Njohuri te pergjithshme mbi muret stukturale

2-SISTEMET KRYESORE STRUKTURORE

Ne ndertesat betonarme strukturat mbajtese qe perdoren me teper per t'u

rezistuar veprimeve sizmike dallohen sipas tipeve qe vijojne:
1-Sistem me rama
Keshtu quhen sistemet strukturore ku ngarkesat vertikale dhe ato anesore
perballohen kryesisht nepermjet ramave hapesinore.
2-Sisteme me mure
Keto jane sisteme ku ngarkesat vertikale dhe anesore perballohen
kryesisht nga mure vertikale,qe quhen edhe diafragma vertikale.Ne keto
sisteme muret mund te punojne te vecuar,pra te pavarur nga njeri-tjetri
ose mund te jene te lidhur me ane te tratreve duktileqe realizojne
bashkepunimin e tyre.
3-Sistem dual ose miks
Te tille siteme jane ata ne te cilet perballimi i ngarkesave vertikale behet
kryesisht nga ramat hapesinore,kurse ne rezistencen ndaj ngarkesave
anesore kontribuojne pjeserisht sistemi rame dhe pjeserisht muret
strukturore.Ne varesi te kontributeveqe jep secili prej sistemeve
komponente per perballimin e ngarkeses anesore,mbi 50% apo nen
50%,sistemet duale konsiderohen si rama-ekuivalente apo me mureekuivalente.
4-Sisteme me nukel
Keta mund te jene sisteme me mure ose system dual,qe ka shtangesi
shume te ulet ne perdredhje.I tille mund te kosiderohet nje sistem me
rama fleksibile,kombinuar me mure te perqendruar afer qendres se
nderteses ne plan.
5-Sisteme te tipit lavjerres i permbysur
Quhen keshtu sistemet ku te pakten 50% e mases se tij ndodhet ne
pjesen 1/3 e lartesise se nderteses,te marre nga siper.Ne sisteme te tilla
shuarja e energjise behet kryesisht ne bazen e nje elementi te vetem
strukturor.

Njohuri te pergjithshme mbi muret stukturale

Sistemi me Rama
Avantazhet e sistemit rame jane:

Elementet e rames jane duktile.

Sistemi me rama ne te dy drejtimet ka nje redudance te larte dhe
shperndarje ngarkesash ne hapsire.
Kollonat zene shume pak siperfaqe te shfrytezueshme dhe i krijojne
arkitektit mundesi per zgjidhje fleksibile.
Ramat me lidhje joeksentrike dhe gjeometri te rregullt kane nje
reagim sizmik te njohur sepse:
Performanca sizmike e ramave dhe elementeve perberes te saj
eshte shume e njohur bazuar ne studimet analitike dhe nga
eksperimentet
Ramat jane shume te thjeshta per tu modeluar dhe analizuar
Rama ka nje kosto efektive dhe eshte atraktive ndaj rezistences
kundrejt termetit:
Traret dhe kollonat ne cdo rast jane te nevojshem per te mbajtur
ngarkesat vertikale, keshtu qe nuk mund ti shfrytezojme per ti
rezistuar termetit
Kollonat kane nje fortesi dhe shtangesi anesore kundrejt te dy
drejtimeve te veprimit te termetit
Eshte shume e thjeshte projektimi dhe realizimi i themeleve per
sistemin rame.
Te metat e sistemit rame jane:
Ramat jane ne shumicen e rasteve elemente fleksibel dhe si rjedhim
ne shumicen e rasteve permasat e elementeve te saj jane te
kondicionuara nga limitimi i drifteve.
Perkulja dyfishe (dopio kurbature) e kollonave ne te njejtin kat
krijojne mekanizmin e katit te bute,pra nje mekanizem kolapsi.
Detajime te rames per duktilitet kerkon nje puntori te specializuar
dhe supervision shume strikt ne objekt.
Ka disa paqartesi ne sjellje ne disa elemente ndaj veprimit sizmik si:
Efekti i lidhjeve eksentrike dhe parregullsia ne 3D jane jo te njohura
plotesisht

Njohuri te pergjithshme mbi muret stukturale

Kemi nje njohje jo te plote per sa i perket efektit te gjeresise se

soletes ne pjesen e terhequr cka mund te ndikoje ne lindjen e
cernieres plastike ne kollone.
Reagimi i kolonave ne sisteme te ramave hapsinore ne kushtet e
perkuljes biaksiale dhe force normale,nen veprimin e nje termeti
real eshte pak i njohur.
Ne ramat hapsinore nga veprimi i termetit real,ne kollonat te cilat
jane projektuar ne baze te rregullit te kapaciteteve,mund te
formohen cernierat plastike per shkak te momenteve kapacitive te
kerkuara ne te dy drejtimet(perkuljes biaksiale)nga traret qe lidhen
ne nyjen e te dy drejtimet horizontale.

Sistemi me Mure

Avantazhet e sistemit me mure jane:

Muret jane elemente me shtangesi te madhe dhe si rrjedhim:
Ata jane te pandikuar nga efektet lokale apo globale te mbushesit.
Ato mbrojne ose limitojne demtimet ne termetet e shpeshte ose
rastesor.
Muret ofrojne nje mbrojtje perfekte kundrejt kolapsit, si rezultat i
pamundesise se kurbezimit te dyfishte ato nuk lejojne krijimin e
kateve te bute.
Duke qene element me pak duktil,muri ne kundershtim me ramen
kerkon nje punetori dhe supervision me pak te kualifikuar.
Efektet gjeometrike dhe fenomene te tjera ne mure te medhenj jane
te favorshem per performance sizmike.
Sistemi me mure eshte me efektiv kundrejt sistemit rame per sa i
perket rezistences sizmike.

Disavantazhet e sistemit me mure jane:

Muret ne thelb jane elemente me pak duktil ne krahasim me traret

dhe kollonat dhe me te ndjeshem kundrejt veprimit te forcave
prerese dhe me te veshtire per tu detajuar per duktilitet.
Muret ofrojne nje redundancy te limituar dhe pak alternative per
rrugen e trasmetimit te forcave.
Muret nuk i lejojne fleksibilitet arkitektit,vecanerisht ne fasade,si
dhe zene me shume siperfaqe ne plan krahasuar me sistemin rame.
Nuk eshte efektive te perdoren vetem muret per perballimin e
forcave gravitacionale,disa trare dhe kollona do te jene te
nevojshme per kete arsye.
Per te shmangur ekscentritetet e medha ose shtangesine e ulet ne
perdredhje te katit,muret me kontribut te madh ne fortesine dhe
shtangesine anesore(nuklet e shkalleve dhe ashensoreve si dhe

Njohuri te pergjithshme mbi muret stukturale

muret perimetrale me permasat e medha)kerkojne mure,me

shtangesi dhe fortesi te perafert,per te ulur keto efekte.
Eshte e veshtire te realizohet nje themeli pershtatshem per muret
sidomos per themelet e vecuara.Eshte e veshtire te vleresohet sakte
menyra e mberthimit te murit ne themel.
Ja disa paqartesi ne lidhje me reagimin sizmik te mureve:
Sjellja per ngarkesa ciklike dhe performance sizmike e mureve eshte
me pak e njohur se sa e ramave, sepse kerkimet eksperimentale
jane me te veshtira per tu kryer dhe se modeli analitik i tyre ka
nevoje te jete me i avancuar dhe me i sofistikuar.
Efekti roking ose rrotullimi kundrejt aksit neutral te murit nuk mund
te vleresohet ne menyre te besueshme ne praktiken e projektimit.
Muret jane me te veshtire per tu modeluar,analizuar,dimensionuar
dhe armuar ne praktiken e projektimit vecanerisht per ata qe kane
seksion kompleks.

Ne pergjithesi:
Si kritere te klasifikimit te strukturave,konsiderohen si mjaft te
rendesishme dhe perkulshmeria dhe deformueshmeria e
tyre.Perkulshmeria vleresohet nga perioda e vetjake e lekundjeve.
Konsiderohen:
Te shtangeta strukturat me T<0.2-0.3sek.
Gjysem te shtangeta ose gjysem fleksibile strukturat me
0.35<T<1.0sek.
Fleksibile apo elastike strukturat me T>1.0sek.
Disa avantazhe te strukturave fleksibile jane:
Reagojne mire ndaj lekundjeve me perioda te uleta
Eshte i lehte realizimi i duktilitetit te nevojshem dhe kryhet me lehte
analiza sizmike
Disavantazhe:
Reagojne me nderje dhe deformime te medha ndaj lekundjeve
sizmike me perioda te medha
Elementet jo-strukturore ne keto ndertesa realizohen me veshtiresi
Disa avantazhe te strukturave te shtangeta jane:
Reagojne mire ndaj lekundjeve me perioda te medha
Elementet strukturore realizohen me lehtesi
Disavantazhe:

Njohuri te pergjithshme mbi muret stukturale

Reagim i konsiderueshem ndaj lekundjeve me perioda te vogla

Kryhet me veshtiresi analiza sizmike

3-MURET VERTIKALE (DIAFRAGMAT)

Mret vertikale apo sic thuhet ndryshe diafragmat vertikale prej

betoni,projektohen per te perballuar forcat anesore duke punuar kryesisht
ne prerje.Megjitheate ne nje mur fleksibel mund te verehet edhe nje
perkulje e konsiderueshme.
Ne muret me raporte lartesi/gjeresi (H/B) te vogla mbizoteron puna ne
prerje,duke pasur nivel duktiliteti te ulet;ndersa ne muret kur raporti H/B
eshte i madh,si fenomen mbizoteron perkulja dhe muri mund te kete
duktilitet ne vlera te konsiderueshme.
Pozicionimi ne plan i mureve vertikale,ndikon ne sjelljen globale sizmike
te struktures. Ne rastin e konstruksioneve me mure te lidhur apo te
ciftezuar(coupled shear walls system),duhet te realizohet transferimi i
ngarkesavenga muri ne mur nepermjet pjeseve te mureve te dobesuar te
cilat punojne si element tra-lidhes.Ne skemat me mure te ciftezuar duhet
shfrytezuar mundesia e absorbimit te energjise sizmike nepermjet
plastifikimit te trareve lidhes.
Kjo realizohet duke i projektuar ata ne menyre te tille qe te kene nje nivel
te larte duktiliteti,i cili arrihet nepermjet nje armimi me shufra te
vendosura ne forme diagonale dhe te lidhura me stafa ne menyre te tille
qe te shmanget epja e tyre.
Duke qene se armimi
klasik me armature vertikale dhe horizontale,nuk i siguron betonit
ndonje duktilitet te madh,gje qe gjate termeteve ka cuar ne te cara ne
forme kryqi,atehere armature ne forme diagonal,siguron duktilitetin e
nevojshem dhe rezistence te mjaftueshme te mureve te ciftezuar,ne

Njohuri te pergjithshme mbi muret stukturale

menyre qe plastifikimi eventual i tyre te mos filloje perpara se te kete

perfunduar ne traret lidhes.

MURET STRUKTURORE SPECIALE DHE TRARET LIDHES

Elementet baze strukturore ne ndertesa te rezistences ndaj veprimit te

termetit,jane diafragmat,elementet vertikale dhe themelet.Ne ndertesat
prej betoni te armuar,elementet vertikale jane zakonisht ramat qe i
rezistojne momentit perkules dhe muret strukturale(muret ne prerje).
Muret betonarme strukturore special,jane mure te dimensionuar dhe te
detajuar ne menyre te tille qe te plotesojne kerkesat e vecanta te
rezistences se veprimit te forces prerese, momentit perkulese dhe forces
aksiale,qe rezultojne nga lekundja e nderteses gjate veprimit te termetit.
Ne kushte te tilla detajimi e dimensionimi,muri rezulton i afte ti rezistoje
veprimit te termeteve te forte,pa pesuar humbje te papranueshme ne
shtangesi apo rezistence.

Perdorimi i mureve speciale strukturore

Mure strukturore jane at ate dimensionuar e te detajuar per ti rezistuar
veprimit te kombinuar te fores prerese,forces aksiale dhe momentit
perkules.
Muret e shtanget
perdoren gjeresisht per te siguruar mbeshtetjen,lidhjen ne ndertesat e
uleta.Ne disa raste muret jane te nuk jane solide,por kane hapje.
Ne ndertesat e larta muret dalin si konsola nga themeli duke beret e
mundur lidhjen, mberthimin e nderteses ne lartesi. Muret e izoluar
mund te lidhen ndermjet tyre duke perdorur traret lidhes qe shtrihen
midis hapjeve te dyerve apo dritareve,duke krijuar nje sistem muresh
te ciftezuar me te shtanget e me te forte se cifti i mureve te izoluar,pra
te vecante.(me poshte paraqiten disa ilustrime te mureve te
shkurter;me hapje;te larte;te ciftezuar).

Njohuri te pergjithshme mbi muret stukturale

Zgjedhja e mureve strukturore si elemente kryesore rezistues ndaj forces

se termetit,behet duke konsideruar performance
sizmike,funksionalitetin,ndertueshmerine dhe koston.Muret strukturore
perdoren ne ndertesa me konstruksione betonarme me lartesi kati te
kufizuar apo ne raste te tjera ku perdorimi i trareve te zakonshem nuk
eshte i pershtatshem.Kafazi i shkalleve dhe ashensoret,jane vendet me te
zakonshem te pozicionimit te ketyre mureve,te cilet i sherbejne nje qellimi
te dyfishte:mundesojne nje rezistence eficente ndaj forcave aksiale dhe
anesore dhe rrethojne ashensoret.
Muret strukturore zakonisht jane elemente te shtanget qe ndikojne shume
ne sjelljen,performance e nderteses.Keshtu,ata duhet te dimensionohen
dhe pozicionohen duke konsideruar shkallen e ngarkimit qe mund t'i
nenshtrohet ndertesa pergjate periudhes se sherbimit te saj.Inxhinieri dhe
arkitekti duhet te punojne se bashku per te arritur ne nje kofigurim ne te
cilin muret te pozicionohen ne menyre qe te jene plotesojne kerkesat
funksionale dhe arkitektonike te projektit.
Pozicionimi ne plan:
Muret duhet te jene te mire shperndare ne planin e nderteses,qe te
mundesojne rezistencen ne cdo kat nga prerja,dhe ne secilin nga drejtimet
kryesore.Eshte e preferueshme qe te shmangen hapesira te medha te
diafragmave.
Muret duhen pozicionuar ne menyre te tille qe qendra e tyre e shtangesise
te jete sa me sfer qendres se mases,per te shmangur fenomenin e
perdredhjes.Keshtu,muret e pozicionuar ne perimeter jane me te
parapelqyer per shkak te rritjes se rezistences ndaj perdredhjes. Ne disa
raste e shte e preferueshme pozicionimi i mureve me ne brendesi te
perimetrit,qe te mbajne me shume ngarkesa gravitacionale,megjithese
redukton rezistencen ne perdredhje,pozicionim i tille tregohet ne figuren e
meposhtme.

Pozicionimi ne lartesi i mureve:

Konsiderimi i funksionit dhe kostos sa me ekonomike,ndonjehere on ne
perzgjedhjen e mureve me hapje dhe te pavazhduar ne lartesi.Nen
veprimin e ngarkesave anesore,keto parregullsi ojne ne perqendrimin e
sforcimeve dhe zhvendosje anesore midis kateve(drifte),qe mund te jene
te veshtira te percaktohen dhe te pershtaten ne projektim,e ne raste te
caktuara mund te shkaktojne nje sjellje te sizmike padeshiruar

Njohuri te pergjithshme mbi muret stukturale

.Keshtu,disa parregullsi duhet te shmangen dhe ne qofte se kjo s'eshte e

mundur,kerkojne analize shtese per projektimin e tyre.
Ne te kaluaren,kerkesa per hapesira te hapura,te medha ne katet e
para,onte ne ndertesa ne te cilat muret e kateve me lart,kishin
mosvazhdimesi nga kati i pare,duke krijuar keshtu nje kat te
dobet;ndertesa te tilla kishin nje performance te dobet ndaj veprimit te
termeteve.Sipas kodeve te sotem te projektimit,katet e buta duhen
shmangur,nuk lejohet me projektimi me nje parregullsi te
tille.Mosvazhdimesia ne nje lartesi e caktuar e mureve eshte e lejuar,por
projektimi i tyre duhet te konsideroje vlera me te medha te forces
sizmike.Eshte e rekomanduar qe reduktimi i gjeresise se mureve ne lartesi
te behet gradualisht,jo te nderpritet menjehere(rasti 3 ne fig.me poshte).

Lidhja me diafragmat:
Ne ndertesa me mure strukturale,forcat e inercise qe gjenerohen nga
lekundjet e nderteses transmetohen nepermjet diafragmave horizontale
tek muret,te cilet me pas i transmetojne tek themelet.Per te siguruar nje
transmetim sa me mire te forces,eshte themelore qe lidhja diafragme-mur
strukturor te jete e detajuar sakte.

Themelet e mureve:
Ne ndertesat e uleta me mure te gjate,me ngarkese gravitacionale te
kosiderueshme,themelet pllake do te ishin te pershtatshme ne menyre qe
te perballojne momentet permbyses. Per kerkesa me te larta kunder
permbysjes,mund te perdoren themele te thella.
Konfigurimi i mureve:
Muret strukturore mund te kene forma te ndryshme:seksioni terthor
drejtkendesh eshte mjaft i thjeshte ne projektim e konstruim;seksione
shume te holle,kane problem ne performance e tyre,e duhen
shmangur.Muret me kolona ne skajet e tyre,kane armature gjatesore per ti
rezistuar momentit,e keto kolona i sigurojne qendryeshmeri murit dhe

Njohuri te pergjithshme mbi muret stukturale

krijojne mundesine e ankorimit te shufrave te trareve ne mur.Gjithsesi

kolonat mund te krijojne pengesa nga pikepamja arkitekturore,dhe rritje te
kostos.Muret mund te kombinohen duke krijuar forma te ndryshme si L,T,I
dhe C,sikurse paraqiten me poshte.

Sipas ACI,percaktohen muret e plote si mure vertikale me raport lw/bw

6.0 dhe hw/lw>2.0
ku hw eshte trashesia e murit; lw eshte lartesia
e murit dhe bw eshte gjatesia e murit.
Muret betonarme te ciftezuar,i referohen nje sistemi ne te cilin muret
konsola te vecuar,lidhen me njeri-tjetrin nepermjet trareve lidhes qe jane
te pranishem gjate lartesise se murit.Qellimi ne projektimin e ketyre
mureve eshte zhvillimi i nje mekanizmi duktil(plastik) ne traret lidhes
pergjate lartesise se murit,i pasuar nga plastifikimi i bazes se secilit prej
mureve.

4-PRINCIPE MBI PROJEKTIMIN E MUREVE STRUKTURORE

Projektimi i ndertesave sipas ACI 318 (American Concrete Institute) apo

ASCE 7 (American society of civil engineers),tenton ne rezistencen ndaj
levizjeve te termeteve nepermjet sjelljes inelastike ductile e elementeve
te zgjedhur per kete.Per muret strukturale natyra dhe shtrirja e reagimit
inelastik do te varionin sipas pozicionimit te mureve dhe proporcioneve te
tyre.Nje projektim i mire i paraprin nje mekanizmi inelastic dhe mundeson
dimensionimin dhe detajimin e murit qe te jete i afte te reagoje sic duhet.

Njohuri te pergjithshme mbi muret stukturale

Ne menyre te permbledhur mbi principet e projektimit te mureve

strukturale,mund te themi se:
Sjellja qe pritet e mureve varet pjeserisht nga rapoti i dimensioneve te tij.
Muret e holle(hw/lw2.0) tentojne te sillen si konsola ne perkulje.
Forma e parapelqyer e sjelljes inelastike te ketyre mureve,eshte arritja e
duktilitetit ne perkulje,ne bazen e murit,duke shmangur shkaterrimin nga
forca prerese.
Ne kundershtim me rastin e mesiperm,ne
muret me rapot te ulet te dimensioneve(hw/lw0.5) tentojne ti bejne
rezistence forcave anesore nepermjet nje mekanizmi diagonale e
shtypurne te cilin betoni dhe armature e shperndare ne drejtimin vertical
dhe horizontal perballojne forcen forcen prerese. Per raporte midis vlerave
te mesiperme,dhe sjellja e murit eshte e ndermjetme midis dy
mekanizmave te siperpermendur.
Per muret betonarme te ciftezuar,(shear coupled walls),mekanizmi qe
synohet te arrihet duhet te perfshije arritjen e duktilitetit(plastifikimin)e
trareve lidhes,pergjate lartesise se murit,dhe plastifikimin e nje zone te
limituar ne bazen e murit.
Shkaterrimi nga forca prerese i mureve te holle,zakonisht konsiderohet e
papranueshme sepse kapacitetin e deformimeve plastike nen vlerat qe
parashikohen.Persa i perket mureve me lartesi te ulet,shpesh pranohet
shkaterrimi nga forca prerese sepse jane mure me rezistence te larte dhe
kerkese duktiliteti te ulet.
Diafragmat,themelet dhe lidhjet e tyre,duhet te mbeten ne stadin elastik!

Tregohet ne figure seksioni kritik i rrjedhshmerise