You are on page 1of 11

Edad Media Espaola: Lrica Primitiva

SEMINAR 1
Tipos formales de la poesa lrica tradicional peninsular
1. JARYYA (jarcha)
a)
Bayse meu qoraon de mib
ya rab si se (me) tornarad
tan mal me doled liahabib
enfermo yed, kuand sanarad

by<y> my(w) qwrswn dmyb


rby y twrnrd
tn ml my dwlyd llhbyb
ynfrmw yd qwn nrd

(Mi corazn se me va de m. / Oh Dios, acaso se me tornar? / Tan fuerte mi dolor por el amigo! / Enfermo
est, cundo sanar?) En muguasajas hebreas panegricas de Yehuda Halevi (c. 1075-c. 1140) y Todros Abu-lAfia (c. 1247-1306).

b)
Tan tamari, tan tamari
habib, tan tamari
enfermaron weyos gayos
y duelen tan mali.

tntmry tntmry
hbyb tntmry
nfrmyrwn whyw gyd
ydwln tn mly

Tanto amare, tanto amare,


habib, tanto amare!
Enfermeron olios nidios
E dolen tan male.
(Tanto amar, tanto amar, / amigo, tanto amar, / enfermaron mis ojos bellos, / y [hoy] duelen tan mal) / (Tanto
amar, tanto amar, / amado, tanto amar! / Enfermaron (mis) ojos brillantes / y duelen tanto.) Posiblemente la ms
antigua jarcha conocida, perteneciente a una muguasaja hebrea de Ysuf al-Katib, fechada en la primera mitad
del siglo XI.

c)
K faray, Mamma?
Meul-habib estad yana!

d)
K faryo,
kmo bibryo?
etal-habib epero:
por l morryo.

e)
Ya 'asmar, ya qurrah alainain!,
Ki potrd lebar al-gaiba,
habibi.

f)
Garid vos, ay yermaniellas!,
cm contenir el mio male?
Sin el habib non vivreyo:
ad ob lirey demandare?

(Ay moreno, ay consuelo de los


ojos! / Quin podr soportar la
ausencia / amigo mo?)

(Decidme, ay hermanitas, / cmo


contener mi mal / Sin el amado no
vivir: / adnde ir a buscarlo?)

Edad Media Espaola: Lrica Primitiva

2. ZJEL o CANCIN DE ESTRIBILLO


Entra mayo y sale abril,
tan garridico le vi venir
Entra mayo con sus flores,
sale abril con sus amores,
y los dulces amadores
comienzan a bien servir.
Entra mayo y sale abril.

3. CANCIN PARALELSTICA
Al alva venid, buen amigo,
al alva venid
Amigo, al que yo ms quera,
venid a la luz del da
Al alva venid, buen amigo,
al alva venid.
Amigo, al que yo ms amava,
venid a la luz del alva.
Al alva venid, buen amigo,
al alva venid.
Venid a la luz del da,
non trayays conpaa.
Al alva venid, buen amigo,
al alva venid.
Venid a la luz del alva,
non traygis gran compaa
Al alva venid, buen amigo
al alva venid.

Levad'amigo que dormides as manhaas frias


todalas aves do mundo d'amor disian:
ledam'and'eu.
Levad'amigo que dormides las frias manhaas
todalas aves do mundo d'amor cantavan;
ledam'and'eu.
Toda-las aves do mundo d'amor disiem;
do meu amor e do voss'en ment' avian;
ledam'and'eu.
Toda-las aves do mundo d'amor cantavan;
do meu amor e do voss'i enmentavan:
ledam'and'eu.
Do meu amor e de voss'en ment' avian;
vos lhi tolhestes os ramos en que siian;
ledam'and'eu.
(Nuno Fernandes Torreol)

Quantas sabedes amar amigo


treides conmiga lo mar de Vigo,
e banhar-nos emos nas ondas.
Quantas sabedes amar amado
treides conmiga lo mar levado,
e banhar-nos emos nas ondas.
Treides conmiga lo mar de Vigo,
e veeremo-lo meu amigo,
e banhar-nos mas ondas.
Treides conmiga lo mar levado,
e veeremo-lo meu amado,
e banhar-nos emos nas ondas.
2

Edad Media Espaola: Lrica Primitiva

4. CANCIN CON GLOSA (CANCIN TROVADORESCA)


(345, 346)
Quiero dormir y no puedo
quel amor mequita el sueo
Manda pregonar el rey
por Granada y por Sevilla
que todhombre namorado
que se case con su amiga.
Quiero dormir y no puedo
quel amor mequita el sueo
Que todhombre namorado
que se case con su amiga.
Qu har, triste, cuytado,
que es ya casada la ma?
Quel amor me quita el sueo
Quiero dormir y no puedo,
qu el amor me quita el sueo

5. CANCIN DE ESTRIBILLO (VILLANCICO) A LO DIVINO


No la debemos dormir
la noche santa,
no la debemos dormir.
La Virgen a solas piensa
qu har
cuando el Rey de la luz inmensa
parir,
si de su divina esencia
temblar
o qu le podr decir.

(390)
Esposo y esposa
son clavel y rosa.
estas flores dos
se han hoy concertado:
el clavel ques Dios,
con rosa ha juntado.
Cristo desposado
y el alma graciosa
son clavel y rosa.

No la debemos dormir
la noche santa,
no la debemos dormir.

Fray Ambrosio Montesino

Edad Media Espaola: Lrica Primitiva

6. LRICA DE AUTOR
MEN RODRIGUES TENOYRO
(Hidalgo gallego que, hacia 1272, ejerci el cargo de almojarife en Sevilla y frecuent las
cortes de Fernando III y Alfonso X. Compuso cantigas de amor, que se encuentran en el
Cancionero de la Vaticana.)
Seor fermosa, creede per m
que vos amo j mui de coraon,
e gran dereito face gran razn,
seor, ca nunca outra dona vi
tan mansa, nen tan aposto catar,
nen tan fermosa, nen tan ben falar.
Como vos, seor, e pois assi
mui gran dereito faen vos querer
mui gran ben, ca nunca pudi veer
outra dona fermosa, per bona f,
tan mansa, nen tan aposto catar,
nen tan fermosa, nen tan ben falar.
Como vos; porque cedo morreri
pero direi-vos antnha ren:
dereito faen vos querer gran ben,
ca nunca dona vi, nin veerey
tan mansa, nen tan aposto catar,
nen tan fermosa, nen tan ben falar.

Edad Media Espaola: Lrica Primitiva

Lrica popular y tradicional


1. Difusin de ncleos formales comunes
2. Sincretismo de registros lricos (voz femenina que se combina con la voz
masculina; temas y motivos tradicionales que se funden con recursos del amor
corts)
3. Reelaboracin formal de los antiguos ncleos lricos a travs de la intervencin
de los poetas cultos. Los juglares y los trovadores.
jarcha - copla - villancico bsico
//
zjel (cancin de estribillo); cancin paralelstica
//
cancin con glosa (cancin trovadoresca)
4. La cancin galaico-portuguesa - espacio de la fusin en los siglos XII XIII
entre el elemento tradicional y el elemento culto. El gallego portugus lengua
predilecta de la poesa lrica hasta e siglo XIV. Variedades de registro lrico:
cantiga damigo, cantiga damor, cantiga descarnho y maldezir. Variedades formales: la
pastorela, el sirventesio.

Edad Media Espaola: Lrica Primitiva

Otras canciones
(apud Antologa Dmaso Alonso y Juan Manuel Blecua)
(9)
Pues mi pena veis,
miratme sin saa
o no me miris.
A m que soy vestro
contino amador,
penado de amor
ms que non demuestro,

(26, 43)
Las mis penas, madre,
de amores son
Salid, mi seora,
de sol naranjale
que sois tan hermosa
quemarvos ha el aire
de amores, s.

quero quos mostrs


alegre sin saa
o no me mirs.
(401)

Cantiga a esta cantiga vella:


Vante mis ojos
y murame yo luego,
dulce amor mo
y lo que yo ms quiero.
Aunque verte temo,
muero por mirarte
todo en ti es extremo,
todo en m es amarte.
Sin saber desearte
de deseos muero,
dulce amor mo
y lo que yo ms quiero

(79) Mano a mano los dos amores


mano a mano.
El galn y la galana
ambos vuelven el agua clara,
mano a mano

(76)

Gentil caballero,
ddesme hora un beso,
siquiera por el dao
que me habis hecho.
Vena el caballero
vena de Sevilla,
en huerta de monjas
limones coga.
y la prioresa
prenda le pedia:
- Siquiera por el dao
que me habis hecho.

(80) Caballero, querisme dejar,


que me dirn mal.
Oh, qu maanica, maana
la maana de San Juan,
cuando la nia y el caballero
ambos se iban a baar!
Que me dirn mal.
Caballero, querisme dejar,
que me dirn mal.

Edad Media Espaola: Lrica Primitiva

Alfonso X El Sabio
Cantigas de Santa Mara

Cantiga 10: Rosas das rosas


Rosa das rosas e Fror das frores,
Dona das donas, Sennor das sennores.
1.
Rosa de beldad' e de parecer
e Fror d'alegria e de prazer,
Dona en mui piadosa ser
Sennor en toller coitas e doores.
Rosa das rosas e Fror das frores,
Dona das donas, Sennor das sennores.

3.
Devemo-la muit' amar e servir,
ca punna de nos guardar de falir;
des i dos erros nos faz repentir,
que nos fazemos come pecadores.
Rosa das rosas e Fror das frores,
Dona das donas, Sennor das sennores.

2.
Atal Sennor dev' ome muit' amar,
que de todo mal o pode guardar;
e pode-ll' os peccados perdar,
que faz no mundo per maos sabores.
Rosa das rosas e Fror das frores,
Dona das donas, Sennor das sennores.

4.
Esta dona que tenno por Sennore de que
quero seer trobador,
se eu per ren poss' aver seu amor,
dou ao demo os outros amores.
Rosa das rosas e Fror das frores,
Dona das donas, Sennor das sennores.

Edad Media Espaola: Lrica Primitiva

Cantiga 69: Santa Maria os enfermos sa


Como Santa Maria fez oyr e falar
o que era sordo e mudo, en Toledo.
Santa Maria os enfermos sa
e os sos tira de via va.

Pois isto viu un ome mui fremoso,


vestido ben come religioso,
que no levar non foi mui preguioso
cab' o altar u tangen-na canpa
Santa Maria os enfermos sa...

Dest' un miragre quero contar ora,


que dos outros non deve seer fora,
que Santa Maria, que por nos ora,
grande fez na cidade toleda,

Do Corpus Domini. E viu estando


un om' ant' o altar, ben como quando
est o que diz missa consagrando
a hostia a costume roma.

Santa Maria os enfermos sa...


Santa Maria os enfermos sa...
Seend' y o Emperador d' Espanna
e d' omes onrrados gran conpanna
con el, e cavalaria tamanna
que dentro non cabian ne-na cha.

E a destro viu estar da capela


de gran fremosura ha donzela,
que de faion e de coor mais bela
era que non st' a nev' e a gra,

Santa Maria os enfermos sa...


Santa Maria os enfermos sa...
Ali enton un monje foi vudo
que del Cond don Pon' era connoudo,
e troux' un seu yrmo sord' e mudo
que chamavan Pedro de Solara.

Que lle fezo sinas que sse chegasse


ant' o preste e que ss' agollasse;
e ao preste fez que o catasse
a Virgen piedosa e loua,

Santa Maria os enfermos sa...


Santa Maria os enfermos sa...
Aqueste non falava nen oya,
mais per sinas todo ben entendia
o que lle mandavan, e o fazia,
ca non vos avia el outr' aa.

Que lle meteu o dedo na orella


e tirou-ll' end' un vermen a semella
destes de sirgo, mais come ovella
era velos' e coberto de la.

Santa Maria os enfermos sa...


Santa Maria os enfermos sa...
E pero non oya nen falava,
en Santa Maria muito fiava,
e chorand' e mugindo lle rogava
que o sasse. E ha manna

E tan toste oyr ouve cobrado


e foi-ss' a casa do monje privado,
e logo per sinas ll' ouve mostrado
que ja oya o galo e a ra.

Santa Maria os enfermos sa...


Santa Maria os enfermos sa...
Ll' aveo que foi perant' a ygreja
e viu dentro claridade sobeja,
e entre ssi disse: Se Deus me veja,
esta claridade non huma.

Enton corrend' o monge como cerva


se foi a cas don Pone de Minerva
e disse: Conde, non sei con qual erva
oe Pedr' e a orella lle ma.

Santa Maria os enfermos sa...

Edad Media Espaola: Lrica Primitiva

Santa Maria os enfermos sa...


Entone diss' el conde muit' agynna:
M' ide polo que fez a meezinna,
ca ben leu maestre de Meinna,
ou de Salerna, a izilla.
Santa Maria os enfermos sa...
E depus esto, vernes madurgada,
levava vinn' e pan aa pousada
Pedro do monge, u fez sa passada
perant' a porta que mais jusa
Santa Maria os enfermos sa...
Da ygreja; e ya pela mo
con el un preste. E viu ben de cho
Pedro vir a ssi un ome co
ena cabea, e a barva ca,
Santa Maria os enfermos sa...
Que o tirou contra ssi mui correndo
a foy-o ena eigreja metendo,
u viu a preto do altar seendo
a Virgen, d' Elisabet coirma,

Que mandou ao preste revestido


que lle fezera cobra-lo oydo,
que lle fezesse que logo guarido
fosse da lingua, que non dissess' a.
Santa Maria os enfermos sa...
Logo o que mandou ela foi feito,
ca o preste sabia de tal preito;
poren da lingua, ond' era contreito,
lle fez falar paravoa erta.
Santa Maria os enfermos sa...
E pois sydad' ouve reebuda,
diss' a gran voz: Madre de Deus, ajuda
ao teu servo que connouda
a ta graa, e cantou antiva.
Santa Maria os enfermos sa...
Quantos aqueste miragre souberon
a Santa Maria loores deron;
e tantos aa eigreja veeron
que non cabian y nena quinta.
Santa Maria os enfermos sa...

Santa Maria os enfermos sa...

Cantiga 315: Tant' aos peccadores


Esta como Santa Maria guareceu en Tocha, que
cabo Madride,
un meno que tia ha espiga de trigo no ventre.
Tant' aos peccadores a Virgen val de grado,
per que seu santo nome dev' a seer mui loado.

En ha aldea preto de Madride morava


ha moller mesqa, e seu fillo criava
que avia pequeno, que mais ca sy amava,
que a perder ouvera, se non fosse guardado
Tant' aos peccadores ...

E daquesto avo miragre mui fremoso


que fez Santa Maria, e d' oyr saboroso,
cabo Madrid' en Tocha, logar religioso,
que vos contarei ora, se me for ascuitado.

Pola Virgen beita, de como vos diremos.


Ca aquela mesqynna foi, en com' aprendemos,
a espigar con outras e, com' oyd' avemos,
seu fill', aquel meno, en bra' ouve levado.

Tant' aos peccadores ...

Tant' aos peccadores ...

Edad Media Espaola: Lrica Primitiva

E quand' entrou na messe u as outras espigavan,


agarimou o moo a feixes que estavan
feitos d'espigas muitas, que todos apanna[va]n,
e a Santa Maria o ouv' acomendado

O moo desnuando, cataron e cousiron


com' era tod' inchado; mais non lle sentiron
senon que a espiga logo lla sayr viron
tod' enteira e sa pelo sestro lado.

Tant' aos peccadores ...

Tant' aos peccadores ...

Que llo guardass'. E logo o menynno achada


ou[v]' a grand' espiga de gras carregada
de triigo, que na boca meteu e que passada
a ouve muit' agynna; onde pois foi coitado

Quand' esto viu a gente, deron todos loores


a Deus e a ssa Madre, a Sennor das sennores,
que faz taes miragres e outros mui mayores;
e porend' o seu nome seja grorificado.

Tant' aos peccadores ...

Tant' aos peccadores

Tan muito, que o ventre lle creceu sen mesura.


Quand' esto [vi]u a madre, ouv' en tan gran
rancura,
porque cuidou que era morto per ssa ventura
maa; e a Madride o levou muit' inchado.
Tant' aos peccadores ...
E cuidando que era de poy' aquel feito
de coovr' ou d'aranna, ca sol seer tal preito,
teve-o muitos dias assi atan maltreito,
que sempre sospeitava que morress' affogado.
Tant' aos peccadores ...
E mentr' assi estava, deron-lle por conssello
que a Santa Maria, que ste noss' espello,
de Tocha o levasse, e esto per concello,
ca Deus y mostraria miragre sinaado.
Tant' aos peccadores ...
A moller fillou logo seu fill' e foi correndo
con el, chorando muito, braadand' e dizendo:
Virgen Santa Maria, com' eu creo e entendo,
sar podes meu fillo sen tempo alongado.
Tant' aos peccadores ...
Quando foi na eigreja, o menynno fillaron
ela e sas vezynnas e logo o deitaron
ant' o altar, e logo todo o desnuaron
por veer se parara algur bic' ou furado.
Tant' aos peccadores ...

10

Edad Media Espaola: Lrica Primitiva

11

You might also like