Ch−¬ng I: C¶m biÕn (Sensor)

1. Kh¸i niÖm chung

2. Mét sè tiªu chÝ ®¸nh gi¸ c¶m biÕn

3. Nguyªn lý lµm viÖc cña mét sè c¶m biÕn

1. Kh¸i niÖm chung
)Lµ nh÷ng thiÕt bÞ cã kh¶ n¨ng c¶m nhËn nh÷ng
®¹i l−îng ®iÖn vµ kh«ng ®iÖn, chuyÓn ®æi
chóng trë thµnh nh÷ng tÝn hiÖu ®iÖn phï hîp
víi thiÕt bÞ thu nhËn tÝn hiÖu.

)Lµ nh÷ng thiÕt bÞ kh«ng thÓ thiÕu trong c¸c hÖ

thèng tù ®éng ho¸ vµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp.
 2. Mét sè tiªu chÝ ®¸nh gi¸ c¶m biÕn

2.1 Ph¹m vi c¶m nhËn hoÆc kho¶ng c¸ch c¶m nhËn.

2.2 Sai sè.

) Sai sè do m¾t trÔ

) Sai sè vÒ ®é ph©n gi¶i
) Sai sè do tuyÕn tÝnh ho¸
2.1. Ph¹m vi c¶m nhËn
) Lµ giíi h¹n c¶m nhËn cña c¶m biÕn ®èi víi ®¹i l−îng vËt lý cÇn
®o.
) VÝ dô:
)C¶m biÕn nhiÖt cã tÝn hiÖu ra b»ng ®iÖn tØ lÖ víi
nhiÖt ®é cÇn ®o. Do ®ã trong kho¶ng giíi h¹n
nhiÖt ®é trªn vμ d−íi, mèi quan hÖ nμy cßn ®−îc
coi lμ tuyÕn tÝnh. Vïng tuyÕn tÝnh ®ã ®−îc gäi lμ
ph¹m vi c¶m nhËn.
)§èi víi c¶m biÕn tiÖm cËn lμ kho¶ng giíi h¹n
trªn vμ d−íi mμ c¶m biÕn cã thÓ ph¸t hiÖn ra ®èi
t−îng, lμm cho ®Çu ra chuyÓn tÝn hiÖu mét c¸ch
ch¾c ch¾n.
 U
Cao

ThÊp
t
§Æc tÝnh ra cña mét ®iÖn trë nhiÖt (RTD)

Sn: Kho¶ng c¸ch c¶m nhËn §èi t−îng

cña c¶m biÕn tiÖm cËn
C¶m biÕn
 2.2. Sai sè

? Sai sè do m¾t trÔ tÝn hiÖu

) Sù kh¸c biÖt lín nhÊt gi÷a gi¸ trÞ ®Çu ra ®o ®−îc víi gi¸ trÞ
®Çu ra lý thuyÕt khi tÝn hiÖu ®Çu vμo t¨ng hoÆc gi¶m.

V D¶i nhiÖt ®é øng víi ®iÖn ¸p V1

D¶i ®iÖn ¸p øng víi t1

t1
t

M¾t trÔ cña ®iÖn trë nhiÖt (RTD)

? Sai sè do ®é ph©n gi¶i
) §é ph©n gi¶i: Lμ sù thay ®æi lín nhÊt cña ®¹i l−îng vËt lý
cÇn ®o mμ kh«ng g©y ra sù thay ®æi vÒ tÝn hiÖu ®Çu ra cña
c¶m biÕn.

§é ph©n gi¶i
+/- 0.25oC

t
§é ph©n gi¶i cña ®iÖn trë nhiÖt
(RTD) víi ®Çu ra sè
? Sai sè do tuyÕn tÝnh ho¸
) Víi mét sensor lÝ t−ëng th× tÝn hiÖu ®Çu vμo lu«n tØ lÖ tuyÕn
tÝnh víi tÝn hiÖu ®Çu ra. Nh−ng trªn thùc tÕ ®Ó cã tÝn hiÖu ®o
tuyÕn tÝnh, ng−êi ta lu«n ph¶i tiÕn hμnh tuyÕn tÝnh ho¸.
§iÒu nμy sÏ t¹o ra sai sè cña tÝn hiÖu

cao d¶i ®o

V
sai sè lín nhÊt
®−êng cong lÝ t−ëng
®−êng cong thùc tÕ
thÊp
thÊp p cao

TuyÕn tÝnh ho¸ trong c¶m biÕn ¸p suÊt

 3. Nguyªn lý lμm viÖc cña mét sè c¶m biÕn

3.1 C¸c lo¹i c¶m biÕn ®ãng c¾t (d¹ng ON-OFF).

) C«ng t¾c giíi h¹n hμnh tr×nh.
) C¶m biÕn tiÖm cËn.

3.2 C¸c c¶m biÕn sö dông bé chuyÓn ®æi (transducer)

3.3 Mét sè c¶m biÕn vÝ trÝ

3.1. C¸c c¶m biÕn ®ãng c¾t d¹ng ON - off
? C«ng t¾c giíi h¹n hµnh tr×nh.
) C¸c kÝ hiÖu ®iÖn
) Nguyªn lý lμm viÖc
) KiÓu t¸c ®éng tøc thêi
) KiÓu t¸c ®éng cã trÔ
) Bè trÝ tiÕp ®iÓm

) C¸c kÝ hiÖu ®iÖn Khi më

TiÕp ®iÓm th−êng hë (NO)

Khi ®ãng

Khi ®ãng
TiÕp ®iÓm th−êng kÝn (NC)
Khi më
) Nguyªn lÝ lµm viÖc Qu·ng
®−êng
chuyÓn
VÞ trÝ ®ãng ®éng
VÞ trÝ nh¶
Qu·ng ®−êng dù tr÷

phÇn chÊp hμnh

§é sai lÖch gi÷a hai vÞ trÝ
phÇn ®Çu
Hμnh tr×nh nh¶
§T
phÇn th©n
) KiÓu t¸c ®éng tøc thêi

TiÕp ®iÓm th−êng ®ãng

TiÕp ®iÓm th−êng hë

Trôc ®éng
§Æc ®iÓm
) Khi phÇn chÊp
hμnh bÞ t¸c
TiÕp ®iÓm tÜnh
®éng, lß xo
chèt sÏ tr÷ TiÕp ®iÓm ®éng
n¨ng l−îng,
®Õn vÞ trÝ ®ãng
lß xo chèt gi¶i
phãng n¨ng
l−îng Lß xo ph¶n håi
Lß xo chèt
) KiÓu t¸c ®éng cã trÔ

§ãng tr−íc khi ng¾t Ng¾t tr−íc khi ®ãng

§Æc ®iÓm §Æc ®iÓm

) TiÕp ®iÓm NO ) TiÕp ®iÓm NC
®ãng tr−íc, bÞ ng¾t tr−íc,
tiÕp ®iÓm NC tiÕp ®iÓm NO
bÞ ng¾t sau ®ãng sau

§Æc ®iÓm chung

) T¹o ra mét kho¶ng thêi gian trÔ ®ñ nhá gi÷a hai lo¹i tiÕp
®iÓm
) Bè trÝ tiÕp Trôc ®éng
®iÓm

TiÕp ®iÓm tÜnh

TiÕp ®iÓm ®éng

(SPDT)

Lß xo ph¶n håi

(DPDT)
? C¶m biÕn tiÖm cËn.
)TiÖm cËn ®iÖn c¶m (Inductive proximity)
)TiÖm cËn ®iÖn dung (Capacitive proximity)
)TiÖm cËn siªu ©m (Ultrasonic proximity)
)TiÖm cËn quang häc (Photoelectric proximity)

) TiÖm cËn ®iÖn c¶m (Inductive proximity)

& Lμ lo¹i c¶m biÕn sö dông tr−êng ®iÖn-tõ ®Ó ph¸t hiÖn
®èi t−îng b»ng kim lo¹i.
& §iÖn ¸p lμm viÖc DC, AC hoÆc AC/DC
Ph©n lo¹i:
& Theo chøc n¨ng ®−îc chia ra lμm hai lo¹i: PNP (sourcing)
vμ NPN (sinking)
& Nèi d©y cho lo¹i PNP (sourcing):
PNP transistor

T¶i

& Nèi d©y cho lo¹i NPN (sinking):

T¶i

NPN transistor
 & Theo kho¶ng c¸ch ®−îc chia ra lμm hai lo¹i: cã b¶o vÖ
(shielded) vμ kh«ng b¶o vÖ (unshielded)

BÒ mÆt sensor

Cã b¶o vÖ Kh«ng b¶o vÖ

NhËn xÐt:
) Kho¶ng c¸ch c¶m nhËn tõ 0.6 - 20 (mm)
) TiÖm cËn ®iÖn c¶m phô thuéc vμo mét sè yÕu tè
sau cña ®èi t−îng:
& H×nh d¸ng ®èi t−îng
& §é dÇy cña ®èi t−îng
& VËt liÖu cña ®èi t−îng
) TiÖm cËn ®iÖn dung (Capacitive proximity)
& Lμ lo¹i c¶m biÕn sö dông tr−êng tÜnh ®iÖn ®Ó ph¸t hiÖn
®èi t−îng b»ng kim lo¹i vμ phi kim lo¹i.
& §iÖn ¸p lμm viÖc DC, AC hoÆc AC/DC
Ph©n lo¹i:
& Theo chøc n¨ng ®−îc chia ra lμm hai lo¹i: PNP (sourcing)
vμ NPN (sinking)
& TÊt c¶ c¶m biÕn ®iÖn dung cña siemens ®Òu cã b¶o vÖ
(shielded)

BÒ mÆt sensor

§èi t−îng
 NhËn xÐt:

) Kho¶ng c¸ch c¶m nhËn tõ 5 - 20 (mm)

) Cã kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn møc chÊt láng xuyªn qua thïng
trong suèt (ChÊt láng ph¶i cã h»ng sè ®iÖn m«i cao h¬n
vá thïng)
) M«i tr−êng lμm viÖc ph¶i kh«, bëi v× khi cã chÊt láng
trªn bÒ mÆt cña c¶m biÕn, c¶m biÕn cã thÓ t¸c ®éng
nhÇm.
H»ng sè ®iÖn m«i cña mét sè vËt liÖu
) TiÖm cËn siªu ©m (Ultrasonic proximity)

& Lμ lo¹i c¶m biÕn sö dông bé thu ph¸t tÝn hiÖu siªu ©m,
tÇn sè cao.

a/ §Æc ®iÓm
b/ C¸c chÕ ®é ho¹t ®éng
c/ ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng
§Æc ®iÓm
Vïng mï:
& Vïng nµy tån t¹i ngay phÝa tr−íc c¶m biÕn, tuú theo lo¹i c¶m biÕn mµ
vïng mï nµy cã kho¶ng c¸ch chõng 6 - 80 cm. NÕu ®èi t−îng ®−îc ®Æt
trong vïng nµy sÏ khiÕn cho tr¹ng th¸i ®Çu ra kh«ng æn ®Þnh.
 C¸c c¶m biÕn ®Æt song song:
& Gi¶ thiÕt 2 c¶m biÕn cã cïng kho¶ng c¸ch c¶m nhËn ®−îc ®Æt song
song víi nhau. §èi t−îng ®Æt vu«ng gãc víi nguån ©m. VËy kho¶ng
c¸ch gi÷a c¸c c¶m biÕn ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua kho¶ng c¸ch c¶m
nhËn.
& VÝ dô nÕu kho¶ng c¸ch c¶m nhËn lµ 6 cm, th× kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c
c¶m biÕn lµ 15 cm.

Kho¶ng c¸ch X (cm)

c¶m nhËn
(cm)
6-30 > 15
20-130 > 60
40-300 > 150
60-600 > 250
80-1000 > 350
NhiÔu giao nhau gi÷a c¸c c¶m biÕn
& NhiÔu x¶y ra khi c¸c c¶m biÕn ®−îc ®Æt gÇn nhau, chïm ph¶n x¹ cña
c¶m biÕn nµy l¹i t¸c ®éng ®Õn c¶m biÕn kh¸c
& Trong tr−êng hîp nµy kho¶ng c¸ch X cÇn ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua thö
nghiÖm.
 Kho¶ng c¸ch tèi thiÓu cho hai c¶m biÕn ®Æt ®èi
nhau
& Gi¶ thiÕt 2 c¶m biÕn cã cïng kho¶ng c¸ch c¶m nhËn ®−îc ®Æt ®èi diÖn
nhau. Kho¶ng c¸ch X ®−îc x¸c ®Þnh sao cho 2 c¶m biÕn kh«ng g©y
nhiÔu cho nhau.

Kho¶ng c¸ch X (cm)

c¶m nhËn
(cm)
6-30 > 120
20-130 > 400
40-300 > 1200
60-600 > 2500
80-1000 > 4000
Gãc nghiªng:
& Gãc nghiªng gi÷a ®èi t−îng víi ph−¬ng truyÒn sãng ph¶i ®−îc c©n
nh¾c khi l¾p ®Æt. NÕu gãc nghiªng qu¸ lín sãng ph¶n x¹ cã thÓ kh«ng
®Õn ®−îc c¶m biÕn.
§èi víi chÊt láng vμ vËt liÖu d−íi d¹ng h¹t:
& §èi víi chÊt láng (vÝ dô n−íc) giíi h¹n gãc nghiªng ë 3o
& §èi víi vËt liÖu d−íi d¹ng h¹t th× gãc nghiªng cã thÓ lín tíi 45o.
Lo¹i bá ®èi t−îng nhiÔu:
& Mét ®èi t−îng nhiÔu bÊt k× cã thÓ n»m trong ph¹m vi c¶m nhËn cña
c¶m biÕn. §iÒu nµy sÏ g©y ra t¸c ®éng nhÇm cña c¶m biÕn. §Ó lo¹i bá
®èi t−îng nhiÔu ng−êi ta dïng mét lo¹i vËt liÖu cã kh¶ n¨ng hÊp thô
©m, chØ ®Ó l¹i mét khe hë khiÕn cho nguån ©m kh«ng thÓ tíi ®èi t−îng
nhiÔu ®−îc.

§èi t−îng nhiÔu

Khe hë
VËt liÖu hÊp thô ©m
 C¸c chÕ ®é ho¹t ®éng:
& KhuÕch t¸n
& Ph¶n x¹
& Xuyªn suèt

KhuÕch t¸n:
& §©y lµ chÕ ®é lµm viÖc phæ biÕn cña c¶m biÕn siªu ©m. Khi ®èi t−îng
bÞ ph¸t hiÖn trong ph¹m vi c¶m nhËn th× c¶m biÕn sÏ chuyÓn tr¹ng th¸i
®Çu ra, chÕ ®é nµy ho¹t ®éng nh− mét c¶m biÕn tiÖm cËn.

Ph¹m vi
c¶m nhËn
Ph¶n x¹:

& Trong chÕ ®é nµy cã dïng thªm mét bé ph¶n x¹ ®−îc ®Æt trong vïng
lµm viÖc. Bé ph¶n x¹ ®−îc ®iÒu chØnh sao cho c¸c sãng ©m sau khi
®Ëp vµo bé ph¶n x¹ sÏ quay trë vÒ c¶m biÕn. Khi ®èi t−îng cÇn ph¸t
hiÖn c¶n trë sãng ph¶n x¹ th× c¶m biÕn sÏ t¸c ®éng.

& Bé ph¶n x¹ th−êng ®−îc dïng khi ®èi t−îng cã h×nh d¹ng ®Æc biÖt,
hoÆc hÊp thô ©m thanh.
§èi t−îng cã h×nh d¹ng ®Æc biÖt

§èi t−îng hÊp thô ©m

Xuyªn suèt:

& Trong chÕ ®é nµy ng−êi ta sö dông hai bé thu ph¸t riªng biÖt, khi chïm
©m bÞ gi¸n ®o¹n bëi ®èi t−îng th× ®Çu ra c¶m biÕn sÏ thay ®æi tr¹ng
th¸i.

Bé thu
Bé ph¸t
 ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng:
NhiÖt ®é: NhiÖt ®é cao g©y ¶nh h−ëng tíi chÕ ®é lμm viÖc
cña c¶m biÕn, th«ng th−êng ®èi víi c¶m biÕn siªu ©m ®Òu
cã bï nhiÖt ®é
¸p suÊt: Khi ¸p suÊt thay ®æi ±5% so víi ¸p suÊt mÆt
n−íc biÓn, th× tèc ®é ©m thay ®æi kho¶ng ±0,6%. Khi c¶m
biÕn ®Æt cao h¬n mùc n−íc biÓn 3 km th× tèc ®é ©m gi¶m
3,6%. CÇn ®iÒu chØnh kho¶ng c¸ch c¶m biÕn cho hîp lÝ.
Ch©n kh«ng: Trong m«i tr−êng nμy th× c¶m biÕn kh«ng ho¹t
®éng ®−îc.
§é Èm: Khi ®é Èm t¨ng th× tèc ®é ©m t¨ng
Tèc ®é giã: < 50km/h, c¶m biÕn kh«ng bÞ ¶nh h−ëng; 50-
100km/h, c¶m biÕn lμm viÖc kh«ng ch¾c ch¾n; > 100km/h,
c¶m biÕn kh«ng lμm viÖc ®−îc
Thêi tiÕt: M−a nhá vμ tuyÕt nhá kh«ng ¶nh h−ëng tíi ho¹t
®éng cña c¶m biÕn. Tuy nhiªn bÒ mÆt cña bé chuyÓn ®æi
nªn ®−îc gi÷ kh« r¸o.

Líp s−¬ng mï: Nãi chung lμ kh«ng cã ¶nh h−ëng g× tíi c¶m
biÕn, tuy nhiªn kh«ng nªn ®Ó chóng ®äng trªn bÒ mÆt bé
chuyÓn ®æi.

Bôi: M«i tr−êng bôi lμm gi¶m ph¹m vi c¶m nhËn cña c¶m
biÕn xuèng 25-33%
TiÖm cËn quang häc (Photoelectric proximity)

Lμ lo¹i c¶m biÕn sö dông chïm tia s¸ng ®−îc ®iÒu biÕn. CÊu
t¹o c¶m biÕn gåm mét thiÕt bÞ ph¸t vμ mét thiÕt bÞ thu

§Æc ®iÓm:
1/ Chïm tia s¸ng ®−îc ®iÒu biÕn
2/ HÖ sè khuÕch ®¹i ¸nh s¸ng
3/ KÝ hiÖu
C«ng nghÖ tiÖm cËn quang häc
1/ Xuyªn suèt
2/ XuyÕn suèt tÝch cùc
3/ Ph¶n x¹
4/ Ph¶n x¹ tÝch cùc
5/ Läc ph©n cùc víi c¸c ®èi t−îng ph¶n quang
6/ KhuÕch t¸n

C¸c chÕ ®é lμm viÖc

1/ ChÕ ®é tèi
2/ ChÕ ®é s¸ng

C«ng nghÖ sîi quang

C«ng nghÖ Laser

Chïm tia s¸ng ®−îc ®iÒu biÕn:
Môc ®Ých lµm t¨ng kho¶ng c¸ch c¶m nhËn vµ gi¶m ¶nh h−ëng cña ¸nh
s¸ng m«i tr−êng. ¸nh s¸ng ®iÒu biÕn lµ mét chïm xung cã tÇn sè tõ 5kHz
®Õn 30 kHz. Nguån s¸ng dïng trong c¸c c¶m biÕn lo¹i nµy cã phæ s¸ng tõ
¸nh s¸ng xanh nh×n ®−îc tíi ¸nh s¸ng hång ngo¹i kh«ng nh×n ®−îc. Tiªu
biÓu lµ nguån s¸ng tõ LED.
 HÖ sè khuyÕch ®¹i ¸nh s¸ng:

HÖ sè khuyÕch ®¹i ¸nh s¸ng lµ l−îng ¸nh s¸ng ph¸t ra v−ît qu¸ l−îng
yªu cÇu cña thiÕt bÞ thu.

Trong m«i tr−êng s¹ch th× hÖ sè nµy b»ng hoÆc lín h¬n 1 lµ ®ñ l−îng yªu
cÇu cña thiÕt bÞ thu. M«i tr−êng cµng « nhiÔm th× hÖ sè nµy cµng cao, do
mét phÇn ¸nh s¸ng ph¸t ra sÏ bÞ m«i tr−êng nµy hÊp thô. Tuy nhiªn hÖ sè
cµng cao th× kho¶ng c¸ch c¶m nhËn thùc tÕ cµng gi¶m.
 HÖ sè
khuyÕch
®¹i

Kho¶ng c¸ch c¶m nhËn

KÝ hiÖu:

KhuÕch t¸n KhuÕch t¸n Ph¶n x¹

dïng tÊm ch¾n

Xuyªn suèt KhuÕch t¸n ®Çu C¶m biÕn dïng

ra t−¬ng tù sîi quang

C¶m biÕn mÇu C¶m biÕn v¹ch C¶m biÕn khe

mÇu hÑp
Xuyªn suèt:

& C«ng nghÖ nμy sö dông phÇn ph¸t vμ phÇn thu riªng
biÖt, hai phÇn nμy ®−îc bè trÝ sao cho phÇn thu cã thÓ
nhËn ®−îc tèi ®a chïm xung ¸nh s¸ng tõ phÇn ph¸t

& NÕu v× lÝ do g× ®ã mμ chïm tia s¸ng kh«ng tíi ®−îc phÇn

thu, th× ®Çu ra cña phÇn thu sÏ thay ®æi tr¹ng th¸i.

& ThÝch hîp ®èi víi nh÷ng vËt ch¾n s¸ng vμ ph¶n quang

& Ph¹m vi c¶m nhËn lªn tíi 90 m (300 feet)

Ph¸t Thu Ph¸t §èi t−îng Thu

Xuyªn suèt tÝch cùc:

& §èi t−îng ®−îc ph¸t Chïm
Chïm tiatia
Ph¸t tÝch cùc Thu
tÝch cùc
hiÖn khi c¾t chïm tia tÝch
cùc.
& Chïm tia tÝch cùc cã ®é réng b»ng ®−êng kÝnh thÊu kÝnh ph¸t vµ thÊu
kÝnh thu
& KÝch th−íc nhá nhÊt cña ®èi t−îng b»ng víi ®é réng chïm tia
Ph¶n x¹:
& C«ng nghÖ nµy g¾n phÇn ph¸t víi phÇn thu trªn cïng mét bé. Khi ¸nh
s¸ng ph¸t ra tõ phÇn ph¸t gÆp mÆt ph¶n x¹ sÏ quay trë l¹i phÇn thu.
& NÕu cã bÊt k× ®èi t−îng nµo ch¾n ngang ®−êng truyÒn s¸ng th× ®Çu ra
cña c¶m biÕn sÏ chuyÓn tr¹ng th¸i
& Ph¹m vi c¶m nhËn tèi ®a cì 10 m (35 feet)

Ph¸t

§èi t−îng
Thu
Ph¶n x¹ tÝch cùc:
& Chïm s¸ng tÝch cùc ph¸t ra tõ thÊu kÝnh ph¸t cã ®é réng phï hîp víi
bÒ mÆt ph¶n x¹.
& KÝch th−íc tèi thiÓu cña ®èi t−îng b»ng víi bÒ mÆt ph¶n x¹
MÆt ph¶n x¹

Ph¸t chïm tia

tÝch cùc

& MÆt ph¶n x¹: MÆt ph¶n x¹ t−¬ng øng víi tõng kiÓu c¶m biÕn ph¶n x¹,
cã thÓ h×nh trßn, h×nh vu«ng hoÆc d¶i b¨ng. Kho¶ng c¸ch c¶m nhËn tuú
thuéc vµo viÖc sö dông bÒ mÆt ph¶n x¹ .
Läc ph©n cùc ®èi víi ®èi t−îng ph¶n quang:
& §èi víi c¶m biÕn ph¶n x¹ viÖc ph¸t hiÖn ®èi t−îng ph¶n quang lµ
kh«ng thÓ, do c¶m biÕn kh«ng ph©n biÖt ®−îc chïm s¸ng ph¶n håi tõ
®èi t−îng hay tõ bÒ mÆt ph¶n x¹.
& §Ó cã thÓ ph¸t hiÖn ®−îc ng−êi ta dïng thªm bé läc ph©n cùc ®Æt phÝa
tr−íc thÊu kÝnh ph¸t vµ thu
Chïm s¸ng ch−a
ph©n cùc
ThÊu kÝnh
Läc ph©n cùc
Chïm s¸ng ph©n cùc

Chïm s¸ng ph©n cùc

MÆt ph¶n x¹
C¶m biÕn khuÕch t¸n

& C«ng nghÖ nµy còng g¾n phÇn ph¸t vµ thu trªn cïng mét bé. Chïm
s¸ng ph¸t ra ®Ëp vµo ®èi t−îng vµ bÞ khuÕch t¸n d−íi c¸c gãc kh¸c
nhau, nÕu phÇn thu nhËn ®−îc ®ñ ¸nh s¸ng th× ®Çu ra c¶m biÕn thay
®æi tr¹ng th¸i

& §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ng−êi ta dïng c«ng nghÖ tÊm ch¾n trong c¶m
biÕn khuÕch t¸n. Kho¶ng c¸ch cµng lín th× gãc ph¶n x¹ ¸nh s¸ng cµng
hÑp. B»ng c¸ch sö dông tÊm ch¾n PSD ng−êi ta cã thÓ thu ®−îc ¸nh
s¸ng tõ c¸c gãc ®é kh¸c nhau.

& PSD: Position Senser Detector

 ChÕ ®é lμm viÖc tèi:

& Khi c¶m biÕn quang lµm viÖc ë chÕ ®é nµy, th× ®Çu ra sÏ chuyÓn tr¹ng
th¸i khi ¸nh s¸ng kh«ng tíi ®−îc thiÕt bÞ thu.

Thu §èi t−îng Thu

Ph¸t Ph¸t
 ChÕ ®é lμm viÖc s¸ng

& Khi c¶m biÕn quang lµm viÖc ë chÕ ®é nµy, th× ®Çu ra sÏ chuyÓn tr¹ng
th¸i khi ¸nh s¸ng tíi ®−îc thiÕt bÞ thu.

Thu Thu
§èi t−îng

Ph¸t Ph¸t
C«ng nghÖ sîi quang:
& C¸c c¶m biÕn sîi quang gåm mét bé ph¸t, mét bé thu vµ mét c¸p
quang ®Ó truyÒn tÝn hiÖu. Tuú thuéc vµo lo¹i c¶m biÕn cã thÓ cã 1 c¸p
hoÆc nhiÒu c¸p. Víi lo¹i mét c¸p, ng−êi ta dïng mét sè ph−¬ng ph¸p
®Ó ph©n bè sîi quang trong c¸p.

§ång trôc 50/50 NgÉu nhiªn

C¸p
Sîi quang

Sîi thu Sîi ph¸t

 & Víi c¶m biÕn xuyªn suèt, tÝn hiÖu ph¸t vµ thu dïng 2 c¸p riªng biÖt. Víi
c¶m biÕn ph¶n x¹ vµ khuÕch t¸n tÝn hiÖu thu ph¸t dïng trªn cïng mét
c ¸p

Tõ bé ph¸t Tíi bé thu

Xuyªn suèt

Tõ bé ph¸t

Tíi bé thu Ph¶n x¹

Tõ bé ph¸t

Tíi bé thu KhuÕch t¸n

C«ng nghÖ lazer:
& C¸c c¶m biÕn dïng nguån lazer cña Siemens, sö dông tia lazer cÊp 2
cã c«ng suÊt ph¸t x¹ 1 mW. Tia lazer cÊp 2 kh«ng ®ßi hái thiÕt bÞ b¶o
vÖ. Tuy nhiªn khi lµm viÖc trong vïng cã c¶m biÕn lazer cÇn cã tÝn hiÖu
c¶nh b¸o.
& C¸c tia lazer nµy lµ chïm ¸nh s¸ng nh×n thÊy ®−îc cã mËt ®é ¸nh s¸ng
cao. C«ng nghÖ nµy cho phÐp ph¸t hiÖn nh÷ng vËt thÓ cùc nhá ë mét
kho¶ng c¸ch nµo ®ã.
& C¶m biÕn L18 cã thÓ ph¸t hiÖn vËt cã kÝch th−íc 0,03mm ë kho¶ng
c¸ch 80 cm
 3.2. mét sè c¶m biÕn sö dông bé chuyÓn ®æi
? C¸c ph−¬ng ph¸p chuyÓn ®æi

? ChuyÓn ®æi nhiÖt (c¶m biÕn nhiÖt ®é)

? ChuyÓn ®æi lùc (c¶m biÕn lùc)

? ChuyÓn ®æi l−u l−îng (c¶m biÕn l−u l−îng)

? ChuyÓn ®æi vÞ trÝ (C¶m biÕn vÞ trÝ)

? C¸c ph−¬ng ph¸p chuyÓn ®æi.
) KÜ thuËt m¹ch cÇu c©n b»ng
) KÜ thuËt LVDT (Linear Variable Differential Transformer)

) KÜ thuËt m¹ch cÇu c©n b»ng.

) M¹ch cÇu dïng c¸c phÇn tö ®iÖn trë, tuú theo c¸ch cÊu
h×nh cho cÇu c©n b»ng mμ ta cã hai kiÓu ®o theo dßng
hoÆc theo ¸p.

) ë ®iÒu kiÖn b×nh th−êng (cÇu c©n b»ng) th× ®iÖn ¸p

Uoutput = 0, hoÆc kh«ng cã dßng ®iÖn qua cÇu (IcÇu = 0).
) CÇu ®iÖn ¸p: Lμ m¹ch cÇu cã ®iÖn ¸p Uoutput tØ lÖ víi
sù thay ®æi trë kh¸ng trong m¹ch cÇu. Trªn h×nh bªn th×
D lμ thiÕt bÞ thu thËp RD lμ néi trë cña nã.

Víi cÇu nµy th×

trÞ sè RD ph¶i rÊt
lín. VÝ dô nh− trë
kh¸ng ®Çu vµo
cña module
PLC. XÐt vÝ dô
h×nh bªn, khi R4
thay ®æi lµm cÇu
mÊt c©n b»ng. TØ
lÖ cña trë kh¸ng
R1 R 3
trong m¹ch nh−
sau:
=
R2 R4
) CÇu dßng ®iÖn: Nh»m t¹o ra sù thay ®æi vÒ dßng
®iÖn ë ®Çu ra cña cÇu c©n b»ng, gi÷a 2 ®iÓm A vμ B.
ThiÕt bÞ thu thËp D cã néi trë rÊt thÊp. VÝ dô nh− nh÷ng
module PLC khuÕch ®¹i dßng cã trë kh¸ng vμo thÊp.
 Ph−¬ng tr×nh dßng ID

U. ΔR 4
ID =
⎡⎛ R 2 ⎞ ⎤⎡ ⎛ R3 ⎞ ⎤
⎢⎜⎜1 + ⎟⎟ + R 2 + R 4 B ⎥ ⎢R D ⎜⎜1 + ⎟⎟ + R 3 + R 4 B ⎥
⎣⎝ R 1 ⎠ ⎦ ⎣ ⎝ R1 ⎠ ⎦

Trong ®ã: R4B lµ trë kh¸ng cña R4 khi cÇu c©n b»ng
ΔR4: §é chªnh lÖch lín nhÊt cña ®iÖn trë nhiÖt
RD: Trë kh¸ng ®Çu vµo cña module thu thËp
VÝ dô: M¹ch cÇu dïng ®iÖn trë nhiÖt cã trë kh¸ng 10k.
Dïng module khuyÕch ®¹i cã trë kh¸ng ®Çu vµo 300 Ω,
®Ó ®o nh÷ng thay ®æi nhá vÒ dßng c©n b»ng. X¸c ®Þnh
trÞ sè dßng khi trë kh¸ng cña ®iÖn trë nhiÖt thay ®æi
10%
) KÜ thuËt LVDT (Linear Variable Differential Transformer).

LVDT lμ mét c¬ cÊu c¬ - ®iÖn t¹o ra ®iÖn ¸p tØ lÖ víi vÞ trÝ

cña lâi biÕn ¸p (BA) trong lßng cuén d©y.

Vá thÐp kh«ng gØ
Hçn hîp chèng Èm,
Vμnh chèng nhiÔu æn ®Þnh nhiÖt
®iÖn-tõ vμ tÜnh ®iÖn
Cuén d©y

Líp epoxy Lâi

 §iÖn ¸p ra

Lâi

Thø cÊp Thø cÊp

S¬ cÊp §iÖn ¸p vμo

) Nguyªn lý lμm viÖc: §iÖn ¸p AC ®−a vµo cuén s¬

cÊp, t¹o ra ®iÖn ¸p c¶m øng trªn 2 ®Çu cuén thø cÊp.
Khi lâi chuyÓn ®éng lµm cho ®iÖn ¸p ®Çu ra thø cÊp
thay ®æi. Cuén thø cÊp cuèn theo 2 chiÒu ng−îc
nhau, nªn ®iÖn ¸p sÏ thay ®æi cùc tÝnh khi lâi dÞch
chuyÓn.
 §iÖn ¸p ra

VÞ trÝ lâi (%) so víi vÞ trÝ 0

Vïng Vïng
phi phi
tuyÕn Vïng tuyÕn tÝnh tuyÕn

VÞ trÝ 100% VÞ trÝ 0% VÞ trÝ 100%

 H−íng chuyÓn ®éng

Thø cÊp

S¬ cÊp

§iÖn ¸p
ra

) HiÖn nay c¸c m¸y biÕn ¸p LVDT th−êng kÕt hîp thªm víi c¸c m¹ch
chØnh l−u ®Ó t¹o ra ®iÖn ¸p DC
? ChuyÓn ®æi nhiÖt ®é (C¶m biÕn nhiÖt).
) C¶m biÕn nhiÖt dïng ®Ó ®o vμ gi¸m s¸t sù thay ®æi
nhiÖt ®é. Trªn thùc tÕ cã hai lo¹i chuyÓn ®æi sau:
§o sù thay ®æi ®iÖn trë néi
§o sù chªnh lÖch ®iÖn ¸p
) §Çu ra cña c¶m biÕn nhiÖt cã thÓ d−íi d¹ng tÝn hiÖu
dßng hoÆc ¸p tØ lÖ víi nhiÖt ®é cÇn ®o
) KiÓu 1 th−êng lμ RTD hoÆc Thermistor
) kiÓu 2 th−êng lμ cÆp nhiÖt ngÉu (can nhiÖt)

RTD (Resistance Temperature Detector)

) RTD ®−îc chÕ t¹o tõ c¸c d©y dÉn nhËy c¶m víi nhiÖt ®é
(phÇn tö ®iÖn trë), vËt liÖu phæ biÕn nhÊt lμ platium,
nickel, ®ång, nickel-s¾t. Chóng ®−îc ®Æt trong èng b¶o
vÖ
 §èi víi RTD th× trë kh¸ng t¨ng tuyÕn tÝnh víi nhiÖt ®é
cÇn ®o, do vËy RTD cã hÖ sè nhiÖt d−¬ng

TÊm c¸ch
PhÇn tö ®iÖn
®iÖn trë

Vá b¶o vÖ

) §Ó ®o nhiÖt ®é, RTD ®−îc m¾c theo kÜ thuËt cÇu ®iÖn

trë.
C¸ch m¾c
g©y sai sè

C¸ch m¾c bï
sai sè.
Víi ®iÒu kiÖn
RL1 = RL2
 ) §èi víi module RTD cña PLC, th× ®· cã m¹ch bï sai sè,
do vËy ta cã thÓ m¾c trùc tiÕp RTD vμo module.
) Trong tr−êng hîp dïng module t−¬ng tù, th× ta cÇn thiÕt
kÕ thªm cÇu c©n b»ng, kÕt hîp víi khuÕch ®¹i tÝn hiÖu.

) Thermistor

) Thermistor ®−îc lμm tõ c¸c vËt liÖu b¸n dÉn, sù thay

®æi ®iÖn trë cña vËt liÖu tØ lÖ víi nhiÖt ®é trong d¶i ®o.
) Tuy nhiªn khi nhiÖt ®é t¨ng th× ®iÖn trë l¹i gi¶m, do vËy
Thermistor cã hÖ sè nhiÖt ©m. MÆc dï vËy, còng cã mét
sè thermistor cã hÖ sè nhiÖt d−¬ng.
) Tõ ®−êng ®Æc tÝnh trªn, th× thermistor cho ta ®é ph©n
gi¶i cao h¬n so víi RTD. RÊt thÝch hîp víi nh÷ng øng
dông cã d¶i nhiÖt ®é hÑp.

So s¸nh 2 lo¹i trªn:

) RTD: −u ®iÓm:
TuyÕn tÝnh trong d¶i nhiÖt ®é réng
§o ®−îc nhiÖt ®é cao, d¶i ®o lín
æn ®Þnh tèt h¬n ë nhiÖt ®é cao
nh−îc ®iÓm:
§é nhËy kÐm
Gi¸ thμnh cao
BÞ ¶nh h−ëng do rung ®éng, do ®iÖn trë tiÕp xóc
 ) Thermistor: −u ®iÓm:
§¸p øng nhanh
§o ®−îc nhiÖt ®é ë d¶i ®o hÑp víi ®é chÝnh x¸c cao
Kh«ng bÞ ¶nh h−ëng cña ®iÖn trë d©y nèi
Cã kh¶ n¨ng chèng rung
Gi¸ thμnh thÊp
nh−îc ®iÓm:
) Kh¶ n¨ng tuyÕn tÝnh thÊp ë d¶i ®o lín
) Ph¹m vi ®o nhiÖt ®é hÑp

) CÆp nhiÖt ngÉu (can nhiÖt)

) §−îc cÊu t¹o tõ mét cÆp kim lo¹i, lμm tõ vËt liÖu kh¸c
nhau. 2 ®Çu nèi víi nhau vμ ®Æt ë 2 vïng nhiÖt ®é, sù
chªnh lÖch nhiÖt ®é t¹o ra søc ®iÖn ®éng trªn 2 ®Çu cÆp
nhiÖt ngÉu.
 Kim lo¹i A
T1: lµ nhiÖt ®é cÇn ®o
e L¹nh
T2: lµ nhiÖt ®é mÉu Nãng
Kim lo¹i B
) NhiÖt ®é mÉu chuÈn (l¹nh) lμ 0oC, do vËy trong
datasheet cña cÆp nhiÖt ngÉu, ®iÖn ¸p ®Çu ra dùa trªn
nhiÖt ®é mÉu 0oC.
) Tuy nhiªn trong c«ng nghiÖp viÖc t¹o ra 0oC lμ rÊt bÊt
tiÖn, cho nªn cÇn ph¶i tiÕn hμnh bï nhiÖt ®é mÉu

XÐt vÝ dô: Dïng cÆp nhiÖt ngÉu lo¹i E, cã tÝn hiÖu ®iÖn ¸p
®Çu ra lμ 16,42 mV, nhiÖt ®é T2 lμ 46oF, t×m nhiÖt ®é cÇn
®o T1 (nhiÖt ®é ®óng)
) Do nhiÖt ®é T2 kh«ng ph¶i nhiÖt ®é mÉu, nªn ta tiÕn
hμnh bï, ®Ó bï ®−îc ta cÇn dùa vμo ®Æc tÝnh ra cña cÆp
nhiÖt ngÉu (xem h×nh). Constantan
) Ta ®−îc X = 0,458 mV,
do ®ã nÕu ë 0oC hay e
Nãng L¹nh
32oF th× ®iÖn ¸p
Cr«m
®Çu ra sÏ lμ:
16,42 + 0,458 =
= 16,878 mV
) Tõ gi¸ trÞ t×m
®−îc ta l¹i néi
suy vμ ®−îc
474,71oF
) §èi víi PLC, ng−êi ta thiÕt kÕ riªng module lμm viÖc víi
cÆp nhiÖt ngÉu, trong module nμy tÝn hiÖu sai lÖch ®·
®−îc bï.
D©y dÉn

) §èi víi d©y dÉn cña cÆp nhiÖt ngÉu

th−êng ®−îc bäc líp vá ®Æc biÖt
®Ó duy tr× nhiÖt ®é cña d©y dÉn kh«ng
®æi tíi ®Çu vμo PLC

§Çu vμo
module nhiÖt
? ChuyÓn ®æi lùc (C¶m biÕn lùc).
) C¶m biÕn lùc vμ ¸p suÊt dïng ®Ó ®o lùc trªn mét ®¬n vÞ
diÖn tÝch
) Cã 3 lo¹i chuyÓn ®æi lùc phæ biÕn lμ:
§o søc c¨ng
Dïng èng Bourdon
Dïng load cell
§o søc c¨ng (c¶m biÕn ¸p trë)
) Lμ kiÓu chuyÓn ®æi c¬ khÝ dïng ®Ó ®o biÕn d¹ng, søc
c¨ng cña mét vËt cøng khi cã lùc t¸c ®éng.
) KiÓu chuyÓn ®æi nμy dùa vμo sù thay ®æi vÒ trë kh¸ng
trong d©y quÊn khi bÞ lùc t¸c ®éng. D©y quÊn cã thÓ lμm
tõ kim lo¹i (®ång, s¾t, platium) hoÆc tõ chÊt b¸n dÉn
(silic, german)
 ) KiÓu chuyÓn ®æi nμy cã hai h×nh thøc lμ D¸n
(mμng máng) vμ Tù do
) D¸n: lμ h×nh thøc g¾n trùc tiÕp bé chuyÓn ®æi
lªn bÒ mÆt cÇn ®o (a).
) Tù do: lμ h×nh thøc kh«ng g¾n trùc tiÕp bé
chuyÓn ®æi lªn bÒ mÆt cÇn ®o (b).
VÞ trÝ ®ì Lùc t¸c
D©y quÊn ®éng D©y quÊn

Lùc t¸c
®éng
) §o søc c¨ng dïng kÜ thuËt m¹ch cÇu c©n b»ng, tuy nhiªn
nhiÖt ®é l¹i lμm ¶nh h−ëng ®Õn trë kh¸ng, do ®ã cÇn
thiÕt kÕ thªm m¹ch bï

D©y quÊn D©y quÊn

phô chÝnh Lùc

) ChØ cã d©y quÊn (R4) cã chiÒu t−¬ng øng víi lùc t¸c ®éng
, lóc ®ã chØ trë kh¸ng R4 míi bÞ thay ®æi.
) NhiÖt ®é ®−îc bï th«ng qua R3.
)Dïng èng Bourdon
) Lμ kiÓu chuyÓn ®æi c¬ khÝ (dïng kÜ thuËt LVDT) biÕn ¸p
lùc thμnh dÞch chuyÓn theo vÞ trÝ. VÞ trÝ dÞch chuyÓn tØ lÖ
víi ¸p lùc ®Æt vμo.

èng Bourdon
Lâi TÝn hiÖu ra
§Çu g¸

èng ¸p lùc

TÝn hiÖu vμo

Lß xo
)Dïng Load Cell
) Lμ c¶m biÕn ®o träng l−îng vμ lùc dùa trªn nguyªn lý
chuyÓn ®æi ®o søc c¨ng kiÓu d¸n. Lμ lo¹i c¶m biÕn dïng
chñ yÕu trong c©n nÆng.

? ChuyÓn ®æi l−u l−îng (C¶m biÕn l−u l−îng).

) C¶m biÕn l−u l−îng dïng ®Ó ®o l−u l−îng cña mét vËt
liÖu bÊt k×, d−íi d¹ng r¾n, láng, khÝ

) §o l−u l−îng r¾n

) Th−êng dïng chñ yÕu lμ bé chuyÓn ®æi Load Cell, ®Ó ®o
träng l−îng cña s¶n phÈm.
) VÝ dô: Bμi to¸n cÇn gi÷ æn ®Þnh l−u l−îng cña vËt liÖu
trªn b¨ng t¶i.
PhÔu
P. v
Q=
L
Träng l−îng (P)
Van
Tèc ®é (v) ChiÒu dμi (L)

Load Cell
) §o l−u l−îng láng
) TiÕn hμnh ®o 1 trong 2 yÕu tè
§é chªnh ¸p suÊt
ChuyÓn ®éng cña chÊt láng.
) §o yÕu tè thø nhÊt ng−êi ta cã thÓ dïng èng Venturi
hoÆc tÊm orifice
) §o yÕu tè thø hai ng−êi ta dïng ®ång hå ®o l−u l−îng
dïng turbine.

èng Venturi vμ tÊm orifice: ®Òu dùa vμo nguyªn lÝ

Bernoulli, thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a tèc ®é vμ ®é chªnh
¸p suÊt gi÷a 2 ®iÓm ®o. èng venturi vμ tÊm orifice thÝch
hîp víi ®o ¸p suÊt thÊp
 v = k ΔP
v: tèc ®é m«i chÊt
ΔP = P1 - P2
Vμo èng Khe Ra
k: H»ng sè Bernoulli c«n hÑp
Q = v. A ¸p
suÊt

= A. k . ΔP
Tèc ®é
= K. ΔP
A: TiÕt diÖn mÆt c¾t
ngang cña èng
èng Venturi
 ¸p
suÊt

Vá
èng

TÊm Lç TÊm
Orifice Orifice Orifice

TÊm orifice
§ång hå ®o l−u l−îng dïng turbine: dùa vμo nguyªn lÝ c¶m
øng ®iÖn tõ. VÒ cÊu t¹o, ®ång hå gåm mét r«to g¾n víi
nhiÒu c¸nh, mét stato ®Ó t¹o ra tÝn hiÖu ®iÖn. Khi roto
quay d−íi t¸c ®éng cña luång chÊt láng, sÏ t¹o ra tõ
tr−êng c¶m øng trong ®ång hå. Tõ tr−êng nμy ®−îc t¹o
thμnh nh÷ng tÝn hiÖu ®iÖn ¸p nhá (cì 10-20mV). Bé
chuyÓn ®æi ®iÖn cã thÓ t¹o tÝn hiÖu t−¬ng tù hoÆc tÝn hiÖu
sè (xung) tØ lÖ víi l−u l−îng m«i chÊt qua èng
Xung ra
Bé chuyÓn ®æi ®iÖn
 ? ChuyÓn ®æi vÞ trÝ (C¶m biÕn vÞ trÝ).
) Lμ lo¹i c¶m biÕn ph¸t hiÖn vÞ trÝ hiÖn t¹i cña ®èi
t−îng trong hμnh tr×nh.

) C¶m biÕn vÞ trÝ trôc quay: Bao gåm

nhiÒu tiÕp ®iÓm ®−îc s¾p xÕp theo mét
quy luËt nµo ®ã.

) C¶m biÕn vÞ trÝ dïng photo-®ièt:

Bao gåm mét d·y ph¸t vµ mét d·y thu. Ph¸t
Tuy vµo vÞ trÝ cña ®èi t−îng mµ c¸c ®i«t
t−¬ng øng sÏ t¾t
) C¶m biÕn vÞ trÝ dïng bé ph©n ¸p Nguån DC
(potentiometer): Sö dông mét bé
ph©n ¸p, tuú vµo ®iÖn ¸p ®Çu ra mµ cho
ta vÞ trÝ cña ®èi t−îng cÇn ph¸t hiÖn.
§iÖn trë
Nguån DC
§Çu tr−ît

§Çu tr−ît

§iÖn trë
) C¶m biÕn vÞ trÝ dïng kÜ thuËt LVDT: Sö dông mét biÕn ¸p
LVDT, tuú vµo vÞ trÝ dÞch chuyÓn cña ®èi t−îng mµ cho ta ®iÖn ¸p
t−¬ng øng ë ®Çu ra cña biÕp ¸p.

) C¶m biÕn vÞ trÝ dïng encoder quang: Lµ lo¹i c¶m biÕn chuyÓn
dÊu hiÖu vÞ trÝ theo gãc, theo ®−êng th¼ng thµnh tÝn hiÖu nhÞ ph©n
t−¬ng ®−¬ng. §èi víi lo¹i c¶m biÕn nµy th−êng ®−îc chia ra lµm hai
lo¹i:
M· ho¸ liªn tôc
M· ho¸ tuyÖt ®èi

M· ho¸ liªn tôc: Bao gåm mét nguån ph¸t quang, mét hoÆc hai ®Üa m·
ho¸, ba c¶m biÕn quang, vµ mét bé ®iÒu khiÓn. Trªn ®Üa m· ho¸
®−îc bè trÝ c¸c khe hÑp, ®Ó nguån s¸ng cã thÓ lät qua
 A
B
C

) §Üa m· ho¸ cho encoder trªn cã thÓ x¸c ®Þnh h−íng quay cña ®Üa
nhê vµo sù lÖch pha 900 cña hai chuçi xung do hai c¶m biÕn A vµ B
t¹o ra.
A
B
Ng−îc ThuËn
 M· ho¸ tuyÖt ®èi: Bao gåm mét ®Üa quay lµm tõ vËt liÖu trong suèt.
Trªn ®Üa ®−îc chia thµnh c¸c vïng cã gãc b»ng nhau, sè l−îng tuú
thuéc vµo ®é ph©n gi¶i vµ sè l−îng c¸c vßng cung ®ång t©m. Mét
vßng cung sÏ trong suèt trong mét sè vïng, c¸c vïng cßn l¹i sÏ bÞ
che khuÊt

100 000

101 001

111 011

§Üa m· ho¸ 8 vßng cung 110 010

) H×nh trªn ta thÊy ®Üa m· ho¸ cã 3 vßng cung, t¹o thµnh 8 vïng (23 =
8) víi ®é ph©n gi¶i 360/8 = 45o (trªn thùc tÕ th−êng tõ 8 → 12 vßng
cung). Mçi vßng cung cã mét c¶m biÕn quang. Tuú vµo tõng thêi
®iÓm mµ ta sÏ cã mét chuçi c¸c bÝt t−¬ng øng víi vÞ trÝ hiÖn t¹i cña
®Üa.

) VÝ dô: NÕu chuçi bÝt lµ 010 th× vÞ trÝ t−¬ng øng sÏ lµ 4h30' ®Õn 6h00'.

) Nh− vËy c¸c chuçi bÝt ph¶i ®−îc m· theo chu k× mét vßng trßn, ë 2
vïng liÒn kÒ chØ ®−îc kh¸c nhau 1 bÝt.

) §é ph©n gi¶i bÞ giíi h¹n bëi sè l−îng vßng cung trªn ®Üa. VÝ dô nÕu
®Üa cã 8 vßng cung th× ®é ph©n gi¶i sÏ lµ
28 = 256 vïng, hay 360/256 = 1,4o
 Ch−¬ng II: van khÝ nÐn

1. Nguån cÊp khÝ nÐn

2. C¸c kÝ hiÖu dïng trong van khÝ nÐn

3. Nguyªn lý lµm viÖc

4. Kh¶o s¸t mét sè m¹ch dïng khÝ nÐn

) Mét hÖ thèng van khÝ nÐn th−êng bao gåm
nh÷ng thiÕt bÞ sau: M¸y nÐn khÝ, m¹ch ®iÒu
khiÓn van khÝ, c¶m biÕn van khÝ, c¸c c¬ cÊu
chÊp hµnh.

1. Nguån cÊp khÝ nÐn

) Bao gåm mét m¸y nÐn
khÝ, mét van ¸p suÊt, mét
b×nh chøa
2. C¸c kÝ hiÖu dïng trong van khÝ nÐn
) Trong phÇn nµy ta kh¶o s¸t van ®iÒu khiÓn trùc tiÕp (directional
control valves), chóng thuéc lo¹i van ®iÒu khiÓn on-off (®ãng
më hoµn toµn).
) PhÇn lín c¸c van ®iÒu khiÓn trùc tiÕp ®Òu cã 2 hoÆc 3 vÞ trÝ ®éc
lË p

H×nh (a): KiÓu van 3/2 (3 cæng, 2 vÞ trÝ)

H×nh (b): KiÓu van 5/2 (5 cæng, 2 vÞ trÝ)
) KÝ hiÖu c¸c c¬ cÊu ®iÒu khiÓn.

Lß xo Nót nhÊn Møc Bμn ®¹p

Chèt Ên Xoay Van ®iÖn ¸p lùc khÝ (*)

tõ (*)

(*): Cã thÓ ®−îc ®iÒu khiÓn tõ xa

¸p lùc khÝ ®−îc khuÕch ®¹i (*)

a)

b)

c)

d)

Cã lß xo tù tr¶ vÒ.

Kh«ng cã lß xo tr¶ vÒ
 3. nguyªn lÝ lμm viÖc

B
A

) Khi nhÊn nót, khÝ theo ®−êng A vµo xi lanh, ®Èy

pist«ng vÒ bªn ph¶i

B
A

) Khi nh¶ tay, lß xo ®Èy pist«ng vÒ bªn tr¸i, khÝ

theo ®−êng B ®−a ra ngoµi (®−êng x¶)
AA
B
C

) Khi nhÊn nót, khÝ theo ®−êng B vµo xi lanh, ®Èy

pist«ng vÒ bªn ph¶i, khÝ ra x¶ theo ®−êng C.

A
B
C C

) Khi nhÊn nót, khÝ theo ®−êng B vµo xi lanh, ®Èy

pist«ng vÒ bªn tr¸i, khÝ ra x¶ theo ®−êng A.
A A
B ) Khi nhÊn nót, khÝ theo ®−êng
B vμo xi lanh, sau mét thêi
gian trÔ do vÝt chØnh ®Þnh, ®Èy
pist«ng vÒ bªn ph¶i, Ðp lß xo
l¹i

A
B ) Khi nh¶ nót, lß xo ®Èy nhanh
pist«ng vÒ bªn tr¸i, khÝ x¶
theo ®−êng A, do hßn bi ®−îc
gi¶i phãng.
 3. kh¶o s¸t mét sè m¹ch dïng khÝ nÐn

) Ên nót, khÝ vµo ng¨n kÐo VA theo ®−êng A+, ®Èy ng¨n kÐo sang ph¶i,
pist«ng chuyÓn dÞch ngay sang ph¶i (+). Cuèi hµnh tr×nh pist«ng sÏ
ch¹m vµo tay quay cña ng¨n kÐo a2. KhÝ vµo ng¨n kÐo VA theo ®−êng
A-, ®Èy ng¨n kÐo sang tr¸i, pist«ng chuyÓn ®éng vÒ bªn tr¸i, nhanh hay
chËm tuú vµo van chØnh ®Þnh
Dõng Ch¹y