ELEKTROMAGNETIZAM

Meuindukcija
Energija u magnetskom polju

Meusobna indukcija (meuindukcija)

Ukoliko su dvije petlje ili dvije zavojnice
smjetene tako da dio toka jedne petlje (zavojnice)
prolazi kroz drugu petlju (zavojnicu) doi e do
pojave MEUINDUKCIJE
Prema Faradayevu zakonu promjenjivi tok jedne
petlje (zavojnice) uzrokovat e inducirani napon u
drugoj petlji (zavojnici) NAPON
MEUINDUKCIJE
2

 struja i1 stvara magnetski tok

11=N111

tok 21 je dio toka 11 koji

prolazi drugom zavojnicom
tok meuindukcije
tok r1 nazvat emo rasipni
tok

 11 = 21 + r1
11 = L1i1
tok meuindukcije 21 je proporcionalan struji koja ga
stvara i1, a koeficijent proporcionalnosti je koeficijent
meuindukcije - MEUINDUKTIVITET

21 = M 21i1
4

 kod vremenske promjene struje i1 inducirat e se

napon meuindukcije na zavojnici 2

eM 21

di1
= M 21
dt

na zavojnici 1 e se inducirati napon

samoindukcije usljed promjene strruje i1

di1
eL1 = L1
dt
5

 struja i2 stvara magnetski

tok 22=N2 22
tok 12 je dio toka 22
koji prolazi prvom
zavojnicom tok
meuindukcije
tok r2 - rasipni tok druge
zavojnice

 22 = 12 + r 2
22 = L2i2
tok meuindukcije 12 je proporcionalan struji
koja ga stvara i2

12 = M 12i2

 kod vremenske promjene struje i2 inducirat e se

napon meuindukcije na zavojnici 1

eM12

di2
= M 12
dt

na zavojnici 2 e se inducirati napon

samoindukcije usljed promjene struje i2

di2
eL2 = L2
dt
8

 Moe se dokazati da su uvijek M12 i M21 jednaki

M 12 = M 21 = M
uz

21 = Mi1
21 = k1 11

M
k1 =
L1

11 = L1i1
9

M
k1 =
L1
uz

12 = Mi2
12 = k 2 22

M
k2 =
L2

M
k1k 2 =
L1 L2

22 = L2i2
M = k L1 L2
10

M = k L1 L2

k koeficijent magnetske sprege (veze)

0k1
kada je k=1 potpuna sprega
kada je k=0 nema magnetske sprege izmeu
zavojnica

11

Naponi na induktivno vezanim

zavojnicama
na svakoj zavojnici inducira se napon samoindukcije i napon
meuindukcije
smjer napona meuindukcije na pojedinoj zavojnici ovisi o
smjeru struje i o smjeru namatanja zavoja to odreuje smjer
magnetskog toka
ako magnetski tokovi dviju zavojnica imaju isti smjer tada
naponi samoindukcije i meuindukcije imaju ISTI smjer,
ako magnetski tokovi dviju zavojnica imaju suprotan smjer
naponi meuindukcije imaju SUPROTAN smjer naponima
samoindukcije na pojedinoj zavojnici
12

 prikljunice koje osiguravaju isti smjer toka kroz sve

induktivno vezane zavojnice oznaavamo kao istoimene ili
istopolarne prikljunice

13

Serijski vezane zavojnice

a) suglasno vezane zavojnice (struja ulazi u jednako
oznaene prikljunice) tokovi se pomau

di
di
u1a = R1i + L1 + M
dt
dt
uM1

u2 a
uL1

di
di
= R2i + L2 + M
dt
dt

ua = u1a + u 2 a
uM2

uL2

di
= ( R1 + R2 )i + ( L1 + L2 + 2 M )
dt

L = L1 + L2 + 2 M

14

b) nesuglasno vezane zavojnice (struja ulazi u nejednako

oznaene prikljunice) tokovi se odmau

uM1

uM2

uL1

uL2

di
di
u1a = R1i + L1 M
dt
dt
di
di
u2 a = R2i + L2 M
dt
dt
ua = u1a + u2 a
di
= ( R1 + R2 )i + ( L1 + L2 2 M )
dt

L = L1 + L2 2 M
15

Energija magnetskog polja

Prvo emo razmotrit energiju akumuliranu u magnetskom
polju u zavojnici protjecanom strujom I

uR
uL

Kod prikljuenja na istosmjerni izvor struja raste od i=0 do

i=I=E/R pri tome se postepeno gradi magnetsko polje
16

E
i = (1 e
R

R
t
L

Energija Wi koju pri tome daje izvor troi se na magnetsko

polje i Joulovu toplinu na otporniku

Wi = pi (t )dt = E i (t )dt
uz

di
E = iR + L
dt
17

 slijedi

di
Wi = i (iR + L )dt
dt
0

Wi = i 2 R dt + L i di
Interesira nas energija ugraena u magnetsko polje,
odnosno drugi lan u izrazu za energiju izvora
I

LI2
WM = L i di =
2
0

Energija uskladitena u
polju zavojnice kojom tee
struja I
18

 Magnetsku energiju moemo izraunati i preko veliina

magnetskog polja H i B

d
E = iR + N
dt

d
)dt
Wi = i (iR + N
dt
0
t =

WM =

N i d
0

19

 uz

d = SdB
Hl = NI
B

WM = Hl SdB
0

za homogeno polje H se ne mijenja po volumenu, pa slijedi

B

WM = V HdB
0

moemo definirati prostornu gustou magnetske energije wm

B

WM
wM =
= HdB
V
0

20

 za nehomogeno polje energiju moemo izraunati

B

WM = wM dV = HdB dV
V

Prostornu gustou magnetske energije (volumnu) u

neferomagnetskom materijalu sa = 0 bit e jednaka
B

B
B2
wM = HdB = dB =
2 0
0
0
0
B2
B H H 2 0
wM =
=
=
20
2
2
21

Prikaz promjene magnetske energije u B-H

dijagramu
linearni magnetski materijal

wM = HdB = HdB

22

 nelinearni magnetski materijal gubici zbog

histereze

Bm

Bm

HdB HdB

23