Gio vin: Trn Th Hng An - T Ng vn

Ch : Gip hc sinh lp 10 rn k nng lm vn thuyt minh

Gii thiu v ca dao Vit Nam.

I. M bi
Ca dao ra i t rt sm v lu truyn cho n ngy nay. Ca dao thm vo ta qua
nhng ln iu qu hng gn gi, thn quen. Nh th Nguyn Duy gii by nim xc cm
ca mnh:
Nhng li ru thm thit, m cht tr tnh trn chnh l ca dao.
II. Thn bi
1. nh ngha.
Ca dao l mt trong nhng th loi ch yu ca nn vn hc dn gian Vit Nam.
l nhng sng tc tr tnh dn gian din t i sng ni tm ca con ngi. Ca dao l ngun
sa tinh thn nui dng tr th qua li ht ru, l hnh thc tr chuyn tm tnh ca cc chng
trai c gi, l ting ni bit n, t ho v cng c ca t tin v anh linh ca nhng ngi
khut, l phng tin bc l ni tc gin hay lng hn hoan ca ngi lao ng, trong gia
nh, x hi. Da vo cung bc tnh cm y ca dao c chia lm 3 loi.
2. Phn loi v ni dung.
2.1. L ting ht yu thng, tnh ngha, ca dao bc l tnh su ngha nng i vi
xm lng, qu hng, t nc, i vi cha m, v chng, con ci, bn b v dt do nht l
tnh cm la i.
Trong sut chiu di lch s, khp chiu rng khng gian t nc, u u cng u
vang ln nhng cu ca v cnh ni rng hng v, cnh non xanh nc bic, nhng sn vt
phong ph ca mi min:
Trong ca dao yu thng, tnh ngha hin ln hnh nh con ngi Vit Nam lc quan,
yu i, cn c trong lao ng, dng cm trong u tranh, nhn i, v tha, giu c hi sinh
trong quan h gia ngi vi ngi... Ca dao th hin nhng phm cht tt p ca ngi
Vit Nam v hng con ngi Vit Nam n ci chn, ci thin, ci m trong cuc sng.
2.2. Ca dao than thn ra i t cuc sng lm n vt v, cc nhc v b p bc nng
n ca ngi dn trong x hi c. Ca dao than cho cnh nn, p bc:
c bit l ting than ca ngi ph n chu nhiu bt cng do ch nam quyn v
l gio phong kin gy ra:
Than m phn khng, ngi dn lao ng khi kh th ct ting than nhng khng bao
gi mt nim tin.
2.3. Ca dao hi hc chm bim: Cng vi truyn ci, v sinh hot, ca dao hi hc
chm bim th hin tp trung cc nt c sc ca ngh thut tro lng dn gian Vit Nam
nhm to ra ting ci mua vui, gii tr, ph phn nhng thi h tt xu hay nhng ngi ng
ci trong x hi:
3.Ngh thut
Ca dao phong ph trong cch cu t v xy dng hnh tng. Th loi c dng
nhiu trong ca dao l th lc bt, song tht lc bt v cc th vn. Mi bi ca dao thng c

Gio vin: Trn Th Hng An - T Ng vn

Ch : Gip hc sinh lp 10 rn k nng lm vn thuyt minh
hai dng th lc bt nn kt cu n gin, ngn gn. Sc hp dn ca dao l m iu, va
phong ph, va thanh thot v li ca dao giu hnh nh. Bin php ngh thut n d, so snh,
ni qu,... to ra nhng hnh nh gi cm, m rng trng lin tng su xa:
Ngh thut so snh v von to nn nhng hnh nh truyn thng c o trong ca
dao: cy a - bn nc - con ; trc - mai, con c, chic cu, ...
C th ni ca dao dng li n ting ni ca nhn dn chuyn ti tm t, tnh cm
ca nhn dn.
III. Kt bi
Chng ta i qua hnh trnh ca dao Vit Nam p , ri ca dao vn khc du
trong tm hn mi chng ta. Phi bit yu cu ca dao, thng li ru ca m, ht nhng khc
dn ca chn cht, ngt ngo thm yu T quc mnh, vn ra vn ho ton cu m gi
vng bn sc dn tc Vit.
Lng qu Vit Nam u cng vy, n cha trong n bao iu gn gi v thn thng. Mi mt min
qu u c nhng cu h, iu ht rt chung m li rt ring, mang m hng ca tng vng, min.
Tt c cng ha vo cu th, ging ht ca nhng ln iu, to thnh dng ca dao dn ca Vit Nam
rt a dng v phong ph.
Ca dao dn ca, xt v gc t duy ca dn tc, l tm gng bc x hin thc khch quan ca mi
dn tc vi li sng, iu kin sng v nhng phong tc tp qun ring. Hnh nh v thin nhin, cuc
sng, v truyn thng dn tc, quan h x hi c phm tr ha theo nhng cch khc nhau, bng
nhng hnh thc ngn ng khc nhau. Nghin cu v ca dao dn ca khng ch cho thy nhng nt
p vn ha ca ngi Vit Nam m cn lm ni bt ln tinh thn lc quan, yu i, yu ngi thit
tha. Ca dao dn ca l kt tinh thun tu ca tinh thn dn tc, l nt p trong vn ha dn gian Vit
Nam. Vi ci ngun lch s v ch vit rt phong ph a dng nn ca dao v dn ca c mt Vit
Nam t rt sm. Cc cng trnh nghin cu v vn ha dn gian, cng nh cc nh khoa hc c lin
quan khng nh mt trong nhng du tch ca ca dao cch chng ta khong trn di 2.500 nm.
iu ny c th hin rt r qua cc hoa vn trn trng ng v cc hin vt kho c cng nin i.
Phn tch cc ha tit hoa vn trn trng ng, nhiu ngi tm thy y hnh nh l th n thn
Mt Tri cng l n thn Nng nghip. Trong l hi ny s dng cc hnh thc m nhc, thanh
nhc ma ht v cc nhc kh.
Ph Gio s, Tin s ng Vn Lung, Trng Ban Vn hc dn gian, Vin Vn hc pht biu: "Tt c
cc dn tc trn th gii sut my nghn nm ch no cng c dn ca v ca dao. V th ni v ca dao
dn ca ca mt dn tc hay ca dao dn ca ni chung l vn rt ln. N tn ti rt lu, t hng ngn
nm trc v nh cc nh khoa hc nghin cu trc y, cc hc gi ni ca dao ra i khi trong
lng mnh c nhng iu mun th hin ra, mun ni ln. Nhng iu c gi l ca dao".
Cu ni, ln iu, ging ht l nhng i hi bc thit ny sinh trong i sng x hi, qua thi gian,
nhng cu ni hay, nhng ln iu hp dn c nhn dn su tp v gn gi. Cng xut pht t
hon cnh thc t ca i sng x hi v tr tu ca nhn dn c kt nn. Qua li ca, cu ht, ca dao
v dn ca Vit Nam l nhng cu ni c kt nhng kinh nghim sng, nhng quan nim v nhn
cch, nhn c mi con ngi. Cng i su vo tm hiu ca dao dn ca, chng ta s thy c
nhng nt ti hoa, c sng to y tinh thn thm m. Tuy nhin mi loi hnh li c nhng c im
ring bit.
Ph Gio s, Tin s ng Vn Lung, Trng Ban Vn hc dn gian, Vin Vn hc pht biu: "Cc c
ngy xa c ni b ca i th cn li dao, c ngha l ca dao v dn ca ra i cng mt lc. Nhng
cng khng phi tt c cu ht ca dn ca l ca dao. i su vo nghin cu th thy dn ca pht trin
rt nhiu, cn ca dao ch c mt s chc nng nht nh".
Ca dao dn ca l loi hnh vn ngh truyn ming, l mt hnh thc vn ha dn gian c t rt lu.
N c th l mt cu ni trit l bao hm mt ni dung gio dc ca ai . Tri qua thi gian, mi
ngi thy ng v nghe theo, thm ch h c th thm vo hoc bt i ng vi tng hon cnh
c th. V vy, c th ni ca dao dn ca l ca qun chng nhn dn sng tc nn v h c th sng
tc trong bt c hon cnh no, trong l hi, trong lao ng sn xut. Nh Gio s V Ngc Phan

Gio vin: Trn Th Hng An - T Ng vn

Ch : Gip hc sinh lp 10 rn k nng lm vn thuyt minh
vit: "N xut hin trong lao ng t thi c xa v hnh thc th s ca n c sa i qua cc
th h ca loi ngi". C mt cu ca dao rt ngha, khng ch ni ln quan nim trit l ca ngi
Vit Nam m cn l mt cu ni th hin tinh thn on kt, gn b vi nhau, th hin sc mnh
ca tp th.
Cht tr tu, giu t tng tnh cm trong ca dao dn ca l nhng ngun nha sng b sung cho vn
ha dn gian thm phong ph v m bn sc. Tuy cng l cu ni, ging iu cng vi mt ci ni
xut pht nhng khng phi cu ca dao no cng c th tr thnh dn ca v ngc li, mi th loi
li c thm nhng u th b sung ng dng trong tng hon cnh ca thc t i sng. Theo cch
hiu thng thng, ca dao l li ca cc bi dn ca tc b i nhng ting m, ting ly hoc
ngc li l nhng cu th c th b thnh nhng ln iu dn ca. Nh vy gia ca dao v dn ca
khng c ranh gii r rng. Ca dao l nhng cu ni ph thng trong dn gian. Ca dao ngi Vit
thng c cu to bng hai cu lc bt, mt th th rt m iu ting Vit. Khi c nhiu cu kt
thnh mt on ngn th gi l dn ca, v vy ranh gii gia ca dao v dn ca l mt si ch rt mng
manh. Ca dao l li vn truyn khu, trc tin l do mt ngi v xc cm m pht hin ra, ri v li
hay, p m lan truyn trong dn gian v truyn mi t i ny qua i khc. Tuy ca dao xut pht
trong gii bnh dn nhng nhiu cu rt nn th v ngha m , d xc cm ngi nghe nn c
nhiu ngi tm su tm.
Cu th khng ch ni v cng c sinh thnh, gio dng ca cha m m cn khuyn nh, rn dy
mi ngi phi n sao cho ng o lm con. u cng l trit l, quan im sng ca mi con
ngi chng ta. Hoc cng c th l nhng cu ni khuyn rn v quan h gia anh em, bn b.
Hoc l nhng cu ngi ca tnh yu lao ng, trn trng nhng gi tr ca s lao ng.
Chnh v kh nng d ni, d tip thu, ca dao i vo i sng ca nhn dn mt cch rt t nhin
v trong mi hon cnh.
Trong mi chng ta ai cng c mt min qu, qu hng l cnh ng la thm ngt, lu tre xanh tri
di dc b , l nhng hnh nh thn thng nht i vi cuc sng mi con ngi. Hai ting qu
hng nghe gn gi v thn thng, l ni chn nhau ct rn, ni nui dng ta trng thnh.
Qua ca dao dn ca nhng hnh nh ca min qu nh tr nn gn gi hn, lung linh hn nh nhng
ca t y hnh nh. Khi ni n dn ca, chng ta khng th qun nhng li ru con thit tha tru mn,
qua ting u m ru con, nhng hnh nh ca min qu yu du ca bin rng non cao, ca gi Lo
ct chy, nhng ngi m nm thng to tn mt nng hai sng nui dy con khn ln. Nhng li
ht ru ca m ha ng vi tm hn tr th, va m thm nh nhng nhng cng khng km
phn trm t su lng. Trong cu ht ca m c nh trng soi ri nh a con vo gic ng m m,
c ng my tri bng bnh trn nh ni, c dng sng bn l bn bi, c mt bin long lanh nh bc
v nhng con thuyn thp thong ngoi khi xa. Nghe li ru ca m, tr th nh c tip thm
ngun d tr ln lao v lng yu qu hng, t nc, chp cnh cho tui th ca con thm vng
bc v sng ngi nim tin.
Ly ngun cm hng t thc t cuc sng, ca dao dn ca c sng to nn, l li n, ting ni
ca ng cha ta tch ly t ngn i. l nhng cu ni c kt t nhng kinh nghim sn xut rn
dy con chu, bao hm nhng ni dung mang ngha trit l dy bo rt su sa. l nhng cu ht
c truyn ti bng m thanh ging iu ngn ng vi ni dung ngh thut phong ph, a dng, m
bn sc dn tc. Ging nh i thi ho Macxingocki nhn nh: "con ngi khng th sng m
khng vui sng c. H phi bit ci a, h sng to nn nhng bi ht vui ti, h thch nhy
ma". Bi vy, ca dao dn ca l sn phm vn ho tinh thn v cn thit i vi mi dn tc, con
ngi.
Trong cu ht ru ca ngi m Thanh Ho, cu ca dao: "Gng cay mui mn xin ng qun nhau"
nh mt li nhn nh ca ngi m vi a con th v tnh ngha o l i, phi n thu chung
trc sau nh mt, y p tnh thng v tnh ngi. T thc t cuc sng nhng cu ht dn gian,
nhng li ni chn thnh cht phc nhng cng khng km phn trit l su sc, thc t l nhng ci
hay, ci tinh tu ca dn tc c kt tinh t cuc sng hng ngy. Trong ng x giao tip ng cha ta
c v vn nhng cu ni c kt v nhng li ni, nhng hnh vi ng x kho lo, lch s v duyn
dng.
Ph Gio s, Ph Tin s Mai Ngc Ch, i hc Khoa hc x hi v Nhn vn Quc gia pht biu:
"Trc ht ti xin ni v li cho, ngi Vit Nam rt coi trng li cho. Ngi ta thng ni:"Ting
cho cao hn mm c". Trong ca dao th ting cho khng ch ni ln php lch s ca con ngi Vit
Nam m ting cho cn l ci c nhng i trai gi lm quen vi nhau, l nhng li cho bt
duyn trong vn hc dn gian. V d:

Gio vin: Trn Th Hng An - T Ng vn

Ch : Gip hc sinh lp 10 rn k nng lm vn thuyt minh
Nhng nng cho cng cha , cho phi ng lc, ng ch:
Cu th, ging ht vi ci ch l phc v nhn sinh. Con ngi lun c hoi bo vn ti ci hay, ci
p, ci thanh tao ca cuc sng l chn, thin, m, cho nn ca dao dn ca khng ch l nhng bi ht
ngn di, vn, v v cu ch, nhp iu trm bng du dng qun ngui cnh bun t, trng tri
m thc t ni dung ngha cn mang tnh nhn vn su sc.
Bn cnh ngha l cng nui dng, sinh thnh nh tri b ca cha m, cu ca dao ny cn c
hiu rng ra vi nhng nt ngha rt phong ph.
Ph Gio s, Tin s ng Vn Lung, Trng Ban Vn hc dn gian, Vin Vn hc pht biu: "
hiu cu ca dao nh th n va ln, va rng, va c tnh dn tc, bi v ni c cng nhn l cao,
rng, cng cha i vi con l khng phi bn. Mnh c c im khc cc nc l lm nng nghip,
vic bm vo qu hng, t t, bm vo t, nc l truyn thng ca ngi Vit Nam. Ngi Vit
Nam lun bm vo qu hng v trong qu hng l do cha m mnh, t tin mnh sng to ra, do
vy tm lng ca mnh phi hng v cha m, khng th xa ri c. Ngha y cng nh nc
trong ngun, chy mi. Cng cha, ngha m li mi mi cho mnh, con chu. Tnh cm con ngi
i vi cha m u c cng nhn trn th gii, nhng Vit Nam c c im ring l lm la
nc, phi bm t, bm lng nn tnh lng ngha nc, tnh cha, ngha m lun i vi nhau rt trn
vn. T tnh cha m ri mi n tnh lng ngha nc, tnh yu t quc, 3 ci quyn cht vi nhau.
V vy cng cha nh ni Thi Sn c th hiu l cha c th nhng cng c th l cha T quc, m
cng th, c th hiu l t nc. V vy t nc mnh cng l cha m mnh, t tin mnh. T tin,
t nc, cha m, tt c ha lm mt trong cu ca dao ".
Ca dao dn ca l sn phm c sng to bi qun chng nhn dn, ni dung mang tnh cht chung
cng li rt ring, gn gi vi tp qun sinh hot ca con ngi. Ngay t tha lt lng, ca dao dn ca
ginh cho tr nhng bi ht n s, mc mc nhng du dng, ngt ngo a tr vo gic ng
m m. Chuyn sang tui u th, cc em li c ct ln nhng bi ht ng dao vui chi gii tr,
luyn cho tr quen vi ting ni, tip cn vi thin nhin, tm hiu nhng vn x hi ny sinh trong
i sng hng ngy. Khi trng thnh, trai gi li t hp nhau li thi ht , ht giao duyn v cc bi
ht vui chi trong i sng. l nhng tp tc rt phong ph, lm ny n thm tinh thn lc quan,
yu i, yu ngi thit tha.
Vi ni dung truyn ti rt a dng v phong ph i sng x hi cho nn mi ch , mi mt lnh
vc chng ta c th thy v vn nhng cu ni, li ni rt mc mc, d hiu. Nh vn Nguyn nh
Thi nhn xt rng: ca dao Vit Nam bt ngun t tinh thn ham sng, ham u tranh, vui v, t nh,
c duyn nhng cng khng km phn di do tnh cm, mnh m sc lc, ny n t do n nh
sng tri ha hp vi c cy, hoa l. N nh mt ngun nha sng nui dng tm hn tr th,
chp cnh cho th h tng lai nhng hoi bo ln lao v cuc sng, thin nhin v con ngi. Nh
vy c th ni ca dao v dn ca Vit Nam l kho tng vn ha, tri thc dn gian, phn nh nhng
phong tc, tp qun, tm t nguyn vng ca con ngi Vit Nam, to thnh mt h thng hnh nh
thin nhin, con ngi v lao ng cng ho quyn vo nhau, to dng nn cch ngh, cch cm v
cuc sng, thin nhin v con ngi rt Vit Nam.

Mui ba nm mui vn cn mn
Gng chn thng gng hy cn cay
i ta ngha nng tnh dy
C xa nhau i na cng ba vn su nghn ngy mi xa.
Trong ca dao Vit Nam thng ni ti gng cay, mui mn khi ni v tnh ngha. Mui khng
ch l khong cht thit yu ca s sng m cn l th gia v qu gi ca thc n, c mui mi
c m . Mui biu tng cho s mn m, tnh ngha. Ngi Nga n khch qu th em
bnh m v mui ra mi khch nm, coi nh ngi trong mt nh. Gng l biu tng ca mi
s cay ng ca cuc i. Gng cay mui mn tng trng cho cuc i cay ng, ngt bi c
nhau. Hai cu u bi ca dao nu ra hai cu khi hng, va n d, khng nh v mn v v cay

Gio vin: Trn Th Hng An - T Ng vn

Ch : Gip hc sinh lp 10 rn k nng lm vn thuyt minh
vn c sc bn nhng ba nm, chn thng. Cng v nh i ta ngha nng tnh dy, C xa
nhau i na cng ba vn su nghn ngy mi xa. Ba vn su nghn ngy tc l trm nm,
cng tc l sut i, bch nin giai lo. Ni ba vn su nghn ngy khng n gin ch v
cho hip vn, m cn c ni tnh i ta khng phi tnh nm, m tnh tng ngy, chng ta
yu nhau tng ngy, c tnh tng ngy th mi ro c tnh ca ta. Ni mi xa m thc l
khng xa hay ni cch khc ch n cht mi cch xa.
Ca dao than thn, yu thng tnh ngha ca Vit Nam tht phong ph, a dng. Ch tm
hiu s s c su bi m ta thy bit bao tm trng ca con ngi, bit bao kht vng, l
tng, cn thy c ci p ca bit bao hnh nh, t ng ti tnh m ngi bnh dn sng
to ra. l mng ca dao chng nhng nui dng cho ta nhng tnh cm p , su sc,
m tnh cht dn tc, m cn l c mt kho tng ngh thut ngn t c o n bt ng,
cho ta yu mn, khm phc, kch thch ta sng to.
Mui ba nm mui ang cn mn
Gng chn thng gng hy cn cay
i ta tnh nng ngha dy
C xa nhau i na ba vn chn nghn ngy mi xa
Hnh tng mui mn gng cay t lu va gn vi cuc sng bnh d ca ngi dn qu:
Tay bng a mui chm gng Gng cay mui mn xin ng qun nhau. Ci mn nng
ca n tnh, ci cay cc cng nm tri va kt li nhng tm lng. Thi gian d c cch xa, v
i c th nht nho, nhng nhng n tnh va thnh gng cay mui mn th khng c mt tr
lc no c th lm lt phai. n tnh y c o bng thi (gian) gian i ngi ba vn chn
nghn ngy trm nm, va tr thnh l sng m tnh ngha thy chung ca dn tc. Tht
c th v su sc bit bao nhng li l mc mc m chc nch chi li nh vy, Tnh yu, lng
chung thy va gn kt nn i la, gip con ngi vt qua qui lut khc nghit ca to ho.
nng nn ca tnh cm, sc mnh ca tnh yu vt ln c ci cht.
Tnh ngha trong ca dao phong ph , tinh t v su sc, tr thnh nn tng o l v v p tm
hn ca dn tc. Mi li ca dao mang theo bao tm t, kht vng, gip con ngi vt ln
nghch cnh, sng vi nhau trn vn ngha tnh. Cng nh vy, nhng v p cuc i i vo
ca dao ng yu, ng qu bit bao. Sc sng ca dao mi mi trng tn cng dn tc, gn vi
v p ca nhng tm hn nhn hu, cao c, trong sng ca ngi bnh dn.