Açık Deniz Rüzgar Enerjisi, Fizibilite Adımları Ile Bozcaada Ve Gökçeada Örnek Çalışması

STANBUL TEKNK NVERSTES ENERJ ENSTTS
AIK DENZ RZGAR ENERJS, FZBLTE ADIMLARI ile BOZCAADA

ve GKEADA RNEK ALIMASI
YKSEK LSANS TEZ

Bar GZEL
Enerji Bilim ve Teknoloji Anabilim Dal

Enerji Bilim ve Teknoloji Program
Ocak 2012
STANBUL TEKNK NVERSTES ENERJ ENSTTS

YKSEK LSANS TEZ

Bar GZEL
(301091038)
Enerji Bilim ve Teknoloji Anabilim Dal

Enerji Bilim ve Teknoloji Program
Tez Danman : Prof. Dr. Bihrat NZ
E Danman : Prof. Dr. Sedat KABDALI
Ocak 2012
T, Fen Bilimleri Enstitsnn 301091038 numaral Yksek Lisans rencisi

Bar GZEL, ilgili ynetmeliklerin belirledii gerekli tm artlar yerine getirdikten
sonra hazrlad AIK DENZ RZGAR ENERJS, FZBLTE ADIMLARI ile
BOZCAADA ve GKEADA RNEK ALIMASI balkl tezini aada
imzalar olan jri nnde baar ile sunmutur.
Tez Danman :
Prof. Bihrat NZ
stanbul Teknik niversitesi
..............................
E Danman :
Prof.Sedat KABDALI
..............................
Jri yeleri :
Do. Dr. Oral YACI

..............................
Yrd. Do. Dr. Burak BARUTU

..............................
Yrd. Do. Dr. zgr KIRCA

..............................
Teslim Tarihi :
Savunma Tarihi :
19 Aralk 2011
25 Ocak 2012
iii
iv
NSZ
Enerji, tarihin balangcndan beri varolan, yaam ve Dnyay ekillendiren bir
olgudur. nsanlar tarafndan balangta sadece yaamsal ve temel ihtiyalar adna
kullanlan enerji, gnmz modern Dnyasnda gittike artan bir ihtiyala
medeniyetin en temel ta konumundadr.
Hzla artan enerji ihtiyac ve evreye olan kanlmaz olumsuz etkiler, son yarm
yzylda yenilenebilir enerji teknolojilerinin giderek nem kazanmasn ve yaygn
olarak kullanlan enerji kaynaklar arasnda tercih edilen bir konuma ykselmesini
salamtr. Yenilebilir enerji teknolojileri arasnda ba eken ise rzgar enerjisidir.
Rzgar enerjisi cretsiz yakt, evre dostu olmas, rekabeti teknolojisi ve estetik
duruuyla yenilenebilir enerji denince akla gelen simgedir. Rzgar enerjisinin bir
ileri adm ise saysz avantaj ile Ak Deniz Rzgar Enerjisidir.
lkemizde henz bulunmamakla beraber Dnyada hzla yaylan ve karada
kurulanlardan ok daha fazla bir art oran gsteren Ak Deniz Rzgar Enerjisi
gelecein enerjisi olarak grlmektedir. Tez almamda Trkiyede kurulmaya en
elverili blgeleri ele alarak yakn gelecekte bu konuda yaplacak atlmlara bir
katkda bulunmaya altm.
Tez almam sresince bana her trl destei salayan ve yardmlarn esirgemeyen
tez danmanlarm, stanbul Teknik niversitesi Enerji Enstits Yenilenebilir Enerji
Ana Bilim Dal Bakan Prof. Dr. Bihrat NZe ve stanbul Teknik niversitesi
naat Fakltesi Su ve Deniz Bilimleri ve Teknolojileri Mdr Prof. Dr. M. Sedat
KABDALIya; bilgi ve yardmlarndan dolay r. Gr. Dr. Aysun Krolu ve
dier Hidrolik Laboratuar retim grevlileri ve rencilerine, paylamlar ve
manevi destekleri iin arkadalarm Demet KAYIKI, Berkay KAVAS ve M. Emre
HAKYEMEZe; hayatmda her anda olduu gibi yksek lisans eitimim boyunca
bana destek veren aileme; iten ve sonsuz teekkrlerimi sunarm.
Aralk 2011
Bar GZEL
Makine Mhendisi
vi
NDEKLER
Sayfa
NSZ ........................................................................................................................ v
KISALTMALAR ...................................................................................................... ix
ZELGE LSTES .................................................................................................. xi
EKL LSTES ...................................................................................................... xiii
ZET......................................................................................................................... xv
SUMMARY ............................................................................................................ xvii
1. GR ...................................................................................................................... 1
2. RZGAR VE ENERJ .......................................................................................... 5
2.1 Rzgar Oluumu ve eitleri .......................................................................... 5
2.2 Rzgar Enerjisi ve Tarihi ................................................................................ 7
2.3 Dnyada ve Trkiyede Rzgar Enerjisi ......................................................... 9
2.3.1 Dnyada rzgar enerjisi ........................................................................ 9
2.3.2 Trkiyede rzgar enerjisi ................................................................... 16
2.4 Rzgar Trbini ve Bileenleri ....................................................................... 20
2.5 Rzgar Enerjisi Belirlenmesinde Temel Denklemler ................................... 23
2.6 Rzgarn statiksel zellikleri ve Weibull Olaslk Dalm Fonksiyonu .... 28
2.7 Rzgar Enerjisini Etkileyen Faktrler .......................................................... 29
3. AIK DENZ RZGAR ENERJS VE FZBLTE ADIMLARI .............. 35
3.1 Ak Deniz Rzgar Enerjisi .......................................................................... 35
3.1.1 Ak deniz rzgar enerjisi temel faktrleri ......................................... 36
3.1.1.1 Rzgar profili, enerji retimi ve kapasite faktr 36
3.1.1.2 Su derinlii, zemin yaps ve temeller 36
3.1.1.3 Kurulum, yerleim ve konum.. 38
3.1.1.4 evre ve canllara olan etki. 40
3.1.1.5 Grsellik, ses ve tasarm. 41
3.1.2 Ak deniz rzgar enerjisi gncel durumu .......................................... 41
3.2 Ak Deniz Rzgar Enerjisi Fizibilite Admlar ........................................... 44
3.2.1 Rzgar atlasna gre blge seimi ...................................................... 44
3.2.2 Rzgar ve corafya verilerinin temini ................................................ 45
3.2.3 Rzgar analizi ve rzgar atlas oluturma ........................................... 45
3.2.4 Harici ve dahili alanlarn belirlenmesi ................................................ 46
3.2.4.1 Batimetri haritas. 46
3.2.4.2 Askeri ve milli snrlar. 47
3.2.4.3 Deniz ulam hatlar 48
3.2.4.4 Canl yaam g alanlar.. 48
3.2.4.5 Kum karm, mayn ve dier alanlar.. 49
3.2.4.6 Toplumsal turistik harici alanlar.. 49
3.2.5 Trbin ve temel seimi........................................................................ 49
3.2.6 Trbin yerleimi .................................................................................. 50
3.2.7 G retimi hesaplanmas ................................................................... 50
vii
3.2.8 Maliyet hesaplanmas .......................................................................... 51

3.2.9 Fizibilite deerlendirmesi ................................................................... 52
4. BOZCAADA VE GKEADA RNEK ALIMASI................................... 53
4.1 Metodoloji ..................................................................................................... 53
4.1.1 Ham rzgar verilerinin analizi ............................................................ 55
4.1.2 Vektr harita ilenmesi ....................................................................... 58
4.1.3 Trbin yerleimi ve hesaplamalar ....................................................... 65
4.2 Bozcaada rnek almas ........................................................................... 66
4.2.1 Rzgar verilerinin analizi .................................................................... 66
4.2.2 Saysal harita analizi ........................................................................... 69
4.2.3 Rzgar atlas ve veri haritalar ............................................................ 72
4.2.4 Trbin seimi ve mikro-konulandrma .............................................. 75
4.2.5 Enerji retimi ve enerji geliri .............................................................. 78
4.2.6 Maliyet analizi..................................................................................... 81
4.3 Gkeada rnek almas ............................................................................. 88
4.3.1 Rzgar verilerinin analizi .................................................................... 88
4.3.2 Saysal harita analizi ........................................................................... 90
4.3.3 Rzgar atlas ve veri haritalar ............................................................ 92
4.3.4 Trbin seimi ve mikro-konulandrma .............................................. 93
4.3.5 Enerji retimi ve enerji geliri .............................................................. 95
4.3.6 Maliyet analizi..................................................................................... 97
5. SONULAR ve NERLER ............................................................................ 101
KAYNAKLAR ........................................................................................................ 107
ZGEM ............................................................................................................ 111
viii
KISALTMALAR
ABD
C
CO2
DEM
DM
EE
EPDK
EA
EWEA
GWh
Km
kW
kWh
LFR
MLRES
M
MW
MWh
NASA
OEWC
OMWC
OWC
REPA
RES
TEA
STRM
UTM
V
W
WAsP
: Amerika Birleik Devletleri

: Santigrad
: Karbon Dioksit
: Digital Elevation Model
: Devlet Meteoroloji leri
: Elektrik leri Ett daresi
: Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu
: Elektrik retim A..
: European Wind Energy Association
: Gigawatt Saat
: Kilometre
: Kilowatt
: Kilowatt Saat
: Line Face Rougness
: Milli Rzgr Enerji Sistemleri Gelitirilmesi ve Prototip Trbin
retimi
: Milattan nce
: Megawatt
: Megawatt Saat
: National Aeronautics and Space Administration
: Observed Extreme Wind Climate
: Observed Mean Wind Climate
: Observed Wind Climate
: Rzgar Enerjisi Potansiyeli Atlas
: Rzgar Enerjisi Santrali
: Trkiye Elektrik retim A..
: Shuttle Radar Topography Mission
: Universal Transverse Mercator
: Volt
: Watt
: Wind Atlas Analysis and Application Program
: Euro
: Dolar
ix
ZELGE LSTES
Sayfa
izelge 2.1 : Kurulu kapasitesi en fazla olan 10 lke (WWEA,2011). ..................... 11
izelge 2.2 : 2010 sonu Afrika ve Ortadou baznda kurulu kapasiteler
(GWEC,2011). ...................................................................................... 13
izelge 2.3 : 2010 sonu Asya ve Avrupa baznda kurulu kapasiteler (GWEC,2011).
.............................................................................................................. 14
izelge 2.4 : 2010 sonu Dnyann geri kalan ve Dnya toplam baznda kurulu
kapasiteler (GWEC,2011). .................................................................... 15
izelge 2.5 : Trkiyede iletmedeki RESler ve kurulu gleri (Url-6). ................. 19
izelge 2.6 : Przllk snflar ve uzunluklar. ...................................................... 31
izelge 3.1 : Ak deniz rzgar enerjisinin toplam kurulu kapasitesi (WWEA,2011;
Url-8). ................................................................................................... 42
izelge 4.1 : WaSP B-Z Modeli znrlk kyaslamas (WaSP, 2010). ................ 60
izelge 4.2 : WaSPn baz ald przllk deerleri ve karlklar (WaSP, 2010).
.............................................................................................................. 62
izelge 4.3 : Yerel imalat rzgar trbinin ve bileenlerine ait tevik alm fiyatlar
(Altuntaolu, 2011). ............................................................................ 78
izelge 4.4 : Bozcaadaya ait 20m ve daha s sularda yaplan trbin yerleim
senaryolar iin yllk retim ve gelir deerleri. ................................... 80
izelge 4.6 : Bozcaada kablolama hesaplar ve maliyetleri. ..................................... 82
izelge 4.7 : Derinlik senaryolarna gre trafo dahil kablolama maliyetleri. ........... 82
senaryolar iin maliyetler (EWEA,2009; Url-10; Nielsen, 2003). ...... 84
izelge 4.10 : Bozcaada 20m senaryolarna ait fizibilite deerleri. .......................... 87
izelge 4.11 : Bozcaada 45m senaryolarna ait fizibilite deerleri. .......................... 87
izelge 4.12 : Gkeadaya ait 20m ve daha s sularda yaplan trbin yerleim
izelge 4.14 : Gkeada kablolama hesaplar ve maliyetleri. ................................... 97
izelge 4.15 : Derinlik senaryolarna gre trafo dahil kablolama maliyetleri. ......... 97
izelge 4.16: Gkeadaya ait 20m ve daha s sularda yaplan trbin yerleim
izelge 4.18 : Gkeada 20m senaryolarna ait fizibilite deerleri......................... 100
izelge 4.19 : Gkeada 45m senaryolarna ait fizibilite deerleri......................... 100
xi
xii
EKL LSTES
Sayfa
ekil 2.1 : Basit rzgar evrimi. .................................................................................. 5
ekil 2.2: Coriolis kuvvetinin global rzgarlara olan etkisi (Barutu, 2008). ............. 6
ekil 2.3: Poul La Cour un1981deki ilk elektrik reten rzgar trbini. ................... 8
ekil 2.4 : 2011 Haziran sonu itibariyle dnyadaki toplam rzgar enerjisi kurulu
gc (WWEA, 2011)............................................................................... 10
ekil 2.5 : Ktalararas kapasite dalm (WWEA, 2011). ....................................... 11
ekil 2.6 : Kii bana den kurulu g deerleri asndan lider 20 lke
(WWEA,2011). ....................................................................................... 12
ekil 2.7 : Kilometrekare bana den kurulu g deerleri asndan lider 20 lke
(WWEA, 2011). ...................................................................................... 13
ekil 2.8 : 50 m ykseklik iin REPA (Malko, 2008). ............................................ 17
ekil 2.9 : Trkiye Toplam RES Kurulu Gc (Altuntaolu, 2011). ...................... 18
ekil 2.10: Modern bir trbinin bileenleri (Url-4). .................................................. 21
ekil 2.11: Rzgar trbinin enerji karmna ait akm tp. .................................... 24
ekil 2.12: G katsays hzlar oran ilikisi grafii. ............................................. 26
ekil 2.13: Rotor ve evresine ait akm koullar (Hau, 2006). ................................. 27
ekil 2.14: Weibull olaslk dalm fonksiyonu. ...................................................... 29
ekil 2.15 : Rzgar hznn ykseklik ile deiimi. ................................................... 30
ekil 2.16 : Kanat says g katsays kanat ucu hz oran grafii. ................... 32
ekil 3.1 : 2000-2009 aras Yllk ve Toplam Ak Deniz Kurulu Kapasitesi (EWEA,
2010)........................................................................................................ 35
ekil 3.2 : Ak Deniz Trbin Temelleri (Malhotra, 2010). ...................................... 36
ekil 3.3 : DM Trkiye Rzgar Atlas (DM, 2010). ............................................... 44
ekil 3.4 : Ege Denizindeki karasular snrlar (Url-9)............................................. 47
ekil 4.1: WaSP program girdi ve ktlar................................................................ 54
ekil 4.2 : WaSP Climate Analyst program ileyii emas. ..................................... 55
ekil 4.3: Wind Climate Analyst programna aktarlacak ham veri rnei (WaSP,
2010)........................................................................................................ 56
ekil 4.4: Wind Climate Analyst programna aktarlacak kompleks ham veri rnei
(WaSP, 2010). ......................................................................................... 56
ekil 4.5: Wind Climate Analyst Programnda veri dizileri girildikten sonra
sonularn elde edilmesi (WaSP, 2010). ................................................. 57
ekil 4.6: OMWC sonu sayfas (WaSP, 2010). ....................................................... 58
ekil 4.7: WaSP programnn B-Z modeli nizlemesi (WaSP, 2010)....................... 59
ekil 4.8: Map Editorda arkaplan haritas iin pafta zerinde belirlenen sabit
noktalar (WaSP, 2010). ........................................................................... 61
ekil 4.9: Map Editorda arkaplan haritas iin sabit noktalarn kalibrasyonu......... 62
ekil 4.10: WaSP iin rnek przllk erileri (WaSP, 2010). .............................. 64
ekil 4.11: a)Przllk izgilerinin ular b) LFR hatas rnei (WaSP, 2010).64
ekil 4.12: Siemensin 3,6 MW gcndeki trbinine ait g erisi (WaSP, 2010). . 66
ekil 4.13: DMden temin edilen rzgar verilerinin format.................................... 67
xiii
ekil 4.14: Makro ile dzenlenmi rzgar verileri. ................................................... 67

ekil 4.15: Bozcaada DM verilerinin Wind Climate Analystte retim raporu. ...... 68
ekil 4.16: Bozcaada iin Wasp Climate Analyst rzgar iklimi sonular. ............... 69
ekil 4.17: STRM dosyalarnn Global Mapperdaki hali. ........................................ 70
ekil 4.18: Bozcaada ve evresinin Map Editordaki ykseklik izgileri. ................ 71
ekil 4.19: Bozcaadaya ait przllk izgileri. ...................................................... 72
ekil 4.20: Bozcaada rzgar atlas. ............................................................................ 73
ekil 4.21: Bozcaada ortalama rzgar hz veri haritas (20 m ve alt iin). .............. 74
ekil 4.22: Bozcaada ortalama rzgar hz veri haritas (20-45 m aras iin). ........... 75
ekil 4.23: Bozcaadaya ait fizibilite almas senaryolar. ..................................... 76
ekil 4.24: Bozcaada rzgar tarlas yerleimi (20 m ve alt iin). ............................. 77
ekil 4.25: Bozcaada rzgar tarlas yerleimi (45m ve alt iin). .............................. 77
ekil 4.26 : Bozcaada 20m alt trbin senaryolar iin maliyet yzdeleri. ................ 85
ekil 4.27 : Bozcaada 45m alt trbin senaryolar iin maliyet yzdeleri. ................ 85
ekil 4.28: Gkeada DM verilerinin Wind Climate Analystte retim raporu....... 89
ekil 4.29: Gkeada iin Wasp Climate Analyst rzgar iklimi sonular. .............. 90
ekil 4.30: Gkeada ve evresinin Map Editordaki ykseklik izgileri. ................ 91
ekil 4.31: Gkeadaya ait przllk izgileri....................................................... 91
ekil 4.32: Gkeada rzgar atlas. ........................................................................... 92
ekil 4.33 : Gkeada ortalama rzgar hz veri haritas (20 m ve alt iin). ............ 93
ekil 4.34 : Gkeada ortalama rzgar hz veri haritas (20-45 m aras iin). ......... 93
ekil 4.35: Gkeadaya ait fizibilite almas senaryolar. ..................................... 94
ekil 4.36 : Gkeada rzgar tarlas yerleimi (20 m ve alt iin)............................. 94
ekil 4.37 : Gkeada veri haritas (45m ve alt iin). .............................................. 95
ekil 4.38 : Gkeada 20m alt trbin senaryolar iin maliyet yzdeleri. ................ 99
ekil 4.39 : Gkeada 45m alt trbin senaryolar iin maliyet yzdeleri. ................ 99
xiv

ZET
Bu tez almasnda ncelikle rzgar enerjisinin tarihsel geliimi ile birlikte rzgar
enerjisi hakknda temel bilgiler verilmi ve rzgar enerjisini etkileyen temel faktrler
detaylca ele alnmtr. Rzgar enerjisinin Dnyadaki ve Trkiyedeki gncel
durumu ortaya konduktan sonra Ak Deniz rzgar enerjisi aklanmtr. Ak deniz
rzgar enerjisindeki temel faktrler incelenmi ve Dnyadaki gncel durum
belirtilmitir. Trkiyede ak deniz rzgar tarlas bulunmamaktadr ve kurulmas
dnlen bir tarla iin yatrm ncesi yaplacak olan fizibilite almasnda ele
alnmas gereken konular ve izlenilecek admlar detaylca ele alnmtr. Bu admlar
eliinde iki adet rnek alma yaplmtr. rnek alma alanlar belirlenirken
Elektrik retim A..nin hazrlad Rzgar Enerjisi Potansiyel Atlas gz nnde
bulundurularak rzgar potansiyeli yksek deniz st blgeler belirlenmi, bunlardan
Gkeada ve Bozcaadaya ait deniz sahalar seilmitir. Bozcaada ve Gkeada
rnek almalarnda WaSP (Wind Atlas Analysis and Application Program)
program kullanlmtr. WaSPta analizi yaplmak zere Devlet Meteoroloji leri
Genel Mdrlnn Gkeada ve Bozcaada meteoroloji istasyonlarna ait 19992010 tarihleri arasndaki saatlik rzgar hz ve yn verileri temin edilmitir. Trbin
yerleimi ve ileri analizler iin adalara ait saysal topografik haritalar Shuttle Radar
Topography Mission dosyalarnn Global Mapper programnda vektr haritasna
dntrlmesiyle elde edilmitir. WaSP Map Editor programnda saysal haritalar
przllk, batimetri ve harici alanlar baznda ilenmitir. lenen tm veriler
WaSPa aktarlm, rzgar atlas ve veri haritalar oluturulmutur. Fizibilite
almas iin 20mden s, ve 45mden s tm derinlik kategorilerini kapsayacak
ekilde 2 farkl derinlik senaryosu ve her derinlik senaryosunda uygulanacak 4 farkl
trbin senaryosu hazrlanmtr. Her senaryoya gre Bozcaada ve Gkeadann veri
haritasnda trbin yerleimleri yaplm, WaSP aracyla retilen toplam enerji elde
edilmi, sonrasnda kapsaml bir maliyet almas ile fayda-maliyet analizi yaplarak
en uygun senaryolar belirlenmitir. Sonu olarak blgede bir Ak Deniz rzgar
tarlasnn uygun olup olmad ve uygunsa hangi koullar ve senaryolar altnda
olduunun tespit edilmesi amalanmtr.
xv
xvi
OFFSHORE WIND ENERGY, FEASIBILITY STUDY GUIDELINES with

BOZCAADA and GKEADA CASE STUDY
SUMMARY
Energy has been a phenomenon that shapes the World and life since the beginning of
time. In earlier times, humans used energy just for survival and basic needs.
However in our energy driven modern world it is the cornerstone of civilization with
a growing necessity.
Rapid and continuous increase in need of energy and the inevitable negative effects
on nature has caused renewable energy technologies to gain greater importance and
to compete with mainly used energy sources, over the last 50 years. Among the
renewable energy technologies, wind energy is proven to be the locomotive. With
free fuel, being environment friendly, having competitive and progressive
technology, and with esthetic look wind energy is the renowned symbol of renewable
energy. Having much more growth rate than onshore and with numerous advantages,
offshore wind energy is believed to be next step in wind energy and the energy
solution of the future.
There is no installed offshore wind farm in Turkey. This thesis focuses on the most
suitable areas for an offshore wind farm installation and tries to guide near-future
investments on the subject.
First, the historical evolution and the basics of wind energy are handled. After
examining the key factors that effect wind energy in detail, the trends and current
situation both in the world and in Turkey are discussed. Offshore wind energy is
addressed with key factors and current situation in the world. The feasibility
guidelines of pre-investment period are pointed out with detail in case of an offshore
wind farm is planned to be installed in Turkey. Within the guidelines, two case
studies are planned to be worked out. While spotting the areas for case studies
Turkish Wind Energy Atlas is consulted and offshore areas having high wind
potential are marked out, of which Bozcaada and Gkeada are chosen. In the case
studies of Bozcaada and Gkeada WaSP (Wind Atlas Analysis and Application
Program) software is used. The wind speed and direction datas between 1999-2010
years are provided from General Directorate of State Meteorology and analysed with
WaSP. For the turbine siting and advanced analysis, digital topographic maps are
acquired by Global Mapper Software which converted the Shuttle Radar Topography
files into the vector maps. These digital maps are processed in WaSP Map Editor
software wtih roughness,bathymetry and exclusion areas. All of the processed datas
are imported to WaSP so that wind atlas and resource grids are developed. For the
feasibility study, two different depth scenarios; depths shallower than 20m and 45m
and four different turbine scenarios that will be applied in the both depth scenarios
are prepared. In each scenario, turbines are sited on resource grids of Bozcaada and
Gkeada, total energy production is calculated with WaSP, a detailed cost analysis
is worked out and after considering cost-benefit analysis, the most feasible scenarios
xvii
are chosen. In the end, the aim is to check the suitability of an offshore wind farm in
the areas and if so, determine the feasible scenarios and the conditions required.
xviii
1. GR
Enerji, en basit tanmyla i yapabilme yeteneidir. Enerjiye olan ihtiya, tarih
boyunca hep var olmutur. nceleri hayatta kalmak iin kas gcyle elde edilen
enerji, zamanla doal kaynaklar ve yakt kullanarak, artan nfus, insan ihtiyalar ve
teknolojiyle birlikte byk bir hzla artmtr. Sanayi devrimiyle birlikte endstri
makinelemi, dolaysyla enerjiye olan bak as yeni bir boyut kazanmtr.
Endstriyi besleyen enerji iin hammadde araylar lkelerin stratejilerini
deitirmi, savalar km ve enerji bir g kayna haline gelmitir.
Yakn gemie kadar enerji elde etmek iin ounluunu fosil yaktlar oluturan
konvansiyonel enerji kaynaklar kullanlmtr. Konvansiyonel enerji kayaklarnn bu
kadar yaygn kullanlmasn salayan kayda deer avantajlar vardr. Bunlar emre
amadelik, oturmu teknoloji sayesinde yksek verim, kaynaklara ulam ve srekli
retimdir. Fakat bilindii zere konvansiyonel enerji kaynaklar dnya zerinde
belirli bir rezerv ile snrldr ve yeni rezervlerin oluma sreci milyonlarca yl
srmektedir; dolaysyla konvansiyonel enerji kaynaklar hzla tkenmektedir. Hzla
azalan kaynaklar yannda dramatik olarak artan fiyatlar da getirmitir. rnek vermek
gerekirse petrol fiyatlar 1970 ylnda kriz ba gstermeden nce varil bana 1,80
Amerikan Dolar iken 1974 Ocak aynda 11.65 Dolar, gnmzde ise 80 Dolar
civarndadr (Url-1). Rezervleri elinde bulunduran lkeler kaynaklar ve fiyatlar
kontrol etmektedir, sonu olarak konvansiyonel enerji kaynaklarnda arz gvenlii
sorunu vardr. Ayn zamanda konvansiyonel enerji kaynaklarnn kullanm
ekosisteme ciddi biimde zarar vermektedir. CO2 salnmlar ile birlikte hava
kirliliine yol amakta, beraberinde kresel iklim deiikliini getirmektedir.
Tm bu nedenler alternatif ve temiz enerji kaynaklarna olan ihtiyac dourmutur.
zellikle 1970 krizinden sonra yenilenebilir enerji kaynaklarna olan aratrma
younlatrlmtr. Konvansiyonel enerji kaynaklarnn aksine, yenilenebilir enerji
kaynaklar evre ile dost, dk iletim maliyetli ve en nemlisi cretsiz yakta
sahiptirler.
Yenilenebilir enerji kaynaklar arasnda lokomotif olan kaynak rzgar enerjisidir.

Rzgar enerjisi yeni bir enerji kayna deildir; insanlar, medeniyetin balangcndan
beri rzgar enerjisinden faydalanmlardr. Bu ilk nce yelkenli gemilerle ulamda,
daha sonra yel deirmenleri ile tarm ve sulamada gereklemitir. Rzgar enerjisini
kullanarak elektrik enerjisi retimi ise 90l yllardan itibaren byk bir hzla
artmtr. Haziran 2011 itibariyle rzgar enerjisinin kurulu kapasitesi 215 Gigawatt
gemi bulunmaktadr ve rzgar enerjisi dnyann elektrik enerjisi ihtiyacnn
yaklak %3n karlamaktadr (WWEA, 2011). Rzgar enerjisi en hzl byyen
enerji kaynadr ve dnyada son 12 ylda yllk %20-%40 byme hz gstermitir.
u anda en ekonomik enerji retim seeneklerinden biridir ve birok uluslararas
alma rzgar enerjisinin en popler enerji trendi olduunu gstermektedir. An
itibari ile 86 lke rzgar enerjisini elektrik retiminde kullanmaktadr. Rzgar
sanayinin olduu lkelerde 670,000'den fazla insan bu sektrde istihdam
edilmektedir (WWEA, 2011).
Rzgar enerjisinin hzla gelimekte ve artmakta olan bir kolu da Ak Deniz
(Offshore) rzgar enerjisidir. Denizdeki dzenli ve yksek hzdaki rzgarlar
sayesinde daha fazla enerji retim kapasitesine sahip olan Ak Deniz rzgar
trbinleri ayn zamanda lojistik olarak da daha avantajldr. lk Ak Deniz rzgar
tarlas 1991 de denenmitir ve 2000li yllar Ak Deniz rzgar enerjisinde patlama
yaanmtr. Gnmzde yaklak 3,5 Gigawatt Ak Deniz rzgar enerjisi kurulu
gc bulunmaktadr, yaklak 4 Gigawatt kurulum aamasndadr ve 19 Gigawatt
onaylanm proje bulunmaktadr (EWEA, 2011).
Trkiyede genel enerji durumu ise pek i ac gzkmemektedir. 2010 yl sonu
itibariyle, toplam elektrik retiminin %71,2si doalgaz ve kmrden, %24,5i
hidrolik kaynaklardan,
%2,5i sv yaktlardan, %1,35i rzgardan ve %0,47si
jeotermal ve biyogazdan salanmtr. Trkiyede 2009 ylnda enerji arznn

petrolde %98, doalgazda %91lik blm ithalat ile karlanmtr (EA, 2011).
Bu tablo enerji talebi bakmndan nemli bir yzde ile da baml olduumuzu
gstermektedir. Enerji politikalarnda ncelik arz gvenlii olmaldr ve bunu
salamann yollar kendi kaynaklarmza ynelmek ile enerji kaynaklarmz
eitlendirmektir. Yenilenebilir enerji kaynaklar ve rzgar enerjisi nemli bir
seenek oluturmaktadr. Trkiye'de ilk Rzgar Enerji Santrali zmir'de 1998 ylnda
retime gemitir. Bunu takiben yaplan dzenlemeler ile birlikte Trkiyede kurulu
2
g hzl bir ekilde artm, toplam rzgar enerjisi kurulu gc Mays 2011 sonu
itibariyle 1405 MWa ulamtr ve bu deerler ile dnyada 17. srada bulunmaktayz
(Altuntaolu, 2011; Url-2). Bunlarla birlikte gncel olarak 3910 MWlk rzgar
enerjisi lisans verilmitir ve 28530 MWlk proje deerlendirmededir.
Rzgar enerjisinin Dnyadaki ve Trkiyedeki bu olumlu tablosu gz nnde
bulundurulduunda,
rzgar
enerjisi
projelerinin
dier
enerji
kaynaklaryla
yarabilmesi iin iyi analiz ve fizibilite almalarna tabi tutulmas gerekmektedir.

Rzgar fosil yaktlar gibi emre amade deildir; rzgar esmediinden enerji retimi
yaplamaz. Dolaysyla rzgar trbini kurulacak blgenin ve projenin baarl bir
ekilde analiz edilmesi ve fizibilite almas yaplmas arttr.
Bu almada ncelikle rzgar enerjisi tantlm ve temel faktrler incelenmitir.
Dnyadaki ve Trkiyedeki durum ele alndktan sonra Ak Deniz rzgar enerjisi
detaylandrlmtr. Olas bir Ak Deniz rzgar enerjisi fizibilite almasnda ele
alnmas gereken konular ve izlenilecek admlar anlatlmtr. Son olarak iki adet
rnek alma yaplmtr. rnek alma sahas belirlenirken EAn hazrlad
Rzgar Enerjisi Potansiyel Atlas (REPA) gz nnde bulundurularak rzgar
potansiyeli yksek deniz st blgeler belirlenmi, bunlardan Gkeada ve
Bozcaadaya ait deniz sahalar seilmitir. Devlet Meteoroloji leri Genel
Mdrl (DM)nn Gkeada ve Bozcaadaya ait 10 yla ait saatlik rzgar
verileri analiz edilmi, adalara ait topografik haritalar bilgisayar zerinden hesaplama
yapmak zere saysallatrlmtr. Daha sonra tm veriler WaSP paket programnda
ilenmi ve bir rzgar atlas oluturulmutur. Oluturulan rzgar atlas zerinde
eitli senaryolara gre farkl derinlik kategorilerinde farkl glere ve markalara
sahip trbinler yerletirilmitir. WaSP aracyla toplam enerji elde edilmi,
sonrasnda kapsaml bir maliyet analizi ile fizibilite almas yaplarak blgede bir
Ak Deniz rzgar tarlasnn uygun olup olmadnn tespit edilmesi amalanmtr.
2. RZGAR VE ENERJ
2.1 Rzgar Oluumu ve eitleri
Rzgar basite, hareket halindeki hava olarak tanmlanabilir. Dnyamzdaki hayatn
ve tm enerji kaynaklarnn direkt veya dolayl olarak kayna olan gne, rzgarn
oluumunu da salamaktadr. Yerkrenin geometrik yapsndan ve yrngesel
hareketlerinden dolay gne her blgeyi ayn derecede stamamaktadr. Rzgarn
olumasn salayan en temel neden bu durum sonucunda ortaya kan basn ve
scaklk farkllklardr. Dnyadaki temel rzgar hareketini aklamak gerekirse;
ekvator ve evresindeki blgeler daha ok snrken, kutuplar daha az snmaktadr.
Ekvatordaki snan ve hafif hava atmosferin st katmanlarna ykselir, kutuplara
doru ilerler ve alalr. Dnyann kendi ekseni etrafndaki dnnden de etkilenen
hava, sonu olarak global bir sirklasyon oluturur (ekil 2.1).
ekil 2.1 : Basit rzgar evrimi.
Rzgarn hareket mekanizmasn drt ana faktr etkilemektedir: basn etkisi,

Coriolis etkisi, atalet etkisi ve srtnme etkisi.(Manwell ve di., 2002)
Basn Etkisi: Gnein dnyay e olarak stmamasndan kaynaklanr. Baz blgeler
dierlerine gre daha fazla sndndan basn fark oluur. Blgeler arasndaki
mesafe bana den bu basn farkna basn gradyan denir ve basn gradyan ne
kadar byk olursa rzgara etkiyen kuvvet o derece fazla olur; dolaysyla rzgar hz
doru orantl olarak ykselir (Johnson, 2001).
Coriolis Etkisi: Dnyann kendi ekseni etrafnda dnmesinden kaynaklanr.
Normalde dikey dz biz izgi takip edecek olan hava partikllerinin sapmasna neden
olan Coriolis kuvveti, ykselerek yaylan rzgr her iki yarmkrede 30 enlem
civarnda daha dk seviyelere doru ynlendirir. Etki kuzey yarm krede ve
gney yarm krede zt ynlere doru gerekleir (ekil 2.2).
ekil 2.2: Coriolis kuvvetinin global rzgarlara olan etkisi (Barutu, 2008).
Atalet Etkisi: Rzgarlarn byk apta dairesel hareketlerinden kaynaklanan bir
etkidir.
Srtnme Etkisi: Bu etki yeryznn hareket eden havaya kar gsterdii srtnme
direncinden domaktadr ve hava akn yavalatp ynn de etkileyebilmektedir.
Trblansl rzgar akna bu etki sebep olmaktadr. Yeryz zemininden ykseklik
arttka srtnme etkisi azalmaktadr ve bu etki atmosfer snr izgisi denilen snra
kadar ilemektedir (Manwell ve di., 2002).
Tm bu temel faktrlere ek olarak gndz- gece etkisi, nem oran, kara-deniz etkisi,
topografik etkiler de rzgarlar ekillendirmektedir. Sonu olarak temel faktrler
6
kresel rzgarlar, dier etkiler de yerel rzgarlar oluturmaktadr. Kresel rzgarlar

kutuplara doru esen kutup rzgrlar, 40 ve 60 enlemleri arasnda kuvvetli esen
bat rzgrlar ile kuzey yarmkrede kuzeydou ynnden, gney yarmkrede
gneydou ynnden devaml ve kuru esen alize rzgrlarn kapsamaktadr. Yerel
rzgarlar ise gnlk ve mevsimsel olabilmekte, musonlar, tropikal rzgarlar, fn
rzgarlar, bora ve kasrgalar, deniz ve kara meltemleri, da ve vadi rzgarlarn
kapsamaktadr (Manwell ve di., 2002).
2.2 Rzgar Enerjisi ve Tarihi
Rzgarlar gne enerjisinin dnyay stmas sonucu oluan, atmosferin potansiyel
enerjisinin basn kuvvetleri ile kinetik enerjiye dnmesidir. Bu kinetik enerji
mekanik enerjiye evrilerek binlerce yldr kullanlmaktadr. Elektrik enerjisi olarak
kullanlmas yine mekanik enerjiye evrilmesi zerinden gereklemektedir ve yakn
gemiten itibaren mevcuttur.
nsanlarn rzgar enerjisinden bilinen ilk yararlanma ekli deniz ulamnda
kullanlan yelkenli gemiler araclyla olmutur. Watt 18. Yzylda buhar
jeneratrn icat edene kadar gemiler iin tek g kayna rzgar olmutur. Rzgarn
bu alanda etkisi kmsenmeyecek kadar fazladr; lkeler rzgar kullanma becerisi
sayesinde donanmalaryla iktidar sahibi olmu, corafi keifler rzgar enerjisinden
g alan gemilerle gerekletirilmitir.
Karada rzgar enerjisinden faydalanma yel deirmenleriyle gereklemitir. Bilinen
en eski yel deirmenleri Babil imparatorluunda kullanlm olup, tahmini icatlar
M.. 17. Yzyla dayanmaktadr. Resmi tarihi kaytlardaki en eski yel deirmeni ise
M.S. 7. Yzylda Persler tarafndan kullanlmtr. Bu deirmen yatay eksenli olup
ilkel bir tasarma sahipti. Yatay eksenli yel deirmenlerinin icat edilip kullanlmas
ortaa Avrupasna denk gelmektedir. lk yatay eksenli yel deirmenleri de kaba bir
tasarma sahipti fakat deirmenler yaygnlatka tasarmlarda iyiletirilmelere
gidildi. imdi yel deirmeni denince akla gelen Hollanda tipi yel deirmenleri 16.
Yzylda yaygnlamtr. Zamanla ar rzgarlarda kolayca kapanabilen yayyelken tipi kanatlar ve rzgarn ynne gre otomatik sapma sistemi gelitirilmitir.
Yel deirmenleri tahl tmenin yansra su pompalamak iin de kullanlmtr.
Hollandada su altnda kalan topraklardaki suyu boaltmak, Amerikada krsal
yerleimde ime ve sulama suyu elde etmede hayati nem tamtr (Hau, 2006;
Johnson, 2001).
Rzgar enerjisinden elektrik reten ilk rzgar trbini 23m rotor apyla 1891de
Danimarkada Paul La Cour tarafndan yaplmtr (ekil 2.3). La Cour rzgar
trbinlerinin bugnk halini almasnda byk katlar salam bir bilim misyoneridir.
1910 itibari ile Danimarkada 5 ila 25 kW kapasitede birok trbin iletimdeydi.
1920de, rzgar trbinlerinin aerodinamik kapasiteleri zerinde almalar yrten
Albert Betz, hava akmnn sahip olduu enerjinin fiziksel olarak maksimum
%59,3nden yararlanlabileceini kantlad.
ekil 2.3: Poul La Courun 1981deki ilk elektrik reten rzgar trbini.
1925 civarnda iki ve kanatl rzgar trbinleri Amerikan pazarnda yerini almt.
Bunlar genellikle kk gte (maksimum 3kW) krsal kesimlerin elektrik ihtiyacn
karlamak iin bataryalar doldurmak amac ile kullanlmaktayd. kinci Dnya
Sava ncesinde Lykkegaard ve F.L. Smidth firmalar 30 ila 60 kW gcnde
trbinler retmekteydi. Savatan sonra Johannes Juul 200 kW gcnde Gedser
trbinini yapt. Bu trbin kanatlyd, aerodinamik stall kontrolne sahipti (kanat
alaryla hz kontrol) ve senkron motor yerine indksiyon motor kullanlmt. Bu
konseptler gnmzdeki modern trbin teknolojilerine altyap oluturmutur.
Amerikada ise 1930larn sonuna doru o zamana ve sonraki yllara gre en byk
8
rzgar trbini kurulmutu; iki kanatl, 53.3m rotor apnda, 1.25 MW gcnde
Smith-Putnam tarafndan kurulan trbin. Maalesef trbin ok byk ve o gnk
rzgar enerjisi mhendislii seviyesine gre erken bir tasarmd. 1945te bir kanat
sorunu kt ve proje iptal edildi. 20. Yzyln son eyreine kadar dnyada eitli
prototipler ve deneyler gerekletirilmitir. 1973teki petrol krizinden sonra rzgar
enerjisinde byk bir atlm yaanmtr. Petrol fiyatlarndaki byk art ve snrl
fosil yakt kaynaklarna ynelik kayg alternatif enerji kaynaklar arayna
dnmtr. Birok lke Ar-Ge ve retim iin hkmet destek programlar finanse
etmitir. Bu programlar eliinde kurulu gc yksek birok prototip denenmi fakat
bunlar ticari adan fizibl olamamtr. 1978de Amerikada trbinlerin ebekeye
balanmasna izin veren ve dk fiyatlandrmadan yararlanmay salayan bir
dzenleme hayata geirilmitir. Bu sayede artk birden fazla trbini bir rzgar tarlas
oluturacak ekilde ebekeye balamak ve ticari olarak getiri salamak mmkn
olmutur. 1980lerin ortasna gelindiinde dnyada binlerce ufak gte trbin kurulu
bulunmaktadr. 90l yllardan gnmze kadar olan srete mhendislik almalar
eliinde trbinlerin kapasitelerinde ve performanslarnda kayda deer gelimeler
gerekletirilmitir. Son 30 ylda trbinlerin gc 50 kWtan 5MWa kmtr. Artk
ak denize trbinler kurulmaktadr. Trbinlerin performans ve gvenilirliine
ynelik tasarm standartlar ve sertifikasyonlar ortaya kmtr. Rzgar enerjisinin
geliimini salayan ana etmen 70 ve 80lerde fosil yakt fiyatlar ve kaynak kaygs
iken gnmzde CO2 emisyonlar, evresel faktrler ve kresel snmadr. Artk
rzgar enerjisi daha gvenilirdir, enerji maliyeti konvansiyonel kaynaklarla
yarabilir dzeye gelmitir ve tevikler sayesinde gelimekte olan lkelerde de hzla
yaygnlamaktadr (Burton, 2001; Manwell vd.,2002; Hau,2006).
2.3 Dnyada ve Trkiyede Rzgar Enerjisi
2.3.1 Dnyada rzgar enerjisi
Fosil ve nkleer kaynaklarn giderek tkenmesi ve buna bal olarak petrol
fiyatlarnn art, kresel snmayla iklim deiiklii yaanmas sonucu zellikle son
40 yldr alternatif ve temiz enerji kaynaklarna olan ihtiya ok byk bir hzda art
gstermitir. Rzgar enerjisinin ekonomik, sosyal ve ekolojik olarak srdrlebilir
bir enerji kayna olmas ile bu ihtiyaca ynelik en ideal zm olduunu, son 20
yldr hzla artan kurulu kapasitesiyle kantlamaktadr.
2010 sonu yaplan analizlere gre dnyada kurulu tm rzgar trbinleri global
elektrik arzna potansiyel olarak 430 TWh katkda bulunmulardr, bu da tm
dnyann elektrik talebinin yaklak %2,5ine denk gelmektedir. Bu miktar dnyann
en byk altnc ekonomisi olan ve 60 milyondan fazla nfusu olan ngilterenin
elektrik ihtiyacndan fazlasn karlayabilmektedir. 2010 ylnda rzgar sektrnn
i hacmi 40 milyar Euronun zerinde olmutur. Be yl iinde istihdam durumu
neredeyse katna kmtr; 2005te 235.000 kii direkt ya da dolayl olarak rzgar
sektr ve yan kollarnda istihdam etmiken bu say 2010 da 670.000 olmutur.
ekil 2.4 incelendiinde, 2001 2011 yllar arasnda dnyadaki toplam rzgar
enerjisi kurulu gc grlebilmektedir. 2001 ylnda 24,3 GW olan toplam kurulu
g 2011 Haziran sonu ile neredeyse 10 katna ulamtr. 2011in ilk yarsnda
dnya apnda 18,4 GW yeni kapasite devreye girmi ve bu da toplamda 215 GW
Kurulu gce ulalmasn salamtr. 2011 sonunda toplam kurulu gcn 240 GW
gemesi beklenmektedir.
ekil 2.4 : 2011 Haziran sonu itibariyle dnyadaki toplam rzgar enerjisi kurulu
gc (WWEA, 2011).
Global kurulu gc ktalara gre dalm ekil 2.5te grlmektedir. Ktalararas
dalmda son drt yldr Avrupa ba ekmektedir fakat Asya ktasndaki ciddi art,
yakn gelecekte Avrupay geride brakabileceinin bir gstergesidir. Afrika ve dier
ktalarda rzgar enerjisi yeni yaygnlamaktadr ve toplam kurulu g az da olsa
dalm oran giderek artmaktadr.
10
Daha spesifik incelendiinde, Asyadaki artn lokomotifi indir, bu art

Hindistan, Kore ve Japonya desteklemektedir. Kuzey Amerikada ise ABD ve
Kanada Kurulu gte lider ve istikrarl lkelerdir. izelge 2.1de Haziran 2011 sonu
itibariyle kurulu kapasitesi en fazla olan 10 lkeyi gstermektedir.
ekil 2.5 : Ktalararas kapasite dalm (WWEA, 2011).

izelge 2.1 : Kurulu kapasitesi en fazla olan 10 lke (WWEA,2011).
Haziran
2011 2011
Toplam (MW)
(MW)
Yeni 2010
(MW)
Toplam
Sra
lke
in
52.800
8.000
44.733
ABD
42.432
2.252
40.180
Almanya
27.981
766
27.215
spanya
21.150
480
20.676
Hindistan
14.550
1.480
13.065
talya
6.200
460
5.797
Fransa
6.060
400
5.660
ngiltere
5.707
504
5.203
Kanada
4.611
603
4.008
10
Portekiz
3.960
260
3.702
29.500
3.200
26.441
215.000
18.405
196.682
Dier
Toplam
11
izelge 2.1deki durum, ktalararas dalmdaki deiiklii destekler durumdadr.

Kurulu kapasite asndan lider durumdaki inin toplam kurulu gc Haziran 2011
itibariyle 52 GW gemi bulunmaktadr. kinci konumdaki ABDdeki toplam
kurulu g ise 42,4 GWtr. Fakat kurulu kapasiteden elde edilen elektrik lkenin
toplam elektrik retimine oranlandnda durum deimektedir; inde rzgar
enerjisi toplam elektrik retiminin %1,2sini karlamaktadr. Ayn durum ABDde
%2 civarna ulamtr. Baz lkelerde ve blgelerde ise rzgar en byk elektrik
kaynaklarndan biri halindedir. Elektrik retiminde rzgar enerjisi kullanm oran
asndan lider lke Danimarkadr. Bu adan Danimarkann ve dier lider lkelerin
rzgar enerjisi kullanm oranlar; Danimarka: 21 %, Portekiz: 18 %, spanya: 16 %,
Almanya: 9 % eklindedir. Benzer ekilde toplam kurulu kapasitenin toplam nfusa
oran ekil 2.6da ve kurulu kapasitenin yzlmne oran ekil 2.7de
grlmektedir. Toplam kurulu kapasiteleri en yksek olan lkeler kii bana
kapasitede ve yzlm bana kapasitede daha geride bulunmaktadrlar. Bu
alardaki lider lkeler rzgar enerjisini lke politikalarnda ve toplumsal
bilinlerinde daha st seviyede tutan, rzgar enerjisi sektrne yn veren lkelerdir
(WWEA, 2011; GWEC, 2011).
ekil 2.6 : Kii bana den kurulu g deerleri asndan lider 20 lke
(WWEA,2011).
12
ekil 2.7 : Kilometrekare bana den kurulu g deerleri asndan lider 20 lke
(WWEA, 2011).
Bu oranlarda Danimarkal, Alman ve spanyol trbin reticilerinin byk katks
vardr. Bu reticiler hem ulusal hem de uluslararas piyasada lider tedariki
konumundadrlar. in, Hindistan, Kore ve Japonyadaki rakip reticiler de son
yllarda ataktadrlar.
Dnya
genelinde
toplam
83
lke
rzgar
enerjisini
elektrik
retiminde
kullanmaktadr. Bu lkelerden ne kanlarn 2009-2010 yllarna ait kurulu

kapasiteleri ve ait olduu ktalarn toplam kapasiteleri izelge 2.2, izelge 2.3 ve
izelge 2.4te incelenebilir.
izelge 2.2 : 2010 sonu Afrika ve Ortadou baznda kurulu kapasiteler
(GWEC,2011).
lke
AFRKA ve
2009 Sonu 2010 Yeni 2010 Sonu
Msr
430
120
550
253
33
286
Tunus
54
60
114
ran
92
92
Dier
37
37
866
213
1,079
ORTA DOU Fas
Toplam
13
izelge 2.3 : 2010 sonu Asya ve Avrupa baznda kurulu kapasiteler (GWEC,2011).
lke
ASYA
in
25,805
18,928
44,733
Hindistan
10,926
2,139
13,065
Japonya
2,085
221
2,304
Tayvan
436
83
519
Gney Kore
348
31
379
33
33
48
54
39,639
21,45
61,087
25,777
1,493
27,214
spanya
19,16
1,516
20,676
talya
4,849
948
5,797
Fransa
4,574
1,086
5,66
ngiltere
4,245
962
5,204
Danimarka
3,465
327
3,752
Portekiz
3,535
363
3,898
Hollanda
2,215
32
2,237
sve
1,56
604
2,163
rlanda
1,31
118
1,428
Trkiye
801
528
1,329
1,087
123
1,208
Polonya
725
382
1,107
Avusturya
995
16
1,011
Belika
563
350
911
Dier
1,61
1,07
2,684
76,471
9,918
86,279
Filipinler
Dier
Toplam
AVRUPA Almanya
Yunanistan
Toplam
14
izelge 2.4 : 2010 sonu Dnyann geri kalan ve Dnya toplam baznda kurulu
kapasiteler (GWEC,2011).
lke
LATIN AMERKA
Brezilya
606
326
931
ve KARAYPLER
Meksika
202
316
519
ili
168
172
Kosta Rika
123
123
Karayipler
91
99
Arjantin
34
27
60
Dier
83
23
106
1,306
703
2,008
35,086
5,115
40,18
Kanada
3,319
690
4,009
Toplam
38,405
5,805
44,189
1,712
167
1,88
Yeni Zelanda
497
506
Pasifik Adalar
12
12
2,221
176
2,397
158,908
38,265
197,039
Toplam
KUZEY AMERKA ABD
PASFK
Avustralya
Toplam
Tm Dnya
Rzgar enerji sektr gelitike eitli yeni trendler de tremektedir. Bunlardan birisi
eski trbinlerin revize edilerek glerinin arttrlmasdr. Bu trend Almanyada
balamtr ve 2010da topla 183 MW kurulu gcnde makine eskileriyle
deitirilmitir. Bu trendin yakn gelecekte bymesi ngrlmektedir. Dier bir
trend ise halka ait rzgar tarlalarn anavatan olan Danimarkada balamtr ve
halkn rzgar trbini sahibi olmas konusunda yeni tevikler yrrle girmitir
(WWEA, 2011).
Japonyadaki nkleer felaket ve Meksika Krfezindeki petrol kaa rzgar
enerjisine olan olumlu bak asn hakl olarak pekitirmitir. Gn getike daha
15
fazla hkmet rzgar enerjisinin daha fazla kullanm iin destek vermektedir. Fakat
halen gelimekte olan birok lkede byk bir ynetmelik a bulunmaktadr,
piyasa altyapsnda yeterli stabilite ve gvenilirlik bulunmamaktr ve finansal
kaynaklar asndan sknt vardr. Bu lkelerden biri de Trkiyedir.
2.3.2 Trkiyede rzgar enerjisi
Trkiyede genel enerji durumu incelendiinde; 2010 yl sonu itibariyle, toplamda
210.181 GWh elektrik retilmitir. Bu retiminin %71,2si doalgaz ve kmrden,
%24,5i hidrolik kaynaklardan, %2,5i sv yaktlardan, %1,35i rzgardan ve
%0,47si jeotermal ve biyogazdan salanmtr. Trkiyede 2009 ylnda enerji
arznn petrolde %98lik, doalgazda %91lik blm ithalat ile karlanmtr
(EA, 2011). Bu tablo enerji talebi bakmndan nemli bir yzde ile da baml
olduumuzu gstermektedir. Her yl byyen bir ekonomiye sahip olan Trkiye
enerjiye a bir lke durumdadr. Enerji politikalarnda ncelik arz gvenlii olmaldr
ve bunu salamann yollar kendi kaynaklarmza ynelmek ile enerji kaynaklarmz
eitlendirmektir. Blm 2.1 ve Blm 2.3.1de de belirtildii zere rzgar enerjisi
bu ihtiyalar karlama asndan lider yenilenebilir enerji kaynaklarndandr.
Trkiyede rzgar enerji potansiyeli ele alndnda, bu konuyla ilgili Elektrik leri
Ett daresi (EE), yer seviyesinden 50 metre ykseklikte ve 7.5 m/s zeri rzgar
hzlarna sahip alanlarda kilometrekare bana 5 MW gcnde rzgar santrali
kurulabilecei kabul edilerek, Trkiye rzgar enerjisi potansiyelinin 48.000 MW
olduunu bildirilmitir. EE, meteorolojik verilerin, kresel atmosferik sirklasyon
modeli, orta-lekli saysal hava analiz modeli ve mikro- lekli rzgar ak modeli
ile analizini yaparak 200m x 200m znrlnde olan REPA 2006 ylnda
retmitir. Benzer bir alma da DM tarafndan 2002 ylnda DM istasyon verileri
kullanlarak yaplmtr. Bu haritalarn amac potansiyeli yksek blgeler hakknda
bilgilendirme salamak, olas bir yatrm iin fizibilite almasnda ilk izlenimi
oluturmaktr. ekil 2.8deki 50m ykseklik iin retilmi REPAy incelendiinde
Egenin ky kesimi, Marmara Denizi evresi ve Akdenizin gney ve dou kesimleri
yksek potansiyele sahip olduu grlmektedir (Malko, 2008; Url-5).
16
ekil 2.8 : 50 m ykseklik iin REPA (Malko, 2008).

Trkiye'de ilk rzgar enerji santrali zmir'de 1998 ylnda retime gemitir. 2001
ylnda karlan elektrik piyasas kanundan nce kurulmu olan rzgar enerjisi
santralleri otoprodktr ya da yap ilet devret sistemine gre alan tesislerdir. ekil
2.9daki grafik incelendiinde 2007 ylna kadar kurulu kapasitede kayda deer bir
deime yaanmamtr. 2007 ve sonrasnda ise hzla artan bir profil gze
arpmaktadr. Bunun nedeni yaplan elektrik piyasas ynetmelik dzenlemeleri
sonucu rzgar enerji santrali (RES) yapmak isteyen yatrmclarn Enerji Piyasas
Dzenleme Kurumundan (EPDK) lisans alma gereklilii ve buna bal olarak 2007
ylnda EPDKnn ilk ve tek kez lisans alm iin bavurular kabul etmesidir.
Toplamda 751 rzgar projesinden oluan 78.180 MW'lk lisans bavurusu
yaplmtr. Bavurular onaylanp projeler hayata getike toplam rzgar enerjisi
kurulu gc giderek artm ve 2011 son eyrei itibariyle 1478 MWa ulamtr. Bu
deerler ile Trkiye dnyada kurulu kapasite asndan 17. srada bulunmaktadr
(Altuntaolu, 2011; Url-2).
17
ekil 2.9 : Trkiye Toplam RES Kurulu Gc (Altuntaolu, 2011).

2011 son eyrei itibariyle toplamda 4465 MWlk RES lisans verilmitir fakat
iletmede olan toplam kurulu g 1478 MWtr. Bu farkn eitli nedenleri vardr;
temel nedenleri lisans almadan inaata balamaya kadar olan srete brokratik
ilemlerin uzunluu ve kurumlar arasndaki koordinasyon eksiklii, projelerde yeterli
gvenilir rzgr verilerinin bulunmamas, yaanan ekonomik kriz, kredi temininde
yaanan skntlar vb.dir. letme halindeki RESler izelge 2.5te kurulu g
asndan bykten ke ekilde incelenebilmektedir (Url-6).
Halen toplam kurulu gc 28530 MW olan 619 projenin EPDK ve dier ilgili
kurumlar tarafndan inceleme ve deerlendirmesi srmektedir. Bu projelerin hayata
gemesi iin lisans sahibi olunmas bir yana, RESlerin lkemizde salkl bir ekilde
oalmas iin altyap, tevik ve ynetmelik olarak ok yol katetmemiz
gerekmektedir. REPA incelendiinde RES kurmak iin elverili blgeler ounlukla
tketimin dk olduu ky alanlardr ve bu alanlarn ebeke kapasiteleri dktr.
Dolaysyla bu alanlarda ebekeye kapasitesi yksek bir RES kurulmas ancak
elektriksel altyapnn glendirilmesi ya da altyaps uygun bir noktaya kadar kablo
hatt denmesi ile gerekleebilmektedir. Ayrca RESin balanaca noktada
sistemin ksa devre gcnn en fazla yzde 5'ine kadar kurulu kapasiteye izin
verilmektedir ve bu kapasite Trkiye toplamnda 8449 MWtr. Mevzuatta yaplan
bir gncelleme ile ayn blge ve/veya ayn trafo merkezi iin yaplan birden fazla
18
bavuru olmas durumunda Trkiye Elektrik retim A.. (TEA), Rzgr

Enerjisine Dayal retim Tesisi Kurmak zere Yaplan Lisans Bavurularna likin
Yarma Ynetmeliince, belirli bir sre boyunca retilecek kWh bana denecek
en yksek katk payn sunan bavurunun kazanaca bir yarma yapmaktadr (Url7).
izelge 2.5 : Trkiyede iletmedeki RESler ve kurulu gleri (Url-6).
NO TESS ADI
G (MW)
NO
TESS ADI
G (MW)
SOMA / SOMA RES
140,80
22
KUYUCAK RES
25,60
OSMANYE RES
135,00
23
KEMERBURGAZ RES
24,00
AMLI RES
114,00
24
BANDIRMA - 3 RES
24,00
BLGN / SOMA RES
90,00
25
TURGUTTEPE RES
24,00
ALAA RES
90,00
26
MAZI-3 RES
22,50
SEBENOBA RES
60,00
27
SARES RES
22,50
ATALCA RES
60,00
28
AMSEK RES
20,80
SUSURLUK RES
45,00
29
KELTEPE RES
18,90
BANDIRMA RES
45,00
30
ENBK RES
15,30
10
YUNTDA RES
42,50
31
BOREAS - 1 ENEZ RES
15,00
11
MANASTIR RES
42,40
32
KORES KOCADA RES
15,00
12
ZYARET RES
35,00
33
DZOVA RES
15,00
13
MERSN RES
34,00
34
AYYILDIZ RES
15,00
14
AKBK RES
31,50
35
BURGAZ RES
14,90
15
SAYALAR RES
30,60
36
KARAKURT RES
10,80
16
NTEPE RES
30,40
37
BORES - YD
10,20
17
YAPISAN
RES
30,00
38
ARES - YD
7,20
18
BELEN RES
30,00
39
EME RES
1,50
19
ANAKKALE RES
30,00
40
HADIMKY RES
1,20
20
SARIKAYA RES
28,80
41
TEPE RES
0,85
21
DATA RES
28,80
TOPLAM
1478,05
BANDIRMA
19
Yerli retim olarak eitli marka trbinlerin kuleleri ve kanatlar yabanc firmalarla
ortak giriim yaplarak yurt ii piyasada retilmektedir fakat daha ileri yerli rzgr
endstrisi geliimine ynelik yeterli politika bulunmamaktadr. 2011 yl banda
yaplan ynetmelik deiiklii ile yerli retimin desteklenmesine ilikin ek alm
garantisi umut vaat etmektedir Ayrca Milli Rzgr Enerji Sistemleri Gelitirilmesi
ve Prototip Trbin retimi (MLRES) konusunda almalar balamtr. Yerli
retimin gelecei konusunda bir dier belirsizlik gelecekte rzgr bavurularnn
alnp alnmayaca ya da ne zaman alnacadr nk 1 Kasm 2007 tarihinde bir
gnde alnan bavurulardan beri rzgr bavurusu alnmamtr.
2.4 Rzgar Trbini ve Bileenleri
Rzgar trbini rzgardaki gc elektrie dntren bir makinedir. Buna rzgarn
gcn mekanik gce dntren yel deirmenlerinin deimi hali de denilebilir.
Elektrik jeneratrleri olarak rzgar trbinleri elektrik ebekesine balanrlar. Bu
ebekeler bataryay arj eden bir devre, yerleim alan lekli bir g sistemi, izole
bir ebeke ya da genel elektrik ebekesi olabilir.
Rzgar trbinlerinde enerji dnm temel aerodinamik kuvvetin kanatlar
araclyla dnen bir afta tork uygulamasyla nce mekanik enerjiye sonra da
jeneratr vastasyla elektrie evrilmesi eklinde gerekleir.
Gnmzde en yaygn rzgar trbini tasarm yatay eksenli rzgar trbinidir; bu
dnme ekseninin yere paralel olmas anlamna gelmektedir. Yatay eksenli trbinler
kendi iinde rotor yn (rzgar alt ve rzgara st), rotor kontrol (pitch ve stall
kontrol), kanat says (genellikle ya da iki) ve rzgara gre nasl yn
deitirdiine (serbest sapma veya aktif sapma) gre snflandrlr (Bianchi ve di.,
2007; Hau, 2006).
20
ekil 2.10: Modern bir trbinin bileenleri (Url-4).

Yatay eksenli rzgar st bir rzgar trbininin temel yaps hari paralar ekil
2.10da grlebilmektedir. Buradaki paralar numaralar ile birlikte; 1.Rotor bal,
2. Rotor bal destei, 3. Kanat, 4. Kanat rulman, 5. Rotor gbei, 6. Ana aft
yata, 7. Ana aft, 8. Dili kutusu, 9. Servis vinci, 10. Fren diski, 11. Balant, 12.
Jeneratr, 13. Rota dilisi, 14. Kule, 15. Rota halkas, 16. Ya filtresi, 17. Jeneratr
fan, 18. Kanopi (Nacelle)dir (Url-4). Tipik bir yatay eksenli trbinin ana bileenleri
aada incelenmitir;
Rotor: Rotor gvdesi (hub) ve kanatlardan olumaktadr. Bunlar hem performans
hem de maliyet asndan en nemli paralardr. Gnmzdeki trbinlerin ou
rzgar st ve kanatldr. ki kanatl ve rzgar alt modeller ise daha seyrek olarak
kullanlmaktadr. Gemite tek kanatl tasarmlar olduysa da gnmzde
retilmemektedir. Gelien teknoloji ile birlikte trbinlerin kurulu gc artmaktadr,
bu temel olarak kanat boyu ile salanmaktadr. Elbette kanatlar bydke arlk
sorunu olumaktadr. Kanatlar genellikle kompozit malzemeden retilmektedir;
bunlar fiberglas ile kuvvetlendirilmi plastikler, ahap/epoksi laminatlar ya da karbon
fiber/epoksi kompozisyonlar olabilmektedir (Johnson, 2001; Burton, 2001).
Modern trbinler, ar yksek rzgar hzlarnda zarar grmemek iin stall veya pitch
kontrol mekanizmalaryla retilmektedir. Stall kontrol, kanat tasarmnn belirli bir
rzgar hzndan sonra kaldrma etkisini karlayacak bir basma etkisi yaratacak
ekilde yaplmasn kapsar. Pitch kontrol ise trbin zerinde bulunan anemometre
21
araclyla llen rzgar hznda belirli bir eiin geilmesi durumunda devreye
girer ve rotor gvdesinde, kanatlarn balant noktalarnda bulunan elektromekanik
sistemle kanadn as deitirilir (Bianchi ve di., 2007).
Aktarma Aksamlar: Nacelle kutusunun iindeki hareketli paralar kapsar. Bunlar
temel olarak rotor tarafndaki dk hz mili, dili kutusu ve jeneratr tarafndaki
yksek hz milinden oluur. Ek olarak rulmanlar ve yataklama, kaplinler, fren sistemi
ve jeneratrn hareketli paralar da dahildir. Dili kutusunun amac rotorun dnme
hzn dk devirden (18-50rpm civar) jeneratre uygun devire (ortalama 1500rpm)
ykseltmektir. Dorudan tahrikli trbinlerde dili kutusu bulunmamaktadr (Hau,
2006; Burton, 2001).
Jeneratr: Rzgar trbinlerinde senkron, asenkron ve doru akm jeneratrleri
kullanlr. Asenkron jeneratrler rzgar trbinlerinde en ok kullanlan bir jeneratr
tipidir. Avantajlar arasnda basit mekanik yap, byk boyutlarda retilebilme,
ebekeyle senkronize edilebilmeleri, retim ve bakm maliyetinin dk olmas ve
dayankl olmalar bulunmaktadr. Rzgar hznn ani deiimlerinde meydana gelen
tork titreimlerini ok baarl bir ekilde azaltabilmektedir. Senkron jeneratrler ise
daha etkili olduklar iin tercih edilebilmektedirler. ebekeye direkt balanabildikleri
gibi bir inverter araclyla da balanabilirler. Fakat ebekeyle senkronize
olabilmeleri iin ek ekipman gerekmektedir. Doru akm jeneratrleri ise ebekeden
bamsz olarak kurulan kk gteki rzgar trbinlerinde kullanlmaktadr. Hz
kontrolleri kolay olmasna ramen bakm gerektirirler ve gvenilirlikleri dktr
(Bianchi ve di., 2007; Hansen, 2001).
Nacelle ve Rota (Yaw) Sistemi: Bu kategori trbin gvdesi, mekanik ekipman yata
ve sapma ynlendirme sistemini ierir. Mekanik ekipman yata nacellein iindeki
aktarma aksamlar ve dier ekipmanlarn dzgn yerleimini salar. Nacelle kutusu
ise tm ekipmanlar d etkilerden korur. Rota mekanizmas ise rotoru rzgarn esme
ynne ayarlanm olarak tutmaya yarar. ki tip rota mekanizmas vardr; rzgar alt
trbinlerde kullanlan serbest rota sistemi ve rzgar st trbinlerde kullanlan aktif
rota sistemi. Aktif rota sistemleri sensor-motor-dili ekipmanlar kullanarak otomatik
olarak ilerken, serbest rota sistemi rzgar alt trbinlerin aerodinamik zelliinden
yararlanarak kendiliinden almaktadr (Bianchi ve di., 2007).
22
Kule ve Temel: Bu kategorideki ekipmanlar trbin dahilinde hem statik hem dinamik
en fazla yke maruz kalanlardr. Kule nacelle kutusunun iindeki tm ekipmanlara
ve rzgar kuvvetine, temel de kule dahil tm ekipmanlarn ykne dayanmaldr.
Kulelerin ykseklii kanat boyunun yaklak 2-3 katna denk gelmektedir. elik,
beton, kafes ve teller ile desteklenmi olmak zere birok kule tipi mevcuttur. En ok
kullanlan tip elik kulelerdir; bunlar 2-4 segmentten oluur ve belirli bir ayla
daralarak ykselir. Temellerde ise genellikle beton dolgu kullanlr. Topran
yumuak
olduu
durumlarda ise
derine kazklarla akl
plaka
temeller
kullanlabilmektedir (Johnson, 2001; Hau, 2006).

2.5 Rzgar Enerjisi Belirlenmesinde Temel Denklemler
Rzgardan enerji elde etmek temel olarak hareket halindeki havann kinetik
enerjisini mekanik enerjiye dntrerek gerekleir. m ktlesine ve v hzna
sahip olan hareket halindeki havann kinetik enerjisi aadaki formldeki gibi
hesaplanr:
1
Ek= 2 mv2
(2.1)
V = vA
(2.2)
m = vA
(2.3)
Havann v hzyla belirli bir A kesit alanndan geerken oluturduu hacimsel

debi "V ";
olarak gsterilir. Havann younluu hacimsel debi ile birlikte ktlesel debiyi
oluturur;
Bu denklemde ktlesel debi "m , birim zamanda bir noktadan/alandan geen ktleyi
ifade eder. Birim zaman bana den enerji gce (P) eittir, dolaysyla (2.1)
denklemindeki ktle, ktlesel debi (2.3) ile yer deitirildiinde srasyla
1
P= 2 (Av)v2
1
g forml elde edilir.
P= 2 Av3
23
(2.4a)
(2.4b)
Mekanik enerji rzgar akmndaki kinetik enerji kullanlarak elde edilir, yani ktlesel
debi deimez olduundan, akn hz kanatlar tarafndan taranan kesiti geince
azalmaldr. Sabit ktlesel debi ve azalm hz kesit alannn artmas anlamna
gelmektedir. Dolaysyla kanatlarn sprd kesitin nndeki ve arkasndaki
koullar gz nnde bulundurmak arttr (Mukund, 1999) (ekil 2.11).
ekil 2.11: Rzgar trbinin enerji karmna ait ak borusu.

Burada v1, rotor kesitine henz ulamam, etkilenmemi serbest akm hzyken, v2;
rotorun arkasnda kalan hzdr. Trbinin hava akmndan mekanik enerji karm
hava akmnn rotordan nceki ve sonraki hali arasndaki g farkna denk
gelmektedir:
1
P= 2 A1v13 -
1
2
A2v23 = 2 (A1v13- A2v23)
(2.5)
Ktlesel debinin sabitlenmesi aadaki denkleme baldr:

A1v1 = A2v2
(2.6)
Dolaysyla,
1
veya
P= 2 A1 v1 (v12-v22)
1
P= 2 (v12-v22)
24
(2.7a)
(2.7b)
Bu denklem gz nnde bulundurulduunda, teorik olarak maksimum g v2 sfr

deerinde olduunda elde edilecektir. Fakat, fiziksel olarak bu sonu mantksal
deildir; k akm hz v2 sfrsa rotordan nceki giri akm hz da sfr olmaldr,
bu da rotordan daha fazla bir akm gemeyeceini ima eder. Fiziksel olarak mantkl
bir sonu, belirli bir v2/v1 orannda maksimum gce ulalmasdr. Bu da rotorun
mekanik gcn ifade eden baka bir eitlik gerektirir. Momentumun korunumu
kanunu kullanldnda havann rotora etki ettii kuvveti aadaki ekilde ifade
edilebilir:
F=m (v1-v2)
(2.8)
Etki-tepki prensibine gre bu itme kuvveti, rotorun hava akmna yapt e bir
kuvvetle dengelenmelidir. tme kuvveti, rotorun akm dzlemindeki hava ktlesini v
hzyla iter. Bunun iin gerekli g:
P=Fv=m (v1-v2) v
(2.9)
Bylece, hava akmndan elde edilen mekanik enerji, bir yandan rotordan nce ve
sonraki g farkyla, dier yandan itme kuvveti ve akm hzyla bulunabilir. Bu iki
denklem v iin birbirine eitlendiinde:
1
2
m (v21-v22) =m (v1-v2) v
1
v= 2 (v1-v2)
(2.10a)
(2.10b)
Dolaysyla rotordan geen akm hz v1 ve v2 nin aritmetik ortalamasna eittir:
v=
v+v2
2
Ktlesel debi bylece;

1
halini alr.
m = Av= 2 A (v1+v2)
(2.10c)
(2.11)
Rotordan elde edilen mekanik g aadaki ekilde ifade edilebilir:

1
P= 4 A(v1+v2) (v12-v22)
25
(2.12)
Bu g eldesine bir referans oluturmak iin, ayn kesit alanndan geen mekanik g
elde edilmemi serbest hava akmnn gcyle karlatrlr:
1
P0= 2 Av13
(2.13)
Rotorun elde ettii mekanik g ve rotorun nndeki serbest hava akmna ait gcn
oranna g katsays denir ve cp ile gsterilir:
cp =
P0
1
A(v1 +v2 ) (v21 v22 )
4
1
Av31
2
(2.14a)
Birka dzenleme sonunda, g katsays direkt olarak v2/v1 hz orannn bir

fonksiyonu olarak belirtilebilir:
P
v2 2
cp= P = [1 ] 1 +
0
v1
v2
v1
(2.14b)
G katsaysnn rotor ncesi ve sonras hz oranlaryla olan ilikisi grafiksel olarak

analiz edildiinde g katsaysnn belirli bir hz orannda maksimum deere kt
kolayca grlebilir (Manwell vd.,2002) (ekil 2.12).
ekil 2.12: G katsays hzlar oran ilikisi grafii.

v2/v1 = 1/3 olduunda, maksimum ideal g katsays cp aadaki sonuca ular:
cp =
16
27
=0,593
26
(2.15)
Albert Betz bu nemli deeri ilk bulan kiidir ve bu yzdendir ki bu deer literatrde
Betz faktr olarak gemektedir.
deal g katsaysnn v2/v1 = 1/3te maksimuma ulatn bilerek, akm hz v:
2
v= 3 v1
(2.16a)
ve hava akmnn rotordan getikten sonraki dm hz v2 aadaki gibi

olmaktadr:
1
v2= 3 v1
(2.16b)
ekil 2.13 rotor ve evresindeki akmn durumunu daha detayl olarak

gstermektedir. Akm izgilerine ek olarak ilgili akm hzlarnn ve basn
yksekliinin deiimleri de grlebilmektedir. Rotora yaklarken hava yavalar,
rotordan getikten sonra ise daha dk bir hza iner. Ak izgileri akm tpnn
daha byk bir apa genilediini gsterir ki bu da hzn azalmas anlamna
gelmektedir. Trbine yaklarken basn ykseklii artar, aniden dk bir deere
atlama yapar, daha sonra trbinin arkasnda basn eitlenmesinden dolay ortam
(atmosfer) basncna geri dner. Akm hz da trbinden uzakta ilk deerine geri
dner ve ap artm akm izgileri yokolur (Bianchi ve di., 2007).
ekil 2.13: Rotor ve evresine ait akm koullar (Hau, 2006).

27
2.6 Rzgarn statiksel zellikleri ve Weibull Olaslk Dalm Fonksiyonu

Yllk ortalama rzgar hzlarnn yldan yla deimesi tahminlerini g klsa da, yl
iindeki rzgar hz deiimleri bir olaslk dalm fonksiyonu ile karakterize
edilebilir. Weibull olaslk dalm fonksiyonu saatlik ortalama rzgar hzlarnn
deiimini bulmakta birok tipik saha iin uygun bir fonksiyondur. Fonksiyon
aadaki gibidir:
v k
F(v) = exp( c )
(2.17)
Burada F(v) saatlik ortalama rzgar hznn v deerini getii zamann orann
gstermektedir. Fonksiyon iki parametre ile ekillenmektedir; lek parametresi c
ve ekil parametresi k. k, ortalamann deikenliine, c ise yllk ortalama rzgar
hzna baldr;
gama
fonksiyonunu
v =c(1+1/k)
gstermektedir.
Bu
(2.18)
fonksiyon
olaslk
younluu
fonksiyonundan tretilebilir:
f(v)=
dF(v)
dv
v k1
=
c
exp( )
Ortalama rzgar hz aadaki denklemle elde edilir:
v = 0 vf(v)dv
(2.19)
(2.20)
Weibull olaslk younluk fonksiyonuna ait rnekler ekil 2.14te grlebilmektedir.

Deiik k deerlerine gre eri de deimektedir; k deeri arttka eri daha dik bir
tepe noktasna sahip olmaktadr, bu da daha dk rzgar hz deiimini
belirtmektedir (Manwell ve di., 2002; Mukund, 1999).
28
ekil 2.14: Weibull olaslk dalm fonksiyonu.

2.7 Rzgar Enerjisini Etkileyen Faktrler
Rzgardan elde edilen gc etkileyen ana faktrler g formlne dayanmaktadr.
1
2.4b formlnde belirtildii gibi (P= 2 Av3) retilen g, havann younluu,
rotorun tarad alan ve rzgarn hznn kpyle doru orantldr. Ayn zamanda
g retimini g katsays (cp) de etkilemektedir. Rzgar hz evresel faktrlere,
rotor tarama alan ve g katsays ise tasarmsal faktrlere gre deiiklik

gstermektedir. Bu faktrler aada incelenmitir:
Rzgar Rejimi: Rzgardan enerji retiminde retilen enerji rzgar hznn kpyle
doru orantl olduundan dikkat edilmesi gereken en nemli nokta rzgarn hz ve
deikenliidir. Rzgar hzndaki ufak bir art bile g formlne bal olarak
katlanarak retimde etkisini gsterir. Rzgar hem global iklimsel blgelere gre hem
de lokal corafyaya gre yksek derecede deikenlik gsterir. Bu deikenlik
enlemlere, kara ve deniz alanlarnn byklne, topografyaya ve bitki rtsne
baldr ve dakikaya, saate, gne, mevsime ve yla gre farkllk gsterir. Rzgar
gne ve mevsimlere gre ekillendiinden, rzgar rejimi genellikle yllk olarak
kendini tekrar eder. Dolaysyla bir rzgar trbininin ya da rzgar tarlasnn
29
ekonomik adan fizibl olup olmadn anlamak iin uzun sreli yllk ortalama
rzgar hz bilgileri bilinmelidir.
Lokal Corafya: Rzgar trbini kurulmas planlanan yerdeki rzgar profiline etki
eden en nemli faktr lokal corafyadr. Rzgar hz yerden ykseklik arttka, yer
yzeyinden kaynaklanan srtnme kuvvetinden kurtulur ve art gsterir. Rzgar
hznn ykseklikle olan bants aadaki gibidir:
h2 z0
v2= v1
h1
(2.21)
v2= h2 yksekliindeki hesaplanan rzgar hz

v1= h1 yksekliindeki referans rzgar hz
z0 = zemine ait przllk uzunluu
eitli zemin przllne ait rzgar hz ykseklik profilleri ekil 2.15te
grlebilmektedir. Burada nemli olan, przllk uzunluu byk olan blgelerde
rzgarn belirli bir hza ulamas ok daha yksekte olurken, przllk uzunluu
kk blgelerde rzgar hz daha dk yksekliklerde ayn deerlere ulamaktadr.
Rzgar trbini yerleimi yaplrken bu gz nnde bulundurulan en nemli
etkenlerdendir.
ekil 2.15 : Rzgar hznn ykseklik ile deiimi.

Dier topografik etkiler ise tnel etkisi ve tepe etkisidir. Tnel etkisine dalk
blgelerde ve derin vadilerde rastlanlr; iki tepe arasnda ya da vadinin iki yamacnn
30
arasnda skan rzgar, yksek basntan alak basnca doru hzlanarak ilerler. Bu
durumda scaklk farknn da etkisi vardr. Tepe etkisinde ise hava akm tepeyle
karlatnda skma gerekleir, tepenin stne ve ardna getiinde tekrar dk
basn alannda geniler. Basn yksekliinde d hz yksekliinde bir arta
sebebiyet verir ve dolaysyla rzgar hz artar. Her iki etkide de rzgar hzlar
artmaktadr; bu retilen enerjiyi arttrr fakat iki durumda da trblans olumaktadr.
Trblans trbin zerine ek ykler getirerek mrn ksaltmakta ve iletim srasnda
arzalara sebep olabilmektedir.
Rzgar profiline etki eden topografik etmenler dndaki lokal corafi temel etmenler
przllk ve engellerdir. Przllk bahsi geen blgedeki yer yzeyinin
przlln belirtir ve arazinin yaps (su yzeyi, dz toprak, kayalk, vb.), bitki
rts (allklar, yksek orman, vb.), yerleime gre farkl deerler ile gsterilir. Bu
deerler genellikle przllk uzunluu parametresiyle belirtilir:
1
z0 = 2(h S)/Ah
(2.21)
Burada, z0 przllk uzunluu parametresini, h przllk elemannn yksekliini,

S rzgara dik gelen yzey alann, Ah ise yatay izdm alann belirtir. (WaSP,
2010) Przllk, rzgar profilinin yatay bileeninin ekil 2.15teki gibi artan
ykseklikle olan bantsn etkileyecei gibi, trblans ve kesme kuvveti yaratarak
dikey rzgar profilini de etkiler. eitli przllk snflar ve bunlara ait przllk
uzunluklar izelge 2.4te verilmitir.
izelge 2.6 : Przllk snflar ve uzunluklar.
Przllk Snf
Przllk Deeri, z0 (m)
Snf 0 (su yzeyleri)
0,0002
Snf 1 (ok seyrek bitki rtsne sahip dz araziler)
0,03
Snf 2 (seyrek yerleim veya aaca sahip araziler)
0,1
Snf 3 (youn orman veya ehir yaplar)
0,4
Aalar, kaya formasyonlar ve binalar gibi engeller ise rzgar hzn azaltabilecei
gibi, ynnn deimesine ve trblansa da yol aabilmektedir. Przllk daha
31
geni bir alanda rzgar profilini etkilerken engeller daha limitli bir alanda etki
gsterirler.
Hava younluu: Rzgardan elde edilen g rotordan geen havann younluuyla
doru orantldr. Havann younluu ise gaz kanununa gre basn ile doru ve
scaklk ile ters bantldr. Basn ise rakm arttka azalmaktadr. Dolaysyla deniz
seviyesine yakn ve scakl dk blgelerde enerji retimi daha verimlidir.
Kule Ykseklii: nceki maddelerde de belirtildii zere yerden ykseklik arttka
rzgar hz belirli bir art gsterecektir. Artan rzgar hzndan yararlanmann en
temel yollarndan biri trbin kulelerinin yksekliidir. Yksek kulelerin bir dier
avantaj da evredeki przllk ve engellerin yarataca istenmeyen etkilerden
kanmaktr. Fakat artan ykseklik yannda artan maliyetleri de getirmektedir, bunun
iin enerji eldesiyle maliyet arasnda optimum bir iliki fizibilite almas ile
belirlenmelidir.
Kanat Boyu ve Says: Teorik olarak, rotor tarama alan arttnda, enerji retimi de
doru orantl olarak artacaktr, rotor tarama alan da kanat boyunun karesiyle
bantldr. Fakat kanat boyunun byk olmas her zaman pozitif bir getiri
salamamaktadr. Asl nemli olan rzgar rejimine gre teknik ve ekonomik adan
optimumu yakalamaktr. Kanatlar uygun rzgar hz ve trblansa gre
tasarlanmaldr.
Eski tip rotorlarda tork gerektiren su pompalama ilemi iin ok sayda kanat
kullanrken, elektrik retiminde rotor yksek hzlarda dnmelidir. Kanat saysnn
g katsaysyla ilikisi ekil 2.16da grlebilmektedir.
ekil 2.16 : Kanat says g katsays kanat ucu hz oran grafii.

32
ekilde kanat ucundaki teetsel hzn rzgar hzna orann gstermektedir. Yksek
kanat ucu hz oranna sahip rotorlarda belirli bir zaman aralnda daha fazla hava
kanatlarla temas ederek dnme katk salayacaktr. Yksek oran tercih sebebidir
nk rotor aftnn daha hzl dnmesini salayarak jeneratrn daha verimli
almasn salar. Grafik incelendiinde yksek kanat ucu hz oran ve byk g
katsays bileimini iki ve kanatl rotorlarn salad grlebilmektedir. Modern
trbinlerin rotorlarnda ounlukla kanat, bazen de iki kanat kullanlmaktadr.
Kanatlar kulenin hizasndan geerken trblans olumaktadr ve iki kanatl
trbinlerde bu yk dengeleyecek bir kanat kalrken kanatl trbinlerde kalan iki
kanat daha sorunsuz bir iletim sunmaktadr.
Trbin yerleimi: Blm 2.5te de belirtildii zere rotordan getikte sonra hava
akmnn basnc, hz ve tad enerji der. Ayn zamanda trblansl bir yapya
giren hava akm belirli bir yol kat ettikten sonra eski haline dner. Bu duruma iz
(wake) etkisi denir. Birden fazla trbinin bulunduu rzgar tarlalarnda arka sralarda
kalan trbinler iz etkisine maruz kaldnda hem retilecek enerji decek, hem de
trblanstan dolay ek ykler ve yorulma meydana gelecektir. Dolaysyla rzgar
tarlalarnda trbin yerleimi yaplrken iz etkisini minimize etmek iin trbinler aras
belirli bir mesafe braklmaldr. Bu mesafe zemine, hakim rzgar ynne, rzgar
hzna ve trbin kapasitesine gre deiir. Yaplan almalarda optimum mesafe
rzgara kar yanal dizilimde 2-5 rotor ap, dikey dizilimde 8-12 rotor ap olarak
saptanmtr (Hau, 2006; Mukund, 1999; Url-5; Ragheb, 2011).
33
34
3. AIK DENZ RZGAR ENERJS VE FZBLTE ADIMLARI

3.1 Ak Deniz Rzgar Enerjisi
Ak Deniz, kelime anlam olarak ak deniz, ky tesi manasna gelmektedir ve
rzgar enerjisi literatrnde karann 10km ve fazlas anda denizde olan rzgar
trbinleri iin kullanlr. Bir dier benzer terim olan near-shore ise kyya maksimum
3km uzaklkta kara zeri ve karaya maksimum 10km uzaklkta deniz zeri kurulum
iin kullanlr. Gnmzde en yaygn kullanlan rzgar trbinleri olan onshore
trbinler ise kyya minimum 3 km uzaklkta kara zeri kuruluma verilen addr. Fakat
literatrde byle gemesine ramen sektrde ounlukla yakn ky (near-shore)
terimi kullanlmayp, deniz ve dier su ktlelerinde kurulan tm trbinler Ak
Deniz, karada kurulan tm trbinler de onshore olarak snflandrlmaktadr.
Son on ylda, rzgar enerjisi sektr byk bir hzla gelierek elektrik retiminde
salam bir yer edindi. lerleyen teknoloji ve imkanlarla, ilk bata sadece deneysel
olan su yaplar zerindeki rzgar trbini konsepti gnmzde 3 GWn zerinde
kurulu kapasiteye ulamtr. ekil 3.1 de incelendiinde, 2000li yllardaki test
amal dk kurulum ve son yllardaki hzl art dikkat ekmektedir.
ekil 3.1 : 2000-2009 aras Yllk ve Toplam Ak Deniz Kurulu Kapasitesi (EWEA,
2010).
35
Ak Deniz rzgar trbinlerinin tercih edilmesinin ve hzla yaylmasnn birok

nedeni vardr fakat temel etken su ktleleri zerinde rzgardan elde edilecek
enerjinin ok daha fazla olmas ve bu potansiyelden yararlanlabilecek alanlarn
enerji ihtiyacn katlarnca karlayacak kadar geni olmasdr. Ak Deniz rzgar
enerjisini etkileyen birok faktr vardr; bunlar sahaya gre avantaj veya dezavantaj
salayabilmektedir ve tamam alt blmlerde detaylca ele alnmtr.
3.1.1 Ak deniz rzgar enerjisi temel faktrleri
3.1.1.1 Rzgar profili, enerji retimi ve kapasite faktr
Denizdeki rzgarlar karadakilere gre genellikle daha yksek hzl ve daha az
deikendir. Bunun sonucunda, trbinler zamann daha geni bir ksmnda
maksimum kapasitelerinde alrlar ve rzgar hznn az deiken yapda olmas
trbinin daha az yorulmasna ve elektrik ebekesine daha sabit bir g iletimine yol
aar. Rzgar hzndaki art Ak Deniz trbinlerinde elektrik retimde %150lik bir
arta ve rzgar tarlasnn kapasite faktrnde %25ten %40a bir ykselie yol aar
(Dhanju ve di., 2007).
3.1.1.2 Su derinlii, zemin yaps ve temeller
Gncel teknolojiler belirli bir derinlie kadar trbin kurulumuna izin vermektedir.
Derinlik arttka temel iin gerekli malzeme ve i gc de artacandan maliyet
ykselmektedir. Gnmzde 45 metreye kadar Ak Deniz trbin kurulumu
yaplmaktadr.
ekil 3.2 : Ak Deniz Trbin Temelleri (Malhotra, 2010).
36
Ak Deniz rzgar trbinlerini karaya kurulan (onshore) trbinlerden ayran en temel

bileenleri temel yaplardr. Onshore trbinlerde elik destekli beton dolgu inaat
temelleri kullanlrken Ak Deniz trbinlerde kullanlan temeller su derinlii ve
zemin yapsna gre farkllk gstermektedir. Ak Deniz rzgar trbinlerinde
kullanlan temel tipleri ekil 3.2de grlebilmektedir. Burada a)arlk, b)tek kazk,
c) ayak, d)jacket, e)yzer tip temeli gstermektedir (Markard ve di., 2009).
30 m ve daha s sularda iki tip temel yaygn olarak kullanlmaktadr. Bunlar arlk
temeli ve tek kazk (monopile) temelidir. Arlk temeli adndan da anlalaca
zere kendi arln kullanarak trbini sabitleyen temel tipidir. Derinlie, trbin
byklne ve ortam koullarndan kaynaklanan yklere gre arl 500 ila 1400
ton arasnda deimektedir ve betonarmeden yaplmaktadr. Arlk temelleri daha
ok s sularda ve dier temel tiplerini yerletirmek iin delme veya akma
yaplamayacak kaya tipi sert zeminlerde tercih edilmektedir. 15 m st derinliklerde
maliyetleri ar artmaktadr ve fizibl olamamaktadrlar (ODE, 2007; Malhotra,
2010).
Tek kazk temeli tm Ak Deniz kurulumlarda en yaygn olarak kullanlan temel
tipidir ve 3-6 m apnda, yaklak 150mm et kalnlnda tek bir borudan
olumaktadr. Deniz zeminine koullara gre 10 ila 30m zel ahmerdanlarla
aklmaktadr ya da nceden delinmi deliklere sabitlenmektedir. Tek kazk temeller
arlk olarak 175-1000 ton arasnda deimektedir. Bu kadar geni bir arala sahip
olmasnn nedeni en s sulardan 30m derinlie kadar hem yumuak hem de sert
toprak tiplerinde kullanlabiliyor olmasdr. (EON, 2010; Malhotra, 2010)
S sularda kullanma uygun bir dier temel tipi de vakumlu kesondur. Ak Deniz
rzgar trbinleri iin daha deneme aamasnda olan bu temel tipi, tek yz ak bir
elik kasaya benzemektedir. Ak u zemine denk gelecek ekilde batrlp
yerletirildikten sonra iindeki su boaltlr ve basn fark sayesinde emniyetli bir
ekilde sabitlenmi olur. indeki su boaltldka zemine daha ok gmleceinden
yumuak tip toprakta kullanlmas gerekmektedir. Avantajlar basit kurulum ve
skmdr (Malhotra, 2010; ODE, 2007).
Daha derin sularda kullanlan temeller jacket, ayak (tripod) ve deneysel
aamadaki yzer temel tipleridir. Jacket ve ayak esasen oklu tek kazk yapsnda
temellerdir ve tek kazn kullanlamad derinliklerde tercih edilmektedir. ayak
37
tasarmnda tek bir boru farkl boruya balanarak piramitsi bir yap
oluturmaktadr. Her ayak zemine aklmaktadr. Arl trbin ykne ve derinlie
gre 125-700 ton arasnda deimektedir.
Gncel olarak 45 metre derinliinde
kullanlmaktadr ve 60 metre derinlie kadar kullanlabilir olduu bilinmektedir.

Jacket temel tipi 40 metre zeri derinliklerde kullanlan, koullara gre 200 ila 500
ton arasnda arl olan bir temeldir. retimi dier temel tiplerine gre daha
komplekstir, birok elik boru birbirine kaynak yaplmaldr. Deniz zeminine drt
ayak temas etmektedir ve her ayak aklmaldr. Yzer temeller deneme
aamasndadr fakat gelecek iin mit vaat etmektedirler. Bu temeller Ak Deniz
petrol ve gaz platformlarnda kullanlmaktadr ve rzgar sektrnde de kendini
kantlarsa derinlik kstlamalar ortadan kalkacak, ok daha fazla enerji retimine
olanak salayacaktr. An itibariyle Norvein 12 km gneydousunda 220m su
derinliinde 2,3 MW gcnde Siemens trbini deneme amal Hywind projesinde
elektrik retimine devam etmektedir (EON, 2010; SWEP, 2009).
3.1.1.3 Kurulum, yerleim ve konum
Geni Kurulum Alan
Ak Deniz rzgar trbinlerinin kurulumu iin uygun ok geni alanlar mevcuttur.
Karadaki yollarn snrlamasnn aksine, nakliye ve kurulum denizde yapldndan
trbinler iin neredeyse boyut snrlamas yoktur. Ak Deniz petrol ve doal gaz
endstrisi iin gelitirilmi deniz vinleri karadakilere kyasla daha byk paralarn
tanarak daha byk trbinlerin kurulmasna izin vermektedir. Ayn zamanda byk
paralarn denizde nakliyesi ok daha kolaydr.
Yerleimi Etkileyen Faktrler
Her ne kadar Ak Deniz trbin yerleim alanlar ok geni de olsa, derinliin dnda
da baz faktrler kurulum yaplabilecek alanlar limitlemektedir. Bunlar; deniz
tatlar rotalar ve demirleme alanlar, askeri blgeler, canl yaam ve g blgeleri,
mayn, kimyasal atk ve kum karm gibi dier blgeler. Ayrca turistik blgeler ve
toplum tarafndan kurulum iin kar klan blgeler de saylabilmektedir.
Projelendirme yaplrken kurum yaplacak alanlar bu blgeleri kapsamayacak ekilde
dzenlenmelidir.
Genellikle bir tarladaki trbinler 500-1000 metre aralkla yerletirilir ve kanatlarn en
alak noktas su seviyesinden en az 20 metre yukarda olur. Dolaysyla deniz
38
tatlar bir rzgar tarlasndan sorun olmadan geebilir. Tek problem demirlemedir,
apalarn su alt kablolarna taklma veya kablo stndeki zemini deforme etme riski
bulunmaktadr (Cockerilla ve di., 2001; Dua ve di., 2007).
Kyya Uzaklk ve Konum
Kyya uzaklk kurulum, iletim ve bakm maliyetlerini arttrmaktadr. Kurulum
srasnda gemiler ky ve kurulum alan arasnda bir ok sefer yapmak zorundadrlar
ve kyya uzaklk artka gerekli sre ve dolaysyla maliyet de artar. Dahas, kyya
uzaklk denmesi gereken iletim hattn ve maliyetini de doru oranda
etkilemektedir. letim srasnda bakm ekibi temelleri ve trbinleri kontrol etmek
amacyla rzgar tarlasna dzenli ziyaretlerde bulunmaldr.
Onshore rzgar tarlalar genellikle enerji ihtiyacnn fazla olduu byk yerleim ve
sanayi merkezlerine yakn olmamaktadr. Bunda yerleim yaplarnn przllk
etkisi, trbin yerleimi iin gerekli bo alan ve yksek hzdaki rzgarlara krsal
kesimde daha sk rastlanmasnn etkisi vardr.
nsanlar binlerce yldr
medeniyetlerini su kaynaklarna gre ayarlam, besin temini, ulam ve nakliye iin

buralar tercih etmitir. Ak Deniz rzgar tarlalar da byk yerleim merkezilerine
yakn olarak kurulabilmektedir. Bu sayede maliyeti yksek iletim hatlar ve
kablolarn kullanm azalmaktadr (Gaudiosi, 1999).
Deniz Koullar, Kurulum ve Bakm
Ak Deniz rzgar trbinleri bata denizler olmak zer su ktlelerine kurulmaktadr.
Bu ortamlar hem suyun kendi yapsndan hem de su iinde znm maddelerden
(zellikle tuzdan) dolay ar derecede koroziftir. Dolaysyla Ak Deniz rzgar
trbinlerinin korozif ortama dayankl olacak ekilde tasarlanmas ve gerekli
nlemlerin alnmas gereklidir. Bu nedenle katodik koruma ve nem korumas iin
nacellee zel bir iklimlendirme sistemi konulmas arttr. Ayn zamanda temeller
dalga ve akntlara kar tasarlanmal ve souk iklimlerde buzlanma gz ard
edilmemelidir.
Ak Deniz ortam personelin kara ve trbinler aras gidip gelmesini gerektirir, bu da
ekipman, zaman ve artan riskle birlikte sigorta maliyetlerini arttrr. Ak Deniz da
almak bakm ve kurulum zamann etkileyen frtnalar da beraberinde getirir, bu
da sonu olarak yatrm ve iletim maliyetlerini arttrr. Orta boyutta dalgalar (2
metre zeri) kurulumu geciktirebilir ve bakm ekiplerinin trbinlere ulamn
39
aksatabilir. Btn bunlar trbinin emre amadeliini negatif olarak etkilemektedir.

Emre amadelikle baa kann bir yolu ise trbin bileenlerinin gvenilirliinin
yksek olarak imal edilmesidir. Bu sayede bakm ve tamirat iin trbinlere ulam
ihtiyac azalacaktr. Elbette gvenilirlii yksek rn retmek iin belirli bir ar-ge
almas, Ar-Ge almas iin de zaman ve yatrm gereklidir (Dhanju ve di.,
2007; Dua ve di., 2007).
Ak Deniz rzgar projelerinin yatrm harcamalarndan biri de kurulum ve bakm
iin kullanlan ileplerin fiyatlarna baldr ve gnlk kiralar deikendir. Ak
Deniz rzgar tarlalarnn hzla artmas ilerleyen yllarda ilep skntsna yol aabilir.
Bakm masraflarn Ak Denizde uygulamak onshorea gre balca yksek vin
ilep fiyatlar ve kt havalardaki bekleme sreleri nedeniyle 5-10 kat daha pahaldr
(Cockerilla ve di., 2001; Gaudiosi, 1999).
3.1.1.4 evre ve canllara olan etki
Ak Deniz rzgar trbinlerini deniz kularnn yuvalarnn yaknna kurmak ekolojik
olarak tehlikelidir. Proje sahiplerinin hem etik olarak hem de ileride yaanacak izin
problemleriyle karlamamak iin bu blgeleri yerleim d brakmalar nemlidir.
Ak Deniz trbinlerin ku lm oranlar onshore trbinlerle ayn, belki daha
dktr (trbin bana 0,01-23, MW bana 0,95-11,67 lm). Gen kular besin
ihtiyac iin kara zerinden g etmektedir ve Ak Deniz trbinler genellikle sadece
deniz kular ile karlamaktadr. Elbette bu sahaya gre deimektedir (Snyder,
2009).
Birok deniz memelisi akustik sinyaller kullanarak iletiim kurmaktadr ve
dolaysyla yksek seslerle zarar grebilecek iitme duyularna sahiptirler. Ak
Deniz rzgar trbinlerinin temel kurulumunda genellikle ahmerdanlarn akma sesi
ya da zel matkaplarn delme sesi deniz memelilerinde iitme kaybna sebebiyet
verebilmektedir ve bu ses kaynandan 1,8 km uzaa kadar etki edebilmektedir.
Benzer bir durum balklar iin de geerlidir, kurulum esnasnda geici olarak blgeyi
terk edebildikleri gibi lmlere de rastlanabilmektedir. Trbinler alrken
kardklar ses ise ses kaynandan 1km uzakla kadar fark edilebilmektedir. Dier
bir etki ise su altna denen yksek gerilim kablolarnn oluturduu manyetik ve
elektrik alanlardr. Avlanmak ve yn bulmak iin bu alanlar alglayan baz deniz
canllar olumsuz olarak etkilenebilmektedir (Snyder, 2009; Dhanju ve di., 2007).
40
Sonu olarak aklarak kurulumu yaplan temel tipleri yakn evredeki balk ve deniz
memelilerini olumsuz olarak etkilemektedir. Buna bir zm arlk temeli veya
vakumlu keson gibi sessiz kurulumlu temel tipleri kullanmaktr. Bu temel tiplerinin 3
boyutlu yaplar sayesinde dier temel tiplerinin aksine balk ve dier organizmalara
yuva grevi yapt Ak Deniz petrol ve gaz endstrisinden de bilinmektedir. Dier
radikal bir zm ise su altna hava pompalayarak ses dalgalarn snmleyen hava
kabarcklarndan bir perde oluturmaktr (Snyder, 2009; Malhotra, 2010).
3.1.1.5 Grsellik, ses ve tasarm
Ak Deniz rzgar endstrisinde trbinlerin iletim srasnda kard ses ve grsel
estetii onshore rzgar endstrisindeki gibi nemli deildir. Bu da Ak Deniz
trbinlerin tasarmnda daha kaba fakat efektif tasarmlara gitmek iin bir kap
oluturur. nsanlardan uzakta ses rahatszlk vermeyecei iin tasarmda daha sesli
alan rzgar alt rotorlar kullanlabilir. Bu tip rotorlar rzgarda daha stabildir ve
daha kolay bir rota sistemi kullanmay mmkn klar. Rzgar st rotorlarda yksek
rzgar hzlarnda kanatlar esneyerek kuleye arpmasn diye sert yapda olmaldrlar
ve bu da hem arl hem de maliyeti arttrmaktadr. Rzgar alt trbinlerde kanatlar
kulenin gerisinde olduundan kuleye arpma riski yoktur ve daha ucuz esnek
malzemeden retilebilirler. Kanat ucu hz oran yksek ve daha esnek tasarmlar
kullanlarak kanatlarn zerindeki ykler azaltlabilir, ayn mekanik yk daha verimli
bir ekilde elde edilebilir. Grselliin daha az nem tamas ile estetii dk fakat
Ak Deniz koullara uygun kaba tasarmlar uygulanabilir. Karada kullanlan estetik
tubular kuleler yerine daha az malzeme gerektiren dolaysyla daha hafif ve daha
ucuz olan kafes tip kuleler kullanlabilir (Breton, 2009; Markard ve di., 2009).
3.1.2 Ak deniz rzgar enerjisi gncel durumu
Bu blmde Ak Deniz rzgar enerjisinin dnyadaki gncel durumu ve
uygulamadaki teknolojiler ele alnr. Blm 3.1.1de belirtilen faktrler nda,
yksek rzgar hzlar ve ar geni yerleim yaplabilecek alan ile Ak Deniz rzgar
enerjisinin inanlmaz bir potansiyeli olduu gze arpmaktadr. Sadece Avrupa
kylarndaki Ak Deniz rzgar enerjisi potansiyeli Avrupann elektrik ihtiyacnn 7
katn karlamaktadr.
izelge 3.1 incelendiinde 2008 sonu 2011 Temmuz aralna ait global Ak
Deniz rzgar enerjisi kurulu kapasiteleri grlebilir. Ak Deniz rzgar enerjisini
41
Dnyada 13 lke kullanmaktadr, bunlarn 10u Avrupadadr, dier ise Gney

Kore, in ve Japonyadr. izelgede lkeler gncel kurulu kapasitelerine gre
bykten ke sralanmtr. Listede ba eken ngiltere ve Danimarkann 2008
ve 2009da toplam kapasiteleri birbirine yaknken ngiltere 2010da neredeyse %100
lk bir byme oran gstererek ak ara farkla Ak Deniz rzgar enerjisine en fazla
yatrm yapan lke konumuna gelmitir. Baz lkelerin kurulu gcnde hi veya ok
az byme gzkrken bazlarnda ise yksek oranlarda byme gereklemitir.
Toplam global Ak Deniz rzgar enerjisi kurulu kapasitesi 2011 Temmuz itibari ile
3595,2 MWa ulamtr. Avrupada toplam 2844 MW gcnde 11 rzgar tarlasnn
kurulumu devam etmektedir. Bunlarn dnda onaylanm ve kurulumuna balanacak
toplam 19,000 MWlk proje bulunmaktadr (WWEA,2011; EWEA, 2011; Url-8).
izelge 3.1 : Ak deniz rzgar enerjisinin toplam kurulu kapasitesi (WWEA,2011;
Url-8).
Sra lke
2011*
Toplam
Kapasite
[MW]
2010
2011*
Toplam
Byme
Kapasite
Oran [%] [MW]
2010
Byme
Oran
[%]
2009
Toplam
Kapasite
[MW]
2009
Byme
Oran
[%]
2008
Toplam
Kapasite
[MW]
ngiltere
1585,8
18,3
1341
94,9
688
19,9
574
Danimarka
867,8
1,6
854
28,7
663,6
55,6
426,6
sve
253,4
54,5
164
0,0
164
22,4
134
Hollanda
249
0,0
249
0,8
247
0,0
247
Almanya
211,6
95,4
108,3
50,4
72
500,0
12
Belika
195
0,0
195
550,0
30
0,0
30
in
130
5,7
123
434,8
23
1050,0
Finlandiya
32,3
7,7
30
0,0
30
0,0
30
Japonya
31
93,8
16
1500,0
0,0
10
rlanda
25
0,0
25
0,0
25
0,0
25
11
spanya
10
0,0
10
0,0
10
0,0
10
12
Norve
2,3
0,0
2,3
0,0
2,3
230,0
13
Gney Kore
0,0
0,0
0,0
3595,2
15,3
3117,6
59,4
1955,9
31,1
1491,6
Toplam
42
Ak Deniz rzgar enerjisinin toplam rzgar enerjisine oran 2009 iin %1,2 iken,
2010da %1,6ya kmtr. Bu oran dktr fakat son 3 yln kapasite byme
oranlar incelendiinde, 2009 byme oran %31,1, 2010 byme oran %59,4, 2011
ilk eyrei byme oran ise %15,3tr. Bu deerler onshore rzgar enerjisi byme
oranlarnn ok stndedir; bu da Ak Deniz rzgar enerjisinin ne kadar hzl bir
ekilde geliip yaygnlatn gstermektedir. Ak Deniz projelerinin bykl
gz nnde bulundurulduunda yakn gelecekte onshore ile rekabet halinde olup
daha ileride ise geride brakmas kanlmazdr (WWEA,2011; EWEA, 2011).
Gncel teknolojiler ve uygulamalar ele alndnda istatistiksel almalardan elde
edilen sonular aadaki gibidir:
Ortalama rzgar tarla kurulu gc 2009da 72,1MW iken 2010 sonunda

155,3 MW olmutur.
2011 ylnn ilk yars itibar ile ortalama trbin gc 3,4 MWtr.
Son iki ylda 33 retici 44 yeni Ak Deniz kullanma zel trbin modeli
gelitirip piyasaya srmtr. Ar-Ge almalar sayesinde 7,5 MW gcnde
Ak Deniz trbin retilmi, 10 MW gcnde trbin almalar ise devam
etmektedir.
2010 sonu itibariyle trbinlerin kurulduu ortalama su derinlii 17,4 m olarak

saptanmtr. Bu deer 2009 sonu ortalamasndan 5,2m daha derindir. Ayrca
kurulumu devam eden projelerin ortalama su derinlii 25,5 m olarak
saptanmtr.
Gnmzde kullanlan temellerin % 65i tek kazk, %25i arlk ve %8i

jacket tiptir.
2010 sonu itibariyle toplam kurulu Ak Deniz rzgar trbinlerinin kyya

olan ortalama uzakl 27,1kmdir. Bu deer bir nceki seneye kyasla
12,7km artmtr. Kurulumu devam eden projelerin ortalama uzakl ise
35,7kmdir (WWEA, 2011; EWEA, 2011).
Gnmzde birok Ak Deniz projesinde 5MW ve civarnda byk trbinler

kurulmaktadr. Derinlikler, kyya uzaklk ve proje toplam kapasiteleri artmaktadr.
Tm bunlar beraberinde yksek maliyetleri getirmektedir. Yksek maliyetlerine
ramen genel ereveye bakldnda Ak Deniz projeleri aksamadan finanse
43
edilebilmekte ve hayata geirilen proje says hzla artmaktadr. Ayrca Ak Deniz

rzgar tarlalarnn ounun bulunduu Kuzey Denizi evresindeki lkelerin rzgar
ve dier yenilenebilir enerji kaynaklarnn balanaca bir entegre sper ebeke
kurulmas iin nemli admlar atlmtr ve almalar devam etmektedir. Tm bunlar
gz nnde bulundurulduunda Ak Deniz rzgar enerjisinin potansiyeli yksek bir
gelecee sahip olduu aka grlmektedir.
3.2 Ak Deniz Rzgar Enerjisi Fizibilite Admlar
3.2.1 Rzgar atlasna gre blge seimi
Herhangi bir rzgar enerjisi projesinde olduu gibi Ak Deniz rzgar enerjisi
projelerinde de ncelikle eitli kurumlarn lke veya belirli blgeler genelinde
oluturduu rzgar atlaslar ele alnmaldr. Bu atlaslarn gvenilirlii oluturulurken
kullanlan veri ve enstrmantasyona gre deimektedir.
ekil 3.3 : DM Trkiye Rzgar Atlas (DM, 2010).

Trkiyede EEnin 2006 ylnda oluturduu REPAda eitli hava ak modelleri
kullanlm fakat verilerin nereden temin edildii belirtilmemitir (ekil 2.15).
DMnin 2002 ylnda oluturduu atlas lke genelinde bulunan DM istasyonlarna
ait saatlik veriler ile hazrlanmtr (ekil 3.3). Fakat DM istasyonlar lm aletleri
yerden 10 metre ykseklikte bulunmaktadr ve veri sreklilii sorgulanr. Dolaysyla
her iki atlas da sadece ilk fikir edinme ve daha ileri almann yrtlecei blgeyi
44
ya da aday blgeleri semek iin kullanlmaldr. Atlaslardaki renk skalalarna gre

sardan krmzya doru olan renkler yksek hzlar gstermektedir. Potansiyeli
yksek blgelerden ilk gze apanlar Ege Denizi ve anakkale civardr. Dier
nemli blgeler Ege kylar, Hatay ve Manisa aklardr.
3.2.2 Rzgar ve corafya verilerinin temini
deal rzgar veri skl evre meteoroloji istasyonlarna ait 10 yllk saat ba
verilerden ve seilen blgeye kurulan minimum 30 metre yksekliinde bir lm
direine ait en az bir yllk saat ba verilerden olumaldr. Bu rzgar verileri rzgar
hzn, rzgar ynn, mmknse scakl ve nemi de iermelidir. lm direi
ideal olarak analizi yaplmak istenen blgede denize kurulmaldr. lm direi
dnda dardan temin elde edilecek veriler iin lm noktas denize ne kadar
yaknsa ve lm ykseklii ne kadar yksekse analiz o kadar isabetli olur. Bu
veriler DMden, EEden ve blgedeki RESleri ileten firmalardan talep edilebilir.
Dier temin edilmesi gereken veri tipi ise corafi verilerdir. Rzgar verilerinin
istenilen ykseklie ekstrapolasyonu ve yerleim analizi yaplacak rzgar atlasn
oluturulmas iin blgenin topografik haritas ve przllk bilgileri elde
edilmelidir. Przllk ve ykselti bilgileri denklem 2.21de kullanlarak rzgar hz
tanabilecei gibi bu geni ve kompleks yapdaki alanlarda salkl bir yntem
deildir. deal yntem hazrlanm rzgar verileri ile saysal bir haritay uygun
programlarda birletirip blgenin rzgar atlasn elde etmektir. Bunun iinde
topografik harita ve przllk deerleri dijitalletirilerek saysal bir harita elde
edilmelidir. Harita dijitalletirme zel tabletler veya fare ile topografik harita
zerinden izdmlenerek hazrlanabilecei gibi dijital uydu verilerini uygun
formatlara dntrerek de yaplabilir.
3.2.3 Rzgar analizi ve rzgar atlas oluturma
Rzgar analizi iin toplanan rzgar verileri derlenmeli ve aday blgenin RES
kurulumu iin uygun olup olmad kontrol edilmelidir. Blge uygunsa eldeki
verilerle blgenin rotor yksekliine ait rzgar atlas oluturulur. lm direi
dnlen rotor yksekliinde deilse ve hali hazrda almakta olan RES
iletmelerden temin edilmedii srece toplanan llm rzgar verilerinin ykseklik
ekstrapolasyonun yaplmas gereklidir. Bu ilem formlasyonlarla yaplabilmektedir
fakat hem ok uzun srebilmekte hem de hatalar oluabilmektedir. Dolaysyla ideal
45
yntem rzgar enerjisi analizi iin oluturulmu paket programlar kullanmaktr. Bu

programlara rzgar verileri ve saysal haritalar girdi olarak ilenmekte ve program
dahilindeki modller ile istenilen ykseklie ait rzgar atlas elde edilebilmektedir.
Bu programlarda toplanan rzgar verileri uygun formatta girildiinde blgeye ait
hakim rzgar yn, ortalama rzgar hz, Weibull dalm detayl olarak
oluturulmaktadr. Kimi programlarn yan yazlmlar sayesinde topografik haritalar
saysallatrlabildii gibi, farkl yollarla oluturulmu veya temin edilmi saysal
haritalar da programa aktarlabilmektedir. Rzgar atlas oluturmadan nce saysal
harita zerinde przllk deerleri ilenir. Przllk deerleri kimi lkelerde
saysal harita olarak temin edilebilmektedir fakat ne yazk ki lkemizde uydu
grntleri veya saha ziyaretleri sonucu oluturulan bilgiler manel olarak
ilenmelidir. Tm girdiler aktarldktan sonra programlar geri kalan ilemi kendileri
yapmaktadr. Bahsi geen zel programlara rnek olarak WaSP, WindPRO ve
WindFarmer yaygn kullanlmakla birlikte WaSP hem dier programlarn modlnde
bulunarak hem de en ok tercih edilen program olarak ne kmaktadr.
3.2.4 Harici ve dahili alanlarn belirlenmesi
Rzgar atlas oluturulduktan sonra trbin yerleimi iin uygun blgeler rahatlkla
belirlenebilmektedir. Fakat denizde yerleim yaplmadan nce dikkat edilmesi
gereken ve deerlendirme d braklmas gereken baz unsurlar vardr. Bu unsurlara
ait bilgiler ve veriler rzgar atlas zerinde ilenerek yerleim iin uygun alanlar
snrlandrlmaldr.
3.2.4.1 Batimetri haritas
Gncel teknolojiler RESlerin Ak Deniz kurulumunu belirli bir su derinliine kadar
uygulanabilir klmaktadr. Yaygn olarak kullanlan temeller tipleri 30 metreye kadar
uygulanabilmekte, 30 metreden sonra ise daha maliyetli ve zel temel tipleri tercih
edilmektedir. letmede olan Ak Deniz RESlerdeki en derin uygulama 45
metrededir. Derin sularda uygulanan temellerin 60 metreye kadar uygulanabilir
olduu belirtilmektedir ve ayrca 220 metre derinliinde yzer tip temel denenmekte
ve enerji retmektedir. Yine de ekonomik olarak bir fizibilite almas iin
uygulanabilir derinlik 45 metre ile snrlandrlmaldr.
Rzgar atlasnda snrlama yapabilmek iin blgenin batimetri haritas temin
edilmelidir. eitli lkelerde saysal batimetri haritalar devlet kurumlarndan temin
46
edilebilirken Trkiyede baslm olarak ya da raster formatnda resim dosyas olarak

temin edilebilmektedir. Saysal batimetri haritasnn avantaj rzgar atlas zerine
Corafi Bilgi Sistemi (GIS) programlaryla kopyalanarak yerleim analizini basite
indirgemesidir. Trk sularna ait batimetri haritalar Seyir Hidrografi ve Oinografi
Dairesi Bakanlndan temin edilebilmektedir.
3.2.4.2 Askeri ve milli snrlar
Uluslar aras kanunlara gre denize kys olan kara paralarnn 6 deniz mili karasu
snr bulunmaktadr. Trkiye ve rzgar hz yksek Ak Deniz alanlar ele
alndnda, 6 millik karasuyu snr Akdeniz ve Karadenizde sorun oluturmamakta
fakat Ege Denizinde kurulacak olas bir Ak Deniz RESte sorun tekil etmektedir.
Ege denizinde, Trkiye kara snrna yakn birok Yunan adas bulunmaktadr ve bu
adalarn 6 millik karasular ak deniz RES kurulumunu snrlamaktadr (ekil 3.4).
anakkale blgesinde karaya yakn Yunan adas bulunmamaktadr, bulunan adalar
Bozcaada ve Gkeadadr. Fizibilite almasnda trbin yerleimi yaplrken bu
milli snrlar gz nnde bulundurulmaldr.
ekil 3.4 : Ege Denizindeki karasular snrlar (Url-9).

Seyir Hidrografi ve Oinografi Dairesi Bakanlndan temin edilen batimetri
haritalar incelendiinde belirli alanlarn askeri tatbikat ve top at sahas olarak
belirlendii ve bu alanlara giriin yasak olduu grlebilir. Trbin yerleim
analizinde bu alanlar da kapsam d braklmaldr. Ayrca RESlerin radyo
sinyallerini etkileyebildii bilinmektedir, bu konuyla ilgili askeriyeyle temas
47
kurulmal ve RES kurulmas planlanan blgenin sinyaller zerinde bir etkisi

soruturulmaldr.
3.2.4.3 Deniz ulam hatlar
Trkiye taraf denizlerle kapl bir corafyada bulunmaktadr. Etraf ve bnyesinde
birok yarmada ve ada vardr. Bu adalara ve yarmadalara, dier denize kys olan
lkelere ve Trkiye iinde birok blgeye deniz yolu ile ulam salanmaktadr.
Seyir Hidrografi ve Oinografi Dairesi Bakanlndan temin edilen batimetri
haritalarnda deniz ulam yollar ve gemi demirleme sahalar belirtilmitir. Bu
ulam yollar ticari, zel ve kamu aralar tarafndan kullanlmaktadr ve bu yollar
Babakanlk Denizcilik Mstearl, Ulatrma Bakanl Ky Emniyeti Genel
Mdrl, Deniz Ticareti Genel Mdrl ve Sahil Gvenlik Komutanlnca
dzenlenmekte ve kontrol edilmektedir. Dolaysyla bu kurumlarla temasa geilip
Ak Deniz RESin kurulmas planlanan blge iin teyit alnmaldr.
3.2.4.4 Canl yaam g alanlar
Ak Deniz RESlerin kurulumunda temel hazrlama ilemleri srasnda yksek
desibellerde su altnda ses yaylmaktadr. Bu ses baz deniz memelilerinde iitme
kaybna ve davran deiikliine sebebiyet vermektedir. Ayrca RESin iletimi
srasnda ve kablolarn etrafnda elektromanyetik dalgalar olumaktadr. Bu dalgalar
baz balk cinslerinin yn bulma yetilerini etkilemektedir. Ak Deniz RES kurulacak
blge, bu gibi iletim ve kurulum srasnda zarara maruz kalabilecek canl cinslerinin
yaam ve g alanlarna gre incelenmelidir ve bu alanlarn blge iinde kalan ksm
elenmelidir. Ayn durum deniz kenarnda yuvas olan ve g alanlar deniz zerinden
geen ku trleri iin de geerlidir. Bu ku trleri belirlenip planlanan kurulum alan
ile kesien alanlar ileriki incelemeler iin kapsam d braklmaldr. Bu konularla
ilgili Avrupa lkelerini kapsayan, canl yaam ve g alanlarn gsteren Natura 2000
program maalesef lkemizi kapsamamaktadr. Trkiyeye ait hali hazrda detayl bir
ku g haritas bulunmamaktadr fakat hem kular hem de deniz canllar iin Gda,
Tarm ve Hayvanclk Bakanlndan ve WWF Trkiye, Doa Dernei, Ku
Aratrmalar Dernei gibi sivil toplum kurulularndan bilgi edinilebilir.
48
3.2.4.5 Kum karm, mayn ve dier alanlar

Denizde belirli alanlardan plaj rehabilitasyonu ve dier amalar iin kum
karlmaktadr. Bu blgelere ve yaknna RES kurulumu temel yapsnn stabilitesini
tehlikeye atacandan gvenli deildir. Ayrca baz blgelerde sava zamanndan
kalma maynlar bulunabilmektedir. Bu maynlar Sahil Gvenlik Komutanlndan
renilip saknlabilir.
3.2.4.6 Toplumsal turistik harici alanlar
RESler ou blgelerde toplum tarafndan benimsenmekte ve desteklenmektedir
fakat kimi blgelerde de kar klmaktadr. Kar klmasna neden olarak eitli
faktrler ne srlmektedir. Bunlardan bazlar; dnen kanatlarn gz almas,
jeneratr ve kanatlarn dn sesi, kanatlarn brakt hareketli glgenin gze etkisi,
trbin ve jeneratrn elektromanyetik dalgas..vb etkilerdir. Bu etkiler zerine
yaplan aratrmalar kesin bir sonu vermemekle ciddi bir hasarn sz konusu
olmad, olayn daha ok psikolojik olarak bir tepkiden kaynakland
belirtilmektedir. Elbette fizibilite almas yaplan RES karaya belirli bir uzaklkta
Ak Deniz ortama kurulacandan toplumun kar kmas minimuma inmektedir.
Yine de her RES projesinde yapld gibi blge halkn bilgilendirme toplants
yaplmaldr. Ayrca youn turistik blgelerin ana kurulmas planlanan Ak
Deniz RESlerin yerleimi analizinden nce blgedeki yetkli kurulular ile Kltr ve
Turizm Bakanlna danlmas nemlidir. Yaplan baz almalarda ise RESlerin
turizme katk salad gzlenmitir.
3.2.5 Trbin ve temel seimi
deal bir fizibilite almasnda birka farkl senaryo retilip bu senaryoda kullanlan
trbinler, temeller, maliyet ve retilen g karlatrlmaldr. Trbinler blgedeki
rzgar rejimine uygun g eirlisine sahip trbinlerden seilmelidir. Kurulu gc
yksek trbinler daha fazla enerji retmektedir fakat blgede bu tip trbinlerin
optimum alma hzna denk bir rzgar rejimi yoksa daha dk hzlarda verimli
olan daha kk gce sahip trbinler seilmelidir.
Temel tipleri derinlik ve deniz zemini yapsna gre deiiklik gstermektedir. Tek
kazk ve arlk temelleri 30 metreye kadar kullanlabilirken 30 metreden sonra
ayak ve jacket tip temeller kullanlmaldr. Arlk temelleri 15 metreden sonra ok
49
malzeme gerektirdii iin fizibl olamamaktadrlar. Ayn durum tek kazk temelinde
aknt ve yklere dayanm olarak kendini gstermekte ve 30 metreden sonra
kullanlmamaktadr. Jacket ve ayak tip temellerin retimi daha maliyetlidir ve 30
metreden sonra kullanlmas ekonomiktir. Zemin yapsnn yumuak ya da sert oluu
ve kullanlacak trbinin boyutu ve arl da temelde kullanlacak malzeme
miktarn etkilemektedir.
3.2.6 Trbin yerleimi
Tm harici alanlar belirlendikten ve yerleim plan iin rzgar atlasndan elendikten
sonra geriye kalan alanlardan en verimli noktalar belirlenmeli ve buralara trbin
yerleimi yaplmaldr. Bu noktalara ya bir program ile ya da manel olarak iz etkisi
hesaplanarak belirli adette trbin yerleimi yaplr. Trbinler aras mesafe iz etkisini
%8i geirmeyecek ekilde yaplmaldr. Bu ise literatrde belirtildii zere rzgara
kar yanal dizilimde 2-5 rotor ap, dikey dizilimde 8-12 rotor ap olarak
yaplmaldr. Trkiyede yaplacak RES bavurular iin 9 Kasm 2008 tarihli Resmi
Gazetede yaynlanan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn Rzgr Enerjisine
Dayal Lisans Bavurularnn Teknik Deerlendirilmesi Hakknda Ynetmeliinin
Ek-3nde belirtildii zere yanal dizilimde en az 3 rotor ap, dikey dizilimde en az
7 rotor ap braklmaldr. Ayrca fizibilite almasndaki her senaryo iin ayn
yerleim noktalar kullanlmaldr ki karlatrma ayn koullar altnda olsun.
3.2.7 G retimi hesaplanmas
Trbin yerleiminden sonra her senaryo iin toplam g retimi hesaplanmaldr. Bu
retim hesaplanrken trbinlerin yllk alr durum saatleri belirlenip bu sayya gre
retim karlmaldr. Her corafya ve trbine gre alma saati deiim
gstermektedir. Bu saat belirlenirken yllk frtna, buzlanma, yksek dalga
ortalamas
saptanmal
ve bu
trbinin
bakm
ve olas
durma halleriyle
birletirilmelidir. Literatrdeki baz almalarda trbinlerin almama durumlar

genel bir zaman yzdesiyle belirtilmi ve hesap buna gre yaplmtr. Fizibilite
almasnda g retimi Weibull dalm, g erisi, alr zaman yzdesi ve g
retim formlasyonlaryla yaplmaldr ve kompleks bir ilemdir. Pratik ve gvenilir
bir yol ise WaSP ve benzeri paket programlar kullanmaktr.
50
3.2.8 Maliyet hesaplanmas

Fizibilite almasnn en nemli admlarndan biri de maliyeti hesaplamaktr.
Maliyet dzgn hesaplanmaldr ki her senaryo iin enerji maliyeti, ilk yatrm
maliyeti ve geri deme sresi net olarak saptanp dzgn bir karlatrmayla hangi
projenin fizibl olduu belirlenebilsin. Maliyetin birok alt faktr vardr, bunlar
srasyla ele almak gerekirse;
Trbin ve temel maliyeti: Toplam yatrm maliyetinin en byk ksmn trbin ve
temel oluturmaktadr. Trbin ve temel maliyeti batimetreye, deniz jeolojisine, temel
tipine ve trbin byklne gre ok deimektedir. Ak Deniz RESlerde trbin
ve kule toplam kurulum maliyetinin yaklak %35-%55ini, altyap ve temel toplam
kurulum maliyetinin yaklak %20-%45ini oluturmaktadr. Trbin, kule ve temelin
deniz ortamnn tuzlu korozif ortamna dayanml retilmi olmas gerekmektedir ve
bu da maliyeti ykseltmektedir. Trbin gc ykseldike tm maliyet artmaktadr
ama enerji maliyeti (kWh/) dmektedir. Ayrca derinlie ve temel tipine gre
maliyet ok deimektedir. 30 metre ve daha derin sularda temellerin maliyet
yzdesi trbinleri geebilmektedir. Dzgn bir hesaplama iin kullanlacak temel
tipleri derinlie ve deniz jeolojisine gre belirlenmelidir.
zin, lisans ve proje maliyeti: zin, lisans ve proje maliyetleri hesaplanmas zor bir
maliyet parametresi olmakla beraber projenin byklne gre deimektedir.
Literatrdeki ou almalarda bu maliyet genel kurulum maliyetinin bir yzdesi
olarak kabul edilmitir.
Elektrik elektronik altyap maliyeti: Elektrik elektronik altyap maliyeti karada
olduundan daha yksek kacaktr nk altyapnn anti-korozif malzemeden
yaplacak olmas, deniz altna kablo denmesi, trafolarn ve datm merkezlerinin
deniz zerine kurulmas maliyeti ciddi biimde arttrmaktadr. Literatrdeki baz
almalarda bu maliyet genel kurulum maliyetinin bir yzdesi olarak kabul edildii
gibi MW bana ya da km bana maliyetler de bulunmaktadr.
letme ve bakm maliyeti: letme ve bakm maliyetinin hesaplanmas iin ncelikle
RESin alma saati ve bakm ihtiyac ngrlmelidir. Yl boyunca oluabilecek
frtna, buzlanma, yksek dalga skl ve ar bakm halinde kullanlacak vinli ilep
fiyatlar bu maliyeti etkileyen ana faktrlerdir. Baz sert hava ve deniz koullarnda
trbine ulam salanamamakta ve bakm ekibi ve ilebin bekleme sresiyle trbinin
51
g retmemesi istenmeyen masraflar arttrmaktadr. Tm bunlar net bir maliyet

karmna izin vermemektedir fakat genellikle faktrler gz nnde bulundurularak
genel bir maliyet yzdesi karlabilmektedir.
3.2.9 Fizibilite deerlendirmesi
Fizibilite deerlendirmesinde tm sonular masaya yatrlr. Her senaryo iin g
retimi ve maliyet kullanlarak enerji maliyeti hesaplanr. Gncel elektrik sat
fiyatlar zerinden yllk kar ve geri deme sresi hesaplanarak genel bir
karlatrma yaplr. Yatrmc ilk yatrm maliyetleri elverdii srece geri deme
sresi en ksa olan senaryo ile geri demesi bittikten sonraki toplam kar en fazla
olan senaryo arasnda tercih yapar.
52
4. BOZCAADA VE GKEADA RNEK ALIMASI

4.1 Metodoloji
Bozcaada ve Gkeada rnek almalarnda WaSP (Wind Atlas Analysis and
Application Program) program kullanlmtr. WaSP, rzgar veri analizi, rzgar
atlas retimi, rzgar iklimi hesaplamas, rzgar tarlas yerleimi ve hesaplamas
yapabilen, ilk olarak 1987de Danimarkadaki Riso Ulusal Laboratuarnn Rzgar
Enerjisi ve Atmosfer Fizik Blmnce gelitirilmi bir programdr. Rzgar enerjisi
tarihi incelendiinde kapasitesi yksek ilk ticari trbin kurulumlarnn 1980 ve
sonrasnda gerekletii grlebilir. WaSP, rzgar enerjisi pazarnn ihtiyalarna ve
teknolojik gelimelere gre gnmze kadar gelitirilmitir. Programn gncel
versiyonu WaSP 10dur ve bu tezde yaplan rnek vakada bu versiyon kullanlmtr.
An itibar ile rzgar enerjisi fizibilite ve mhendislik almalarnn ok byk bir
ounluunda WaSP kullanlmaktadr.
WaSP, belirli girdileri analiz ederek rzgar ikliminin yatay ve dikey ekstrapolasyonu
ile istenilen blgenin rzgar atlasn karmaktadr. Ayn zamanda programn iinde
bulunan gncel trbin tipleri ile vektr harita zerinde rzgar tarlas yerleimi
yapabilip bu tarlann detayl analizini sonu olarak verebilmektedir. Tm bu ilemler
iin eitli modller programn iinde ykldr. Konsept olarak WaSP in
metodolojisi be ana ilem bloundan oluur:
1-Ham Veri Analizi: Herhangi bir zaman serisine (dakikalk, saatlik..vb) sahip rzgar
lm verilerinin analizi yaplp istatiksel sonular kartlr. Bu analiz program ile
birlikte sunulan WaSP Climate Analyst iklimlendirme sihirbaz ile program dnda
yaplmaktadr. Analiz sonucunda ortaya kan veri seti Gzlenmi Rzgar klimidir
ve Observed Wind Climate (OWC) olarak kaydedilir.
2-Rzgar Atlas Oluturma: Analizi yaplm rzgar verileri blgesel bir rzgar
iklimine dntrlr. WaSP Climate Analystte analiz edilen veriler OWC olarak
ana programa aktarlr. Topografik ve przllk asndan ilenmi bir vektr harita
da programa aktarldktan sonra WaSP, OWCdeki lm sahas etkileri olan
53
przllk ve topografik etkileri verilerden temizler. Sonu olarak lm sahasndan

bamsz bir rzgar atlas veri seti ortaya kar.
3-Rzgar klimi Oluturma: WaSP tarafndan oluturulmu ya da baka bir
kaynaktan temin edilmi rzgar atlasn ve vektr haritay kullanarak, program harita
zerinde istenilen herhangi bir noktadaki/blgedeki rzgar iklimini oluturabilir. Bu
rzgar iklimi mevcut ve beklenen deerleri kapsamaktadr.
4- Rzgar Enerjisi Potansiyeli Oluturma: Rzgar iklimi dahilindeki detayl istatiksel
deerler ile g younluu hesaplanr. Ayrca WaSP dahilindeki trbinlere ait g
erileri ile istenen trbine ait yllk enerji retiminin harita zerinde dalm
hesaplanabilir.
5- Rzgar Tarlas retimi Hesaplama: Trbine ait itme katsays ve g erisi ve
harita zerinde yaplan rzgar tarlas yerleimi ile WaSP her trbin iin iz(wake)
etkisini hesaplayp hem tm tarlaya hem de her trbin iin ayr olarak net yllk enerji
retimini hesaplar.
WaSP programnn girdi ve ktlarn aadaki diyagramla zetleyebiliriz:
ekil 4.1: WaSP program girdi ve ktlar.
54
WaSP program ile birlikte gelen yan programlar ve bunlarn veri analiz detaylar
aadaki gibidir:
4.1.1 Ham rzgar verilerinin analizi
Ham rzgar verilerinin analizinde WaSP Climate Analyst program kullanlmtr.
WaSP Climate Analyst, belirli zaman serilerine sahip ham rzgar verilerinin analizini
yapp, bunu ana programa (WaSP) gzlenmi rzgar iklimi girdisi olarak aktarlacak
formata
dntren
gl
bir
yan
programdr.
Program
nceki
WaSP
versiyonlarndaki OWC Wizard programnn yerine gelitirilmi daha kapsaml bir

pakettir.
Programn ilem sras ve ileyii aadaki gibidir:
ekil 4.2 : WaSP Climate Analyst program ileyii emas.

Programa .dat,.txt,.prn,.csv formatnda ASCII dosyalar girdi olarak
aktarlabilir. Dosyalar iindeki veriler her kategoriye (tarih, hz, yn)ait ayr stunda
alt alta dizili olmaldr.
55
ekil 4.3teki Iceland rneinde ilk stunda tarih verileri sralanmtr.

1966010103, verilerin 1966 ylnda Ocak aynn (01) ilk gnnde (01) 3 saat
aralklarla alnmaya baladn gstermektedir. 9.3 , 10.3 , 12.9 rzgar hzlarn
belirtmektedir. 230,210,240.. ise 360 derecelik bir skalada rzgar ynlerini
gstermektedir.
ekil 4.3: Wind Climate Analyst programna aktarlacak ham veri rnei (WaSP,
2010).
ekil 4.4teki Jamaica.dat ham verisi incelendiinde bir ncekinden daha karmak
olduu farkedilmektedir. Bu veri incelenmek amacyla notepad ile almtr. lk
dikkat eken dosyada veriler balamadan nce stbilgi (header) bulunmasdr.
stbilgiden de anlalaca zere veriler 3 farkl sensrden toplanmtr. Data
Information bal altnda Spd1, Spd2, Spd3 farkl ortalama rzgar hzn,
SD1, SD2, SD3 farkl standart sapmay (program bu bilgiyi kullanmamaktadr),
Dir 1, Dir 2, Dir 3 ise farkl ortalama rzgar ynn belirtmektedir.
ekil 4.4: Wind Climate Analyst programna aktarlacak kompleks ham veri rnei
(WaSP, 2010).
56
Program iindeki modl ile dosyalar analiz edip, verileri lm zaman, hz ve yn

stunlar olarak kolayca ayrtrabilmektedir. stbilgiler, programn kullanmad
veriler
(standart
sapma,
vb.)
ayrtrma
srasnda
belirlenip
analiz
braklmaktadr. Zaman ayrtrmas istee ve veriye gre yl, ay, gn, saat, dakika
ve saniye hassasiyetinde yaplabilmektedir. Yukardaki rneklerde incelendii gibi
veriler basit ya da kompleks yapda olabilmektedir. Jamaica.dat verisindeki 3 fakl
sensre ait veriler protokol ile analize ayn blge (site) iinde farkl aletler
(instrument) olarak ayr ayr eklenmektedir. Ayrtrma ham veriyle birlikte gelen
verinin iine ilenmi bir protokol otomatik olarak ya da kullanc tarafndan zel
olarak ayarlanacak ekilde yaplabilmektedir. zel ayrtrma ayarlandktan sonra
protokol olarak kaydedilip ayn veya benzer kaynaktan elde edilen dier verilerin
ayrtrlmasnda kolaylk salanabilmektedir.
Programa veriler diziler halinde aktarlmaktadr. Bu diziler genellikle yllk veriler
halinde olmaktadr. Elbette eksik veri ya da daha ksa bir zaman aralnda bu
aktarlrken belirtilebilmektedir. Bylece eksik verilerin yokluu giderilememesine
ramen program analiz yaparken verilerin hangi zaman aralna ait olduunu bilip
hata payn minimize etmektedir.
ekil 4.5: Wind Climate Analyst Programnda veri dizileri girildikten sonra
sonularn elde edilmesi (WaSP, 2010).
ekil 4.5te de grld zere tm veri dizilerini rnekte 1998-2001 aras 4 veri
dizisi vardr- girdikten sonra Gzlenmi Ortalama Rzgar klimi(OMWC) ya da
Gzlenmi Ekstreme Rzgar klimi(OEWC) hesaplanr. Hesaplama ksmnda
istee bal olarak sektr says belirlenir. Genellikle 30o zerinden 12 sektr
57
kullanlmaktadr. OMWC sonucunda tek tek ve tm sektrlere ait Weibull A ve

Weibull k parametrelerini ieren rzgar hz dalm histogram, yn dalm rzgar
gl ve istatistik raporlar oluturulur (ekil 4.6). OEWC ise verileri girilen blgenin
50 yllk ekstrem rzgar iklimini tahmin eden ve bunu grafiksel ve istatiksel olarak
raporlayan bir sonu modldr.
ekil 4.6: OMWC sonu sayfas (WaSP, 2010).

4.1.2 Vektr harita ilenmesi
Vektr haritalar, bir corafyaya ait e ykselti erilerinin ve przllk blgelerinin
dijital verilerini barndran topografik saysal haritalardr. WaSP Map Editor ,WaSP
paket programnn vektr haritalar incelemek, kontrol etmek, deitirmek ve
przllk erileri oluturmak iin kullanlan bir yan programdr. WaSP
programnn ana ilevi olan rzgar iklimi oluturmak ve trbin yerletirip g analizi
yapmak iin vektr haritalar arttr. Bu haritalar dardan temin edilebilecei gibi
zel dijitalletirme tabletlerinde kat harita zerinde tablet kalemi kullanarak, resim
dosyas olarak taranm haritay uygun programlarda fare ile izdmleyerek de
oluturulabilir.
58
Map Editor girdi olarak .bna (Surfer ve Didger harita program format), .dxf
(Autocad
grafik
format)
ve
.map
(WaSP
format)
dosyalarn
ileyip
kaydedebilmektedir. Ayrca Flexible header haritalar (izgi/kontur balklar

kullanc tarafndan belirlenen haritalar), Header-less haritalar (izgi/kontur bal
olmayan
haritalar),
XYZ-haritalar
(her
nokta
x,y,z
olarak
belirlenmi,
izgi/konturlara sahip haritalar), Mat-lab haritalar, NTF haritalar (ngiliz, rlanda

Ordnance survey haritalar), USGS Coastline haritalar (Amerikan Jeolojik nceleme
birimi tarafndan hazrlanan ky haritalar), BLN haritalar (Surfer programnca
retilen bo harita dosyalar), Shape-file haritalar (ykseklik konturlar ve przllk
izgileri ierebilen ESRI haritalar) programa aktarlabilmektedir. Yalnz bu ek
formatl haritalarn programa girdisi inceleme amaldr ve haritalarn ilenmesi ve
WaSPa aktarlacak ekilde kayt edilmesi snrldr. Dolaysyla WaSP programnda
hesaplama yapabilmek iin en salkl yntem .map, .bna ve .dxf formatlarn
kullanmaktr.
Dijital harita elde etmenin bir dier yntemi ise Digital Elevation Model (DEM)
modellerini eitli programlarla uygun formata dntrmektir. DEM ounlukla
uydu araclyla oluturulmu, kare alardan oluan 3 boyutlu arazi yzey
modellemeleridir. Surfer, Global Mapper ve benzeri programlarda bu modeller .bna
ya da .map formatna dntrlebilir.
WaSP programnn dijital harita zerinde ak hesaplamalar Troenin (1990) BZmodeline dayanmaktadr. Bu model yksek znrlkl bir kutupsal a (polar
grid) uygulamaktadr. Bu aa ait bir nizleme ekil 4.7e gsterilmitir.
ekil 4.7: WaSP programnn B-Z modeli nizlemesi (WaSP, 2010).
59
ekilde sol st kede programla birlikte gelen rnek proje Waspdalein 25x25 km
lik bir ksm grlmektedir. 27kmlik bir apa sahip olan an merkez noktasnn
yaklatrlm grntleri srasyla sa stte 5x5km, sol altta 1x1km ve sa altta
200x200m olarak grlebilmektedir. Modelin merkezindeki znrlk 4mdir.
Kutupsal an merkezinde znrlk ok daha yksek iken an snrlarna doru
giderek azalmaktadr. An merkezindeki hcre boyutuyla harita ap arasndaki
bant izelge 4.1de gsterilmitir. Dairesel a boyutu hcreler merkezden
uzaklatka her srada %6 orannda bymektedir.
izelge 4.1 : WaSP B-Z Modeli znrlk kyaslamas (WaSP, 2010).
Harita ap (km)
10
20
50
100
Hcre Boyutu (m) 1,3 2,7 5,3 13,3 26,6

WaSPn hesaplama modllerinin baz limitleri bulunmaktadr. Vektr haritalar iin
harita zerindeki noktalarn says ile izgilerin saysnn katnn toplam
1.000.000u gememelidir. Analiz iin ideal bir harita 10 x 10kmlik bir alan
kaplamal, ykseklik erilerinin aral 20m veya daha az olmaldr. Ayrca WaSPn
minimum hatayla tahmin yapabilmesi iin haritalarn byk lekli olmas
gerekmektedir. 1/25.000 veya 1/50.000 uygun lekli haritalardr. DEMlerde ise a
hcreleri
50mden
kk
olmas
durumunda
salkl
bir
hesaplama
yaplabilmektedir.
Map Editor, aktarlan haritalardaki eykselti izgilerini dzenleyebilmektedir. Bu
dzenleme otomatik olabildii gibi manel olarak da yaplabilmektedir. Otomatik
dzenlemede toplam nokta saysn, bylelikle harita boyutunu ve ilem sresini
azaltmaya yarayan izgi inceltme ilemi ve ayrlm yada birbirine yakn olan
izgileri birletiren izgi birletirme ilemi yaplabilmektedir. Manel dzenlemede
otomatik dzenlemedeki izgi birletirme ve izgi inceltmenin yan sra izgilerin tek
tek seilerek yerinin deitirilmesi, istenilen noktada iki ayr izgi olacak ekilde
kesilmesi, przllk izgilerinin oluturulmas ve deitirilmesi, ayrca arka plan
haritas zerinde yeni eykselti izgilerinin izilmesi yaplabilmektedir.
Map Editorun bir dier zellii de vektrel haritay dorulamak ve yeni eykselti
izgilerinin oluturulabilmesi salamak iin arka plan haritas ykleyebilmesidir. Bu
zellik ilenecek blgenin topografik haritasnn bilgisayar ortamnda resim
60
dosyasn gerektirmektedir. Bu resim dosyas ilgili yerlerden temin edilen kat

paftalarn taraycdan gemi hali de olabilmektedir. Programa aktarlabilecek
formatlar .bmp, .wmt, .emt, .jpeg ve .jpgdir. Elbette ki verifikasyon iin paftann
dzgn bir lei ve projeksiyonu olmaldr. Arka plan haritas programa
aktarldktan sonra kalibrasyonu yaplmaldr. Kalibrasyon iin ncelikle en az 3 adet
sabit nokta belirlenmelidir (ekil 4.8). Bu noktalarn pafta zerindeki metrik
koordinatlar (UTM koordinatlar) bir kenara not edilir, programa arka plan haritas
yklendikten sonra nceden belirlenen noktalar fare ile seilir ve ekil 4.9daki
ekrana srayla girilerek kalibrasyon tamamlanr. Dijital olarak temin edilmi resim
formatndaki haritalarn kalibrasyon dosyalar da bulunabilmektedir. Byle bir
durumda Map Editor kalibrasyon ilemini otomatik yapmaktadr.
ekil 4.8: Map Editorda arkaplan haritas iin pafta zerinde belirlenen sabit
noktalar (WaSP, 2010).
61
ekil 4.9: Map Editorda arkaplan haritas iin sabit noktalarn kalibrasyonu.
Przllk izgileri farkl przlle sahip alanlarn snrlarn belirten ve
programn hesaplamas iin tantan izgilerdir. WaSPn baz ald przllk
deerleri ve karlklar izelge 4.2de gsterilmitir.
izelge 4.2 : WaSPn baz ald przllk deerleri ve karlklar (WaSP, 2010).
Fiziksel
Arazi Yzey Karakteristii
z0 (m)
1.5
Przllk
Snf
4 (1.5 m)
WaSPtaki z0
(m)
1.5
>1
Yksek aal orman
>1
1.00
ehir
1.00
0.80
Orman
0.80
0.50
D mahalle
0.50
0.40
3 (0.40 m)
0.40
0.30
Rzgar kran
0.30
0.20
Birok aa ve/veya al
0.20
0.10
Sk grnml iftlik alan
0.05
Ak grnml iftlik alan
0.03
2 (0.10 m)
Seyrek binal/aal iftlik alan
62
0.10
0.05
1 (0.03 m)
0.03
0.02
Bina ve aal havaalan
0.02
0.01
Havaalan pisti
0.01
0.008
Biilmi im
0.008
0.005
Ak toprak (dzgn)
0.005
0.001
Kar yzeyi (dzgn)
0.003
0.0003
Kum yzeyi (dzgn)
0.003
0.0002
(Atlasta su yzeyi iin

kullanlmaktadr)
0.0001
Suyzeyi(gl, fiyort, ak deniz)
0 (0.0002 m)
0.0
0.0
Bu tabloda fiziksel z0 Blm 2.7de bahsi geen przllk uzunluunu, przllk

snf WaSPn tand przllk snflarn, WaSPtaki z0 ise przllk analizinin
yaplmas iin WaSPa girilmesi gereken deeri temsil etmektedir.
Bilindii zere yzey her daim arazi przll asndan rzgar etkilemektedir.
Bu yzden en basit analiz sahalar iin bile przllk deerleri belirlenmeli ve
programa ilenmelidir. WaSP przllk deerleri atanmam tm alanlar iin n
tanml olarak 0,03 m deerini baz almaktadr.
Map Editorda przllk izgilerinin ilenmesi izginin dnda ve iinde ya da
sanda ve solunda kalan alann przllk katsaysnn izgi deerlerine eklenmesi
ile yaplr. ekil 4.10 incelendiinde z0l, solda kalan przllk deerini, z0r ise
sada kalan przllk deerini gstermektedir. Buna gre; 1 numaral izginin sol
tarafnda 0 deerine sahip su yzeyi, sa tarafnda 0,05 deerine sahip ak
grnml iftlik alan, 2 numaral izginin sol tarafnda 0 deerine sahip su yzeyi,
sa tarafnda 0,35 deerine sahip rzgar kran, 3 numaral izginin sol tarafnda 0
deerine sahip su yzeyi, sa tarafnda 0,05 deerine sahip ak grnml iftlik
alan, 4 numaral izginin sol tarafnda 0,35 deerine sahip rzgar kran, sa tarafnda
0,05 deerine sahip ak grnml iftlik alan ve 5 numaral izginin iinde 0
deerine su yzeyi, dnda 0,05 deerine sahip ak
bulunmaktadr.
63
grnml iftlik alan
ekil 4.10: WaSP iin rnek przllk erileri (WaSP, 2010).

Przllk deerlerini izgilere atarken dikkat edilmesi gereken baz noktalar
bulunmaktadr. izgilerin ya kapal bir halka oluturmaldrlar ya da ular bir dier
przllk izgisinin dmne veya snr dmne balanmaldr (ekil 4.11.a).
Aksi halde kr u hatas olumaktadr ve bu hesaplamalarda hataya yol amaktadr.
Bir dier nemli nokta ise Line Face Rougness (LFR) hatalardr. Bunlar karlkl
yzleri birbirine bakan przllk izgilerinin ayn deeri belirtmemeleridir. ekil
4.11.bdeki rnekte A izgisinin d przllk deeri 0,4mdir ve yeille
gsterilmektedir, B izgisinin d przllk deeri ise A izgisinin d deeri ile
ayn alan gstermesine ramen 0,06mdir ve pembe renkle gsterilmitir.
ekil 4.11: a)Przllk izgilerinin ular b) LFR hatas rnei (WaSP, 2010).
64
4.1.3 Trbin yerleimi ve hesaplamalar

Vektr harita hazrlandktan sonra Climate Analystte hazrlanan gzlenmi rzgar
iklimi ile birlikte WaSP ana programna aktarlp oluturulan sonular zerinde
yerleim ve deerlendirme yaplr. Program ilem aac belirli bir sraya
yrmektedir ve girdiler de buna gre aktarlmaldr.
Program ilem aacnda ilk olarak bir rzgar atlas oluturulur. Rzgar atlasnn alt
mensnde meteoroloji istasyonu otomatik olarak yerini alr. Bu meteoroloji
istasyonuna Climate Analystte oluturulan gzlenmi rzgar iklimi aktarlr. Rzgar
atlas oluturmak iin gerekli son veri vektr haritasdr. Vektr haritasnn
aktarlmas sayesinde meteoroloji istasyonunun konumu ve evresindeki corafik
zellikler rzgar atlas oluturmada kullanlr. Climate Analystte oluturulan
gzlenmi rzgar iklimi meteoroloji istasyonunun lm sahasna ait corafi etkileri
tamakta iken rzgar atlas lm sahasndan bamszdr.
Vektr harita ve rzgar lm verileri WaSP iin iki hayati faktrdr. Bu faktrler
sorunsuz olarak ilendikten ve aktarldktan sonra trbin sahas belirlenebilir, rzgar
tarlas oluturulabilir, ortalama hz, g younluu, yllk enerji retimi, Weibull-A
ve Weibull-k dalmlar, sektr frekans, ykselti ve przllkten kaynaklanan
deiimleri gsterebilen veri haritas (resource grid) oluturulabilir.
Veri haritas da trbin sahas da ilk olarak oluturulabilir fakat nce veri haritasn
oluturup, daha sonra rzgar hzn ya da g younluunu gsteren harita zerinde
yerleim yaplmas verimi yksek ve zamandan tasarruf eden bir yerleim
salayacaktr.
WaSP kara zerinde analiz yapmak amacyla gelitirilmi bir program olup, teknoloji
ve gncel koullar ile birlikte ak deniz talebinin ve uygulamasnn artmas sonucu
ak deniz analiz yapabilecek ekilde dzenlemelere tabi tutulmutur. Haritann
snrlarnn geniletilmesi ile birlikte kydan daha uzak noktalara da yerleim
yaplabilmektedir
WaSP ara yznde bir alma alan (workspace) bulunmaktadr ve bu alma alan
altnda istenilen sayda proje yaratlabilmektedir. Girdiler ve hesaplamalar projeler
altnda olmaktadr. Her projeye bir adet meteoroloji istasyonu ve bu istasyona ait bir
rzgar atlas ve istenildii kadar veri haritas ilenebilmektedir. Fakat bir alma
alannda ne kadar fazla proje bulunursa ilem ve kayt sresi de doru oranda uzun
65
srmektedir. Ayn ekilde bir proje iinde ne kadar ok eleman ve rzgar tarlasnda
ne kadar ok trbin bulunursa ilem sresi uzamaktadr.
WaSP trbinlerin rettii enerjiyi hesaplarken program iinde bulunan trbin g
erilerini, hesaplanan hz deerleri ve Weibull olaslk dalm fonksiyonunu
kullanmaktadr. Program dahilinde bulunan g erilerinden bir rnek ekil 4.30da
grlmektedir. Bu ekilde trbine ait iki adet grafik bulunmaktadr. Biri y ekseni
pencerenin solunda bulunan G rzgar hz grafiidir. Dieri ise y ekseni
pencerenin sanda bulunan tme katsays rzgar hz grafiidir.
ekil 4.12: Siemensin 3,6 MW gcndeki trbinine ait g erisi (WaSP, 2010).
4.2 Bozcaada rnek almas
4.2.1 Rzgar verilerinin analizi
rnek almalar iin DMden Gkeada, Bozcaada, Ezine ve anakkale
meteoroloji istasyonlarnn 1999-2010 tarihleri arasndaki saatlik rzgar hz ve yn
verileri temin edilmitir. WaSP programnda her proje iin sadece bir lm
istasyonuna ait verilerle analiz yaplabildiinden iki ayr proje olarak Gkeada ve
Bozcaada istasyonlarna ait veriler kullanlmtr. Veriler DMden alnd haliyle
programa aktarlmaya msait olmad iin makro kullanlarak ekil 4.13den ekil
4.14teki haline dntrlmtr.
66
ekil 4.13: DMden temin edilen rzgar verilerinin format.
ekil 4.14: Makro ile dzenlenmi rzgar verileri.

Her iki istasyona ait verilerde eksikler bulunmaktadr. Bunun ekstrem hava koullar,
lm cihaz hatalar/arzalar ve elektrik kesintisi gibi eitli nedenleri
bulunabilmektedir. Bozcaada istasyonuna ait verilerin Wind Climate Analyst
programnda retim raporu ekil 4.15te incelendiinde; veri balang tarihi
18/10/1999 saat 09:00 ve biti tarihi 31/12/2010 saat 23:00 olduu grlmektedir.
Toplamda 85539 veri ileme alnmtr. Limit d veya hatal veri bulunmamtr.
Eksik veriler u aralklardadr; 1999: Ocak-Ekim aylar arasndaki tm veriler, 2000:
kark olarak 94 saat, 2004: kark olarak 888 saat, 2005: kark olarak 969 saat,
2006: kark olarak 2139 saat, 2007: Ocak-Aralk aylar arasndaki tm veriler,
2008: kark olarak 73 saat, 2009: kark olarak 83 saat. Ar dk hzlar (calm),
baz lm cihazlar iin gvenilir olmayan alt limiti belirtmektedir ve calma eit
olan ve daha dk deerdeki veriler sfr olarak alnmaktadr. DM verileri hakknda
calm limiti belirtilmedii iin Climate Analyst programnn varsaylan deeri olan
1m/s kullanlmtr. Bu balamda 85539 veri ierisinde 266 (%0,31) veri calm
eiinin altnda kalmtr.
67
ekil 4.15: Bozcaada DM verilerinin Wind Climate Analystte retim raporu.
68
Programn rzgar verileri analizinden sonra ortaya kan sonu ekil 4.16da
grlebilir. Bu sonuca gre Bozcaadada hakim rzgar yn 2. Sektr (30o) olan
kuzeydoudur. Rzgar ynnn frekans yzde olarak bykten ke; Sektr 2
(30o) %26.8, Sektr 3 (60o) %15.1, Sektr 1 (0o) %10.7dir. Bu sektrlere ait
ortalama rzgar hzlar ve g younluklar srasyla; 7.60 m/s ve 457 W/m2, 6.91
m/s ve 377 W/m2, 7.10 m/s ve 422 W/m2dir. Tm sektrlerin ortalamas iin rzgar
hz 6.03 m/s, g younluu ise 314 W/m2dir.
ekil 4.16: Bozcaada iin Wasp Climate Analyst rzgar iklimi sonular.
4.2.2 Saysal harita analizi
Bozcaada ve Gkeada iin vektr haritalar Shuttle Radar Topography Mission
(STRM)
DEM
haritalarndan
dntrlmtr.
STRM,
NASA tarafndan
oluturulmu, uydu ile dnyann 56 gney 60 kuzey enlemleri arasndaki 3 arc

saniye znrlndeki dijital topografik haritalardr. nternetten cretsiz olarak
temin edilebilmektedir. Bozcaada iin N39E025 (39 kuzey enlemi ve 25 dou
69
boylam) ile N39E026 (39 kuzey enlemi ve 26 dou boylam) dosyalar

kullanlmtr. Dosyalar .hgt formatndadr ve Global Mapper program araclyla
dzenlenip WaSP harita (.map) formatna evrilmitir. Global Mapper vektr, raster,
a ve DEM gibi birok dijital harita ve modeli dzenleyebilen gl bir corafi bilgi
sistemi (GIS) programdr. STRM dosyalarnn Global Mapper programna aktarlm
hali ekil 4.17de grlebilmektedir.
ekil 4.17: STRM dosyalarnn Global Mapperdaki hali.

Programa ayrca STRM Water Body (su ktleleri) dosyalar da yklenmitir. Su
ktlesi dosyalar deniz, gl ve okyanus gibi suya snr olan tm kara paralarnn
dijital snrlarn iermektedir ve tez almasnn amac olan Ak Deniz uygulamas
deniz zerinde yaplacandan bu dosyalarn temini byk kolaylk salamaktadr.
Kullanlan dosyalar Bozcaada iin e025n39e ve e026n39edir ve dosyalar .shp
formatndaki ekil dosyalardr. Tm bu dosyalar programa aktarldktan sonra WaSP
ve Map Editor iin projeksiyon Enlem/Boylamdan UTM (Universal Transverse
Mercator) projeksiyonuna evrilmitir. Kuak olarak 35 (24 dou - 30 dou, kuzey
yarm kre) seilmi, WGS 84 koordinat standard baz alnmtr. Birim ise metre
olarak seilmitir. Daha sonra her ada ve evresi snrlandrlp generate contours
70
komutu ile eykselti erileri tretilmitir. Tretme ilemi srasnda ykselti aral
10 m seilmi ve programa interpolasyon yaptrlmtr. lemlerin sonunda dosya
WaSP harita format olan .map olarak kaydedilmitir. Global Mapperda STRM
dosyasnda dntrlen vektr haritasnn Map Editorda alm halleri ekil
4.18de grlmektedir.
ekil 4.18: Bozcaada ve evresinin Map Editordaki ykseklik izgileri.

Bozcaada iin oluturulan vektr haritasnda en dk deerli e ykselti erisi 0m,
en yksek deere sahip eykselti erisi 174mdir. Haritada toplam 8434 nokta, 197
izgi, 146 eykselti erisi, 33 przllk izgisi ve 31 adet deersiz izgi
bulunmaktadr.
Przllk
erileri
oluturulurken
Bozcaadann
uydu
grntlerinden yararlanlmtr. Bozcaadann ounluu alak ykseklie sahip

ekili alan olarak dnlp bu alanlar dndaki blgelerin przllk deerleri
tanmlanp, przllk izgilerinin d deerleri ayn olacak ekilde 0,03m (seyrek
binal/aal iftlik alan) belirtilmitir. Przllk izgilerinde en dk deer su
ktlelerini belirten 0m, en yksek deer ise orman belirten 0,8mdir. Bozcaadann
przllk izgileri ekil 4.19da grlmektedir.
71
ekil 4.19: Bozcaadaya ait przllk izgileri.

Tez almas deniz zeri yaplmaktadr ve gncel teknolojiler belirli bir su
derinliine kadar fizibldr. WaSPta trbinleri yerletirmek harita zerinde
yapldndan derinliklerin yerleim aamasnda grlebilir olmas gerekmektedir.
Bunu salayabilmek iin Map Editorun arka plan haritas zelliinden
yararlanlmtr. Arka plan haritalar olarak Seyir ve Oinografi Dairesinin batimetri
haritalar programa aktarlmtr. Bozcaada iin 2136 numaral harita kullanlmtr.
Arka plan haritasnn kalibrasyonu tamamlandktan sonra 20 m ve 45 m derinlik
izgileri, askeri eitim ve at sahalar, yasak sahalar, gemi trafik ve demirleme
alanlar deersiz (non attirubute) izgiler olarak harita zerinde dijitalletirilmitir.
4.2.3 Rzgar atlas ve veri haritalar
Bozcaadaya ait rzgar atlas ekil 4.20de grlebilmektedir. Rzgar atlasnda
eitli ykseklik ve przllk deerlerine gre sonular hesaplanmtr. Pencerenin
alt ksmndaki rzgar glnde istenen przllk ve ykseltiye ait rzgar gl ve
frekans-hz grafii seilebilmektedir. Bu grafikler tm sektr ortalamalarn
verebildii gibi her sektr iin ayr ayr g younluu, ortalama hz, Weibull-A ve
Weibull-k dalmlar detaylarn da gsterebilmektedir. Bozcaadann rzgar atlas
ile ekil 4.16daki gzlemlenen rzgar iklimi karlatrldnda nispeten tm
72
sektrlerin frekansnda bir art gzlense de sektr 12 ve sektr 0daki art kayda
deerdir. Corafi etkiler arndrldktan sonra da ortalama rzgar hzndaki art da
nemlidir. Trbin yerleimi denizde yaplaca iin przllk deerlerinde R=0.0
deerine dikkat edilmelidir ve bu deerde 10m deki llen ortalama hz
gzlemlenen rzgar ikliminde 6,1 m/s iken 8,59 m/s olmutur.
ekil 4.20: Bozcaada rzgar atlas.

Bu almada derinlikler ikiye ayrlarak incelenmi ve analiz edilmitir. Derinlikler
Blm 3.1.1.2de de belirtildii gibi gncel Ak Deniz temel teknolojileri gz
nnde bulundurularak 20m ve daha s sular iin tek kazk, 20m - 45 m aral iin
ayak tipi temeller kullanlacak ekilde ikiye ayrlmtr. Her iki derinlik alan iin
ayr veri haritas oluturulmutur. Derinliklerin ayrlmasndaki ama fizibilite
almasna etki edecek olan maliyet-enerji retimi ilikisidir. Kydan uzaklatka
kara etkisi azalmakta ve buna bal olarak rzgar hzlarnda art beklenmektedir.
Ayn ekilde kydan uzaklatka derinliinde artmas beklenmektedir.
Blm 4.2.1 ve 4.2.2de belirtilen ve programa aktarlp ilenen verilerle retilen
Bozcaada iin 20mden s ve 20m-45m aras derinlie sahip sular iin ortalama
rzgar hz veri haritalar ekil 4.21 ve 4.22de grlebilmektedir. Bu haritalar tm
73
sektrlerin ortalamasn gstermektedir ve istenildii takdirde her sektr iin ayr

ayr da harita incelenebilmektedir. Veri haritas penceresinde a ve maskeleme
opsiyonlar ile Map Editorda oluturulan verisiz derinlik izgileri kullanlarak
istenilen alanlar ve trbin yerleimi yaplamayacak alanlar (ar derin blgeler, canl
yaam/g alanlar, askeri blgeler vb.) hesaplamaya uygun ekilde eklenip
karlabilmektedir. almada kara zerinde yerleim yaplmayaca iin Bozcaada
ve evresindeki karasal alanlar, askeri eitim sahalar ve yasak alanlar, senaryoya
gre 20m ve 45mden derin deniz alanlar yerleim alannda kartlmtr. deal bir
almada kularn ve deniz canllarnn yaam ve g alanlar da yerleim alanndan
karlmaldr fakat Blm 3.2.4te belirtilen kurumlarla iletiime geilmesine
ramen byle bir analizde kullanlmak iin herhangi bir veri temin edilememitir.
ekil 4.21: Bozcaada ortalama rzgar hz veri haritas (20 m ve alt iin).
74
ekil 4.22: Bozcaada ortalama rzgar hz veri haritas (20-45 m aras iin).
ekil 4.20deki Bozcaada iin frekans yksek rzgar ynleri dikkate alndnda ve
Bozcaada iin oluturulan ortalama rzgar hz veri haritalar incelendiinde dk
rzgar hzna sahip blgelerin adann gneyinde, adaya ait karasal iz etkisinde
kald grlmektedir. Her iki veri haritas incelendiinde deer leindeki
farkllklar gzden karlmamaldr; en dk rzgar hz 20m haritasnda 8,82m/s
iken 20-45m haritasnda 9,46m/sye, en yksek rzgar hz 10,17m/sden
10,19m/sye kmtr.
4.2.4 Trbin seimi ve mikro-konulandrma
Tez almasnda bir ok sayda senaryo karlatrlmtr. Senaryolar; 20m den s,
ve 45mden s tm derinlik kategorilerini kapsayacak ekilde 2 farkl derinlik
senaryosu ve her derinlik senaryosunda uygulanacak 4 farkl trbin senaryosu olacak
ekilde hazrlanmtr. Trbin senaryolarn belirlerken Blm 2.6ta da belirtildii
zere rotor ap ve trbin g kapasitesi ana etkenler olarak gz nnde
bulundurulmutur. Senaryolar iin seilen trbinler ve zellikleri; Vestas V100; 1,8
MW nominal g, 100m rotor ap, Vestas V112; 3 MW nominal g, 112m rotor
ap, Vestas V100; 2,6 MW nominal g, 100m rotor ap, Siemens SWT 3,6-107;
3,6 MW nominal g, 107m rotor ap eklindedir. Bozcaadann rzgar profili gayet
75
iyidir ve trbinlerin gc ve rotor ap ne kadar byk olursa enerji eldesi ve

fayda/maliyet oran o kadar fazla olacaktr. Piyasada 5-6 MW gcnde trbinler
bulunmaktadr fakat programla ykl gc byk trbinler seilenlerle snrldr.
Sonu olarak oluturulan senaryolar ekil 4.23teki gibi zetlenebilir.
Bozcaada
Derinlik 20m
Derinlik45m
Vestas V100 1,8MW
Vestas V100 1,8MW
Vestas V112 3MW
Vestas V112 3MW
SWT 3,6MW 107
SWT 3,6MW 107
Vestas V100 2,6MW
Vestas V100 2,6MW
ekil 4.23: Bozcaadaya ait fizibilite almas senaryolar.

Trbin yerleimi yaplrken rzgar tarlas mensndeki iz deerleri ve veri haritas e
zamanl olarak kullanlp, hem trbin says hem de trbin bana den enerji retimi
optimize edilmeye allmtr. Ayn zamanda Blm 3.2.6da belirtilen trbinler
aras olmas gereken mesafe gz nnde bulundurularak, trbinler iz etkisini
minimize ederek retimi arttrmak iin rzgara kar yanal dizilimde 5 rotor ap,
dikey dizilimde 10 rotor ap mesafeyle dizilmitir. Trbin yerleimi yaplrken
hakim rzgar ynleri ayr ayr incelenmi, isabetli yerleim yapabilmek iin
haritadaki a hcreleri yaknlatrlm ve dk rzgar hzna sahip hcrelerden
kanlmtr. ekil 4.24te 20m ve daha s sular iin yaplan trbin yerleimi
grlebilmektedir. Bu kategoride toplam 48 adet trbin bulunmaktadr. ekil 4.25te
ise 20m ve daha s sularda yerleimi yaplan 48 trbin, 20-45m derinlik aralnda
76
yerletirilmi 51 adet trbin ile birlikte toplam 99 adet trbin grlebilmektedir.

Trbin konumlar kopyalanp her senaryo iin ayn koordinatlar kullanlmtr.
ekil 4.24: Bozcaada rzgar tarlas yerleimi (20 m ve alt iin).
ekil 4.25: Bozcaada rzgar tarlas yerleimi (45m ve alt iin).
77
4.2.5 Enerji retimi ve enerji geliri

Optimum trbin yerleim noktalar belirlendikten sonra her trbin senaryosu iin
yllk retilen g WaSP aracl ile hesaplanmtr. Fizibilite almasnda en
nemli iki kriter elde edilen net gelir ve toplam maliyettir. Enerji geliri hesaplanrken
her senaryo iin retilen g, elektrik piyasas sat fiyatlar ile arplp, bakm ve
iletme masraflar karldktan sonra net gelire dntrlmektedir.
Elektrik piyasas sat fiyat olarak Yenilenebilir Enerji Kanununda belirtilen
5,5c/kWh baz alnmtr (Altuntaolu, 2011). Rzgar trbinleri ve paralarnn
yerel imla edilmesi durumunda bu fiyat izelge 4.3te belirtilen teviklere gre
artmaktadr. Bu ilaveler Euro baznda eklenince yerel imalat toplam fiyat
7,55c/kWha ulamaktadr. Net gelir hesaplanrken yerli retim ve standart retim
olarak iki farkl senaryo daha gz nnde bulundurulmutur.
izelge 4.3 : Yerel imalat rzgar trbinin ve bileenlerine ait tevik alm fiyatlar
(Altuntaolu, 2011).
Yerel malat Yaplan Bileen
Tevik lavesi
(c$/kWh)
Kanat
0,8
Jeneratr ve G Elektronii
1,0
Trbin Kulesi
0,6
Rotor ve Nacelle Gruplarndaki Mekanik Aksamn Tamam (Kanat

Grubu ile Jeneratr ve G Elektronii in Yaplan demeler Hari)
1,3
letim ve bakm masraflar Dnyadaki kurulu Ak Deniz rzgar tarlalarnn

ortalamalarna gre 1,2c/kWh belirlenip, retilen enerji zerinden hesaplanarak brt
gelirden kartlmtr. Atlanmamas gereken bir dier nokta ise Karbon emisyonu
geliridir. Rzgar enerjisi kullanlarak elde edilen CO2 salnm azaltmas, ayn kurulu
gce sahip bir kmr yaktl termik santrale kyasla 860g/kWh olarak belirlenmitir.
Bu miktar gncel karbon emisyonu sat fiyat olan 35/ton zerinden
3,01c7kWh.yl olarak saptanm ve bu deer retilen enerji miktar ile arplarak o
senaryoya ait Karbon emisyonu geliri elde edilmitir.
izelge 4.4te Bozcaada iin 20m ve daha s sularda yaplan yerleime, izelge
4.5te ise 45m ve daha s sularda yaplan yerleime ait retim deerleri
hesaplanmtr. Tm deerler kurulu g ile doru oranda art gstermitir. Vestas
3MW modeli ile Siemens 3,6MW modeli arasnda kurulu g fark olmasna ramen
78
dier deerler birbirine olduka yakndr. Bunun sebebi rotor aplarnn etkisidir;
Siemens 107m rotor apna sahipken Vestas 3MW 112m rotor apna sahiptir.
Blm 2.7de bahsedildii zere rotor ap bydke hava akmndan daha fazla
yararlanlmakta, dolaysyla enerji eldesine nemli bir katk salanmaktadr. retim
ve net gelir olarak trbin senaryolar bykten ke Siemens 3.6MW 107m,
Vestas 3MW 112m, Vestas 2.6MW 100m, Vestas 1.8MW 100m olarak sralanabilir.
79
izelge 4.4 : Bozcaadaya ait 20m ve daha s sularda yaplan trbin yerleim senaryolar iin yllk retim ve gelir deerleri.
No
Aklama
Kurulu
G
(MW)
retilen Net
Enerji
(GWh/yl)
Standart Enerji
Geliri (/yl)
Yerli
Enerji
(/yl)
malat
Geliri
Karbon
Emisyonu Geliri
(/yl)
letim&Bakm
Masraflar (/yl)
Yerli malat NET

GELR (/yl)
Standart
malat
NET GELR (/yl)
Vestas 1.8MW 100m
86,4
418,03
22.991.760,00
31.561.416,00
1.258.276,32
5.016.384,00
27.803.308,32
19.233.652,32
Vestas 3MW 112m
144
697,88
38.383.455,00
52.690.015,50
2.100.621,81
8.374.572,00
46.416.065,31
32.109.504,81
Vestas 2.6MW 100m
110,4
554,84
30.516.310,00
41.890.571,00
1.670.074,42
6.658.104,00
36.902.541,42
25.528.280,42
Siemens 3.6MW 107m
172,8
736,02
40.481.155,00
55.569.585,50
2.215.423,21
8.832.252,00
48.952.756,71
33.864.326,21
izelge 4.5 : Bozcaadaya ait 45m ve daha s sularda yaplan trbin yerleim senaryolar iin yllk retim ve gelir deerleri.
No
Aklama
Kurulu
G
(MW)
retilen Net
Enerji
(GWh/yl)
malat
Geliri
Karbon
Emisyonu Geliri
(/yl)
letim&Bakm
Masraflar (/yl)
Yerli malat NET

GELR (/yl)
Standart malat
NET
GELR
(/yl)
Vestas 1.8MW 100m
178,2
855,47
47.050.630,00
64.587.683,00
2.574.952,66
10.265.592,00
56.897.043,66
39.359.990,66
Vestas 3MW 112m
297
1.403,84
77.211.255,00
105.989.995,50
4.225.561,41
16.846.092,00
93.369.464,91
64.590.724,41
Vestas 2.6MW 100m
257,4
1.124,27
61.834.740,00
84.882.234,00
3.384.046,68
13.491.216,00
74.775.064,68
51.727.570,68
Siemens 3.6MW 107m
356,4
1.493,34
82.133.755,00
112.747.245,50
4.494.956,41
17.920.092,00
99.322.109,91
68.708.619,41
Standart Enerji
Geliri (/yl)
Yerli
Enerji
(/yl)
80
4.2.6 Maliyet analizi

Gncel ve doru deerleri ieren bir maliyet analizi yapabilmek iin detayl bir
literatr taramasna gidilmitir. Literatrdeki almalarn ounda deerler kurulu
g bana maliyet (/M, vb.) cinsinden verilmitir. Bu deerler hal hazrda kurulu
Ak Deniz rzgar tarlalarnn maliyetlerinin glerine oranlanmasyla elde
edilmektedir. Trbin ve kule maliyet hesaplamalarnda MW bana deerler isabetli
sonular vermekteyken, temel ve kablolama maliyetleri kyya uzaklk ve derinlie
bal olarak ok deimekte ve MW bana maliyet deerlerini kullanarak hesaplama
yapmak salkl sonular vermemektedir. Proje, mhendislik, evre analizi ve dier
maliyetlerin hesaplanmasnda ise bu alma benzeri fizibilite analizlerinde detayl
hesaplamalar yaplmas mmkn olmayp MW bana deerlerin kullanlmas
normaldir.
Bu balamda MW bana yaplacak hesaplamalar iin eitli kaynaklardan maliyet
deerleri derlenmi, gerekli dzenlemeler yaplmtr. Trbin ve kule paket maliyeti
1.050.000/MW, yatrm ncesinden iletme balangcna kadar olan sre dahilindeki
projelendirme ve mhendislik 120.000/MW, Blm 3.2.4te belirtilen tm evre
analizleri 65.000 /MW, dier maliyetler 15.000/MW
olarak
baz alnmtr
(EWEA,2009; Url-10).
Kablolama ve trafo maliyetleri iin; trbinler aras kablolarda 85.000/km, denizkara ana balant kablolar iin 500.000/km, deniz kysndan yksek kapasiteli
balant noktasna kadar olan karasal kablolar iin 400.000/km ve trafo iin
8milyon/180MW deerleri baz alnmtr (Nielsen, 2003; ODE, 2007). Toplam
kablo giderlerini hesaplamak iin WaSP programndaki yerleim, programdaki ilgili
komutlar ile Google Earth uydu programna aktarlmtr. Google Earth zerinde
trbinler aras balantlar, deniz kara balants ve karasal kablo balantlarnn
toplam mesafesi hesaplanmtr. Rzgar tarlasnn balanaca yksek kapasiteli
ebeke balant noktas EEnin REPAsndan belirlenmitir.
izelge 4.6da Bozcaada ait kablolama hesaplar ve maliyetler derinlik snflarna
gre ve denizalt-karasal hatlara gre ayr ayr incelenebilmektedir. Bozcaadada ok
sayda trbin olduundan trbinler aras toplam kablo hatt ve Ezine civarndaki
balant noktasnn uzakl nedeniyle karasal balant mesafesi fazla olmutur
81
izelge 4.6 : Bozcaada kablolama hesaplar ve maliyetleri.

Toplam
Birim Maliyet
Mesafe(km)
(/km)
Kablo Balants
Trbinler aras(45m ve alt)
Deniz-kara
Karasal
40,13
32,33
8,66
18,5
85.000
85.000
500.000
400.000
Toplam
Maliyet()
3.411.050
2.748.050
4.330.000
7.400.000
Trafo dahil senaryo toplam maliyetler ve trbin bana maliyetler izelge 4.7de
verilmitir. 20m ve daha s sularda yerleim ve bu yerleimler dahil 45m alt tm
yerleimler olarak iki tip derinlik senaryosu olduundan, deniz-kara ve karasal
balantlar sadece bir kez, 20m alt senaryosuna eklenmitir. 45m senaryosunda
kurulu g ortalama iki katna ktndan trafo maliyeti tekrar eklenmitir. Bu
maliyetler
her
trbin
senaryosu
ayn
koordinatlarda
hesapland
iin
deimemektedir, bu da MW bana olan maliyet hesaplamasna kyasla ok daha

salkl bir karlatrma olana salamaktadr. 20m ve 45 m derinlik senaryosuna
ait trbin bana maliyetler incelendiinde 45m senaryosunda toplam maliyet
artmasna ramen trbin bana maliyet 20m senaryosuna kyasla ok daha dk bir
deere denk gelmektedir.
izelge 4.7 : Derinlik senaryolarna gre trafo dahil kablolama maliyetleri.
Derinlik <20m
Toplam () Trbin Bana()
22.478.050
468.293
Derinlik <45m
Toplam() Trbin Bana()
33.889.100
342.314
Temel maliyet hesaplamalar temel tiplerine gre arlklar su derinlii, zemin yaps
ve trbin arlna gre hesaplanp retim maliyetleriyle arplarak her senaryo iin
ayr ayr yaplmtr. Bozcaada ve Gkeada ayn deniz zemin formasyonuna sahip
olmakla birlikte bu formasyon iri taneli akl talar ve ounlukla kumdan
olumaktadr (Yldz ve Toker, 2001). Bu zemin yaps yumuak tip zemin
kategorisine girmektedir ve temellerin stabil olmas iin daha fazla elik kullanm
gerekmektedir. Literatr aratrmas sonucu su derinlii-trbin gc- temel arl
ilikisini gsteren ekil 4.35teki grafik oluturulmutur. Bu grafik yumuak tip
zeminde tek kazk ve ayak temellerini kapsamaktadr. Tek kazk tip temeller
20mden derin sularda yeterli mukavemet ve sertlii salayamamaktadrlar, bu da
kulenin doal frekansyla rotorun 1 devrinin frekansyla eleip byk ve kabul
82
edilemez titreimlere yol amaktadr (Borgen, 2010). Dolaysyla 20m-45m aras

derinlikler iin ayak tip temeller tercih edilmitir.
700
Temel Arl [ton]
600
500
400
2 MW Tek Kazk
300
3,6 MW Tek Kazk
200
3,6MW Ayak
100
0
5
10 15 20 25 30 35 40 45
Su Derinlii [m]
ekil 4.35 : Su derinlii ve trbin gcne bal olarak temel arlklar (ODE, 2007).
Senaryolardaki trbin yerleim noktalar ve batimetri haritalar Surfer adl programda
eletirilerek her trbinin yerleimi yaplan derinlii tespit edilmitir. ekil 4.35te
belirtilen deerler bu almadaki senaryolara ait trbinlere ve yerleim noktalarna
gre interpolasyonu yaplarak her trbinin temel arl belirlenmitir. Her
senaryoya ait temel maliyeti o senaryonun trbin gcne ve trbin saysna zel
toplam arln retim maliyeti olan 1,75/kg ile arplmasyla hesaplanmtr. Elde
edilen maliyete kurulum maliyeti, her trbin iin 3,5 gn kurulum sresi, 2 adet
vinli ilep gnlk kiras olan 139.200 deerleriyle hesaplanarak eklenmitir (ODE,
2007).
Tm maliyetlerin birletirilmi hali Bozcaada 20m alt senaryosu iin izelge 4.8de,
45m ve alt iin izelge 4.9da grlebilmektedir.
83
izelge 4.8 : Bozcaadaya ait 20m ve daha s sularda yaplan trbin yerleim senaryolar iin maliyetler (EWEA,2009; Url-10; Nielsen, 2003).
Turbin+ Kule
()
Trafo+
Kablo ()
Temeller ()
Projelendirme
Mhendislik
()
evre Analiz
()
Toplam
Birim
Maliyet (bin
/MW)
Toplam
Yllk
Maliyet
(/yl)
No
Aklama
Total
MW
Vestas 1.8MW 100m
86,4
90.720.000
22.478.050
39.820.239
10.368.000
5.616.000
1.296.000
170.298.289
1,971
7.344.923
Vestas 3MW 112m
144
151.200.000
22.478.050
45.096.568
17.280.000
9.360.000
2.160.000
247.574.618
1,719
10.677.832
Vestas 2.6MW 100m
110,4
115.920.000
22.478.050
43.337.791
13.248.000
7.176.000
1.656.000
203.815.841
1,846
8.790.527
Siemens 3.6MW
107m
172,8
181.440.000
22.478.050
47.734.732
20.736.000
11.232.000
2.592.000
286.212.782
1,656
12.344.287
Dier ()
Toplam
Maliyet ()
izelge 4.9 : Bozcaadaya ait 45m ve daha s sularda yaplan trbin yerleim senaryolar iin maliyetler (EWEA,2009; Url-10; Nielsen, 2003).
Toplam Yllk
Maliyet
(/yl)
349.153.019
1,959
15.058.884
4.455.000
511.869.440
1,723
22.076.803
16.731.000
3.861.000
457.630.633
1,778
19.737.497
23.166.000
5.346.000
593.227.650
1,664
25.585.763
Temeller ()
evre Analiz
()
33.889.100
92.513.919
21.384.000
11.583.000
2.673.000
311.850.000
33.889.100
106.730.340
35.640.000
19.305.000
257,4
270.270.000
33.889.100
101.991.533
30.888.000
356,4
374.220.000
33.889.100
113.838.550
42.768.000
Aklama
Turbin+ Kule
()
Vestas 1.8MW
100m
178,2
187.110.000
Vestas 3MW
112m
297
Vestas 2.6MW
100m
Siemens 3.6MW
107m
No
Toplam
Birim
Maliyet (bin
/MW)
Projelendirme
Mhendislik
()
Total
MW
Trafo+
Kablo ()
84
Dier ()
Toplam
Maliyet ()
izelge 4.8 ve izelge 4.9da belirtilen toplam yllk maliyet, toplam ilk yatrm
maliyetinin trbin mr boyunca belirli iskonto oran gz nnde bulundurularak
hesaplanm yl bana maliyetini gstermektedir. Toplam yllk maliyet
(4.1)
forml ile hesaplanmaktadr. Burada A yllk maliyeti, P toplam ilk yatrm
maliyetini, i iskonto orann ve N trbin mrn belirtmektedir. Ak deniz
rzgar trbinlerinin mrleri daha az trblansl rzgarlar ve dayankl retimleri
karadakilere oranla daha fazla olmaktadr. almada trbin mr 30 yl, iskonto
oran ise hesaplamalar Euro para birimi zerinden yapldndan, Avrupa Merkez
Bankasnn iskonto oran %1,75 (Url-11) baz alnmtr. Toplam yllk maliyet geri
deme sresi hesaplanrken kullanlmaktadr.
izelge 4.8 ve 4.9 incelendiinde toplam ve yllk maliyetlerin kurulu g ile doru
oranda artt grlebilir. MW bana birim maliyetleri incelendiinde 1,6 1,9
milyon /MW deerleriyle Dnyadaki rneklere ait ortalama 2,1 milyon /MWa
kyasla normalden dk deerlerdedir (Url-10). MW bana birim maliyetlerde
kurulu g arttka toplam birim maliyet dmtr. Bu da ayn yerleim koullar
altnda yksek kablo maliyetlerinin sabit olmas, trafo ve temel maliyetlerinin ise
kurulu gce gre az fark etmesinden kaynaklanmaktadr. ekil 4.26 ve ekil
4.27deki maliyet yzdeleri incelendiinde durum daha net anlalmaktadr.
Bozcaada 20m alt iin Maliyet Yzdeleri
Siemens 3.6MW 107m
Vestas 2.6MW 100m
Vestas 3MW 112m
Vestas 1.8MW 100m
0%
Turbin+ Kule
Temeller
20%
Trafo+ Kablo
40%
60%
Projelendirme Mhendislik
80%
evre Analiz
100%
Dier
ekil 4.26 : Bozcaada 20m alt trbin senaryolar iin maliyet yzdeleri.
Bozcaada 45m alt iin Maliyet Yzdeleri
Siemens 3.6MW 107m
Vestas 2.6MW 100m
Vestas 3MW 112m
Vestas 1.8MW 100m
0%
Turbin+ Kule
Temeller
20%
Trafo+ Kablo
40%
60%
80%
evre Analiz
ekil 4.27 : Bozcaada 45m alt trbin senaryolar iin maliyet yzdeleri.
85
100%
Dier

Her senaryo iin retim gelirleri ve maliyetler hesaplandktan sonra fayda maliyet
analizi ile senaryolarn fizibilitesi yaplmtr. Blm 4.2.5 ve 4.2.6da hesaplanan
yllk toplam maliyet, trbinlerin yerli ve standart imalat olmas durumuna gre sat
fiyatlar ve enerji retimi zerinden hesaplanan yllk gelirlere blnerek geri deme
sreleri hesaplanmtr. Geri deme sreleri fizibilite almasnda sonucu etkileyen
en nemli faktrlerden biridir fakat gz nnde bulundurulmas gereken dier
nemli bir nokta geri deme sreleri tamamlandktan sonra trbinlerin mrlerini
tamamlayncaya kadar elde edecekleri toplam gelirdir.
izelge 4.10 ve izelge 4.11de Bozcaada senaryolarndaki trbinlerin yerli ve
standart retim halinde geri deme sreleri, geri deme tamamlandktan sonraki
iletim sresince toplam gelirler oluturulmutur. 20m ve alt sulardaki yerleim
senaryolarna gre standart geri deme sreleri 10-11,5 yl arasnda deimektedir.
Bu sre trbinler yerli imalat olmas durumunda elektrik alm fiyatlarndaki Devlet
katksyla yaklak 3 yl azalmaktadr ve bu nemli bir sredir. Geri deme
sreleriyle ilgili literatrde detayl bir tarama yaplm olmasna ramen ak deniz
RESlerin yeni uygulanan bir teknoloji olmas ve tahminen geri deme sreleri henz
tamamlanmam olmas nedeniyle net bir deer belirlenememitir. Tek bulunan
alma, yine WaSP ile analizi yaplm, Sicilyadaki NOSTRUM projesidir. Bu
almada geri deme sreleri 5,9 ve 7,3 yl bulunmutur. Bu deerler tez
almasndaki srelerin ok altndadr. Bunun nedeni ise retimden elde edilen gelir
hesaplanrken
kullanlan
sat
fiyatnn
11c/kWh
olarak
baz
alnmasdr
(Camporeale, 2006). Bu deer rnek almalarda kullanlan trbin standart imalat

enerji alm fiyat olan 5,5c/kWhin iki katdr. Buna ramen fiyatlar oranlandnda
Bozcaada NOSTRUM Projesine gre daha fizibl kalmaktadr.
Trbin senaryolar arasnda Vestas 3MW 112m ve Vestas 2.6MW 100m geri
demelerde en ksa srelere sahiptirler. Vestas 1.8MW 100m hem geri deme
sresinde hem de geri deme sonras toplam gelirlerde en son sradadr. Siemens
3.6MW 107m kurulu gc en fazla trbin olmasna ramen geri deme sreleri
Vestas 3MW 112m ve Vestas 2.6MW 100mden daha fazladr, ayn zamanda geri
deme sonras toplam gelirlerde Vestas 3MW 112m ile arasnda ok az bir fark
bulunmaktadr. Bunun sebebi rotor apnn enerji retime yksek katksdr. Vestas
86
3MW 112m, hem ksa geri deme sresi hem de yksek geri deme sonu toplam
gelirleriyle bu senaryo iin tercih sebebidir.
izelge 4.10 : Bozcaada 20m senaryolarna ait fizibilite deerleri.
No
Aklama
1
2
3
Vestas 1.8MW 100m

Vestas 3MW 112m
Vestas 2.6MW 100m
Siemens 3.6MW
107m
Yerli Geri Standart

deme
Geri
(yl)
deme (yl)
7,9
6,9
7,1
11,5
10,0
10,3
7,6
10,9
Geri deme
Geri deme
Sonras
Sonras Toplam
Toplam
Gelir(standart) []
Gelir(yerli)[]
613.751.545
356.661.865
1.072.146.981
642.950.166
843.360.423
502.132.593
1.098.254.086
645.601.171
Bozcaadann 20m ve 45m yerleim senaryolar arasnda trbin fizibilite deerlerinde

farkllklar grlmektedir. Siemens 3.6MW 107m, geri deme sresine gre Vestas
2.6MW 100min nne gemitir. Bunun sebebi 45m senaryosunda daha fazla trbin
olmas ve artan toplam ilk yatrm maliyetine kyasla enerji retiminin fayda maliyeti
iyiletirmesidir. Vestas 1.8MW 100m hem geri deme sresinde hem de geri deme
sonras toplam gelirlerde yine en son sradadr. Buradan karlacak sonu; ak deniz
rzgar enerjisi yatrmlarnn yksektir ve bu yksek yatrmlar dengeleyebilmek
iin gl rzgar profili olan ak deniz rzgar projelerinde kapasitesi ve enerji
retimi yksek trbinlerin seilmesi gerekmektedir. 45m derinlik senaryosunda
Vestas 3MW 112m, hem ksa geri deme sresi hem de yksek geri deme sonu
toplam gelirleriyle yine ilk sradadr.
izelge 4.11 : Bozcaada 45m senaryolarna ait fizibilite deerleri.
No
Aklama
1
2
3
Vestas 1.8MW 100m

Vestas 3MW 112m
Vestas 2.6MW 100m
Siemens 3.6MW
107m
Yerli Geri Standart

deme
Geri
(yl)
deme (yl)
7,94
7,09
7,92
11,48
10,25
11,45
7,73
11,17
Geri deme
Geri deme
Sonras
Sonras Toplam
Toplam
Gelir(standart) []
Gelir(yerli)[]
1.255.144.785
729.033.195
2.138.779.842
1.275.417.627
1.651.127.029
959.702.209
2.212.090.402
1.293.685.687
Her iki senaryo karlatrldnda geri deme sreleri az bir art olmasna ramen
geri deme sonras toplam gelirler yaklak 2 katna kmtr. Dolaysyla ilk yatrm
maliyeti yatrmc iin finanse edilebilir durumdaysa iki senaryodan 45m olan
seilmeli ve trbin olarak Vestas 3MW 112m kullanlmaldr.
87
4.3 Gkeada rnek almas

4.3.1 Rzgar verilerinin analizi
Gkeada istasyonuna ait verilerin Wind Climate Analyst programnda retim raporu
incelendiinde (ekil 4.28); veri balang tarihi 01/01/1999 saat 00:00 ve biti tarihi
31/12/2010 saat 23:00 olduu grlmektedir. Toplamda 88407 veri ileme alnmtr.
Limit d veya hatal veri bulunmamtr. Eksik veriler u aralklardadr; 1999:
kark olarak 48 saat, 2000-2006 yllar aras kaypsz veya en fazla 3 saat kark
olarak, 2007: Ocak-Kasm aylar arasndaki tm veriler, 2008: bu yla ait veri
bulunmamaktadr, 2009: kark olarak 120 saat, 2010: kark olarak 54 saat. 88407
veri
ierisinde
88
(%0,1)
veri
88
calm
eiinin
altnda
kalmtr.
ekil 4.28: Gkeada DM verilerinin Wind Climate Analystte retim raporu.
89
Programn hesaplama ksmndan sonra ortaya kan sonu ekil 4.29da grlebilir.
Bu sonuca gre Gkeadada hakim rzgar yn 2. Sektr (30o) olan kuzeydoudur.
Rzgar ynnn frekans yzde olarak bykten ke; Sektr 2 (30o) %39,8,
Sektr 6 (60o) %9,4, Sektr 12 (0o) %9,2dir. Ortalama rzgar hzlar ve g
younluklar bykten ke srayla; Sektr 2 (30o); 5,57 m/s ve 186 W/m2, Sektr
1 (0o); 4,79 m/s ve 158 W/m2, Sektr 7 (180o); 4,10 m/s ve 155 W/m2dir. Tm
sektrlerin ortalamas iin rzgar hz 4,3 m/s, g younluu ise 116 W/m2dir.
ekil 4.29: Gkeada iin Wasp Climate Analyst rzgar iklimi sonular.
4.3.2 Saysal harita analizi
Gkeada vektr haritas oluturmak iin N40E025 (40 kuzey enlemi ve 25 dou
boylam) ile N40E026 (40 kuzey enlemi ve 26 dou boylam) STRM dosyalar
kullanlmtr.
Kullanlan
STRM
Water
Body
dosyalar
e025n40e
ve
e026n40edir. Global Mapperda STRM dosyasnda dntrlen vektr haritasnn

Map Editorda alm hali ekil 4.30da grlmektedir.
90
ekil 4.30: Gkeada ve evresinin Map Editordaki ykseklik izgileri.

Gkeada iin oluturulan vektr haritasnda ise en dk deerli e ykselti erisi 0
m, en yksek deere sahip eykselti erisi 654mdir. Haritada toplam 68344 nokta,
1057 izgi, 1025 eykselti erisi, 21 przllk izgisi ve 13 adet deersiz izgi
bulunmaktadr. Deerlerden de anlalaca zere Gkeada vektr haritas kompleks
bir yapya sahiptir. Bunun nedeni Gkeadann corafi zellikleri ve Global
Mapperda interpolasyon yaplrken corafi yapya bal olan tretimdir. Przllk
izgilerinde en dk deer yine su ktlelerini belirten 0 m, en yksek deer ise
orman belirten 0,8mdir. Przllk erileri oluturulurken Bozcaadadaki gibi uydu
grntlerinden yararlanlmtr. Gkeadann przllk izgileri ekil 4.31de
grlmektedir.
ekil 4.31: Gkeadaya ait przllk izgileri.
91
Arka plan haritalar olarak Seyir ve Oinografi Dairesinin batimetri haritalar

programa aktarlmtr. Bozcaada iin 2136 numaral harita, Gkeada iin 21
numaral harita kullanlmtr.
4.3.3 Rzgar atlas ve veri haritalar
Gkeadaya ait rzgar atlas ekil 4.24te grlebilmektedir. ekil 4.29 ile
Gkeadann rzgar atlas karlatrldnda ise sektr frekanslarnda sektr 2deki
ufak artn dnda kayda deer bir deiiklik grlmemektedir. Ortalama rzgar hz
ise gzlemlenen rzgar ikliminde 4,1 m/s iken rzgar atlasnda 6,15 m/s olmutur.
ekil 4.32: Gkeada rzgar atlas.

Gkeada iin oluturulan veri haritalar 20m ve daha s sular iin ekil 4.33de,
20m ve 45 m aras derinlikler iin ekil 4.34te grlebilmektedir. Bu veri haritalar
tm sektrlerin bileimine ait ortalama rzgar hzn gstermektedir. Bozcaadaya
kyasla Gkeadann ortalama rzgar hzlar olduka dktr. Bu durum ekil
4.32deki rzgar atlasnda da grlebilmektedir.
92
ekil 4.33 : Gkeada ortalama rzgar hz veri haritas (20 m ve alt iin).
ekil 4.34 : Gkeada ortalama rzgar hz veri haritas (20-45 m aras iin).
4.3.4 Trbin seimi ve mikro-konulandrma
Gkeada derinlik senaryolar iin seilen trbinler; Vestas V100; 1,8 MW nominal
g, 100m rotor ap, Powerwind 90; 2,5 MW nominal g, 90m rotor ap, Nordex
N100; 2,5 MW nominal g, 100m rotor ap, Siemens SWT 2,3-82; 2,3 MW
nominal g, 93m rotor ap eklindedir. Gkeadann rzgar profili daha zayftr ve
zayf rzgar profiline uygun daha dk gteki trbinler seilmitir. Gkeada
senaryolar ekil 4.35te zetlenmitir.
93
Gkeada
Derinlik45m
Derinlik 20m
Vestas V100
-1,8MW
Vestas V100
-1,8MW
Powerwind
90 - 2,5MW
Powerwind
90 - 2,5MW
SWT 2,3MW
-82
SWT 2,3MW
-82
Nordex N100
-2,5MW
Nordex N100
-2,5MW
ekil 4.35: Gkeadaya ait fizibilite almas senaryolar.

Gkeadann trbin yerleimi iin uygun alanlar kstldr. Bunun temel sebebi
kydan yakn blgelerden itibaren balayan ani derinlik artdr. Bir dier neden ise
geni askeri eitim sahas ve limanlardr. 20m ve daha s sular iin yaplan trbin
yerleimi ekil 4.36da grlebilmektedir. Bu kategoride toplam 28 adet trbin
bulunmaktadr. ekil 4.37de ise 20m ve daha s sularda yerleimi yaplan 28 trbin,
20-45m derinlik aralnda yerletirilmi 28 adet trbin ile birlikte toplam 56 adet
trbin
grlebilmektedir. Trbin konumlar kopyalanp her senaryo iin ayn
koordinatlar kullanlmtr.
ekil 4.36 : Gkeada rzgar tarlas yerleimi (20 m ve alt iin).
94
ekil 4.37 : Gkeada veri haritas (45m ve alt iin).

4.3.5 Enerji retimi ve enerji geliri
Gkeada iin hesaplanan g retimi, iletim-bakm masraflar ve gelirler izelge
4.12 ve izelge 4.13te incelenebilmektedir. izelge 4.12da 20m ve daha s sularda
yaplan 28 trbin yerleimine, izelge 4.13te ise 45m ve daha s sularda yaplan 56
trbin yerleimine ait deerler bulunmaktadr. Bozcaada sonularnda kendini
gsteren kurulu g-rotor ap-enerji retimi ilikisi burada netlemitir. Kurulu
gleri ayn fakat rotor aplar farkl olan Nordex N100 ve Powerwind 90
trbinlerinden Nordex, 100m rotor apyla Powerwindin 90m rotor apna gre daha
fazla enerji retmektedir. Bu durum Vestas 1,8MW 100m rotor apndaki trbin ile
Siemens 2,3MW 82m rotor apndaki trbin karlatrldnda daha da belirgindir;
Vestas 1,8MW 100m, kurulu gc Siemens 2,3MW 82mden dk olmasna
ramen rettii enerji daha fazladr. Bu durumda retilen g ile birlikte net gelirler
de artmaktadr.
Sonu olarak ayn yerleim noktalar koullar altnda retim
hesaplanrken kurulu g tek bana kriter olarak alnmamal, mmkn olduunca

rotor ap byk trbinler tercih edilmelidir. retim ve net gelir olarak trbin
senaryolar bykten ke Nordex 2.5MW 100m, Powerwind 2.5MW 90m, Vestas
1.8MW 100m, Siemens 2.3MW 82m olarak sralanabilir. Ebetteki net gelir ve
retilen enerji fizibilite almas iin seim yapmaya yeterli deildir. Her senaryo
iin maliyet analizi yaplmal ve gelirler ile bir fayda-maliyet karmnda
bulunulmaldr.
95
izelge 4.12 : Gkeadaya ait 20m ve daha s sularda yaplan trbin yerleim senaryolar iin yllk retim ve gelir deerleri.
No
1
2
3
4
Aklama
Siemens 2.3MW
82m
Nordex 2.5MW
100m
Vestas 1.8MW
100m
Powerwind
2.5MW 90m
retilen
Net Enerji
(GWh/yl)
Standart
Enerji
Geliri (/yl)
Yerli malat Enerji

Geliri (/yl)
Karbon
Emisyonu Geliri
(/yl)
letim&Bakm
Masraflar (/yl)
Yerli malat NET

GELR (/yl)
Standart
malat
NET GELR (/yl)
64,4
207,590
11.417.450,00
15.673.045,00
624.845,90
2.491.080,00
13.806.810,90
9.551.215,90
70
221,922
12.205.710,00
16.755.111,00
667.985,22
2.663.064,00
14.760.032,22
10.210.631,22
50,4
209,246
11.508.530,00
15.798.073,00
629.830,46
2.510.952,00
13.916.951,46
9.627.408,46
70
221,324
12.172.820,00
16.709.962,00
666.185,24
2.655.888,00
14.720.259,24
10.183.117,24
Kurulu
G
(MW)
izelge 4.13 : Gkeadaya ait 45m ve daha s sularda yaplan trbin yerleim senaryolar iin yllk retim ve gelir deerleri.
No
1
2
3
4
Aklama
Siemens 2.3MW
82m
Nordex 2.5MW
100m
Vestas 1.8MW
100m
Powerwind
2.5MW 90m
Kurulu
G
(MW)
retilen
Net Enerji
(GWh/yl)
Standart
Enerji
Geliri (/yl)
Yerli malat Enerji

Geliri (/yl)
Karbon Emisyonu
Geliri (/yl)
letim&Bakm
Masraflar (/yl)
Yerli malat NET

GELR (/yl)
Standart malat
NET
GELR
(/yl)
128,8
367,273
20.200.015,00
27.729.111,50
1.105.491,73
4.407.276,00
24.427.327,23
16.898.230,73
140
450,782
24.793.010,00
34.034.041,00
1.356.853,82
5.409.384,00
29.981.510,82
20.740.479,82
100,8
391,848
21.551.640,00
29.584.524,00
1.179.462,48
4.702.176,00
26.061.810,48
18.028.926,48
140
446,888
24.578.840,00
33.740.044,00
1.345.132,88
5.362.656,00
29.722.520,88
20.561.316,88
96
4.3.6 Maliyet analizi

izelge 4.14te Gkeadaya ait kablolama hesaplar ve maliyetler derinlik
snflarna gre ve denizalt-karasal hatlara gre ayr ayr incelenebilmektedir.
Gkeadada anakaraya olan deniz kara balants ve anakkale merkezdeki balant
noktasna olan karasal balant uzunluu fazla kmtr.
izelge 4.14 : Gkeada kablolama hesaplar ve maliyetleri.
Kablo Balants
Deniz-kara
Karasal
Toplam
Mesafe(km)
17,76
21,07
17,92
13,78
Birim
Maliyet(/km)
85.000
85.000
500.000
400.000
Toplam
Maliyet()
1.509.600
1.790.950
8.960.000
5.512.000
Trafo dahil senaryo toplam maliyetler izelge 4.15te verilmitir. 20m ve daha s
sularda yerleim ve bu yerleimler dahil 45m alt tm yerleimler olarak iki tip
derinlik senaryosu olduundan, deniz-kara ve karasal balantlar sadece bir kez, 20m
alt senaryosuna eklenmitir. 45m senaryosunda kurulu g ortalama iki katna
ktndan trafo maliyeti tekrar eklenmitir. 20m ve 45 m derinlik senaryosuna ait
trbin bana maliyetler incelendiinde 45m senaryosunda toplam maliyet artmasna
ramen trbin bana maliyet 20m senaryosuna kyasla ok daha dk bir deere
denk gelmektedir. Bozcaadaya kyasla toplam maliyetler yakn olmasna ramen
trbin saylar daha az olmasndan dolay trbin bana maliyetler yaklak iki kat
civarndandr.
izelge 4.15 : Derinlik senaryolarna gre trafo dahil kablolama maliyetleri.
Derinlik <20m
Toplam () Trbin Bana()
24.262.950
866.534
Derinlik <45m
Toplam() Trbin Bana()
33.772.550
603.081
Temel ve kurulum maliyetleri Blm 4.2.6daki yntemlerle hesaplandktan sonra

tm maliyetler 20m senaryosu iin izelge 4.16 ve 45m senaryosu iin izelge
4.17de verilmitir.
97
izelge 4.16: Gkeadaya ait 20m ve daha s sularda yaplan trbin yerleim senaryolar iin maliyetler (EWEA,2009; Url-10; Nielsen, 2003).
No
1
2
Aklama
Siemens 2.3MW
82m
Nordex 2.5MW
100m
Vestas 1.8MW 100m
Powerwind 2.5MW
90m
Trafo+
Kablo ()
Temeller ()
Projelendirme
Mhendislik
()
evre Analiz
()
Toplam
Birim
Maliyet
(bin
/MW)
Toplam Yllk
Maliyet (/yl)
Total
MW
Turbin+ Kule
()
64,4
67.620.000
24.262.950
24.713.955
7.728.000
4.186.000
966.000
129.476.905
2,011
5.584.307,18
70
73.500.000
24.262.950
25.225.725
8.400.000
4.550.000
1.050.000
136.988.675
1,957
5.908.287,98
50,4
52.920.000
24.262.950
23.434.530
6.048.000
3.276.000
756.000
110.697.480
2,196
4.774.355,18
70
73.500.000
24.262.950
25.225.725
8.400.000
4.550.000
1.050.000
136.988.675
1,957
5.908.287,98
Dier ()
Toplam
Maliyet ()
izelge 4.17 : Gkeadaya ait 45m ve daha s sularda yaplan trbin yerleim senaryolar iin maliyetler (EWEA,2009; Url-10; Nielsen, 2003).
No
1
2
3
4
Aklama
Siemens 2.3MW
82m
Nordex 2.5MW
100m
Vestas 1.8MW
100m
Powerwind
2.5MW 90m
Trafo+
Kablo ()
Temeller ()
Projelendirme
Mhendislik
()
evre Analiz
()
Toplam
Birim
Maliyet
(bin
/MW)
Toplam
Yllk
Maliyet
(/yl)
Total
MW
Turbin+ Kule
()
128,8
135.240.000
33.772.550
56.616.425
15.456.000
8.372.000
1.932.000
251.388.975
1,952
10.842.345
140
147.000.000
33.772.550
57.972.222
16.800.000
9.100.000
2.100.000
266.744.772
1,905
11.504.637
100,8
105.840.000
33.772.550
53.226.933
12.096.000
6.552.000
1.512.000
212.999.483
2,113
9.186.615
140
147.000.000
33.772.550
57.972.222
16.800.000
9.100.000
2.100.000
266.744.772
1,905
11.504.637
98
Dier ()
Toplam
Maliyet ()
Her iki senaryoda da Nordex ve Powerwind trbinleri ayn kurulu gce sahip
olduundan maliyet deerleri ayn hesaplanmtr. Tm trbin senaryolar
incelendiinde kurulu g arttka maliyetler artmakta fakat MW bana birim
maliyet dmektedir. MW bana birim maliyetleri 1,9 2,1 milyon /MW
deerleriyle Dnyadaki kurulu ak deniz rzgar tarlalarna kyasla normal
deerlerdedir. Gkeada senaryolar iin maliyet yzdeleri ekil 4.38 ve ekil
4.39da grlebilmektedir.
Gkeada 20m alt iin Maliyet Yzdeleri
Powerwind 2.5MW 90m
Vestas 1.8MW 100m
Nordex 2.5MW 100m
Siemens 2.3MW 82m
0%
Turbin+ Kule
Temeller
20%
Trafo+Kablo
40%
60%
80%
evre Analiz
100%
Dier
ekil 4.38 : Gkeada 20m alt trbin senaryolar iin maliyet yzdeleri.
Gkeada 45m alt iin Maliyet Yzdeleri

Powerwind 2.5MW 90m
Vestas 1.8MW 100m
Nordex 2.5MW 100m
Siemens 2.3MW 82m
0%
Turbin+ Kule
Temeller
20%
Trafo+ Kablo
40%
60%
80%
evre Analiz
100%
Dier
ekil 4.39 : Gkeada 45m alt trbin senaryolar iin maliyet yzdeleri.
izelge 4.18 ve izelge 4.19da Gkeada senaryolarndaki trbinlerin fizibilite
deerleri bulunmaktadr. 20m ve alt sulardaki yerleim senaryolarna gre standart
geri deme sreleri 14-17 yl arasnda deimektedir. Bu sre trbinler yerli imalat
olmas durumunda yaklak 5 yl azalmaktadr. Yine de her iki imalat durumunda da
geri deme sreleri ok uzundur. Trbin senaryolar arasnda Vestas 1.8MW
100min kapasitesi dier trbinlerden dktr fakat hem geri deme sresinde hem
de geri deme sonras toplam gelirlerde en iyi durumda olandr. Bunun sebebi rotor
apnn enerji retime yksek katks ve Gkeadann zayf rzgar profilinde
99
kapasitesi yksek trbinlerin maliyetlerinin dengelenemeyecek kadar yksek

olmasdr. Dier trbinler birbirine yakn deerlere sahip olmakla beraber Vestas
1.8MW 100mden belirli bir farkla geridedirler.
izelge 4.18 : Gkeada 20m senaryolarna ait fizibilite deerleri.
No
1
2
3
4
Aklama
Siemens 2.3MW
82m
Nordex 2.5MW
100m
Vestas 1.8MW 100m
Powerwind 2.5MW
90m
Yerli Geri Standart

Geri
deme
deme (yl)
(yl)
Geri deme
Sonras
Toplam
Gelir(yerli)[]
Geri deme
Sonras Toplam
Gelir(standart) []
12,13
17,54
246.675.112
119.007.262
12,01
17,36
265.552.327
129.070.297
10,29
14,88
274.277.888
145.591.598
12,04
17,41
264.359.138
128.244.878
izelge 4.19 : Gkeada 45m senaryolarna ait fizibilite deerleri.
No
1
2
3
4
Aklama
Siemens 2.3MW
82m
Nordex 2.5MW
100m
Vestas 1.8MW 100m
Powerwind 2.5MW
90m
Yerli Geri Standart

deme
Geri
(yl)
deme (yl)
Geri deme
Sonras
Toplam
Gelir(yerli)[]
Geri deme
Sonras Toplam
Gelir(standart) []
13,32
19,25
407.549.470
181.676.575
11,51
16,64
554.306.225
277.075.295
10,57
15,29
506.255.850
265.269.330
11,61
16,79
546.536.527
271.700.407
Gkeadann 20m ve 45m yerleim senaryolar karlatrldnda geri deme

srelerinde az bir art ve geri deme sonras toplam gelirlerin yaklak 2 katna
kt grlmektedir. Trbin fizibilite deerlerinde Vestas 1.8MW 100m hem ksa
geri deme sresi hem de yksek geri deme sonu toplam gelirleriyle yine ilk
konumdadr. Her iki derinlik senaryosunda da geri deme sreleri kabul
edilemeyecek kadar uzundur. Ancak Vestas 1.8MW 100m seildiinde ve yerli
retimi yaplrsa belki tercih edilebilir.
100
5. SONULAR ve NERLER
Gelien ve byyen endstri, teknoloji ve ihtiyalar, enerji talebini gn getike
arttrmaktadr. Bu talebi karlamaya ynelik; konvansiyonel kaynaklarn snrll
ve evreye olan etkiler yenilenebilir enerjinin dier enerji kaynaklaryla rekabet
edecek nemli bir konuma gelmesini salamtr. Yenilenebilir enerji kaynaklar
arasnda lokomotif grevi stlenen ise hidroelektrik enerjisinden sonra rzgar
enerjisidir. Rzgar enerjisi teknolojisi hzla gelimekte ve yeni imkanlar ve
iyiletirmeler hayata gemektedir. Ak deniz rzgar enerjisi, mhendislii,
teknolojisi ve stn enerji retimi ile rzgar enerjisinin geleceidir.
Bu almada ncelikle rzgar enerjisi tantlm, rzgar enerjisini etkileyen temel
faktrler ele alnm ve hem Dnyadaki hem de Trkiyedeki gncel durum
incelenmitir.
Daha
sonra
ak
deniz
rzgar
enerjisindeki
ana
etmenler
detaylandrlm, Dnyadaki mevcut durum belirtilmi ve Trkiyede yaplacak olas

bir kurulum iin takip edilebilecek fizibilite almas admlar aklanmtr. Son
olarak Bozcaada ve Gkeada blgelerine ait fizibilite rnek almas yaplmtr.
rnek almalar yaplrken Blm 3.2de belirtilen admlar takip edilmitir. Her iki
adaya ait DM meteoroloji istasyonlarnn 1999-2010 tarihleri arasndaki saatlik
rzgar hz ve yn verileri temin edilmitir. Bu verilerde kimi yllara ait az eksik
bulunurken, kimi yllarn aylarca verisi kayptr. Bu kayplarn ekstrem hava
koullar, lm cihaz hatalar/arzalar ve elektrik kesintisi gibi eitli nedenleri
bulunabilmektedir. rnek almalarda kullanlan WaSP programna bu eksiklikler
tantlarak veri sreklilii ayarlanabilmekte, bylece hesaplama hatalar minimuma
indirgenmektedir. Yine de ciddi bir yatrma ait fizibilite almas iin lkemiz
altyapsnda halihazrda bulunan meteoroloji istasyonlarna ait bylesi eksik veriler
kabul edilmemelidir. deal yntem, yatrmcnn kurulum yaplmas dnlen alana
gvenilirlii yksek ve kalibrasyonu doru bir lm direi dikerek en az bir yl
lm yapmasdr. Tez almasnda bunu karlayacak finansal imkanlar olmad
iin eldeki veriler kullanlmtr. Elbette DMnin altyapsn gelitirmesi hem rzgar
enerjisi hem de dier meteorolojik alanlar iin katk salayacaktr.
101
Temin edilen veriler Excel programnda makro kullanlarak WaSPa aktarlmaya

hazr hale getirilmitir. WaSP rzgar verileri analizi sonucu Bozcaadada hakim
rzgar yn kuzeydou, hakim rzgar ynne ait ortalama rzgar hz ve g
younluu; 7.60 m/s ve 457 W/m2 olarak belirlenmitir. Tm sektrlerin
ortalamasnda rzgar hz 6.03 m/s, g younluu ise 314 W/m2dir. Gkeada iin
hakim rzgar yn yine kuzeydou, hakim rzgar ynne ait ortalama rzgar hz ve
g younluu ise 5,57 m/s ve 186 W/m2dir. Tm sektrlerin ortalamas iin rzgar
hz 4,3 m/s, g younluu ise 116 W/m2dir. Bozcaada ve Gkeada rzgar
profilleri karlatrldnda Gkeadann Bozcaadaya kyasla ok daha zayf bir
rzgar profiline sahip olduu grlmektedir. Gkeadann g younluklar
Bozcaadannkilerin yarsndan az bir miktarna denk gelmektedir. rnek alma
blgeleri seilirken Trkiye REPAsna bavurulmu, atlasa gre hem Gkeada hem
de Bozcaadann olas bir Ak deniz rzgar tarlas iin ok verimli bir rzgar
profiline sahip olduu izlenimi edinilmitir. Fakat rzgar verileri temin edilip
incelendikten sonra REPAnn yanl ynlendirici olabilecei tespit edilmitir.
Fizibilite almasnda trbin yerleimi ve enerji retimi analizi iin WaSP
programnda ilenmek zere Bozcaada ve Gkeada iin saysal haritalar Global
Mapper program araclyla STRM haritalarndan vektr harita formatna
dntrlmtr.
Hazrlanan
haritalar
zerinde
przllk
erileri
uydu
grntlerinden yararlanlarak oluturulmutur. Trbin yerleimi deniz zerinde

yaplacandan Seyir ve Oinografi Dairesinin batimetri haritalar arka plan haritalar
olarak programa aktarlmtr. Harici alanlar elimine etmek iin 20 m ve 45 m
derinlik izgileri, askeri eitim ve at sahalar, yasak sahalar, gemi trafik ve
demirleme alanlar harita zerinde ilenmitir. Yerleim yaplmaya msait olan
alanlar incelendiinde Gkeadann trbin
yerleimi iin uygun alanlar
Bozcaadaya gre ok kstldr. Temel sebepler ani derinlik art sonucu kurulum
yaplabilecek derinlik alanlarnn azl ve geni askeri eitim sahas ve limanlardr.
Bozcaadada ise frtnadan korunmak iin gemi demirleme sahas trbin yerleim
alan ile kesimektedir fakat hakim rzgar ynnn kuzeydou-kuzey olduu gz
nnde bulundurulduunda kesien blgenin frtnaya ak olmas ve enerji retimini
ciddi biimde drmesinden dolay, lke ekonomisine katk yapacak bir ak deniz
rzgar tarlas kurulmas halinde yaplacak dzenlemelerle bu alann kaydrlabilecei
varsaylmtr.
102
rnek almalarda 20m den s, ve 45mden s tm derinlik kategorilerini

kapsayacak ekilde 2 farkl derinlik senaryosu ve her derinlik senaryosunda
uygulanacak 4 farkl trbin senaryosu olacak ekilde senaryolar karlatrlarak
deerlendirilmitir. Trbin yerleimleri iz etkisi ve g younluu verileri eliinde
Bozcaada iin 20m ve daha s sularda 48 trbin, 20-45m derinlik aralnda
yerletirilmi 51 adet trbin ile birlikte toplam 99 adet trbin; Gkeada iin 20m ve
daha s sularda yerleimi yaplan 28 trbin, 20-45m derinlik aralnda yerletirilmi
28 adet trbin ile birlikte toplam 56 adet trbin olacak eklinde yaplmtr.
Trbinlerin konumlar Bozcaadann bats ile kuzeyi arasnda, Gkeadann dousu
ile gneyi arasnda yaylmtr. Yerleim koordinatlar kopyalanp her trbin senaryo
iin ayn koordinatlar kullanlmtr.
Trbin seimleri adalarn rzgar profili gz nnde bulundurularak rotor ap ve
kurulu glerine gre seilmitir. Bozcaadann gl rzgar profili iin Vestas
V100; 1,8 MW nominal g, 100m rotor ap, Vestas V112; 3 MW nominal g,
112m rotor ap, Vestas V100; 2,6 MW nominal g, 100m rotor ap, Siemens SWT
3,6-107; 3,6 MW nominal g, 107m rotor ap seilmitir. Gkeada zayf rzgar
profiline sahip olduundan dolay daha dk kurulu gze sahip trbinler olan Vestas
V100; 1,8 MW nominal g, 100m rotor ap, Powerwind 90; 2,5 MW nominal g,
90m rotor ap, Nordex N100; 2,5 MW nominal g, 100m rotor ap, Siemens SWT
2,3-82; 2,3 MW nominal g, 93m rotor ap seilmitir.
Trbin senaryolarnn enerji retimi ve gelirleri karlatrlnca bykten ke
srayla Bozcaada iin Siemens 3.6MW 107m, Vestas 3MW 112m, Vestas 2.6MW
100m, Vestas 1.8MW 100m; Gkeada iin Nordex 2.5MW 100m, Powerwind
2.5MW 90m, Vestas 1.8MW 100m, Siemens 2.3MW 82m
sralanmaktadr.
Gkeada sonularnda kurulu gleri ayn olmasna ramen Nordex N100 100m
rotor apyla Powerwindin 90m rotor apna gre daha fazla enerji retmektedir.
Ayn durum Vestas 1,8MW 100m ve Siemens 2,3MW 82mde de geerlidir.
Buradan karlacak sonu, rzgar tarlas iin trbin seimi yaplrken kurulu g tek
bana kriter olarak alnmamas ve mmkn olduunca rotor ap byk trbinlerin
tercih edilmesi gerektii grlmtr.
Maliyet analizinde trbin ve kule, projelendirme ve mhendislik, evre analizleri ve
sair maliyetler /MW olarak hesaplamaya alnmtr. Temel ve kurulum maliyetleri
trbin ve derinlie gre tonaj hesaplanp elik imalat birim fiyatyla arplarak
103
hesaplanmtr. Tm bu maliyetler trbin kurulu gc ve dolaysyla boyutu ile doru

oranda artmaktadr. Kablolama maliyetleri her trbin senaryosunda ayn koordinatlar
kullanld iin deimemektedir, bu da MW bana olan maliyet hesaplamasna
kyasla ok daha salkl bir karlatrma olana salamaktadr. 20m ve 45 m
derinlik senaryolarna ait trbin bana maliyetler karlatrldnda 45m
senaryosunda toplam maliyet artmasna ramen trbin bana maliyet 20m
senaryosuna kyasla ok daha dk bir deere denk gelmektedir. Gkeada
kablolama maliyetleri Bozcaadaya kyasla toplam maliyetler yakn olmasna ramen
trbin saylar daha az olmasndan dolay trbin bana maliyetler yaklak iki kat
civarndandr. Trbin saysnn az olmas retim ve geliri negatif ynde
etkileyeceinden enerji maliyeti artmaktadr.
Toplam ve yllk maliyetlerin incelendiinde kurulu g ile doru oranda artt
grlmektedir, birim maliyetlerde ise kurulu g arttka toplam birim maliyet
dmtr. Bu ayn yerleim koullar altnda yksek kablo maliyetlerinin sabit
olmas, trafo ve temel maliyetlerinin ise kurulu gce gre az fark etmesinden
kaynaklanmaktadr. Bozcaadaya ait MW bana birim maliyetleri incelendiinde 1,6
1,9 milyon /MW deerleriyle Dnyadaki rneklere ait ortalama 2,1 milyon
/MWa kyasla normalden dk, Gkeada ise 1,9 2,1 milyon /MW deerleriyle
Dnyadaki kurulu ak deniz rzgar tarlalarna kyasla normal deerlerdedir.
Fayda maliyet deerlendirmesi sonucu Bozcaada senaryolar incelendiinde Vestas
3MW 112m, her iki derinlik senaryosunda da geri deme sresi ve geri deme sonu
toplam geliriyle tercih edilen trbin olmutur. Vestas 3MW 112m trbininin 20m ve
45m senaryolar karlatrldnda geri deme sreleri standart retimde 10 yldan
10,25 yla, yerli imalatta 6,9 yldan 7,09 yla kmaktadr. Bu az bir arttr ve geri
deme sonras toplam gelirler ise 45m senaryosunda yaklak 2 katna kmtr.
Dolaysyla ilk yatrm maliyeti yatrmc iin finanse edilebilir durumdaysa 45m
derinlik yerleim senaryosunun getirisi daha fazladr.
Gkeada fayda maliyet analizi sonucunda trbin senaryolar arasnda Vestas
1.8MW 100min kapasitesi dier trbinlerden dktr fakat hem geri deme
sresinde hem de geri deme sonras toplam gelirlerde en iyi durumda olandr.
Bunun sebebi rotor apnn enerji retime yksek katks ve Gkeadann zayf
rzgar profilinde kapasitesi yksek trbinlerin maliyetlerinin dengelenemeyecek
kadar yksek olmasdr. Gkeadann 20m ve 45m yerleim senaryolar
104
karlatrldnda geri deme srelerinde az bir art ve geri deme sonras toplam
gelirlerin yaklak 2 katna kt grlmektedir. Fakat Gkeadaya ait belirlenen
geri deme sreleri yaplacak yatrm fizibl klmamaktadr. Ancak Vestas 1.8MW
100m seildiinde ve yerli retimi yaplrsa limitleri zorlayabilmektedir ki Bozcaada
ve dier elverili blgeler varken bu blgeye yatrm tercih edilmemelidir. Bu tezdeki
rnek almalardaki geri deme sreleri dk enerji alm fiyatndan dolay
uzundur. Bu da Trkiyedeki rzgar enerjisi ve dier yenilebilir enerji teviklerindeki
yetersizlikleri gz nne sermektedir.
Bu almann ak deniz rzgar enerjisi retimine bir rnek olarak Bozcaada ve
Gkeadada gerekletirilen fizibilite almasnn bu alanda yaplacak yatrmlara
yol gsterici olaca dnlmektedir.
105
106
KAYNAKLAR
Altuntaolu, Z.T., 2011. Trkiye'de Rzgr Enerjisi, Mevcut Durum, Sorunlar,
Mhendis ve Makina Cilt: 52 Say: 617, s. 56-63
Barutu, B., 2008. Wind Energy&Conversion Technology Ders Notlar, stanbul
Teknik niversitesi Enerji Enstits, stanbul.
Breton, S.P., Moe, G., 2009. Status, Plans and Technologies for Offshore Wind
Turbines in Europe and North America. Department of Civil and
Transport Engineering, Norwegian University of Science and
Technology. Norve
Borgen, E., 2010. Floating Wind Power in Deep Water Competitive with ShallowWater Wind Farms?. Modern Energy Review Vol.2 Issue 1. London
Burton, T., 2001. Wind Energy Handbook. West Sussex.
Camporeale, C., 2006. Offshore Wind Farms in Italy: The Sicily Case. Rome
Cockerilla, T.T., Khn, M., van Busselc, G.J.W., Bierboomsc, W., Harrisona,
R., 2001. Combined Technical and Economic Evaluation of The
Northern European Offshore Wind Resource.Renewable Energy
Centre, School of Sciences, University of Sunderland. ngiltere. Tacke
Windenergie GmbH, Almanya. Institute for Wind Energy, Delft
University of Technology, Hollanda.
Dhanju, A., Whitaker, P., Kempton, W., 2007. Assessing Offshore Wind
Resources: an Accessible Methodology. College of Marine and Earth
Studies, University of Delaware, ABD
DM, 2010. Rzgar Enerjisi Tahmin Sistemi (RETS), evre ve Orman Bakanl
Devlet
Meteoroloji
leri
Genel
Mdrl,
Ankara.
www.dmi.gov.tr/FILES/tahmin/RETS-kitapcik.pdf.
Dua, M., Manwell, J.F., McGowan, J.G., 2008. Utility Scale Wind Turbines on a
Grid-Connected Island: A Feasibility Study. Department of
Mechanical and Industrial Engineering, Renewable Energy Research
Laboratory (RERL), University of Massachusetts. ABD
E.ON, 2010. E.ON Offshore Wind Energy Factbook- E.ON Climate & Renewables
EA, 2011. Elektrik retim Sektr Raporu, Elektrik retim Anonim irketi.
http://www.euas.gov.tr/_EUAS/Images/Birimler/apk/EUASSektor_Raporu2010.pdf
EWEA,
2009.
The
Economics
of
Wind
Energy.
http://www.ewea.org/fileadmin/ewea_documents/documents/00_POLI
CY_document/Economics_of_Wind_Energy__March_2009_.pdf
EWEA, 2011. The European Offshore Wind Industry Key Trends and Statistics:
1st
Half
2011,
European
Wind
Energy
Association.
107
CY_document/Offshore_Statistics/20112707OffshoreStats.pdf
EWEA, 2011. The European Offshore Wind Industry Key Trends and Statistics
2010, European Wind Energy Association.
CY_document/Offshore_Statistics/110120_Offshore_stats_Exec_Sum
.pdf
EWEA,
2011.
Wind
in
Power
2010
European
Statistics,
http://www.ewea.org/fileadmin/ewea_documents/documents/statistics/
EWEA_Annual_Statistics_2010.pdf
Gaudiosi, G., 1999. Offshore Wind Energy Prospects. ENEA, Department of

Energy. talya
GWEC,
2011. Global Wind Report - Annual

http://www.gwec.net/index.php?id=180
Market
Update
2010
Hansen, L.H., Madsen, P.H., Blaabjerg, F., Christensen, H.C., Lindhard, U.,
Eskildsen, K., 2001. Generators and Power Electronics Technology
for Wind Turbines. Industrial Electronics Society, IECON '01. The
27th Annual Conference of the IEEE 29 Nov.-2 Dec. 2001, Vol. 3,
pp.2000 2005.
Hau, E., 2006. Wind Turbines Fundamentals, Technologies, Application,
Economics 2nd Edition With 552 Figures and 101 Tables. Springer.
Almanya
Johnson, G. L., 2001. Wind Energy Systems, Electronic Edition, Manhattan, KS
Malko, Y., 2008. Rzgar Enerjisi Kaynaklarmz, Elektrik leri Ett daresi Genel
Mdrl. (EE)
Malhotra, S., 2010. Design and Construction Considerations for Offshore
Wind Turbine Foundations New York Issue No. 65
Volume
XXII
PB
Network. http://www.pbworld.com/pdfs/publications/pb_net
work/pbnetwork65.pdf
Manwell, J.F., McGowan, J.G., Rogers, A.L., 2002. Wind Energy ExplainedTheory, Design and Application, John Wiley & Sons Ltd University of
Massachusetts, Amherst, USA.
Markard, J., Petersen, R., 2009. The Offshore Trend: Structural Changes In The
Wind Power Sector. Cirus - Innovation Research in Utility Sectors,
Eawag, Swiss Federal Institute for Aquatic Science and Technology.
svire
Mukund R. Patel, 1999. Wind and Solar Power System, CRC Press, New York
Nielsen, P., 2003. Offshore Wind Energy Projects Feasibility Study Guidelines.
SEAWIND- ALTENER PROJECT.
ODE, 2007. Study of The Costs of Offshore Wind Generation- A Report to the
Renewables Advisory Board (RAB) & DTI
Ragheb, M., 2011. Orography and Wnd Turbine Siting
108
Ragheb, M., 2011. Optimal Rotor Tip Speed Ratio

SWEP, 2009. San Francisco Offshore Wind Farm Analysis Preliminary Report
Stanford Solar and Wind Energy Project Stanford University
Snyder, B., Kaiser, M.J., 2009. Ecological and Economic Cost-Benefit Analysis of
Offshore Wind Energy. LSU Center for Energy Studies, Energy Coast
and Environment Building. ABD
WAsP, 2010. Program Help Files, Denmark
WWEA, 2011. World Wind Energy Report 2010, World Wind Energy Association.
http://www.wwindea.org/home/images/stories/pdfs/worldwindenergyr
eport2010_s.pdf.
WWEA, 2011. World Wind Energy Half-year Report 2011, World Wind Energy
Association.
http://wwindea.org/home/images/stories/publications/half_year_report
_2011_wwea.pdf
Yldz, A., Toker, V., 2001. Gkeada-Bozcaada-anakkale (KD Ege Denizi)
genindeki Dip Sedimanlarnda Gncel diatomeler
Url-1 < http://www.oil-price.net/ >, Alnd Tarih: 25.09.2011
Url-2 <http://www.wwindea.org/home/images/stories/Information%20Center/Final
/New%20Folder/Europe1/main.swf >, Alnd Tarih: 25.09.2011
Url-3 < http://www.srh.noaa.gov/jetstream//synoptic/wind.htm >, Alnd Tarih:
30.09.2011
Url-4 <http://www.siemens.com.tr/web/1885-13816-11/siemens_urunler___cozumler/enerji/ruzgar_turbinleri/swt-3_6-107>,
Alnd Tarih:13.10.2011
Url-5 <http://www.eie.gov.tr/turkce/YEK/ruzgar/ruzgar_en_hak.html>
Alnd Tarih: 22.10.2011
Url-6 < http://www.eie.gov.tr/turkce/YEK/ruzgar/Turkiye_RES.html>
Url-7
<http://www.epdk.gov.tr/web/elektrik-piyasasi-dairesi>
25.10.2011
Alnd
Tarih:
Url-8 <http://www.lorc.dk/Knowledge/Offshore-renewables-map/Offshore-windfarms?sortby=Country&sortby2=&sortorder=asc> Alnd Tarih: 27.10.2011

Url-9 <http://www.turkishgreek.org/karasula.htm> Alnd Tarih: 02.11.2011
Url-10 < http://newenergynews.blogspot.com/2010/09/cost-of-offshore-wind-frommay-11.html Alnd Tarih: 28.11.2011
Url-11 < https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ee.html>
109
ZGEM
Ad Soyad:
Bar GZEL
Doum Yeri ve Tarihi: Kocaeli, 12.07.1986

Adres:
Mimar Sinan Mah. Kuolu yokuu Sok. Yldrm Apt.

27/1 Toygarhamza - skdar/STANBUL
Lisans niversite:
Marmara niversitesi Makine Mhendislii
111

Açık Deniz Rüzgar Enerjisi, Fizibilite Adımları Ile Bozcaada Ve Gökçeada Örnek Çalışması

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Açık Deniz Rüzgar Enerjisi, Fizibilite Adımları Ile Bozcaada Ve Gökçeada Örnek Çalışması

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

STANBUL TEKNK NVERSTES ENERJ ENSTTS

AIK DENZ RZGAR ENERJS, FZBLTE ADIMLARI ile BOZCAADA

YKSEK LSANS TEZ

Enerji Bilim ve Teknoloji Anabilim Dal

STANBUL TEKNK NVERSTES ENERJ ENSTTS

AIK DENZ RZGAR ENERJS, FZBLTE ADIMLARI ile BOZCAADA

YKSEK LSANS TEZ

Enerji Bilim ve Teknoloji Anabilim Dal

T, Fen Bilimleri Enstitsnn 301091038 numaral Yksek Lisans rencisi

Do. Dr. Oral YACI

Yrd. Do. Dr. Burak BARUTU

Yrd. Do. Dr. zgr KIRCA

3.2.8 Maliyet hesaplanmas .......................................................................... 51

: Amerika Birleik Devletleri

ekil 4.14: Makro ile dzenlenmi rzgar verileri. ................................................... 67

AIK DENZ RZGAR ENERJS, FZBLTE ADIMLARI ile BOZCAADA

OFFSHORE WIND ENERGY, FEASIBILITY STUDY GUIDELINES with

Yenilenebilir enerji kaynaklar arasnda lokomotif olan kaynak rzgar enerjisidir.

%2,5i sv yaktlardan, %1,35i rzgardan ve %0,47si

jeotermal ve biyogazdan salanmtr. Trkiyede 2009 ylnda enerji arznn

yarabilmesi iin iyi analiz ve fizibilite almalarna tabi tutulmas gerekmektedir.

ekil 2.1 : Basit rzgar evrimi.

Rzgarn hareket mekanizmasn drt ana faktr etkilemektedir: basn etkisi,

kresel rzgarlar, dier etkiler de yerel rzgarlar oluturmaktadr. Kresel rzgarlar

Daha spesifik incelendiinde, Asyadaki artn lokomotifi indir, bu art

ekil 2.5 : Ktalararas kapasite dalm (WWEA, 2011).

izelge 2.1deki durum, ktalararas dalmdaki deiiklii destekler durumdadr.

kullanmaktadr. Bu lkelerden ne kanlarn 2009-2010 yllarna ait kurulu

2009 Sonu 2010 Yeni 2010 Sonu

ORTA DOU Fas

2009 Sonu 2010 Yeni 2010 Sonu

2009 Sonu 2010 Yeni 2010 Sonu

ekil 2.8 : 50 m ykseklik iin REPA (Malko, 2008).

ekil 2.9 : Trkiye Toplam RES Kurulu Gc (Altuntaolu, 2011).

bavuru olmas durumunda Trkiye Elektrik retim A.. (TEA), Rzgr

SOMA / SOMA RES

BLGN / SOMA RES

BOREAS - 1 ENEZ RES

KORES KOCADA RES

ekil 2.10: Modern bir trbinin bileenleri (Url-4).

derine kazklarla akl

kullanlabilmektedir (Johnson, 2001; Hau, 2006).

Havann v hzyla belirli bir A kesit alanndan geerken oluturduu hacimsel

g forml elde edilir.

ekil 2.11: Rzgar trbinin enerji karmna ait ak borusu.

A2v23 = 2 (A1v13- A2v23)

Ktlesel debinin sabitlenmesi aadaki denkleme baldr:

Bu denklem gz nnde bulundurulduunda, teorik olarak maksimum g v2 sfr

Dolaysyla rotordan geen akm hz v1 ve v2 nin aritmetik ortalamasna eittir:

Ktlesel debi bylece;

Rotordan elde edilen mekanik g aadaki ekilde ifade edilebilir:

Birka dzenleme sonunda, g katsays direkt olarak v2/v1 hz orannn bir

G katsaysnn rotor ncesi ve sonras hz oranlaryla olan ilikisi grafiksel olarak

ekil 2.12: G katsays hzlar oran ilikisi grafii.

ve hava akmnn rotordan getikten sonraki dm hz v2 aadaki gibi

ekil 2.13 rotor ve evresindeki akmn durumunu daha detayl olarak

ekil 2.13: Rotor ve evresine ait akm koullar (Hau, 2006).

2.6 Rzgarn statiksel zellikleri ve Weibull Olaslk Dalm Fonksiyonu

Ortalama rzgar hz aadaki denklemle elde edilir:

Weibull olaslk younluk fonksiyonuna ait rnekler ekil 2.14te grlebilmektedir.

ekil 2.14: Weibull olaslk dalm fonksiyonu.

2.4b formlnde belirtildii gibi (P= 2 Av3) retilen g, havann younluu,

rotor tarama alan ve g katsays ise tasarmsal faktrlere gre deiiklik

v2= h2 yksekliindeki hesaplanan rzgar hz