1.

Ukol sa Leksikograpiya at Leksikolohiya

Leksikograpiya
Dictionary of Lexicography (Hartmann,
2002)
- Ang leksikograpiya ay tumutukoy sa
propesyunal na Gawain at
akademikong larangan na nakatuon sa
mga diksyunaryo at iba pang katulad
na sanggunian.
- Dibisyon:
a. Lexicographic practice pagbuo
ng diksyunaryo; iniuugnay sa
industriya ng paglilimbag ng aklat.
b. Lexicographic theory
pananaliksik ukol sa mga teorya sa
pagbuo ng disksyunaryo;
iniuugnay sa akademikong
pananaliksik sa mga larangang
gaya ng linggwistika.

Leksikolohiya
Words, Meaning and Vocabulary (Jackson
at Amvela, 2007)
- Ang leksikolohiya ay tumutukoy sa
pananaliksik sa lexis (ang
korpus/buod/pinakakatawan ng mga
salita sa isang partikular na wika.
Dictionary of Lexicography (Hartmann,
2002)
- Ang leksikolohiya ay sangay ng
linggwistika na kaugnay ng pag-aaral
sa mga salita, at ang pagkakabuo,
kayarian at kahulugan ng mga ito.
- Nililinaw kung paano nabubuo,
pinagsasama-sama, binabago,
ginagamit sa ibat ibang konteksto at
binibigyang-kahulugan ang mga salita.

Words, Meaning and Vocabulary

Leksikolohiya = teorya
(Jackson at Amvela, 2007) ang
Leksikograpiya = praktika
lexicographic theory ay tumutukoy
sa mga pamamaraan (technique) at
- Magkaugnay dahil ang pananaliksik sa
simulain (principles) na kaugnay
leksikolohiya ang nagbibigay daan sa
ng proseso ng pagbuo at pag-eedit
pagkabuo ng diskyunaryo
ng mga diksyunaryo.
(leksikograpiya)
- Nakabatay naman sa mga sanggunian
Corelli, 2006
gaya ng diksyunaryo ang mga
- Ang leksikograpiya ay isang
pananaliksik sa leksikolohiya
mahalagang sangay ng linggwistika na
sumasaklaw sa teorya at praktika ng
pagbubuo ng mga diksyunaryo.
Merriam-Webster Online Dictionary, 2010
- Ang leksikograpiya ay proseso ng
paglikha o pag-eedit ng diksyunaryo
at mga simulain at praktika ng
paggawa ng diksyunaryo.

Ang leksikograpiya ay tumutukoy sa sangay

ng linggwistika na nakatuon sa proseso ,
teorya at praktika ng pagtitipon ng mga salita
upang makabuo ng mga sangguniang
leksikograpikal katulad ng diksyunaryo.

Dictionary of Language Teaching and

Applied Linguistics (Richards, et al.,
2002)
- Ang leksikograpiya ay ang sining ng
pabuo ng diksyunaryo

McKean, 2007
- Ang leksikograpiya ay ang praktika ng
pagbuo ng diksyunaryo

Mga Sangay:
a. Leksikograpiyang praktika
(practical lexicography) sining ng
pagbubuo at pag-eedit ng mga
diskyunaryo (Nation Master, 2009)
b. Leksikolohiyang praktikal (practical
lexicology) akademikong larangan
ng pagsusuri at paglalarawan sa paguugnayan ng mga salita ng isang wika
at pagbubuo ng mga teorya ukol sa
mga bahagi at istruktura ng
diksyunaryo. (Nation Master, 2009)
c. Leksikograpiyang pedagohikal
(pedagogical lexicography) sangay
ng leksikograpiya na nakatuon sa
praktikal na gamit sa pagtuturo ng
mga sangguniang leksikograpikal
gaya ng diksyunaryo; pinagbubuti ang
paglikha ng mga diksyunaryo ayon sa
pangangailangan ng mga target na
gagamit nito; maging user-oriented
(Hartmann, 2001)
d. Metaleksikograpiya proseso ng
rebisyon at balidasyon o kritisismo ng
diksyunaryo; pag-eedit ng
diksyunaryo sa tulong nga mga
eksperto at batay sa puna ng mga
target na gagamit nito. (Jackson,
2002)
Bamboo Web Online Encyclopedia (2009)
Pangkalahatang dibisyon ng leksikograpiya:

a. General lexicography
pagbabalangkas, pagbubuo, paggamit
at pagsusuri sa mga diksyunaryong
panlahat; e.g. Webster International
Dictionary
b. Specialized lexicography pagbabalangkas, pagbubuo, paggamit
at pagsusuri sa mga diksyunaryong
tiyak sa isang partikular na larangan;
Dictionary of Medicine

Corpus Lexicography (Summers, 2005)

-

The importance of representativeness

in relation to frequency
Sangay ng leksikograpiya na nakatuon
sa pagtitipon, pagpapalawak at
pagmamantini ng corpus ng isang
wika.
Corpus pangunahing talasalitaan ng
isang wika
It ay ginagawa ng mga dalubwika at
linggwista
Ang mga salitang lahok (entry) sa mga
diksyunaryo ay karaniwang mula sa
mga umiiral na corpus, kaya kung
libu-libo ang mga salita sa
diksyunaryo ay milyon-milyon naman
ang corpus ng isang wika.
E.g. Bank of English ng Oxford
Dictionary ay may 10 milyong corpus
UP Diksyunaryong Filipino (2001) na
may 200,000 entries ay hindi pa ring
matatawag na corpus.

2. Leksikograpiya at Linggwistika
Ang linggwistika - mao ang sayantipikanhong pagtuon sa tawhanong pinulongan, ug ang
nagtuon ning maong natad gitawag nga linggwista.
Mga sanga sa linggwistika

linggwistikang teyoriko - nagtuon sa mga batakan sa paghatag deskripsiyon sa

indibiduwal nga mga pinulongan ug sa mga teyoriya sa mga unibersal nga aspeto sa
pinulongan
applied linguistics - naggamit ning maong mga teyoriya sa natad sa pagtudlo sa
pinulongan, sintesis sa sulti, ug pagtambal sa kalisdanan sa pagsulti.

Ang mga linggwista mahimong magtuon sa usa ka bahin sa estrukturang linggwistiko, nga
mahimong ipasunod sama niini, gikan sa tunog ngadto sa kahulogan:
1. Ponetika, ang pagtuon sa mga tunog sa tawhanong pinulongan
2. Ponolohiya kun ponetika, ang pagtuon sa mga pattern sa mga batakang tunog sa usa ka
pinulongan
3. Morpolohiya, ang pagtuon sa internal nga estruktura sa mga pulong
4. Sintaks kun sintaksis, ang pagtuon sa mga paagi nga ang mga pulong mahimong
ikombayn aron makamugna og gramatikal nga mga tudling-pulong
5. Semantika, ang pagtuon sa kahulongan sa mga pulong, ang giunsa kini pagkombayn aron
maghatag kahulogan sa mga tudling-pulong
6. Pragmatika, ang pagtuon giunsa paggamit ang mga sulti (literal o makahuloganon, ubp.)
sa komunikasyon
7. Discourse analysis, ang pagtuon sa mga tudling-pulong nga napundok na ngadto sa mga
teksto
Mahimo usab nga bahinon ang natad sa linggwistika pinaagi sa pagkonsiderar sa mga eksternal
nga paktor:
1.
2.
3.
4.

pagkat-on sa pinulongan
linggwistikang istorika
sikolinggwistika kun psycholinguistics
sosyolinggwistika kun sociolinguistics

Ang leksikograpiya ay ang aktwal na paggamit sa linggwistika.

Malaki ang tulong ng ibat ibang sangay ng linggwistika sa leksikographer.
Halimbawa:
Isa sa mga pinakatanggap na paraan ng pagbuo ng entry sa diksyunaryo ay ay frequency count o
ang pinakamadalas na ginagamit sa pagbubuo ng salita.
Madali lamang ito sa written language, pero hindi sa unwritten language.
Dito, ang leksikograper ay nagiging linggwist sa kanyang sarili at gagamit ng linguistic
analysis. Para sa pagkuha na mga datos, gagamit siya ng field linguistics, at para sa analysis ay
descriptive linguistics.

Ginagamit din niya ang ethnolinguistics upang matukoy ang hierarchical structure ng
bukabularyo (folk taxonomy).
Para sa tamang pagbaybay at pagbigkas, ginagamit niya ang phonetic study of the language.
Para sa impormasyong grammatical, kinokonsulta niya ang morphological analysis ng
lengwahe.
Upang matiyak ang sentral na kahulugan ng isang polysemous na salita, gagamit siya ng
historical linguistics. Nagbibigay ng palatandaan ang etymology sa paghahanap ng basic
meaning. Natutonton niya ang mga pinanggalingan at ang pag-unlad ng anyo at kahulugan ng
mga salita gamit ang historical linguistics.
Pero may mga pagkakataon na hindi nagagmit ang etimolohiya kung kaya ay minsan ay
nakasalalay na lamang sa intwisyon ng nagsasalita kung ano ang ibig sabihin nito. Dito,
ginagamit ng leksikographer ang psycholinguistics. Ito rin ay nagbibigay ng mga kagamitan
para sa pagpapaunlad ng talasalitaan na magagamit naman sa graded dictionaries.
Ang mga diksyunaryo ay nagbibigay ng kalagayan sa mga salita tulad ng mga slang, jargon,
taboo, figurative at vulgar. Dito nagagamit ang sociolinguistic at stylistic studies.
Dialectology naman ang ginagamit sa pagbui ng dialect dictionaries.
Contrastive linguistics naman an ginagamit sa pagbuo ng bilingual dictionaries.
Ang mga bunga ng lingwistika ay ginagamit ng leksikograpiya, at ang mga bunga ng
leksikogapiya ay ginagamit naman sa lingwistika. Nagagamit ito sa mga teknikal na mga
terminolohiya at pati na rin sa istandardisasyon ng wika.
3. Leksikon at Gramatika
Ang leksikon ay ang bokabularyo ng tao, wika o sangay ng lingwistika. Sa teorya ng lingwistika,
mayroon itong dalawang bahagi:
a. Leksikon katalog ng mga salita ng isang wika (wordstock)
b. Balarila sistema ng mga alintuntunin sa pagbuo ng mga salita upang itoy maging
makabuluhan
Kasama sa leksikong ang mga bound morphemes (e.g. affixes), compound words, idiomatic
expresssions, at collocations.
Sinisikap naman ng diksyunaryo na ilista, sa paraang pa-alpabeto, ang leksikon ng isang wika,
pero hindi kasali dito ang bound morphemes.
Ang leksikon ng wikang Filipino ay ang sarili nating vokabularyo. May limang paraan sa
pagbubuo ng mga salita:

a. pagtatambal- pinagtambal na mga morfema. halimbawa: bahaghari mula sa bahag at hari.

b. akronim- hango ito mula sa inisyal o mga unang pantig ng mga salita. halimbawa: NSO
mula sa National Statistics Office.
c. pagbabawas o clipping- ito ay ang pagpapaikli ng mga salita na kadalasang ginagamit sa
pasalitang paraan. halimbawa: fon para sa telefon.
d. pagdaragdag- kung may salitang binabawasan, mayroon din namang dinaragdagan.
halimbawa: sampalin ginagawang sampalilukin.
e. paghahalo o blending- ito ang pagbabawas at pagtatambal ng mga salita. halimbawa: chacha mula sa charter change.

4. Mga Diksyunaryo: Practikal at Panteorya

Ang diksiyunaryo (talahuluganan, talatinigan) ay isang aklat ng mga nakatalang mga salita ng
isang partikular na wika na ang ayos ay ayon sa pagkakasunud-sunod ng titik ng abakada o
alpabeto. Nakatala rin dito ang mga kahulugan ng salita, maging ang mga etimolohiya o
pinagmulan ng salita, mga pagbigkas (diksyon), at iba pang mga impormasyon; o isa rin itong
aklat na kung tawagin ay leksikon (lexicon) na may mga nakatalang salita ng isang wika at
nakaayos din ayon sa mga titik ng abakada o alpabeto ngunit naglalaman naman ng mga
katumbas na salita sa ibang wika. Ang tawag sa taong tagapaghulog o tapagtala ng mga salita sa
isang diksiyunaryo ay diksiyunarista[kailangan ng sanggunian] (leksikograpo). Kung susuriin,
ang salitang talatinigan ay nangangahulugang listahan ng mga pagbigkas, subalit minsan din
itong ginagamit na panturing sa aklat na diksiyunaryo.
Sa maraming mga lengguwahe, ang mga salita ay maaaring lumitaw sa maraming anyo, ngunit
tanging ang mga walang pagbabago ang makikitang gumaganap bilang salitang-ugat o punongsalita sa maraming mga talahuluganan. Pinakakaraniwan na ang matagpuan sa anyo ng isang
aklat ang mga diksiyunaryo, ngunit may ilang mga bago at makabagong diksiyunaryo, katulad
ng StarDict at ng New Oxford American Dictionary sa Mac OS X, ay mga software na
talahuluganan na umaandar sa mga PDA o kompyuter. Marami ring mga sityo ng mga
diksiyunaryong mapupuntahan sa pamamagitan ng Internet.

Praktikal
Ay ang laman at dugo ng diksyunaryo na
itinala ng isang leksikographer at
ikinunsulta sa mga mambabasa.

Nakatala ng pa-alpabeto

Teoretikal
in-built dictionary ng isang indibidwal
na tagapagsalita ng isang wika.
Kinakatawan nito ang pansemantikang
kakayahan ng isang indibidwal at ang
lahat ng mga salitang kanyang nalaman sa
buong buhay niya.
Ginangamit niya ito sa pagpili ng mga
salitang angkop sa ibat ibang konteksto.
Ang leksikon ng indibidwal personal
Ito ay palaging nagbabago.
Maaaring hindi nakahanay