You are on page 1of 13

Matsalolin Shugabanci a Yau

Ahmad Bello Dogarawa


Shashin Koyar da Aikin Akanta, Jami’ar Ahmadu Bello, Zaria
abellodogarawa@gmail.com - +2348026499981

8/29/2010 A.B. Dogarawa, A.B.U., Zaria 1


‫‪Shimfixa‬‬
‫‪Allah (TWT) Ya umurci Musulmi da haxuwa kuma Ya hana su‬‬
‫‪rarraba da savani. Allah (TWT) Ya ce:‬‬
‫‪‬واعتصموا بحبل اهلل جميعا وال تفرقوا ]‪[Aal Imraan, 3:103‬‬
‫ِ‬ ‫يح ُكم و ْ ِ‬
‫ين ]‪[Anfaal, 8:46‬‬ ‫اصب ُرواْ إِن اللّ َو َم َع الصاب ِر َ‬ ‫ب ِر ُ ْ َ‬‫‪َ ‬والَ تَ نَ َازعُواْ فَ تَ ْف َشلُواْ َوتَ ْذ َى َ‬
‫‪Duk lokacin da mutane suka haxu, akwai buqatar xayansu ya yi‬‬
‫‪jagoranci kuma ya shugabanci al’amarinsu‬‬
‫‪Aliyyu ibn Abi Xaalib (RA) ya ce:‬‬
‫‪‬ال يُصلح الناس إال أمير بر‪ ،‬أو فاجر‬
‫‪An ruwaito cewa Umar ibnul Khaxxaab (RA) cewa:‬‬
‫‪‬إنو ال إسالم إال بجماعة‪ ،‬وال جماعة إال بإمارة‪ ،‬وال إمارة إال بطاعة‬
‫‪Al-Ghazaali ya ce:‬‬
‫‪ ‬اعلم أن الشريعة أصل والملك حارس‪ ،‬وما ال أصل لو فمهدوم‪ ،‬وما ال حارس لو فضائع‬
‫‪, Abdullah Al-Qal’iy Ash-Shaafi’iy ya ce:‬تهذيب الرياسة ‪A cikin littafin‬‬
‫‪‬نظام أمر الدين والدنيا مقصود‪ ،‬وال يحصل ذلك إال بإمام موجود‬
‫‪‬إذا نزلت ببلد وليس فيو سلطان فارحل عنو‬
‫‪‬ما يزرع اهلل بالسلطان أكثر ما يزرع بالقرآن‬
‫‪8/29/2010‬‬ ‫‪A.B. Dogarawa, A.B.U., Zaria‬‬
‫‪Ma’anar Shugabanci da Manufarsa a Musulunci‬‬
‫‪Shugabanci a Musulunci ya qunshi damar da wanda ragamar‬‬
‫‪jagoranci ke da ita ta yin umurni da hani ga jama’a, bisa‬‬
‫‪manufofin Shari’ar Musulunci wajen ba da tsaro da kariya ga‬‬
‫‪addini da kyautata al’amuran rayuwar duniya‬‬
‫‪An ce‬‬
‫القيام على شأن الرعية من قِبَل والتهم بما يصلحهم من األمر والنهي واإلرشاد والتهذيب‪ ،‬وما‬
‫يحتاج إليو ذلك من وضع تنظيمات أو ترتيبات إدارية تؤدي إلى تحقيق مصالح الرعية بجلب‬
‫المنافع أو األمور المالئمة‪ ،‬ودفع المضار والشرور أو األمور المنافية‬
‫‪Ibn Taimiyyah ya ce:‬‬
‫إصالح دي ِن الخلق الذي متى فاتهم َخ ِسروا خسراناً مبينا‪ ،‬ولم‬
‫ُ‬ ‫المقصود والواجب بالواليات‬
‫الدين إال بو من أمر دنياىم‬
‫‪،‬وإصالح ما ال يقوم ُ‬
‫ُ‬ ‫ينفعهم ما نُعموا بو في الدنيا‬
‫ُ‬

‫‪Sunday, August 29, 2010‬‬ ‫‪Ahmad Bello Dogarawa, A.BU., Zaria‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪Hukuncin Samar da Shugaba a cikin Al’umma‬‬
‫‪Farilla ce ta kifaya a kan al’umma a samar da shugaba na bai xaya, haka‬‬
‫‪kuma wajibi ne shugaba ya samar da mataimakansa‬‬
‫‪Al-Mawardi ya ce:‬‬
‫‪‬وعقدىا لمن يقوم بها في األمة واجب باإلجماع ‪ ،‬و شذ عنهم األصم‬
‫‪An-Nawawi ya ce:‬‬
‫‪‬وأجمعوا على أنو يجب على المسلمين نصب خليفة ‪ ،‬و وجوبو بالشرع ال بالعقل‬
‫‪Ibn Taimiyyah ya ce:‬‬
‫‪‬يجب أن يُعرف أن والية الناس من أعظم واجبات الدين بل ال قيام للدين إال بها‬
‫‪Ibn Taimiyyah ya qara da cewa:‬‬
‫‪ ‬فإن بني آدم ال تتم مصلحتهم إال باالجتماع‪ ،‬لحاجة بعضهم إلى بعض‪ ،‬وال بد لهم عند االجتماع إلى أمي ٍر‬
‫وقائد يقودىم‪ ،‬وإذا كان ذلك واجباً في أقل االجتماعات‪ ،‬وأقصرىا‪ ،‬فكيف بأمر المسلمين‪ ،‬وفي‬ ‫ٍ‬ ‫يسوسهم‪،‬‬
‫الحديث‪( :‬إذا خرج ثالثة في سفر فليؤمروا أحدىم) تنبيهاً بذلك على سائر أنواع االجتماعات‬
‫‪Hasanul Bannaa ya ce:‬‬
‫‪‬يفترض اإلسالم الحنيف الحكومة قاعد ًة من قواعد النظام اإلجتماعى الذى جاء بو للناس‪ ،‬فهو ال يُقر الفوضى‬
‫وال يدع الجماعة المسلمة بغير إمام‬
‫‪Imam Ahmad ibn Hanbal‬‬
‫‪‬البد للمسلمين من حاكم‪ ،‬أتذىب حقوق الناس‬
‫‪Sunday, August 29, 2010‬‬ ‫‪Ahmad Bello Dogarawa, A.BU., Zaria‬‬ ‫‪4‬‬
Dalilan Samar da Shugaba a cikin Al’umma

Tsai da Shari’ar Allah a


cikin qasa Tsara al’amura da
kyautata gudanarwa

Tsare garuruwan Haxuwar al’umma a kan


madaidaiciyar kalma
Musulmi daga maqiya

Ba da tsaro da kariya ga
larurori biyar ‫الضروريات الخمس‬

Sunday, August 29, 2010 Ahmad Bello Dogarawa, A.BU., Zaria


Larurorin da Shugaba ke ba Tsaro da Kariya

Addini
Dukiya
Hankali
Rayuwa
Nasaba da Mutunci

8/29/2010 A.B. Dogarawa, A.B.U., Zaria 6


Hanyoyin Samun Shugabanci
Zave daga mahankaltan da aka ba su damar kwancewa da qullawa ( ‫أىل‬
‫)الحل والعقد‬, kamar yadda ya kasance ga Abubakar da Uthmaan da Aliyyu
(RA)
Maye gurbin shugaban da ya shuxe ta hanyar ayyanawar da mai barin
gado zai yi wa wani, kuma mahankalta su amince, kamar yadda ya
kasance ga Umar (RA)
Qwacewa da qarfi (ko da kuwa ta hanyar juyin mulki ne) kamar yadda
ya kasance ga wasu halifofin Banuu Umayyah da Banuul Abbaas
Ibn Hajar a cikin Fathul Baari ya ce:
‫ وأن طاعتو خير من الخروج عليو لما‬،‫وقد أجمع الفقهاء على وجوب طاعة السلطان المتغلب والجهاد معو‬
‫ وتسكين الدىماء‬،‫في ذلك من حقن الدماء‬
Al-Uthaimeen ya ce:
‫رضى منهم ؛‬
ً ‫ حتى ولو كان قهراً بال‬، ‫ وجب على الناس أن يدينوا لو‬: ‫لو خرج رجل واستولى على الحكم‬
‫ألنو استولى على السلطة‬
Shin zave ta hanyar quri’ar dimokaraxiya ya shiga cikin xayan
waxannan?

Sunday, August 29, 2010 Ahmad Bello Dogarawa, A.BU., Zaria 7


‫‪Hukuncin Neman Shugabanci‬‬
‫‪Asalin neman shugabanci abu ne da aka hana a Musulunci‬‬
‫‪ ‬يا عبد الرحمن ال تسأل اإلمارة ‪ ،‬فإنك إن أعطيتها من غير مسألة أعنت عليها ‪ ،‬وإن أعطيتها عن مسألة‬
‫وكلت إليو ]‪[Ahmad; Bukhari; Muslim‬‬
‫ص عليو ]‪[Muslim‬‬ ‫حر َ‬
‫‪ ‬إنا واهلل ال نولي أمرنا ىذا من طلب على ىذا العمل أحدا سألو وال أحدا َ‬
‫‪Amma idan al’amura za su lalace idan ba a nema ba, ko dai saboda ba‬‬
‫‪wanda zai yi kwata-kwata ko kuma ba bu wanda ya dace a ce ya‬‬
‫‪shugabanci mutane, za a iya nema‬‬
‫‪‬إنها أمانة ‪ ،‬وإنها يوم القيامة خزي وندامة ‪ ،‬إال من أخذىا بحقها ‪ ،‬وأدى الذي عليو فيها ][‬
‫‪, Abdullahi Gwandu ya ce:‬ضياء الحكام ‪ A cikin littafin‬‬
‫‪ ‬وأما ما يجوز منها فهو ما دعت الضرورة إليو بشرط أن يكون بالتقوى ال بالهوى‪ ،‬انتصارا للدين ال لشفاء‬
‫النفس‬
‫‪ Al-Munajjid ya ce‬‬
‫قيم‬ ‫ِ‬
‫المجلس ويَنكر على أىلو ‪ ،‬ويُ َ‬
‫َ‬ ‫دخل ذلك‬
‫‪ ‬وأما من َرشح نفسو أو رشح غيره في ظل ىذا النظام ‪ ،‬حتى يَ َ‬
‫الحجة عليهم ‪ ،‬ويُقلّل من الشر والفساد بقدر ما يستطيع ‪ ،‬وحتى ال يخلو الجو ألىل الفساد واإللحاد‬
‫حسب المصلحة المتوقِّعة من‬
‫َ‬ ‫يَ ِعيثون في األرض فساداً ‪ ،‬ويُفسدون ُدنْيا الناس ودينَهم ‪ ،‬فهذا َمحل اجتهاد ‪،‬‬
‫ذلك ‪ .‬بل يرى بعض العلماء أن الدخول في ىذه االنتخابات واجبة‬

‫‪Sunday, August 29, 2010‬‬ ‫‪Ahmad Bello Dogarawa, A.BU., Zaria‬‬ ‫‪8‬‬
Siffofin Shugaba da Haqqoqin Shugabanci
Malamai sun bayyana sharuxxa da siffofin shugaba a Musulunci. Amma
kuma sun yi ittifaqi kan cewa idan aka rasa wanda ya dace, dole ne a samu
mai dama-dama ya yi shugabanci.
Al-Ghazaali ya ce:
‫ أو فاسق – وكان في صرفو‬،‫لو تعذر وجود الورع والعلم فيمن يتصدى لإلمامة – بأن يغلب عليها جاىل باألحكام‬
‫ حكمنا بانعقاد إمامتو‬،‫عنها إثارة فتنة ال تطاق‬
Haka nan sun bayyana haqqoqin da shugaba ke da shi a kan mabiya da
haqqoqin da mabiya ke da shi a kansa. A cikin littafin ‫معاملة الحكام‬, Burjaas ya
yi naqali daga littafin ‫ تحرير األحكام في تدبير أىل اإلسالم‬na Ibn Jamaa’ah Al-Kinaaniy:
Haqqoqin shugaba
 Xa’a; nasiha; taimako; kiyaye haqqoqinsa da girmama shi; farkar da gafalarsa;
ankarar da shi game da haxarin makusantar da ke zagon qasa; sanar da shi halin
mataimakansa da wakilansa; haxa kan jama’a; kyakkyawar addu’a; haquri da
shi; da kare martabarsa bisa gaskiya da adalci
Haqqoqin da ke kan shugaba
 Tsare martabar musulunci; kare addinin gaskiya; tsai da alamomin Musulunci
(‫ ;)شعائر اإلسالم‬adalci; tsai da nau’o’in jihadi; xabbaqa Shari’ar Allah; kyautata
duniyar al’umma da kula da dukiyarsu da yin tsuwurwurinta da amfani da ita ta
hanyoyin da suka dace
Sunday, August 29, 2010 Ahmad Bello Dogarawa, A.BU., Zaria 9
Halin da Shugabanci ke Ciki a Yau
Nazari game da yadda shugabanci ya ke a yau na nuna abubuwa guda
biyu: shugabanci a tsakanin Musulmi ko sauran qungiyoyin addini; da
kuma shugabanci na bai xaya a tsakanin jama’ar qasa.
Babu cikakken jagoranci a tsakanin Musulmin Nijeriya, hatta a mataki
na qungiyoyi ko masu bin aqidodi mabambanta, illa iyaka wasu sun fi
wasu dama-dama
A qasa baki xaya kuma, al’amarin shugabanci ya shiga cikin
mawuyacin hali: rashin daular Musulunci da za ta tabbatar wa
al’umma da ‫اخلالفة‬. Abu mafi haxari kuma a qarqashin wannan matsalar
shi ne rashin ittifaqin malamai a kan hanyar da ta fi dacewa wajen
dawo da tsarin shugabanci na Musulunci. Waxansu ma suna ganin
cewa mafarki ne kawai tunani a kan ‫اخلالفة‬.

Sunday, August 29, 2010 Ahmad Bello Dogarawa, A.BU., Zaria 10


Halin da Shugabanci ke Ciki a Yau
A qarqashin tsarin dimokaraxiyar ma, duk da lalacewarta, shugabanci
na cikin matsala. Da yawa daga shugabanni da wakilan jama’a a
siyasance suna wakiltar kawunansu ne kawai, kuma babu ruwansu da
dokokin ma da suka naxa su a kan muqamansu:
 Rashin kyakkyawan wakilci da jagoranci nagari
 Maguxin zave
 Rashin girmama doka
 Sanya wakilci a hannun waxanda ba su cancanta ba
 Kusantar da mutanen banza, da nisantar da mutanen kirki bisa ma’aunin alaqar siyasa
 Rub da ciki da yin watanda da dukiyar al’umma, da sace ta, da amfani da ita ba bisa
qa’ida ba
 Alqawuran qarya, da kuma cin amanar al’umma da qasa
 Raina hankalin jama’a
 Amfani da muggan makaman zalunci wajen danne al’umma: jahilci da talauci
 Qoqarin zubar da mutuncin masu mutunci
 Yaxa nau’o’in varna a cikin qasa
 Amfani da addini ko vangaranci wajen cin ma buqatun kai
Sunday, August 29, 2010 Ahmad Bello Dogarawa, A.BU., Zaria 11
‫تنوير ‪Baitukan Muhammad As-Saadiq Muqallas sun zo ciki littafin‬‬
‫‪ :‬الظلمات‬
‫النبي بال ار ِ‬
‫تياب‬ ‫ال ُّ‬ ‫كم ا ق َ‬ ‫غَ َزتْنا فت نةُ "الدىم ِاء" غزواً‬
‫صاب عن ُم ِ‬
‫صاب‬ ‫وم ا يُغني ُم ٌ‬ ‫بكل ٍ‬
‫أرض‬ ‫ين ِّ‬ ‫يب المسلم َ‬ ‫تص ُ‬
‫انش ِ‬
‫عاب‬ ‫تَش عب جمع نا أي ِ‬
‫َ َ ُ ّ‬ ‫حامت في ِح َمى اإلسالم ح تى‬ ‫فَ َ‬
‫دق وىذا في كِ َذابِ‬ ‫ع لى ص ٍ‬ ‫ض َحى ال دِّيْ ُن فُ ْسطاطَين‪ :‬ىذا‬ ‫وأ ْ‬
‫وتِل فا ٌز إلنج ا ِز الخ ر ِ‬
‫اب‬ ‫اب‬
‫افات َخر ٌ‬‫ات َسخَ ٌ‬ ‫ص َحاف ٌ‬ ‫َ‬
‫ذور الخي ِر ِم ْن ُع ْم ِق ال تُّر ِ‬
‫اب‬ ‫ُج َ‬ ‫فات‬ ‫ٍ‬
‫ص ون ج ا ِر ٌ‬ ‫ص ُح و ٌن في ُح ُ‬ ‫ُ‬
‫ش ِ‬
‫باب‬ ‫لة في ال ّ‬ ‫ون ْشر لل رذي ِ‬ ‫يع وق بح‬ ‫ِ‬
‫َ ٌ ّ‬ ‫وتمي ْي ٌع وتضي ٌ‬ ‫ْ‬
‫اب‬ ‫ِ‬
‫ألمري كا لتُ ْد ُخل ك ل ب ِ‬ ‫تح‬
‫َ‬ ‫يع وف ٌ‬ ‫ويع وتطب ٌ‬ ‫وتج ٌ‬
‫وألي نَ ابِ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬
‫أليّة َش ْوَكة ّ‬ ‫وع ْولَ َمةٌ َونَ ْزعٌ‬
‫ُم راباةٌ َ‬

‫ُم َزيَنَ ةً ُم َزيَ َفةً الثِّ ِ‬


‫ياب‬ ‫اط يةٌ" وردت َش َع اراً‬ ‫" ِدم ْقر ِ‬
‫ادع ك ل قَ وِم ك ل ي ومٍ‬ ‫ُ َ‬
‫اظ ُم نَ م َق ٍة ِع َذ ِ‬
‫اب‬ ‫بألف ٍ‬
‫ْ‬ ‫تُخ ُ‬
‫بالصح ابي‬
‫الم بَ ْل ّ‬ ‫بأك ب ِر ع ٍ‬ ‫والم ْرتَ ُّد ف يها‬
‫ساوى ال وغ ُد ُ‬ ‫يُ َ‬
‫اب‬ ‫أي في ِ‬
‫الخطَ ِ‬ ‫سا ِوي أي ر ٍ‬ ‫ِ‬
‫يُ َ‬ ‫أي‬‫يل بال قرآن ر ٌ‬ ‫ب ْل الت ّدل ُ‬
‫ئاب بِألف ِ‬
‫ناب‬ ‫الذ ُ‬ ‫ويُثْ ِخ نُها ِّ‬ ‫ي ُق ولُو َن الش ريعةُ نَ ْف ِ‬
‫تديْها‬ ‫َ ْ‬
‫ِ‬
‫الصواب‬ ‫حسموا بإسقاط‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫وك ْم ُ‬ ‫واختيار‬
‫ٌ‬ ‫سم‬
‫ص ويْت ح ٌ‬ ‫وفي الت ْ‬
‫ِ‬
‫بالنصاب؟‬ ‫ِ‬
‫القاعات يُ ْع بَ ُد‬ ‫وفي‬ ‫ط" ربّاً‬ ‫بح " ِ‬
‫الم ْق َرا ُ‬ ‫هل ق ْد أص ِ‬ ‫فَ ْ‬
‫الح َج ِ‬
‫اب؟‬ ‫وعن َد المسلمين مع ِ‬
‫َ ََ‬ ‫وىل ىو سافِ ٌر ِع ند النصارى؟‬
‫وأي ن الت بر ِم ْن أدنى ال ترابِ‬ ‫شبِّ ُهوُ أن اس‬ ‫ُّ‬
‫وبالش ورى يُ َ‬
‫يف الخ ر ِ‬
‫اب‬ ‫مج ارا ًة لِتَ ْخ ِف ِ‬ ‫يُج اري نَ ْه َج وُ نَ َف ٌر نَِف ٌير‬
‫‪Sunday, August 29, 2010‬‬ ‫‪Ahmad Bello Dogarawa, A.BU., Zaria‬‬ ‫‪12‬‬
Ina Mafita ga Musulmi?
Ci gaba da karantarwa da faxakarwa
Nasiha da shawarwari da addu’a ga shugabanni
Tsai da `yan takara bisa tsarin cancanta da qoqarin xaukar
nauyinsu
‫ فولى رجال وىو يجد من ىو أصلح للمسلمين منو فقد خان‬، ‫ من ولي من أمر المسلمين شيئا‬
‫ وىو يجد في تلك العصابة أرضى‬، ‫ من قلد رجال عمال على عصابة‬: ‫ وفي رواية‬. ‫اهلل ورسولو‬
]Haakim daga Umar (RA)[ ‫ فقد خان اهلل وخان رسولو وخان المؤمنين‬، ‫منو‬
Tunani game da mutum ba jam’iyya ba
Kyautata tarbiyyar al’umma, musamman matasa da mata
Tattali na ruhi
Addu’a

Sunday, August 29, 2010 Ahmad Bello Dogarawa, A.BU., Zaria 13

You might also like