HISTORIA DHE

POLITIKA E EVROPES
Ass.Prof.Dr. BEKIM BALIQI
Ligjerata III

TEORITE E INTEGRIMEVE
EVROPIANE
Federalizmi
Funksionalizmi dhe Neofunksionalizmi
Nderqeveritarizmi
Qeverisja Shumeniveleshe

Teorite dhe studimet

evropiane

Bashkimi Evropian si fusheveprim por edhe si fushe

studimi gjithnje e me i nderlikuar dhe veshtire per te
kuptuar.
Sukseset e BE si ne konsolidimin e vet politik e
institucional ashtu edhe me zgjerim ka zgjuar interesim
ne shume disiplina akademike.
BE studiohet nga kendveshtrime te ndryshme:

Ekonomik,
Politik,
Kulturo e shoqeror
Juridik/legal.

Federalizmi
Federalizmi nenkupton integrimin e njesive t ndryshme
kombtare respektivisht shteterore ne njesi te perbashket. Pra
ekzistimi i nje qeverie qendrore dhe njesive/entiteve tjera
politike, juridike e gjeografike ne mes te cileve pushteti eshte I
ndare.
Ne kontekstin e BE-se qasja teorike e Federalizmit eshte
frymezuar nga idealizmi dhe liberalizmi per nje bote me
paqesore e kosmpolitane.
Levizja Evropiane e Federalisteve (European federalist
movement) u be e famshme dhe active sidomos pas Kongresit ne
Montreux me 1947,edhe pse me vone kjo levizje u nda ne dysh,
ne njeren me radikale dhe tjetren pragmatike.

Dilema mbetej mes Shtetit Federal (Federal StateBundesstaat) dhe Bashkimit te Shteteve
(Staatenbund)
Nje tipar vecues per BE eshte se keshtu
mundesohet zgjidhja e problemeve ekonomike
dhe sociale t brenda nj korniz t vendosura
institucionale,
Si dhe shkrirjen e sovranitetit t shteteve
individuale ne nje shtet me te fuqishem, te
perbashket dhe me nje koncept te ri prej kombshtetit.
Dallim nga federalizmi i rendomt, pasi kemi te
bejme me struktura shume me komplekse dhe
me kontekste te ndryshme historike, kulturore,
politike, sociale etj.

BE-ja sot ka nje sere karakteristikash te sistemeve federale,

ne keto aspekte:
Zgjedhje direkte per Parlamentin Evropian
E drejta nacionale i subordonohet asaj te BE-se
Te hyrat vetanake per buxhet e financa.
Parimi I subsidiaritetit
Komisioni I Rajoneve etj.

Federalizmi si opsion I mundshem I Integrimit

Evropian. Ka mjaft perparesi, por edhe sfida (p.sh
Kushtetuta!, uniteti ne diversitet edhe ne praktike).

Intergovermentalizmi
(Nderqeveritarizmi)
Pervoja ose kriza e viteve 1960ta solli kritike te madhe
shpreses se shtetet do ti tejkalojne interesat e tyre dhe
nacionalizmi do te zevendesohet me ide politike me te medha!
Rolin kryesor ne Integrime Evropiane nuk e kane luajtur
organet e BE-se por pikerishte shtetet anetare.
Premise e intergovermentalizmit ishte kritika ndaj
neofunksionalizmit.
Stanley Hoffman ishte kritiku me I zeshem I saj dhe
perfaqesuesi I pare I Intergovermentalizmit.
Ne veprat e tij ai kombinoi realizmin ne MN me qasjen
nderqeveritariste ne kontekstin e Komunitetit Evropian.

Paranteza e Hoffmanit eshte se Politika perfshin dy

nivele.
Politika e ulet (low politics) qe nenkupton politikat
ekonomike ku shtetet mund te arrijne kompromise e te
angazhohen ne bashkepunim me shtete tjera, si BE-ja
Politika e larte (high politics) ku shtetet mbrojne
sovranitetin dhe interesat e tyre dhe nuk hyjne ne
kompromise.
Argumentet pro kesaj qasje vijne qe nga Traktati i
Romes (1957) e deri te ajo e Maastrichtit (1992) ku
faktor nxites nuk ishin organet supra-shteterore por prej
shteteve anetare me te fuqishme.

Intergovermentalizmi
Liberal

Andrew Moravcsik pohon se proceset integruesi I

karakterizon modeli tre-shkallor
Secili shtet ka preferenca e veta
Bashkepunimi ndodhe ne nivel te BE-se
Modeli institucional qe ofron nje perkushtim dhe kredibilitet per
qeverite kombetare.
Ne shkallen e pare qeverite dhe institucionet qendrore percaktojne
prioritet dhe interesat karshi BE
Ne shkallen tjeter i negoiciojne keto ne dhe me BE-ne,
Ne shkallen e fundit, zgjedhjet racionale brenda institucioneve ku
shtetet delegojne te drejtat dhe adoptojne politikat brenda ketyre
instancave.

Funksionalizmi

Si kunderpergjigje ndaj Federalizmit por mbi te gjitha

politikave nacionale dhe shtetit-komb. David Mitrany ishte
ideator dhe promotor i ksaj teorie viteve 1930 me vepren
Progresi i nje Qeverie Nderkombetare dhe me vone Sistemi
Boteror i Paqes.
Jean Monnet u frymzua shume nga kjo ide dhe teori
politike, edhe UE u mundua qe te inkorporoj elemente te
saj.
Neofunksionalizmi
Kah mesi i viteve 1960 me Ernst Haas u bo e njohur idea e
Bashkimit Evropian nga prizmi neofunksional.

Qeverisja shumnivelshe
(Multilevel governance)

Qeverisja shumnivelshe (MLG) sht nj term, q prdoret

pr t prshkruar shumn e formave vendimmarrse brenda
Bashkimit Europian.
Si teori , kjo eshte ekskluzivisht nje qasje qe lidhet
drejtperdrejt me BE-ne, e jo si ne teorite tjera qe kishin
derivuar nga ato te Marredhenieve Nderkombetare

QEVERIA SHUMNIVELSHE
Kjo nenkupton nje politikberje ne dy rrafshe, ate horizontale dhe ne ate
vertikale.
Pra qeverisja shumnivelshe i referohet shprndarjes:
vertikale t autoritetit politik, qe d.m.th prej shtetit n drejtim te nivelit
me te larte, pra tek nj nivel suprakombtar e qe ne kete rast eshte
Bashkimi Europian, dhe kah posht tek nivelet brenda- dhe nnkombtare
ose rajonale; si dhe shprndarjes t autoritetit politik ne formen
horizontale, q ndodh kur n proces marrin pjese dhe sillen aktort
joshtetror.
Politikat n formn shumnivelshe t qeverisjes po vjen n rritje n
Europ pjesrisht pr shkak t transferimit t pushteteve tek qeverit
rajonale apo lokale; pjesrisht pr shkak t demonstrimit nga Bashkimi
Evropian q sovraniteti kombtar mund t fragmentizohet dhe t
rigrumbullohet pr t mirn e t gjitha niveleve.

Qasje tjera teorike

Institucionalizmi
Konstruktivizmi
Teorite e zgjedhjes racionale
A sqarojne keto teori Integrimet evropiane vertete?
Cilat teori i perafrohen realitetetit me shume?