Trigonometrijske jednaine-zadaci za vjebanje

1. Koliko rjeenja u intervalu

2

sin x cos( x) 1

0 2

ima jednaina

Rjeenje:
2

sin x cos( x) 1

Zadatak je da sve funkcije koje se pojavljuju u jednaini, svedemo na istu, tj. da u jednaini
2
uestvuje samo sin ( x) ili cos( x) . Konkretno, u ovoj jednaini sin x demo da prikaemo
2
2
pomodu cos ( x) . Naime, poznato je da je sin x 1 cos x . Zamjenimo u utoj jednaini
2
2
sin x sa 1 cos x, pa dobijamo:
2
1 cos x cos( x) 1 0,
ili, nakon sreivanja
2
2 cos( x) cos x 0,
odnosno
2
cos x cos( x) 2 0 .
Sada se uvodi smjena cos( x)

t,

pa je
2

t t2

ija su rjeenja
2

t t2

0 solve t

tj.

1 t

2.

Vradanjem smjene, dobijamo

1 cos( x)

cos( x)

Druga jednaina nema rjeenja, poto kosinus nikada ne moe da postigne vrijednost 2. Rjeimo
prvu jednainu! Kosinus itamo na x-osi, a postidi de vrijednost -1 kada ugao bude .
2.

Koliko rjeenja u intervalu 0 2 ima jednaina

1 sin(2x)

cos( x) sin( x)

Rjeenje:

1 sin(2x)

cos( x) sin( x)

Prirodno, sin(2x) razvijamo po formuli za dvostruki ugao, tj.

1 2 sin( x) cos( x)

cos( x) sin( x)
1

Dalje, iz osnovne trigonometrijske formule, proizilazi da je 1

2
2

sin x cos x 2 sin ( x) cos( x)

sin x cos x pa je
cos( x) sin ( x)

Sada, na lijevoj strani jednaine prepoznajemo kvadrat binoma. Naime,

2

(cos( x) sin ( x))

cos( x) sin ( x)

Uvedimo, sada, smjenu

cos( x) sin( x)

pa je

odnosno
2

t t

Ova jednaina se lako rjeava.

t (t 1)

odnosno

0 t 1

pa je

0 t

Vradanje smjene daje

cos( x) sin( x)

0 cos( x) sin( x)

1.

Jednaina

cos( x) sin( x)

se rjeava tako to se njena i lijeva i desna strana podijeli sa

Dakle

cos ( x)

Kako je

1
2

sin ( x)

2.

2
imamo
2

1
2
Dalje je

2.

2 cos ( x)

1
2

2 sin ( x)

cos ( x) sin sin ( x)
4
4

cos

Ovdje prepoznajemo adicionu formulu za kosinus zbira, tj.

cos x

Ova posljednja jednaina je prosta i lako se rjeava. Dakle,

k
.

Dalje je

odnosno

x
Prema

tome,

rjeenja

ove

prve

k
.
koja

jednaine

pripadaju

zadatom

intervalu

su

5
.
4

cos( x) sin( x)

Druga jednaina je

Rjeava se na isti nain kao i prva, tj. podijeli se sa

2 pa postaje
1
1
1
cos ( x)
sin ( x)
2
2
2

Nakon racionalisanja nazivnika, imamo

1
2

2 cos ( x)

1
2

2 sin ( x)

.
Lijeva strana ove jednaine je ista kao i lijeva strana prve jednaine pa je razumljivo da je

cos x

2
2 .

Sada je

2k x

2k
,

odakle je

2k x

2k

3
2 odnosno 0 2 .
2
2
3
Prva dva rjeenja otpadaju, poto je dati interval otvoreni interval 0 2 , tako da je samo
2
Rjeenja ove jednaine koja pripadaju prvom obrtu su 0 2

rjeenje druge jednaine.

3. Koliko rjeenja u intervalu [ 0 2 ] ima jednaina
cos(3x) cos(2x) ?
Rjeenje:

cos(3x)

cos(2x)

Prebacimo sve na jednu stranu, da bi na desnoj strani imali nulu.

cos(3x) cos(2x)

Da bi mogli, sada, da iskoristimo teoremu kada je proizvod jednak nuli, moramo izraz na lijevoj
strani jednaine da pretvorimo u proizvod.

Dakle,

3x 2x sin 3x 2x

2 2

2 sin

0
.

Odnosno, nakon uprodavanja, imamo

5 1
2 sin x sin x
2 2

Dalje je,

5
sin x
2

1
0 sin x
2

Rjeenja ove dvije jednaine su

5
2

1
2

odakle je

2
5

k x

2k

Rjeenja prve jednaine, koja pripadaju zadanom intervalu su

0 x

2
5

4
5

6
5

Rjeenja druge jednaine, koja pripadaju zadanom intervalu su

x 0 x 2 ,
ali su ta dva rjeenja sadrana u rjeenjima prve jednaine.
Dakle, data jednaina u zadanom intervalu ima 6 rjeenja.
6
6
4. Za koje vrijednosti parametra a jednaina sin ( x) cos ( x)
realna rjeenja?

Rjeenje:
Napiimo datu jednainu u sljededem obliku
3
2

sin( x) cos( x)2 3

a ima

Sada izraz na lijevoj strani jednaine rastavimo na faktore koristeci se razlikom kubova.
Dakle,
2
2
4
2
2
4

sin( x)

cos( x) sin ( x) sin ( x) cos( x) cos( x)

Prva zagrada je poznata trigonometrijska formula

4
2

sin ( x) sin ( x) cos( x) cos( x)

2

Dodajmo na obje strane jednaine izraz 3 sin ( x) cos( x) da bi na lijevoj strani dobili kvadrat
binoma.
Dakle
4
2
2
4
2
2
2
2

sin( x) sin ( x) cos( x) cos( x) 3 sin ( x) cos( x)

Nakon sreivanja jednaina postaje

4
2

sin ( x) 2 sin ( x) cos( x) cos( x)

a 3 sin( x) cos( x)
2

a 3 sin ( x) cos( x)

ili

a 3 sin ( x) cos( x) .

1
Prebacimo sada a na lijevu stranu

1a

3 sin( x) cos( x)

2
2
Sada na desnoj strani jednaine treba da bude 4 sin ( x) cos( x) , pa nam sredu kvari trojka koja
stoji ispred ovog trigonometrijskog izraza. Problem rjeavamo tako to i lijevu i desnu stranu

jednaine mnoimo sa

4
3

Dakle,

(1 a)

4 sin ( x) cos ( x)

3 sin ( x) cos ( x)

tj

4
3

4
3

Sada, na desnoj strani jednaine imamo potpuni kvadrat, tj

4
3

4
3

(2 sin ( x) cos ( x))

U zagradi, na desnoj strani jednaine, imamo poznatu adicionu formulu sinusa dvostrukog ugla.
Prema tome,
4 4
2

(sin (2x))

Poznato je da je sinus ograniena funkcija, tj

1 sin(2x) 1
Nakon kvadriranja je
2

0 sin(2x) 1
4 4
2
Zamjenimo sada sin (2x) sa izrazom a
3 3
4 4
0 a 1
3 3
Mnoenjem ove produene nejednakosti sa 3, dobijamo

4 4 a 3 3

3 3

0
tj.

0 4 4 a 3
Sada, svakom izrazu dodajmo 4 , pa imamo

0 4 4 4 a 4 3 4
Nakon sreivanja, ova nejednaina postaje

4 4 a 1
Poslije mnoenja sa 1 okrede se smjer znaka nejednakosti, pa dobijamo

1 4a 4,
a nakon dijeljenja sa 4, dobijamo

1
4

4a
4

4
4

Poslije sreivanja, dobijamo traeni uslov

1
4

a 1

Delilovid Majda