Γιώργος Φουρτούνης | Για την αντίσταση του

δημόσιου πανεπιστημίου
Το ΠΑΣΟΚ έχει πια αναβαθμιστεί στην πλέον επιθετική
εμπροσθοφυλακή, στην πολιτική ναυαρχίδα του πιο σκληρού και
ακατάσχετου νεοφιλελευθερισμού

Εάν παρακολουθήσει κανείς προσεκτικά τη δημόσια ρητορική της κυβέρνησης

σχετικά με το «μνημόνιο» και τη λαίλαπα των μέτρων που το εξειδικεύουν,
εάν προσέξει πόσο εύκολα αυτή γλιστρά από το «δυστυχώς δεν είχαμε άλλη
επιλογή» στο «έτσι κι αλλιώς αυτά θα έπρεπε να κάνουμε», διαπιστώνει ότι γι’
αυτούς η κρίση είναι πρώτα από όλα ευκαιρία: ευκαιρία να στήσουν την
απορυθμισμένη «κοινωνία» των ονείρων τους. Με άλλα λόγια, γίνεται ολοένα
και πιο σαφές ότι η περίφημη φιλελεύθερη μετάλλαξη αυτού του πλέον
ανερμάτιστου «σοσιαλιστικού χώρου» σε όλη την Ευρώπη έχει αποκτήσει νέα
φυσιογνωμία –έχει και η ίδια μεταλλαχτεί: δεν πρόκειται πλέον για
ηγεμόνευση από μια κυρίαρχη ιδεολογία, που επιβάλλεται έξωθεν χωρίς
αντίπαλο και αντίλογο. Το ΠΑΣΟΚ έχει πια αναβαθμιστεί στην πλέον επιθετική
εμπροσθοφυλακή, στην πολιτική ναυαρχίδα, του πιο σκληρού και
ακατάσχετου νεοφιλελευθερισμού.

Και ίσως πουθενά δεν φαίνεται αυτό καθαρότερα απ’ όσο σε τούτη τη νέα
φάση της επίθεσης εναντίον του δημόσιου και δωρεάν, δημοκρατικού και
συμμετοχικού, πανεπιστημίου, που ήδη έχει ξεκινήσει –ίσως η πλέον
καθοριστική και αποφασιστική μάχη, «η μάχη όλων των μαχών», όπως λέει η
ίδια η Διαμαντοπούλου. Μέχρι ενός σημείου, η επίθεση αυτή είναι ευθέως
ανάλογη με τα τόσο γνώριμα εγχειρήματα λεηλασίας του δημόσιου χώρου,
που βέβαια αποκτούν τώρα πρωτόγνωρη ένταση. Η μέθοδος μάλιστα υπήρξε
πανομοιότυπη: επί δεκαετίες, τεχνητή και στοχευμένη δημιουργία και
παρόξυνση της κρίσης του θεσμού και, παράλληλα, κατευθυνόμενη και
ενορχηστρωμένη εκστρατεία δυσφήμισης του πανεπιστημίου και της
πανεπιστημιακής κοινότητας, ώστε να προετοιμαστεί πολιτικά το έδαφος για
την τελική έφοδο.

Ωστόσο, υπάρχει εδώ κάτι επιπλέον όλων αυτών, που δείχνει και το βάθος
του ιδεολογικού γενιτσαρισμού του ΠΑΣΟΚ, το οποίο αναλαμβάνει σήμερα να
διεκπεραιώσει απροκάλυπτα την προνομιακή αντιπαλότητα της
νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας απέναντι στην ιστορική μορφή του δημόσιου
Πανεπιστημίου, έτσι όπως μας κληροδοτείται από αιώνες κοινωνικών
συγκρούσεων: ως ένας χώρος παραγωγής γνώσης (όχι απαραίτητα, και όχι
κυρίως, οικονομικά αξιοποιήσιμης), χώρος ανάπτυξης συστηματικής και
χειραφετημένης σκέψης, χώρος κριτικού αναστοχασμού και έλλογου ελέγχου
της κοινωνίας, χώρος επεξεργασίας ιδεών και πρακτικών συχνά αιρετικών.
Όλα αυτά είναι βέβαια εκ φύσεως «αντιπαραγωγικά»: οι επενδύσεις στο
Πανεπιστήμιο δεν γίνεται να είναι «ανταποδοτικές». Και αυτό προσβάλλει τα
«άγια των αγίων» του νεοφιλελευθερισμού – εξ ου και η κυνική αγανάκτηση
της Διαμαντοπούλου: «η χώρα μας είναι 5η όσον αφορά στο ποσοστό
χρηματοδότησης ως ποσοστό του ΑΕΠ για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και
είναι 24η όσον αφορά στην απόδοση αυτών των επενδύσεων» (ομιλία στους
Δελφούς). Εκτός από «αντιπαραγωγικά», όμως, όλα αυτά είναι επίσης και εν
δυνάμει επικίνδυνα. Συμπληρώνεται έτσι η ιερή αγανάκτηση του
νεοφιλελεύθερου φονταμενταλισμού: το Πανεπιστήμιο όχι μόνο «ξοδεύει»
χρήματα που εξ ορισμού δεν κερδοφορούν –βγαίνουν δηλαδή από τη σφαίρα
υπεραξίωσης του κεφαλαίου- αλλά επιπλέον, και για τους ίδιους ακριβώς
λόγους, σύμφυτους με τον δημόσιο χαρακτήρα του Πανεπιστημίου, τα
προϊόντα του (γνώσεις, ιδέες, άνθρωποι) μπορούν να ενέχουν αντιστάσεις
στην πολυεπίπεδη καπιταλιστική πειθαρχία.

Το αποτέλεσμα είναι η ανοιχτή εχθρότητα εναντίον του δημόσιου,

ακαδημαϊκού και δημοκρατικού πανεπιστημίου, εναντίον του «πανεπιστημίου
της μεταπολίτευσης», σύμφωνα με την ανιστόρητη νέο-πασοκική ιδιόλεκτο,
μια εχθρότητα που εκφράστηκε με πρωτοφανή επίπεδα χυδαιότητας από τον
ίδιο τον πρωθυπουργό στους Δελφούς. Με αυτό το πανεπιστήμιο θέλει να
κλείσει οριστικά τους λογαριασμούς του το σημερινό ΠΑΣΟΚ, μεταλλάσοντάς
το ύπουλα σε επιχειρηματικό μεταλυκειακό εκπαιδευτήριο, διεπόμενο από
τους συμπληρωματικούς αυταρχισμούς του κράτους και της αγοράς.
Πράγματι, εάν υπάρχει μια κόκκινη κλωστή που διαπερνά τους άξονες του
επαπειλούμενο θεσμικού πλαισίου, όπως τους παρουσίασαν οι εμπνευστές του
στους Δελφούς, θα λέγαμε ότι είναι το «μίσος για τη δημοκρατία», για να
χρησιμοποιήσουμε τον τίτλο του βιβλίου του Ζακ Ρανσιέρ, μαζί με το μίσος
για την ακαδημαϊκότητα, και παράλληλα, η αναγκαστική άλλη όψη και των
δύο, η συστηματική πριμοδότηση της αντίπαλης διαδικασίας ρύθμισης των
«κοινών»: της οικονομίας και της αγοράς. Παντού, οι συλλογικές και
δημοκρατικές διαδικασίες αντικαθίστανται από αυταρχικές, γραφειοκρατικές
και τεχνοκρατικές επιλογές, παντού τα ακαδημαϊκά κριτήρια υποχωρούν
μπροστά στους αγοραίους αυτοματισμούς. Έτσι, για παράδειγμα, βασικές
αρμοδιότητες διοίκησης, μεταξύ άλλων και ο στρατηγικός σχεδιασμός για την
ανάπτυξη των ιδρυμάτων, αφαιρούνται από τα συλλογικά ακαδημαϊκά όργανα
και εκχωρούνται σε «συμβούλια διοίκησης», όπου θα συμμετέχουν και
«δυνάμεις από την κοινωνία». Οι πρυτάνεις παύουν να εκλέγονται από την
πανεπιστημιακή κοινότητα, με θητεία και λογοδοσία, και θα επιλέγονται μέσω
διεθνούς διαγωνισμού. Τα πτυχία παύουν να αναφέρονται σε αυτοτελείς
επιστήμες, υπό την ευθύνη και την εγγύηση των αντίστοιχων τμημάτων, και
μετατρέπονται σε ατομικούς φακέλους που συγκροτούνται κατά βούληση από
το μενού μιας Σχολής ή ενός Ιδρύματος (κάτι σαν salad bar μαθημάτων) με
την προσδοκία να προβλεφθούν οι «απαιτήσεις της αγοράς», κλπ.

Η αριστερά, μέσα και έξω από τα πανεπιστήμια, οφείλει να δώσει και αυτή για
λογαριασμό της αυτή τη μάχη όλων των μαχών για το δημόσιο πανεπιστήμιο
της δημοκρατίας και του διαφωτισμού. Δυστυχώς, σε αυτή τη μάχη δεν θα
έχει σύμμαχό της την ΠΟΣΔΕΠ, που, με βαριά ευθύνη της πλειοψηφίας της,
μετατρέπεται σε υπόδειγμα κυβερνητικού συνδικαλισμού. Ωστόσο, το
πανεπιστήμιο ευτυχώς έχει και άλλες φωνές. Η σύνοδος των πρυτάνεων, που
συνέρχεται αυτό το διήμερο στο Ρέθυμνο, θα βρεθεί μπροστά στην υπουργό
για πρώτη φορά μετά την εξαγγελία των κυβερνητικών προθέσεων για το νέο
πλαίσιο. Εάν αυτές ευοδωθούν, οι σημερινές πρυτανικές αρχές θα είναι η
τελευταία φρουρά ενός ακαδημαϊκού και δημοκρατικού τύπου ηγεσίας των
πανεπιστημίων στη χώρα μας. Θα αποδεχθούν άραγε την αυτοκατάργησή
τους; Εάν θελήσουν να αντισταθούν, θα έχουν σημαντικούς συμμάχους έξω
από τους τοίχους της συνεδρίασης: τους τοπικούς συλλόγους των
διδασκόντων και των φοιτητών, που έχουν ήδη αρχίσει τις κινητοποιήσεις
τους, αλλά και εκπρόσωπους του πανεπιστημιακού κινήματος από ολόκληρη
την Ελλάδα. Σε κάθε περίπτωση, είναι αυτοί που σώζουν την τιμή του
πανεπιστημίου που αντιστέκεται, του πανεπιστημίου που επιμένει.