PANLEKSIKOGRAPIYA

Edwin B. Estrera
M.Ed. Social Studies
Filipino 220

Balangkas
Leksikograpiya at Leksikolohiya
Leksikograpiya at Linggwistika
Leksikon at Gramatika
Mga Diksyunaryo: Practikal at Panteorya

Leksikograpiya at Leksikolohiya
Leksikograpiya
Dictionary of Lexicography (Hartmann, 2002)
Ang leksikograpiya ay tumutukoy sa propesyunal na Gawain at
akademikong larangan na nakatuon sa mga diksyunaryo at iba pang
katulad na sanggunian.
Dibisyon:
Lexicographic practice pagbuo ng diksyunaryo; iniuugnay sa
industriya ng paglilimbag ng aklat.
Lexicographic theory pananaliksik ukol sa mga teorya sa pagbuo ng
disksyunaryo; iniuugnay sa akademikong pananaliksik sa mga
larangang gaya ng linggwistika.

Leksikograpiya at Leksikolohiya
Words, Meaning and Vocabulary (Jackson at Amvela, 2007)
Ang lexicographic theory ay tumutukoy sa mga pamamaraan
(technique) at simulain (principles) na kaugnay ng proseso ng
pagbuo at pag-eedit ng mga diksyunaryo.
Corelli, 2006
- Ang leksikograpiya ay isang mahalagang sangay ng
linggwistika na sumasaklaw sa teorya at praktika ng pagbubuo
ng mga diksyunaryo.

Leksikograpiya at Leksikolohiya
Merriam-Webster Online Dictionary, 2010
- Ang leksikograpiya ay proseso ng paglikha o pag-eedit ng
diksyunaryo at mga simulain at praktika ng paggawa ng
diksyunaryo.

Ang leksikograpiya ay tumutukoy sa sangay ng linggwistika na

nakatuon sa proseso , teorya at praktika ng pagtitipon ng mga
salita upang makabuo ng mga sangguniang leksikograpikal
katulad ng diksyunaryo.

Leksikograpiya at Leksikolohiya
Leksikolohiya
Words, Meaning and Vocabulary (Jackson at Amvela, 2007)
- Ang leksikolohiya ay tumutukoy sa pananaliksik sa lexis (ang
korpus/buod/pinakakatawan ng mga salita sa isang partikular na wika.
Dictionary of Lexicography (Hartmann, 2002)
- Ang leksikolohiya ay sangay ng linggwistika na kaugnay ng pag-aaral
sa mga salita, at ang pagkakabuo, kayarian at kahulugan ng mga ito.
- Nililinaw kung paano nabubuo, pinagsasama-sama, binabago,
ginagamit sa ibat ibang konteksto at binibigyang-kahulugan ang mga
salita.

Leksikograpiya at Leksikolohiya
Leksikolohiya = teorya
Leksikograpiya = praktika

Magkaugnay dahil ang pananaliksik sa leksikolohiya ang

nagbibigay daan sa pagkabuo ng diskyunaryo (leksikograpiya)
Nakabatay naman sa mga sanggunian gaya ng diksyunaryo
ang mga pananaliksik sa leksikolohiya.

Leksikograpiya at Leksikolohiya
Mga simpleng pagpapakahulugan:

Dictionary of Language Teaching and Applied Linguistics

(Richards, et al., 2002)
- Ang leksikograpiya ay ang sining ng pabuo ng diksyunaryo
McKean, 2007
- Ang leksikograpiya ay ang praktika ng pagbuo ng diksyunaryo

Leksikograpiya at Leksikolohiya
Mga Sangay ng Leksikograpiya:
1. Leksikograpiyang praktika (practical lexicography)
sining ng pagbubuo at pag-eedit ng mga diskyunaryo (Nation
Master, 2009)
2. Leksikolohiyang praktikal (practical lexicology)
akademikong larangan ng pagsusuri at paglalarawan sa paguugnayan ng mga salita ng isang wika at pagbubuo ng mga
teorya ukol sa mga bahagi at istruktura ng diksyunaryo. (Nation
Master, 2009)

Leksikograpiya at Leksikolohiya
3. Leksikograpiyang pedagohikal (pedagogical
lexicography) sangay ng leksikograpiya na nakatuon sa
praktikal na gamit sa pagtuturo ng mga sangguniang
leksikograpikal gaya ng diksyunaryo; pinagbubuti ang paglikha
ng mga diksyunaryo ayon sa pangangailangan ng mga target
na gagamit nito; maging user-oriented (Hartmann, 2001)
4. Metaleksikograpiya proseso ng rebisyon at balidasyon o
kritisismo ng diksyunaryo; pag-eedit ng diksyunaryo sa tulong
nga mga eksperto at batay sa puna ng mga target na gagamit
nito. (Jackson, 2002)

Leksikograpiya at Leksikolohiya
Bamboo Web Online Encyclopedia (2009)
Pangkalahatang dibisyon ng leksikograpiya:
a. General lexicography pagbabalangkas, pagbubuo,
paggamit at pagsusuri sa mga diksyunaryong panlahat; e.g.
Webster International Dictionary
b. Specialized lexicography - pagbabalangkas, pagbubuo,
paggamit at pagsusuri sa mga diksyunaryong tiyak sa isang
partikular na larangan; Dictionary of Medicine

Leksikograpiya at Leksikolohiya
Corpus Lexicography (Summers, 2005)
- The importance of representativeness in relation to frequency
- Sangay ng leksikograpiya na nakatuon sa pagtitipon,
pagpapalawak at pagmamantini ng corpus ng isang wika.
- Corpus = pangunahing talasalitaan ng isang wika

Leksikograpiya at Linggwistika
Linggwistika - mao ang sayantipikanhong pagtuon sa
tawhanong pinulongan, ug ang nagtuon ning maong natad
gitawag nga linggwista.
Mga sanga sa linggwistika:
a. linggwistikang teyoriko - nagtuon sa mga batakan sa
paghatag deskripsiyon sa indibiduwal nga mga pinulongan
ug sa mga teyoriya sa mga unibersal nga aspeto sa
pinulongan
b. applied linguistics - naggamit ning maong mga teyoriya sa
natad sa pagtudlo sa pinulongan, sintesis sa sulti, ug
pagtambal sa kalisdanan sa pagsulti.

Leksikograpiya at Linggwistika
Ang mga linggwista mahimong magtuon sa usa ka bahin sa
estrukturang linggwistiko, nga mahimong ipasunod sama niini,
gikan sa tunog ngadto sa kahulogan:
Ponetika - ang pagtuon sa mga tunog sa tawhanong
pinulongan
Ponolohiya kun ponetika - ang pagtuon sa mga pattern sa
mga batakang tunog sa usa ka pinulongan
Morpolohiya - ang pagtuon sa internal nga estruktura sa
mga pulong

Leksikograpiya at Linggwistika
Sintaks kun sintaksis - ang pagtuon sa mga paagi nga ang
mga pulong mahimong ikombayn aron makamugna og
gramatikal nga mga tudling-pulong
Semantika - ang pagtuon sa kahulongan sa mga pulong, ang
giunsa kini pagkombayn aron maghatag kahulogan sa mga
tudling-pulong
Pragmatika - ang pagtuon giunsa paggamit ang mga sulti
(literal o makahuloganon, ubp.) sa komunikasyon
Discourse analysis - ang pagtuon sa mga tudling-pulong
nga napundok na ngadto sa mga teksto

Leksikograpiya at Linggwistika
Mahimo usab nga bahinon ang natad sa linggwistika pinaagi
sa pagkonsiderar sa mga eksternal nga paktor:

a. pagkat-on sa pinulongan
b. linggwistikang istorika
c. sikolinggwistika kun psycholinguistics
d. sosyolinggwistika kun sociolinguistics

Leksikograpiya at Linggwistika
Ang leksikograpiya ay ang aktwal na paggamit sa linggwistika.
linguistic analysis

historical linguistics

field linguistics

psycholinguistics

descriptive linguistics

sociolinguistic at stylistic studies

ethnolinguistics

Dialectology

phonetic study of the language

linguistics
morphological analysis

Contrastive

Leksikograpiya at Linggwistika
Ang mga bunga ng lingwistika ay ginagamit ng leksikograpiya,
at ang mga bunga ng leksikogapiya ay ginagamit naman sa
lingwistika. Nagagamit ito sa mga teknikal na mga
terminolohiya at pati na rin sa istandardisasyon ng wika.

Leksikon at Gramatika
Ang leksikon ay ang bukabularyo ng tao, wika o sangay ng lingwistika.
Sa teorya ng lingwistika, mayroon itong dalawang bahagi:
a. Leksikon katalog ng mga salita ng isang wika (wordstock)
b. Balarila sistema ng mga alintuntunin sa pagbuo ng mga salita
upang itoy maging makabuluhan
. Kasama sa leksikong ang mga bound morphemes (e.g. affixes),
compound words, idiomatic expresssions, at collocations.
. Sinisikap naman ng diksyunaryo na ilista, sa paraang pa-alpabeto, ang
leksikon ng isang wika, pero hindi kasali dito ang bound morphemes.

Leksikon at Gramatika
Ang leksikon ng wikang Filipino ay ang sarili nating vokabularyo.
May limang paraan sa pagbubuo ng mga salita:
pagtatambal- pinagtambal na mga morfema. halimbawa:
bahaghari mula sa bahag at hari.
akronim- hango ito mula sa inisyal o mga unang pantig ng
mga salita. halimbawa: NSO mula sa National Statistics Office.
pagbabawas o clipping- ito ay ang pagpapaikli ng mga
salita na kadalasang ginagamit sa pasalitang paraan.
halimbawa: fon para sa telefon.

Leksikon at Gramatika
pagdaragdag- kung may salitang binabawasan, mayroon din
namang dinaragdagan. halimbawa: sampalin ginagawang
sampalilukin.
paghahalo o blending- ito ang pagbabawas at pagtatambal
ng mga salita. halimbawa: cha-cha mula sa charter change.

Mga Diksyunaryo: Practikal at

Panteorya
Ang diksyunaryo (talahuluganan, talatinigan) ay isang aklat ng
mga nakatalang mga salita ng isang partikular na wika na ang
ayos ay ayon sa pagkakasunud-sunod ng titik ng abakada o
alpabeto.

Nakatala rin dito ang mga kahulugan ng salita, maging ang mga
etimolohiya o pinagmulan ng salita, mga pagbigkas (diksyon),
at iba pang mga impormasyon;

Mga Diksyunaryo: Practikal at

Panteorya
isa rin itong aklat na kung tawagin ay leksikon (lexicon) na
may mga nakatalang salita ng isang wika at nakaayos din ayon
sa mga titik ng abakada o alpabeto ngunit naglalaman naman
ng mga katumbas na salita sa ibang wika.

Ang tawag sa taong tagapaghulog o tapagtala ng mga salita sa

isang diksiyunaryo ay diksiyunarista (leksikograpo). Kung
susuriin, ang salitang talatinigan ay nangangahulugang listahan
ng mga pagbigkas, subalit minsan din itong ginagamit na
panturing sa aklat na diksiyunaryo.

Mga Diksyunaryo: Practikal at

Panteorya
Praktikal
Ay ang dugo at laman ng
diksyunaryo na itinala ng isang
leksikographer at ikinunsulta sa
mga mambabasa.

Nakatala ng pa-alpabeto

Teoretikal
in-built dictionary ng isang
indibidwal na tagapagsalita ng
isang wika.
Kinakatawan nito ang
pansemantikang kakayahan ng
isang indibidwal at ang lahat ng
mga salitang kanyang nalaman sa
buong buhay niya.
Ginagamit niya ito sa pagpili ng
mga salitang angkop sa ibat ibang
konteksto.
Ang leksikon ng indibidwal
personal
Ito ay palaging nagbabago.
Maaaring hindi nakahanay.

Edwin B. Estrera
M.Ed. Social Studies
UP Professional Schools