkapan at
kagamitan
3. Gamitin ng maayos ang mga
kasangkapan na may kasamang pag
iingat
4. Huwag makipag kwentuhan, makipag
talo o makipag laro habang
gumagawa
5. Takpan ang ilong o bibig pag
gumagamit ng pambombang gamot

6. Magsuot ng pangtrabaho kung

gumagawa
7. Itago ng malinis malinis ang
kagamitan at kasangkapang yari sa
bakal ginagamit
8. Maghugas ng kamay ng mabuti
pagkatapos gumawa
9. Itago sa isang kahong matibay ang
kasangkapang hindi ginagamit
10. Linising mabuti ang lalagyan ng
langis lalo na ang mga kagamitang
yari sa bakal na ang mga gumagalaw
na bahagi bago sila itago upang hindi
kalawangin.
11. Tanggalin ang mga tanim ng
barena at brace kung hindi ginagamit
12. Tiyakin na maliit at magaan ang
mga malalaki at mabibigat na
kasangkapan
TAKDANG ARALIN: Sagutin ang ss.:
1. Ano ang mga dapat gawin upang
makaligtas ka sa paghahalaman?
2. Ano ang maari mong gawin upang
mapangalagan ang mga
kasangkapan sa paghahalaman?

PARAAN NG PAGTATANIM
Di-tuwirang pagtatanim paglilipat ng
punla sa tamang taniman. Tuwirang
pagtatanim ginagawa sa pamamagitan
ng paghulog kaagad ng buto o binhi
kung saan bahagi ng kama ibig itong
patubuin.
DI TUWIRAN:
1. Ihanda ang kahong punlaan na may
tamang sukat . Tiyakin na may butas
ito sa ilalim upang madaluyan ng tubig.
Paghaluin ang tig-iisang katlong
bahagi ng lupa, buhangin at humus sa
loob ng kahong inihanda.
2. Ihanda ang mga buto ng halamang
itatanim. Ibabad ang mga ito nang
magdamag bago itanim at patubuin sa
kahong punlaan.
3. Takpan ang kahong punlaan habang
hindi pa lumalabas ang unang sibol.
Gumamit ng salamin o plastik.
4. Unti-unti ilantad ang kahong
puhunan, kapag nagsimula ng sumibol
ang mga buto.

5. Alisin ang takip kung husto na ang

tubo ng mga punla. Piliin at alisin ang
mga punlang payat at dikit-dikit.
6. Hintaying magkaroon ng dalawa
hanggang apat na dahon ang mga
punla bago ilipat sa permanenteng
pagtatamnan.
7. Diligin ang mga punla bago angatin
at alisin sa kahong punlaan.
8. Gumamit ng dulos at angatin nang
buong ingat ang punla ingatan di
mapinsala ang mga ugat.
9. Pungusan ng dahon ang mga punla.
Tiyakin ang pagpupungas ay hindi
gaanong malapit sa tangkay.
10. Ilipat nang buong ingat ang mga
punla sa permanenteng pagtataniman
at alagaang mabuti. Iwasan ang
paglilipat ng punla kung matindi ang
sikat ng araw.
TUWIRAN
1. Diligin ang inihandang lupa at
hayaang makasipsip ng sapat na tubig.
2. Gumawa ng hanay sa pamamagitan
ng paglalagay ng tulos sa magkabilang

dulo ng kama at pagtatali ng pisi sa

bawat tulos. Magsisilbi itong gabay sa
paggawa ng butas.
3. Sa pamamagitan ng patpat gumawa
ng butas na may sapat na layo.
Dagdagan ang distansya kung ang
dahon ng halamang itatanim ay
mabukadkad.
- kung tag-init at ang lupa ay
buhaghag at mabuhangin laliman ang
butas.
- Kung sa panahon ng taglamig at
ang lupang gagamitin ay siksik, gawing
mababaw ang butas.
4. Hugutin at alisin ang tulos ay pising
ginamit. Ihulog ang dalawa hanggang
tatlong buto o binhi sa mga butas na
ginawa. Takpan ng lupa at bahagyang
pipiin ng kamay.
5. Diligin ang kamang taniman. Gawin
ito
ng
buong
ingat
upang
mapangalagaan ang mga butong
bagong tanim.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

MGA PARAAN NG
PANGANGALAGA NG MGA
PANANIM
Pagdidilig
Bunutin ang mga damong ligaw
Bungkalin ang nakapaligid na lupa
sa halamang taniman
Lagyan ng suporta o tungkod ang
mga halamang tumutubo sa
pagagamit ng patpat at sanga
Puksain ang mga kulisap at peste
sa paggamit ng angkop na gamot.
Lagyan ng karagdagang pataba
kung mabagal ang paglaki ng mga
pananim
Pumili ng lugar na nasisikatan ng
araw, may sariwang hangin, at
malapit sa pinagmumulan ng tubig

TAKDANG ARALIN:
Sumulat ng isang talata tungkol sa
kahalagahan ng wastong paraan ng
pangangalaga ng mga halamang
gulay. Lagyan ng disenyo at ilagay sa
kwaderno.

ANG PAGGAWA NG COMPOST PIT

1. Pumili ng angkop na lugar.
a. patag at tuyo ang lupa
b. may kalayuan sa bahay
c. malayo sa tubig tulad ng ilog,
sapa at iba pa.
2. Gumawa ng hukay sa lupa nang may
limang metro ang lalim at dalawang
metro ang lapad. Patagin ang loob ng
hukay at hayaang nakabilad sa araw
upang hindi mabuhay ang anumang uri
ng mikrobyo.
3. Tipunin ang mga nabubulok na kalat
gaya ng tuyong damo, dahon mga balat
ng prutas at iba pa. Ilatag ito nang
pantay sa ilalim ng hukay hanggang
umabot ng 30 sentimetro ang taas.
Haluan ng 1 hanggang 2 kilo ng abono
urea ang inilagay na basura sa hukay.
4. Patungan ito ng mga dumi ng hayop
hanggang umabot ng 15 sentimetro ang
kapal at lagyan muli ng lupa, abo o
apog. Gawin itong paulit-ulit hanggang
mapuno ang hukay

5. Panatilihing mamasa-masa ang

hukay sa pamamagitan ng pagdidilig
arawaraw. Tiyaking hindi ito babahain
kung panahon naman ng tag-ulan.
Makabubuting takpan ang ibabaw ng
hukay ng ilang pirasong dahon ng
saging upang hindi bahain.
6. Pumili ng ilang piraso ng kawayang
wala nang buko at may butas sa gilid.
Itusok ito sa nagawang compost pit
upang makapasok ang hangin at
maging mabilis ang pagkabulok ng mga
basura.
7. Bunutin ang mga itinusok na kawayan
pagkalipas ng tatlong linggo. Haluing
mabuti ang mga pinagsama-samang
kalat at lupa. Pagkalipas ng dalawang
buwang o higit pa ay maaari na itong
gamiting pataba ayon sa mabilis na
pagkabulok ng mga basurang ginamit.
PAGGAWA NG COMPOST BASKET
1. Pumili ng sisidlan na yari sa kahoy o
yero na sapat ang laki at haba. May
isang metro ang lalim

2. Ikalat nang pantay ang mga

pinagpatong-patong na tuyong dahon.
dayami, pinagbalatan ng gulay at
prutas, dumi ng mga hayop at lupa tulad
ng compost pit hanggang mapuno ang
sisidlan.
3. Diligan ang laman ng sisidlan at
lagyan ng pasingawang kawayan upang
mabulok kaagad ang basura.
4. Takpan ng dahon ng saging o lagyan
ng bubong ang sisidlan upang hindi ito
pamahayan ng langaw at iba pang
peste.
5. Alisin ang mga pasingawang
kawayan at haluin ang laman ng sisidlan
upang magsama ang lupa at nabubulok
na mga bagay pagkalipas ng isang
buwan.
TAKDANG ARALIN: Kapanayamin ang
kilalang naghahalaman, tanungin kung
anong uri ng pataba ang ginagamit sa
paghahalaman at ang kabutihang
nadudulot nito sa kanyang pananim

BIO INTENSIVE GARDENING

Ang bio-intensive gardening ay isang
pamamaraan bayolohikal kung saan sa
ang maliit na sukat ng lupa ay
natataniman ng maraming uri ng
halaman subalit napapanatiling mataba
at mayaman sa mga sustansya ang
lupa. Sa pamamagitan ng BIG ang mga
organikong bagay ay naibabalik sa lupa
sa pamamagitan ng kompost. Ito ang
nagbibigay buhay sa lupa. Nakatutulong
din ito sa pag-dami ng mga bulate sa
lupa na tumutulong para maging
buhaghag ang lupa at madagdagan ang
mga sustansya nito.
MGA LOKAL NA PAMAMARAAN NG
BIO INTENSIVE GARDENING
Dextrose/ Dripping Method pagagamit
ng tubig sa halaman
Containerized Gardening para sa mga
siyudad na walang bakanteng
pagtataniman

SALIK NA DAPAT ISAALANG ALANG

SA PAG AANI
1. Paraan ng pag-aani
2. Lugar kung saan dapat imbakin
3. Paraan ng pag-iimbak
4. Pagbibigay halaga sa mga produkto
ay nakabatay sa kalakalang halaga
5. Pagtimbang o pagbilang ng kalakal
PALATANDAAN KUNG MAARI NG
ANIHIN ANG MGA BUNGA O TANIM
Dahong Gulay
Kung malalapad na ang mga dahon nito
at may anim na bilang tulad ng petsay,
mustasa at letsugas.
Bungang Gulay
Kung katamtaman ang laki ngunit mura
pa ang mga buto
Bungang Ugat
Inaani bago tumigas at tumubo ang mga
laman. Inaani pagkaraan ng
nakatakdang araw

Butil ng gulay
Inaani habang maliliit pa ang mga buto
nito at hindi pa naka umbok ang balat
CROP
Ampalaya
Cabbage
Cauliflower
Cucumber
Sayote
Eggplant
Carrot
Sweet Potato
Pechay
Mustard
Tomato
Patola
Sweet Corn
Okra
Kundol
Broccoli

MATURITY DAYS
75 80
62 110
75 90
45 50
85 90
90 110
45 60
45 120
30 65
40 60
75 120
75 85
55 95
60 75
75 85
60 70

Paglalapat: Basahin ang mga

pangungusap. Lagyan ng tsek () ang
bilang na tumutukoy sa salik na dapat
isaalang-alang sa pag-aani at ekis (x)
kung hindi.
1. Ang pagbibigay halaga sa mga
produkto ay dapat ibatay sa
kalakalang halaga upang hindi
malugi.
2. Ang mga gulay at prutas ay hindi
dapat anihin sa takdang panahon.
3. Ang isang magsasaka ay dapat may
sapat na kaalaman tungkol sa paraan
ng pag-aani at kung saan dapat
imbakin ang produkto upang hindi
masira ang uri o kalidad nito.
4. Ang pagtimbang o pagbilang ng mga
kalakal ay mahalaga upang masukat
ang dami at laki ng mga produkto.
5. Ang napapanahong pananim ay di
dapat dalhin agad sa pamilihan

PAGTATAYA: Piliin at isulat sa papel ang

titik ng tamang sagot.
1. Umani ng maraming halamang gulay si
Mang Lucio. Ayon sa kanyay
kailangang ipagbili ang mga ito. Bakit
kaya?
a) Madaling mabulok ang gulay
b) Upang makapagtanim muli
c) Upang maubos agad
d) Husto na ang gulang
2. Namitas ng maraming prutas ang
katiwala ni G. Cruz sa kanyang orchard
ng manga, kaymito, tsiko, atis atbp
pang maihahanda sa pagsasapamilihan
Alin sa mga ito ang mga kailangan
niyang gawin upang maganyak lalo ang
mga mamimili?
a) Punasan ang mga ito upang luminis
b) Ipamigay sa mga gustong humingi
c) Balutin upang di Makita ng mamimili
d) Biyakin sa gitna ang mga bungang
kahoy

3. Naipahanda na rin ni G. Cruz ang

isasapamilihang bungangkahoy. Alin sa
mga ss. Ang dapat niyang ipagawa
upang lalong makuha ang tiwala ng
mamimili?
a) Bawasan ang laman ng iniimbak na
produkto
b) Gawing bulok o hilaw ang
inempakeng prutas
c) Dapat i-empake ng wasto ang mga
produkto
d) Dapat mahalan ang presyo
4. Pirmihang mamimili ni Aling Sepang si
Mang Isko ng mga gulay at prutas,
Laging mabili ang paninda niya sa
palengke, ano kaya sa ss. Ang
pinagtutuunang pansin ni aling sepang?
a) Laging kulang sa timbang
b) Tuyot di sariwa ang mga ito
c) Mataas ang halaga ng produkto
d) Sariwa at mura ang halaga

5. May ari ng isang taniman ng prutas si

Mang Basilyo na malapit sa pamilihan,
Bakit kaya ibig niyang malapit sa
pamilihan?
a. Upang di maaksaya ang panahon sa
pagsasapamilihan
b. Upang matiyak ang kahinugan ng
prutas at gulay sa pagsasapamilihan
c. Upang mag aksaya ng pera at
panahon
d. Upang malugi ang negosyo
TAKDANG ARALIN:
Ibigay ang mga salik na dapat isaalang
alang sa pag-aani.

PAGTATAYA: Basahin at pag-aralan

ang talaan at sagutin ang mga
katanungan:
1. Magkano ang kabuuang
gastos/puhunan sa pagtatanim ng
halamang prutas?
2. Magkano ang kabuuang halaga ng
pinagbilhan?
3. Paano nakuha/ nalaman kung
magakno ang pakinabang?
a. Inalis ang kabuang gastos sa
kabuuang pinagbilhan
b. Pinagsama ang gastos at
pinagbilhan
c. Kinuha ang halaga ng
pinagbilhan
4. Ilan ang bilang ng tanim na
naipagbili?
5. Magkano ang naging pakinabang sa
pag-aalaga ng halamang prutas?

PAMANTAYAN SA
PAG-UULAT
1. Tumayo ng Tuwid
2. Magsalita nang maliwanag at
nauunawaan ng lahat
3. Maging handa sa mga
Gawain
PAMANTAYAN SA
PANONOOD/ PAKIKINIG
1. Manood nang tahimik at
unawaing mabuti ang paguulat
2.Itala ang mga mahahalagang
bagay na narinig sa pag-uulat