Sonlu kanat Teorisi Açıklık oranı küçük kanatlar

etrafındaki akımın fiziksel yapısı

Açıklık oranı küçük (AR < 4-5) kanatlar Açıklık oranı büyük (AR > 4-5) kanatlar

UCK351 Aerodinamik ders notları 1 UCK351 Aerodinamik ders notları 2

- MAY - MAY

Açıklık oranı yüksek sonlu kanat

Açıklık oranı küçük kanatlar
etrafındaki akımın fiziksel yapısı
etrafındaki akımın fiziksel yapısı

- Cp
_ _
0
+ +
+1

Taşıma kuvveti oluşturan bir kanadın üst

yüzeyindeki basınç genel olarak serbest
akım basıncından düşük, alt yüzeyindeki
basınç ise kısmen serbest akım basıncından
düşük ve kısmen de büyük olmakla birlikte
genel olarak üst yüzeydeki basınçtan
büyüktür.
Bu nedenle bir kanat etrafından geçmekte olan
akımda, basıncın daha büyük olduğu alt yüzeyden
üst yüzeye doğru kanat açıklığı doğrultusunda
ikincil bir akım oluşur.

UCK351 Aerodinamik ders notları 3 UCK351 Aerodinamik ders notları 4

- MAY - MAY
 Sonlu kanat etrafındaki akımın fiziksel yapısı Sonlu kanat etrafındaki akımın fiziksel yapısı
V∞

Kanat üstünden ve altından bu şekilde sapmış

olarak geçen akışkan fileleri firar kenarında
Yanal doğrultudaki bu ikincil akım, kanat
birleştiğinde, firar kenarı doğrultusundaki hız
etrafından geçmekte olan akımın alt yüzeyde
bileşenleri zıt yönde olduğu için meydana gelen
kanat uçlarına doğru, üst yüzeyde ise kanat
kayma gerilmesinin etkisiyle girdap oluştururlar.
köküne doğru sapmasına neden olur. Açıklık boyunca oluşan çok sayıda kaçma girdabı, kanadın gerisinde belli bir uzaklıktan sonra
Kanadın firar kenarının her noktasından oluşan bu
girdaplara “kaçma girdapları“ adı verilmektedir. birleşerek, kanat uçları hizasında geriye doğru uzanan iki büyük girdap oluşturur. Bu girdaplara da
"kanat ucu girdabı" adı verilir .

UCK351 Aerodinamik ders notları 5 UCK351 Aerodinamik ders notları 6

- MAY - MAY

Sonlu kanat etrafındaki akımın fiziksel yapısı

Sonlu kanat etrafındaki akımın fiziksel yapısı

Kanat kaçma girdapları ve uç girdapları.

Kanat uç girdabı.

UCK351 Aerodinamik ders notları 7 UCK351 Aerodinamik ders notları 8

- MAY - MAY
 Sonlu kanat etrafındaki akımın fiziksel yapısı Sonlu kanat etrafındaki akımın fiziksel yapısı

Flap tarafından oluşturulan kanat uç girdabı

Kanat uç girdabı.

UCK351 Aerodinamik ders notları 9 UCK351 Aerodinamik ders notları 10

- MAY - MAY

Sonlu kanat etrafındaki akımın fiziksel yapısı Sonlu kanat etrafındaki akımın fiziksel yapısı
L Le
αi 1 - Cp
l
αe

α αi
Di
αi V∞ y
w
Ve

Kaçma girdapları kanat etrafından geçen akımın doğrultusunda genel olarak aşağı doğru sapma yaratır.

Akımın aşağı sapması da aerodinamik taşıma kuvveti doğrultusunun sapmasına neden olur.
Kanat uçlarında alt ve üst yüzeyler arasındaki ikincil akım nedeniyle kanadın özellikle uç taraflarında
Oluşan taşıma kuvvetinin bir bileşeni kanadın uçuş doğrultusunda ama zıt yönde olup, hareketi engelleyici taşımada önemli kayıplar oluşur.
yöndeki bu direnç kuvvetine “indüklenmiş sürükleme” adı verilir.
Kayıplar genellikle kanadın simetri düzlemi yakınlarında en alt seviyededir.
Diğer bileşen ise taşıma kuvvetinin yararlı olan kısmıdır. Bu kuvvet de iki-boyutlu haldeki taşıma
kuvvetinden daha küçüktür. Sonuç olarak üç-boyutlu bir kanadın açıklığı boyunca değişen bir yük (taşıma) dağılımı söz konusudur

UCK351 Aerodinamik ders notları 11 UCK351 Aerodinamik ders notları 12

- MAY - MAY
 Taşıma ve indüklenmiş sürükleme Prandtl taşıyıcı çizgi modeli
kuvvetlerinin hesaplanması Bir girdapla yer değiştirmiş kanat

L =ρ V ∞ Γ
z
z
re V∞

V∞ L y
L y
x

αi
w ≡ + x
Ve
V∞
V∞

w Γ
di = ρwΓ

Kanat Bağlı girdap

+s

∫
L = ρV∞ Γ( y ) dy
−s w( y ) = ?
+s Γ( y ) = ?
∫
Di = ρ w( y ) Γ( y ) dy
−s
Bu model yetersizdir. Bunu anlamak için girdaplarla ilgili Helmholtz teorilerine bakalım

UCK351 Aerodinamik ders notları 13 UCK351 Aerodinamik ders notları 14

- MAY - MAY

Helmholtz girdap teorileri Prandtl taşıyıcı çizgi modeli

Atnalı girdap modeli
Helmholtz'un birinci teoremi akışkanın genel hareketiyle ilgilidir ve bu hareketin lineer hız, çevri ve
distorsiyon olaylarından bazılarını veya hepsini birden içerebileceğini belirtir.

İkinci teorem; bir girdabın ekseni boyunca şiddetinin sabit olduğunu belirtir. Bir girdabın şiddeti etrafındaki V∞

sirkülasyonun büyüklüğüne eşit olup, bu da girdabın S dik kesit alanı ile vortisitenin çarpımına eşittir.
x
Γ =ζ ⋅S
Girdabın şiddeti ekseni boyunca sabit kalacağına göre girdabın kesit alanı azaldığında vortisite artacaktır.
Sonsuz şiddette vortisite olamayacağı için girdabın dik kesit alanı hiçbir zaman sıfır olamaz. Diğer bir deyişle Γ
girdap akışkanın içinde son bulamaz. Ya kapalı bir halka oluşturmak, ya da bir katı yüzeyi ile son bulmak Γ
zorundadır.
B
Đkinci teoremden çıkartılacak bir sonuç da şu
şekilde ifade edilebilir: Bir girdabın iki
kesitindeki şiddetleri, bu iki kesit arasındaki bir A Γ-∆Γ Γ
bölgede girdabın dallanması veya girdaba bazı
girdap filamanlarının katılması haricinde
Γ
daima birbirine eşittir. ∆Γ

Üçüncü ve dördüncü Helmholtz teoremleri sırasıyla: a) Bir girdap tüpünün daima aynı akışkan zerrelerini Bu model de bu haliyle yetersizdir. Zira kanat açıklığı boyunca sirkülasyon şiddeti
ihtiva ettiğini, yani girdap tüpü ile çevresi arasında bir akışkan alışverişi olmadığını, b) akışkan içerisindeki değişmediği gibi kanat firar kenarından çıkan kaçma girdapları modellenmemiştir.
hareketi sırasında girdabın şiddetinin daima sabit kaldığını belirtir

UCK351 Aerodinamik ders notları 15 UCK351 Aerodinamik ders notları 16

- MAY - MAY
 Prandtl taşıyıcı çizgi modeli Prandtl taşıyıcı çizgi modeli
Atnalı girdaplarıyla yer değiştirmiş kanat Atnalı girdaplarıyla yer değiştirmiş kanat

δΓ1+δΓ2
δΓ1+δΓ2+δΓ3 δΓ1
Γ0 Γ-δΓ
Γ
s
F y
s

E dΓ
D δΓ3 δΓ = − δy
-s
dy
δΓ3
C
δΓ2
∞
B δy
δΓ1
-s ∞ y
A
δΓ
x

Kaçma girdaplarının etkisi Biot-Savart kanunu yardımıyla incelenecektir.

UCK351 Aerodinamik ders notları 17 UCK351 Aerodinamik ders notları 18

- MAY - MAY

Biot-Savart kanunu Biot-Savart kanunu

Doğrusal girdaplar için uygulanması Doğrusal girdaplar için uygulanması

P
P Yarı-sonsuz girdap çizgisi
r Γ r r
δv=− δ s ∧r h
v

4π r 3 φ
v
α
Γ
r β
A
0 α < 90° , β → 0 v= (cosα + 1)
B ∞
α h 4π h
Γ
v=∫ sin θ ⋅ ds A θ
Γ
A 4π r 2 B
∞

ds s β
P Yarı-sonsuz girdap çizgisi
∞
sin θ = cos φ Γ
B v
h Γ
r = h /cos φ β
α = 90° , β → 0 v=
α
0 4π h
s = h ⋅ tan φ → ds = ( h / cos 2 φ) ⋅ dφ A
B
Γ ∞

φB
Γ Γ
v=
4πh φ ∫
cos φ ⋅ dφ =
4πh
(sin φ B − sin φ A )
0
α
P
Sonsuz uzun girdap çizgisi
A
v
∞ h
β Γ
π π Γ A 0 α →0,β→0 v=
φ A = −( − α ) , φB = ( − β ) v= (cos β + cos α ) 2π h
2 2 4π h B
∞
Γ

UCK351 Aerodinamik ders notları 19 UCK351 Aerodinamik ders notları 20

- MAY - MAY
 Prandtl taşıyıcı çizgi modeli Prandtl taşıyıcı çizgi modeli
Kaçma girdaplarının kanat önünde, civarında ve Kaçma girdaplarının kanat önünde, civarında ve
gerisinde yarattığı aşağı sapma hızları gerisinde yarattığı aşağı sapma hızları

Γ
β→0 v= (cosα + 1)
4π h
veter doğrultusu
δw serbest a kım doğrultusu

- Kanadın önünde sonsuzda: α = π α > 90°

δw = 0
α = 90° ∞ da sıfır
δw α < 90° w
- Kanadın bulunduğu konumda: α = π/2 aşağı sapmış akım ∞ da 2w
doğrultusu
δΓ δΓ
δw = y
4π y
δw Kanadın civarındaki aşağı sapma hızı w olmak üzere aşağı sapma açısı
- Kanadın gerisinde sonsuzda: α = 0

 w  w
δw = 2
δΓ β→0 α i = tan −1   ≅
4π y  V∞  V∞

UCK351 Aerodinamik ders notları 22 UCK351 Aerodinamik ders notları 23

- MAY - MAY

Prandtl taşıyıcı çizgi modeli

Kaçma girdaplarının yarattığı aşağı sapma hızının Sonlu-kanat için problem
hesaplanması

δΓ +s
δ w y1 = δy
4 π( y − y1 )
Γ
Γ - δΓ
L = ρV∞ Γ( y ) dy∫
−s
Γ0

+s δy
1 δΓ( y )
∫
+s
w y1 = dy w1 1 dΓ / dy Geometri-sirkülasyon
4π − s y − y1 y1 w y1 = − ∫
4π − s y − y1
dy Γ( y ) = ?
ilişkisinden hesaplanacak
s
δΓ
y
+s
1 dΓ / dy
w y1 = − ∫
4π − s y − y1
dy +s

∫
Di = ρ w( y ) Γ( y ) dy
−s

Ancak önce, öngörülen bazı sirkülasyon dağılımlarının sağladığı performansa göz

atmak yararlı olacaktır.

UCK351 Aerodinamik ders notları 21 UCK351 Aerodinamik ders notları 24

- MAY - MAY
 Basit simetrik yük dağılımları Basit simetrik yük dağılımları
Eliptik yük dağılımı Eliptik yük dağılımı

Γ2 y 2 y2 +s
Γ0 1 +s
Γ L
+ =1 → Γ = Γ0 1 − İndüklenmiş sürükleme Di = ρ ∫ w( y ) Γ( y ) dy = ρ V∞ ∫ Γ( y ) dy = 0
Γ02 s 2 s2 Γ0 4 s V∞ 4 s V∞
Γ −s −s
+s +s
L = ρ V∞ ∫ Γ( y ) dy = ρ V∞ ∫ Γ0 1 − y 2 / s 2 dy y y
L2
π 2L
−s −s s s L = ρ V∞ Γ0 s Γ0 = Di =
2 ρ V∞ π s ½ ρ V∞2 π 4 s 2
y = − s cos θ dy = s sin θ dθ Değişken dönüşümü ile
π L = ½ρ V∞2 S C L
→ ½ρ V∞2 S C Di =
(½ρV ) S C 2 2
∞
2 2
L C L2
∫
L = ρV∞ Γ0 s sin 2 θ dθ
0
→ L = ρ V∞ Γ0 s
π
2
Di = ½ρ V∞2 S C Di (½ρ V )π 4 s 2
∞
2
→ C Di =
(
π 4 s2 / S )
+s π
1 dΓ / dy 1 dΓ / dθ
aşağı sapma hızları açısal koordinat sisteminde w1 = −
4π ∫ y − y1 dy = 4π s ∫ cosθ − cos θ 1 dθ 4 s2 C L2
−s 0 Burada = AR olup C Di =
dΓ
S π AR
Ve ayrıca Γ = Γ0 sin θ → = Γ0 cos θ olup
dθ
π
Γ0 cos θ dθ Γ Γ Γ0
w1 = ∫ = 0 G1 = 0 π
4π s 0 cos θ − cos θ1 4π s 4π s
→ w1 =
4s
= sb

UCK351 Aerodinamik ders notları 25 UCK351 Aerodinamik ders notları 26

- MAY - MAY

Basit simetrik yük dağılımları Basit simetrik yük dağılımları

Değiştirilmiş eliptik yük dağılımı Değiştirilmiş eliptik yük dağılımı
+s π
dΓ / dy dΓ / dθ
[
Γ = Γ0 1 − ( y / s ) 2 ⋅ 1 + 4 λ ( y / s ) 2 ] Aşağı sapma hızı w y1 = −
1
4π ∫ y − y1 dy → wθ1 =
1
4π s ∫0 cos θ − cos θ 1
dθ
−s

y = − s cos θ Γ = Γ0 sin θ ⋅ (1 + 4λ cos 2 θ ) = Γ0 [(1 + λ ) sin θ + λ sin 3θ ] dΓ

=Γ0 ⋅ [(1 + λ )Cosθ+3λCos3θ ]
Γ = Γ0 [(1 + λ) sin θ + λ sin 3θ]
dθ
Taşıma
Γ0   Γ
π π
+s π π cos θ cos 3θ
L = ρV∞ ∫ Γ( y ) dy = ρV∞ ∫ Γ(θ ) s sin θ dθ = ρV∞ s ∫ Γ0 [(1 + λ ) sin θ + λ sin 3θ ]sin θ dθ wθ1 = (1 + λ )
4πs  0
∫
cos θ − cos θ1
dθ + 3λ
0
cos θ ∫
− cos θ1
dθ  = 0 [(1 + λ )G1 + 3λG3 ]
 4πs
−s 0 0
λ<0 λ=0
 π π
 Γ0  sin 3θ 1 
L = ρ V∞ Γ0 s (1 + λ ) ∫ sin 2 θ dθ + 4λ ∫ sin 3θ ⋅ sin θ dθ  wθ1 = (1 + λ )π + 3λ π
 0 0  λ>0 4π s  sin θ 1 
- 0.5 λ = - 0.25

sin 3θ1 sin 2θ1 sin θ1 + cos 2θ1 cos θ1 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0
L = ρ V∞ Γ0 s (1 + λ ) π / 2 = 0.0
sin θ1 sin θ1 4s
-------- w
y/s
Γ0 0.5 λ = - 0.1
y
L π s Γ0 2
= 4 cos θ1 − 1
CL = CL = (1 + λ ) s s λ =0
½ ρ V∞2 S V∞ S 1.0

Γ
4s
[
wθ1 = 0 (1 + λ ) + 3λ (4 cos 2 θ 1 − 1) ] 1.5
λ > 0.1
π π ΓE
LE = LDE → ρ V∞ ΓE s = ρV∞ ΓDE s (1 + λ ) ΓDE = 2.0 λ > 0.25
2 2 1+ λ Γ0
w y1 =
4s
[
1 − 2λ + 12λ ( y1 / s) 2 ]
UCK351 Aerodinamik ders notları 27 UCK351 Aerodinamik ders notları 28
- MAY - MAY
 Basit simetrik yük dağılımları En genel yük dağılımı
Değiştirilmiş eliptik yük dağılımı
+s π

İndüklenmiş sürükleme Di = ρ ∫ w( y ) Γ( y ) dy = ρ s ∫ w(θ ) Γ(θ ) sin θ dθ

−s 0

Γ0
wθ1 =
4s
[
(1 + λ ) + 3λ (4 cos 2 θ 1 − 1) ] Yukarıda kullanılarak

π
ρ Γ02 ρ Γ02
∫ [(1 + λ) + 3λ (4 cos θ − 1) ]⋅ [1 + 4λ cos θ]sin θ dθ = [ ]
2 2 2
Di = π 1 + 2λ + 4λ2 a) Simetrik uçuşta izole kanat b) Simetrik olmayan uçuş
4 0
8

Di π Γ02
C Di =
½ρ V∞2 S
=
4V∞2 S
[
1 + 2λ + 4 λ 2 ]

C L2 S 1 + 2λ + 4λ2 C L2  3λ2 
C Di = 2 2
= 1 + 
4π s (1 + λ ) π (2 s ) / S  (1 + λ ) 2 
2
c) Gövde etkisi d) Eleron etkisi

2
C L2  λ 
C Di = [1 + δ ] δ = 3  >0 Bu yük dağılımları genel bir bağıntıyla nasıl temsil edilebilir?
π AR 1 + λ 

UCK351 Aerodinamik ders notları 29 UCK351 Aerodinamik ders notları 30

- MAY - MAY

En genel yük dağılımı En genel yük dağılımı - taşıma

∞
l = ρ V∞ Γ
Lokal taşıma-sirkülasyon ilişkisi 1 Γ=
1
2
clV∞ c = 4sV∞ m( y ) Γ = 4 s U∞ ∑A n
Sin ( nθ )
l = cl ρV∞2 c n =1
2 1 c( y ) +s π ∞ π
m( y ) = cl ( y ) ⋅ L = ρV∞ ∫ Γ( y ) dy = ρV∞ ∫ Γ(θ ) s sin θ dθ = 4 s 2 ρ V∞2 ∑ An ∫ sin nθ ⋅ sin θ dθ
8 s
−s 0 n =1 0

∞ ∞

y = − s cos θ Γ = 4 sV∞ ∑ An sin nθ + ∑ B n cos nθ  π
1
π π
1  sin ( n − 1)θ sin (n + 1)θ 
 n =1 n =1  ∫ sin nθ ⋅ sin θ dθ = 2 ∫ [cos (n − 1)θ − cos (n + 1)θ ] dθ = 2 
0 0
n −1
−
n + 1  0
Simetrik olmayan yükleme Simetrik yükleme
Bn ≡ 0 ( n = 1,2,...∞ ) π π
(a) 1  sin (n − 1)θ  1 θ cos (n − 1)θ  π
lim n −1→0   =   =2
(a) (b)

∞
(b)
(c)
(c) 2  n −1 0 2  1 0
Γ = 4 s U∞ ∑A n
Sin ( nθ ) (d)

n =1 L = 2 s 2 ρ V∞2 A1π

2L 4s 2
Taşıma katsayısı CL = = π A1 → C L = π AR A1
(a) A1 sinθ
½ ρ V∞2 S S
(a) A1 sinθ

(b) A2 sin 2θ (b) A3 sin 3θ

(c) A3 sin 3θ (c) A5 sin 5θ

(d) A3 sin 4θ

UCK351 Aerodinamik ders notları 31 UCK351 Aerodinamik ders notları 32

- MAY - MAY
 En genel yük dağılımı – aşağı sapma hızı En genel yük dağılımı – indüklenmiş sürükleme
s π π
∑ nA sin nθ ⋅ (4sV ∑ A sin nθ) ⋅ s sin θ dθ
∞

∫ ∫ ∫
n
Di = ρV∞ w( y )Γ( y ) dy = ρV∞ w(θ)Γ(θ) s sin θ dθ = ρV∞ ∞ n
∞
dΓ ∞ sin θ n =1
∑A
−s
= 4 sV∞ ∑ nAn cos nθ
0 0
Γ = 4 s U∞ Sin ( nθ ) π ∞ ∞
n
dθ
∫ ∑ nA sin nθ) ⋅ (∑ A sin nθ) dθ
n =1
n =1 = 4 s 2ρV∞2 ( n n
0 n =1 n =1
π
π
∫
∞ ∞ ∞
V∞ cos nθ dθ V V∞ sin nθ1 = 4 s 2ρV∞2 ( A1 sin θ + 2 A2 sin 2θ + 3 A3 sin 3θ + L) ⋅( A1 sin θ + A2 sin 2θ + A3 sin 3θ + L)dθ
wθ1 =
π
∑ ∫
n =1
nAn
cos θ − cos θ1
= ∞
π
∑
n =1
nAn Gn =
π
∑
n =1
nAn π
sin θ1 0
0


π

∫ (A
2
Di = 4s ρV∞2  2
1 sin 2 θ + 2 A22 sin 2 2θ + 3 A32 sin 2 3θ + L) dθ
 0
π
∞
V∞ ∑ nAn sin nθ 1 ∫
+ (3 A1 A2 sin θ sin 2θ + 4 A1 A3 sin θ sin 3θ + L) dθ
0
n =1
wθ1 =
sin θ 1 π

∫
+ (5 A2 A3 sin 2θ sin 3θ + 6 A2 A4 sin 2θ sin 4θ + L) dθ
0

+ ...
 ∞ π ∞ ∞ π

∑
= 4s 2ρV∞2  n An2 sin 2 nθ dθ +
 n =1
∫ ∑∑
n =1 m = n + 2
∫
( n + m) Am An sin nθ sin mθ dθ 

0 0

UCK351 Aerodinamik ders notları 33 UCK351 Aerodinamik ders notları 34

- MAY - MAY

En genel yük dağılımı – indüklenmiş sürükleme Simetrik olmayan yük dağılımı halinde – Yalpa momenti
+s
 ∞ π ∞ ∞ π
 δM x = −l yδy M x = − ρ V∞ ∫ Γ( y ) y dy
 n =1
∑
Di = 4s 2ρV∞2  n An2 sin 2 nθ dθ + ∫ ∑∑
n =1 m = n + 2
∫
(n + m) Am An sin nθ sin mθ dθ 
 −s
z

0 0

π ∞ x l
π π
1 π M x = 4 ρ V∞2 s 3 ∫ (∑ An sin nθ ) cos θ sin θ dθ y
∫ sin nθ dθ = 2 ∫0
2
(1 − cos 2nθ ) dθ = V∞
2 0 n =1
0 δy
π y
∞
∞
M x = 2 ρ V∞2 s 3 ∑ An ∫ sin nθ sin 2θ dθ
Di = 2 s ρ 2
V∞2 π∑ nAn2 n =1 0
Mx
n =1

Di 4s 2 ∞ ∞
π
1π
C Di = = π ∑ nAn2 = π AR ∑ nAn2 1  sin (n − 2)θ sin (n + 2)θ  π
½ρ V∞2 S S n =1 n =1 ∫ sin nθ sin 2θ dθ = 2 ∫ [cos (n − 2)θ − cos (n + 2)θ ] dθ = 2  n−2
−
n + 2  2
=
0 0

C L2
C Di = (1 + δ )
π AR M x = ρ V∞2 s 3 A2 π
2 2 2 2
∞  An  A  A  A  Mx 2s 3 4s 2 2s π π
δ = ∑ n   = 2 2  + 3 3  + 4 4  + L ≥ 0 CM x = = π A2 = A2 → CMx = ( AR )2 A2
n=2  A1   A1   A1   A1  ½ ρ V∞2 S c Sc S c 4 4

UCK351 Aerodinamik ders notları 35 UCK351 Aerodinamik ders notları 36

- MAY - MAY
 Simetrik olmayan yük dağılımı halinde – Sapma momenti Simetrik olmayan yük dağılımı halinde – Sapma momenti
z π π
cos ( m − n)θ − cos (m + n)θ
δM z = d i y δ y
+s
M z = ρ ∫ w( y ) Γ( y ) y dy
x Mz y
∫ sin nθ sin mθ cos θ dθ = ∫ 2
cos θ dθ
0 0
−s V∞ π
cos (m − n)θ cos θ − cos (m + n)θ cos θ
di δy =∫ dθ
π ∞ ∞ 0
2
∫ (∑ nAn sin nθ ) (∑ An sin nθ ) cos θ dθ
y
M z = −4 ρ V∞2 s 3 π
 cos(m − n − 1)θ + cos( m − n + 1)θ cos( m + n − 1)θ + cos(m + n + 1)θ 
0 n =1 n =1 =∫  −  dθ
0  
4 4
π
 ∞ π ∞ ∞ π
 1  sin(m − n − 1)θ sin(m − n + 1)θ sin(m + n − 1)θ sin(m + n + 1)θ 
M z = 4 ρ V∞2 s 3 ∑ nAn2 ∫ sin 2 nθ cos θ dθ + ∑ ∑ (n + m) Am An ∫ sin nθ sin mθ cos θ dθ  =
4  m − n − 1
−
m−n+1
−
m+ n −1
−
m + n + 1  0
n =1 0 n =1 m = n +1 0 
integraller sadece m=n+1 için π/4 sonucunu verir
π
1π 1π 1π
∫ sin nθ cos θ dθ = 2 ∫ (1 − cos 2nθ ) cos θ dθ = 2 ∫ cos θ dθ − 2 ∫ cos 2 nθ cos θ dθ
2

0 0 0 0 ∞
π π M z = ρV∞2 s 3 π ∑ ( 2 n + 1) An An +1
1
[cos (2 n − 1)θ + cos ( 2n + 1)θ ] dθ = − 1  sin (2 n − 1)θ + sin (2n + 1)θ 
4 ∫0
=0 − n =1
4  2n − 1 n+1 0
∞
π
=0 CMz = ( AR )2 ∑ (2n + 1) An An+1
4 n =1

UCK351 Aerodinamik ders notları 37 UCK351 Aerodinamik ders notları 38

- MAY - MAY

Üç boyutlu kanat için geometri-yük dağılımı ilişkisi Üç boyutlu kanat için geometri-yük dağılımı ilişkisi
Kanadın 1 birimlik bir diliminin üç-boyutlu yerel performansı

Üç boyutlu kanadın performansını (taşıma, indüklenmiş sürükleme) belirlemek için Γ(y) yük dağılımının
bilinmesi gerekmektedir.
l(y)
veter
Yük dağılımı kanat geometrisinin (üst-görünüm geometrisi, açıklık boyunca burulma, açıklık boyunca kesit doğrultusu cl 3B
sıfır taşıma
profillerinin değişimi) direkt bir sonucudur. açısı
α0(y)
Dolayısıyla, geometri ile – yük dağılımı arasında bir ilişki kurulması gerekir. a
1
Geometrik
hücum açısı α(y)
di(y)
Prandtl taşıyıcı çizgi teorisinde kanadı açıklık boyunca küçük dilimlerden ibaret alarak, sanki-iki-boyutlu bir 1 birim
yaklaşımla, her bir dilimin iki-boyutlu bir akıma maruz gibi dikkate alınabileceğini önermiştir. V∞ - uçuş hızı

αi (y) α0 α
w(y)
Öyle ki; Aşağı sapma açısı Ve (y)
Aşağı
Etkin akım hızı
sapma hızı

Her bir dilime gelen serbest akım kanadın uçuş doğrultusunda olmayıp, aşağı sapma hızlarıyla uçuş hızının
bileşkesi olan bir etkin akım hızı doğrultusunda göz önüne alınmaktadır.
a(y) : Kanat diliminin 3-B taşıma eğrisi eğimi (Bilinmiyor)
α(y) : Kanat diliminin geometrik hücum açısı
cl = a (α - α0)
α0(y) : Kanat diliminin sıfır taşıma hücum açısı
cl(y) : Kanat diliminin yerel taşıma katsayısı (Bilinmiyor)

UCK351 Aerodinamik ders notları 39 UCK351 Aerodinamik ders notları 40

- MAY - MAY
 Üç boyutlu kanat için geometri-yük dağılımı ilişkisi Üç boyutlu kanat için geometri-yük dağılımı ilişkisi

l 2B cl ve αi büyüklüklerinin her ikisi de Γ(y) l

cl 3B sirkülasyon dağılımı cinsinden ifade edilebilir.
eşdeğer 2-B a
akım α0 a∞ 1 α0
doğrultusu
di 1 ρV∞2 2Γ( y )
Γ
αe l ( y ) = cl ( y ) c( y ) cl ( y ) =
αe
α 2 V∞ c( y ) α

αi 1 birim αe αi l ( y ) = ρV∞ Γ( y ) w αi 1 birim

αi V∞ - uçuş hızı V∞
α0 α
w
Ve Aşağı
Etkin akım hızı w w 2Γ( y ) w( y )
sapma hızı
α i = tan −1 ≅ cl = a∞ (α - α0 + αi ) = a∞ [(α − α 0 ) − ]
V∞ V∞ V∞ c V∞
a∞ (y) : Kanat diliminin 2-B taşıma eğrisi eğimi
∞

cl = a∞ (αe - α0)
αe (y)
α0 (y)
: Kanat diliminin etkin hücum açısı (Bilinmiyor)
: Kanat diliminin sıfır taşıma hücum açısı
Fourier serisiyle Γ(θ) = 4 sV∞ ∑ A sin nθ n
2 ∞
∑ nA sin nθ
ifade edilmiş en
∑ A sin nθ = (α − α
n =1 n
cl (y) : Kanat diliminin yerel taşıma katsayısı (Bilinmiyor) n 0) −
genel yük dağılımı ∞
sin nθ a∞ c Sinθ
αe = α + αi halinde w = V∞ nAn
n =1
∑ Sinθ
n =1

cl = a∞ (α + αi - α0) cl ve αi büyüklüklerinin her ikisi de Γ(y) sirkülasyon cinsinden ifade c( y ) ⋅ a ∞ ( y )

∞
 nµ 
edilebilir. µ=
olmak
üzere ∑ 1 + sin θ  A n sin nθ = µ(α − α 0 )
8s n =1  

UCK351 Aerodinamik ders notları 41 UCK351 Aerodinamik ders notları 42

- MAY - MAY

3B kanat geometri-yük dağılımı denkleminin sayısal çözümü Sayısal çözüm için istasyonların uygun seçimi
Çözüm için açıklık boyunca istasyonların en uygun dağılımı “Cosinus” dağılımıdır.
N
 nµ 
Çözüm için Fourier serisinde sonlu sayıda terim almak yeterlidir. ∑ 1 +
n =1  sin
 An sin nθ = µ (α − α 0 )
θ 
z

Denklem, açıklık boyunca seçilen

farklı istasyonlarda tekrar yazılabilir.
θ1 N
 nµ1 
θ2
∑ 1 + sin θ
n =1
 An sin nθ1 = µ1 (α1 − α 01 )
1 
y1
∆θ
N
 nµ 2 
∑ 1 + sin θ
y2
 An sin nθ 2 = µ 2 (α 2 − α 0 2 )
n =1 2 
θm
x

y
Buna göre N adet farklı istasyonda N adet denklem yazılarak An bilinmeyenleri y1 y2 yN
-ym=scosθm θN
hesaplanır θ1 θ2

N
 nµ m 
∑ 1 + sin θ  An sin nθ m = µ m (α m − α 0 m )
m 
m = 1,2,…,N
π / N
n =1 θ m = m ∆θ (m = 1,2,..., N ) ∆θ = 
π / 2 N (Simetrik yükleme halinde)
c(θ m ) ⋅ a∞ (θ m )
µm =
8s

UCK351 Aerodinamik ders notları 43 UCK351 Aerodinamik ders notları 44

- MAY - MAY
Örnek problem µ = 0.19635
Açıklığı 10 m ve açıklık oranı 8 olan dikdörtgensel üst-görünümlü bir kanadın kesit profili düz levha olduğuna µ (α − α 0 ) = 0.19635 × 0.08727 = 0.01713
α − α 0 = (5° − 0°)π / 180 = 0.08727
göre 5° hücum açısındaki taşıma katsayısını ve indüklenmiş sürükleme katsayısını hesaplayınız. (Yükleme
simetrik olup çözüm kanadın bir yarısında, sadece 2 denklem kullanarak yapılacaktır).
 1 × 0.19635   3 × 0.19635 
1 +  sin( π / 4) A1 + 1 +  sin(3 × π / 4) A3 = 0.01713
Çözüm θ1 = π / 4
 sin( π / 4)   sin( π / 4) 

N =2  1 × 0.19635   3 × 0.19635 
θ1 = π / 2 1 +  sin( π / 2) A1 + 1 +  sin(3 × π / 2) A3 = 0.01713
π π  sin( π / 2)   sin( π / 2) 
Simetrik yükleme olduğundan ∆θ = =
2N 4
θ2=π/2
π π θ1=π/4
Hesap istasyonları θ1 = , θ2 = 0.90346 A1 + 1.29616 A3 = 0.01713 A1 = 0.016555
4 2 y
y1 y2 1.19635 A1 − 1.58905 A3 = 0.01713 A3 = 0.001681
Düz levha için : a∞ = 2π, α0 = 0
a∞ c 2π × 1.25
b 10 µ= = = 0.19635 C L = π AR A1 = π × 8 × 0.016555 = 0.41607
Veter uzunluğu: c= = = 1.25 m 8s 8× 5 Taşıma katsayısı
AR 8
C L2   A3   (0.41607) 2   0.001681  2 
2

 İndüklenmiş sürükleme katsayısı C Di = 1 +   = 1 +    = 0.00696

π 1× µ   3× µ  π AR   A1  
θ1 = 1 + sin θ  sin(1 × θ1 ) A1 + 1 + sin θ  sin(3 × θ1 ) A3 = µ(α − α 0 ) 
π×8   0.016555  
4  1   1 

π  1× µ   3× µ 
θ1 = 1 +  sin(1 × θ 2 ) A1 + 1 +  sin(3 × θ 2 ) A3 = µ(α − α 0 )
2  sin θ 2   sin θ 2 

UCK351 Aerodinamik ders notları 45 UCK351 Aerodinamik ders notları 46

- MAY - MAY

Örnek problem a∞ µ i (α − α 0 ) =
6
[ 2° − (−4)°]
π
(2 − cos θi ) =
π
(2 − cos θi )
µi = (2 − cos θi )
6 AR 6×8 180 240
Açıklığı 10 m ve açıklık oranı 8 olan trapez üst görünümlü kanadın sivrilme oranı 0.5 olup, açıklık boyunca
aynı NACA 4412 kesit profili kullanılmıştır. Kanadın 2° hücum açısındaki taşıma katsayısını ve indüklenmiş Denklemler
sürükleme katsayısını hesaplayınız. (Yükleme simetrik olup çözüm kanadın bir yarısında, sadece 3 denklem
kullanarak yapılacaktır).  1 × µ1   3 × µ1   5 × µ1 
θ1 = π / 6 1 +  sin(1 × θ1 ) A1 + 1 +  sin(3 × θ1 ) A3 + 1 +  sin(5 × θ1 ) A5 = µ1 (α − α 0 )
Çözüm  sin θ1   sin θ1   sin θ1 
π π  1× µ 2   3× µ2   5 × µ2 
N =3 Simetrik yükleme ∆θ = = θ1 = π / 3 1 +  sin(1 × θ 2 ) A1 + 1 +  sin(3 × θ 2 ) A3 + 1 +  sin(5 × θ 2 ) A5 = µ 2 (α − α 0 )
2N 6  sin θ 2   sin θ 2   sin θ 2 
π π π  1× µ3   3 × µ3   5 × µ3 
Hesap istasyonları θ1 = , θ 2 = , θ3 =
6 3 2 θ2=π/2 θ1 = π / 2 1 +  sin(1 × θ3 ) A1 + 1 +  sin(3 × θ3 ) A3 + 1 +  sin(5 × θ3 ) A5 = µ 3 (α − α 0 )
θ1=π/6 θ2=π/3  sin θ3   sin θ 3   sin θ3 
NACA 4412 için : a∞ ≅ 6, α0 ≅ -4°
y1 y2 y3 y 0.6417 A1 + 1.8505 A3 + 1.2087 A5 = 0.0148 A1 = 0.020099
b 10 1.0535 A1 + 0.0000 A3 − 1.8035 A5 = 0.0196 A3 = 0.000494
Ortalama veter c= = = 1.25 m cu c1 c2 ck=c3
AR 8 1.2500 A1 − 1.7500 A3 + 2.2500 A5 = 0.0262 A5 = 0.000854
cu 1 c + cu 2cu + cu 3cu
Sivrilme oranı = ck = 2cu c= k = = cu = 2c / 3
ck 2 2 2 2 Taşıma katsayısı C L = π AR A1 = π × 8 × 0.020099 = 0.5051

ck − cu y 2 δ = ( A3 / A1 ) + ( A5 / A1 ) = (0.000494 / 0.020099) 2 + (0.000854 / 0.020099) 2 = 0.002409

2 2
Veter boyları c ( yi ) = ck + yi = 2cu + cu i = cu (2 − cos θi ) = c (2 − cos θi )
s s 3 İndüklenmiş
C L2 2
a∞ ci a∞ 2 c a sürükleme C Di = [1 + δ] = (0.5051) [1 + 0.002409] = 0.01022
µi = = (2 − cos θi ) = ∞ (2 − cos θi ) katsayısı π AR π×8
8s 8 3s 6 AR

UCK351 Aerodinamik ders notları 47 UCK351 Aerodinamik ders notları 48

- MAY - MAY
 Minimum Sürükleme İçin Yük Dağılımı, Minimum Sürükleme İçin Yük Dağılımı,
Eliptik Üst-görünümlü Kanat Eliptik Üst-görünümlü Kanat

C L2 A22 A2 A2 Eliptik yük dağılımı için açıklık boyunca α i = Sb

Genel yük dağılımı için C Di = (1 + δ) δ=2 2
+ 3 32 + 4 42 + L
π AR A1 A1 A1 Kanat burulmamışsa açıklık boyunca α = Sb α e = α − α 0 − αi = Sb cl = Sb
Kesit profilleri aynıysa açıklık boyunca α 0 = Sb, a∞ = Sb
Minimum sürükleme için δ=0 A2 = A3 = A4 = L ≡ 0
2Γ 8sA1
Kesit lokal taşıması l = ρV∞ Γ = cl ρV∞2 c c= = sin θ
Minimum sürükleme için yük dağılımı Γ = 4sV∞ A1 sin θ Eliptik yük dağılımıdır
clV∞ cl

cl = Sb 8sA1 c = c0 sin θ
olduğu için = Sb = c0 Eliptik veter dağılımı
∞
 nµ  cl
Geometri-yük dağılımı denklemi ∑ 1 + sin θ  An sin nθ = µ(α − α 0 )
n =1   Buna göre;

 µ  µ - açıklık boyunca kesit profilleri aynı olan (aerodinamik burulmasız)

Eliptik yük dağılımı için 1 +  A1 sin θ = µ(α − α 0 ) A1 = (α − α 0 ) - burulmamış (geometrik burulmasız)
 sin θ  sin θ + µ
- üst görünümü eliptik olan

bir kanat üzerindeki yük dağılımı eliptiktir.

UCK351 Aerodinamik ders notları 49 UCK351 Aerodinamik ders notları 50

- MAY - MAY

Minimum Sürükleme İçin Yük Dağılımı, Örnek problem

Eliptik Üst-görünümlü Kanat Açıklığı 10 m ve açıklık oranı 8 olan eliptik üst-görünümlü burulmamış bir kanadın kesit profili düz levha
olduğuna göre simetrik yük halinde 5° hücum açısındaki taşıma katsayısını ve indüklenmiş sürükleme
a∞ c a∞ c0 sin θ katsayısını hesaplayınız.
Eliptik veter dağılımı için c = c0 sin θ µ= = = µ 0 sin θ
8s 8s
Çözüm
µ µ0
Eliptik yük dağılımı için A1 = (α − α 0 ) A1 = (α − α 0 ) a∞
sin θ + µ 1 + µ0 Bu kanat için yük dağılımı eliptik olup taşıma eğrisi eğimi a=
1 + a∞ /(π AR)
+s +s π

∫
S = c( y ) dy = c0 ∫ ∫
1 − ( y / s ) 2 dy = c0 s sin 2 θ dθ c0 c
y Düz levha için : a∞ = 2π, α0 = 0 a=
2π
=
2πAR 2π × 8
= = 1.6π
−s −s 0 1 + 2π /(π AR ) AR + 2 8 + 2
y dy
c0 s (2s) 2 c0
=
8 s s
S= π= π 2
2 AR s πAR Taşıma Katsayısı C L = a(α − α 0 ) = 1.6π(5° − 0°) = π 2 = 0.4386
a∞
180 45
a∞ c0 a∞ µ0 π AR
µ0 = = A1 = (α − α 0 ) = (α − α 0 ) C L2 (0.4386) 2
8s π AR 1 + µ0 a İndüklenmiş sürükleme Katsayısı C Di = = = 0.00766
1+ ∞ π AR π×8
π AR
a∞
Sonlu kanadın taşıma katsayısı C L = π AR A1 = (α − α 0 )
a
1+ ∞
π AR
a∞
CL a=
C L = a (α − α 0 ) Taşıma eğrisi eğimi a= a
α − α0 1+ ∞
π AR
UCK351 Aerodinamik ders notları 51 UCK351 Aerodinamik ders notları 52
- MAY - MAY
 Eliptik Üst-görünümlü Olmayan Herhangi Bir
Kanat İçin Uygun Yük Dağılımı

1
Kesit lokal taşıması l = ρV∞ Γ = cl ρV∞2 c Γ = V∞ cl c
2

Kesit taşıma katsayısı cl = a∞ [(α − α 0 ) − α i ] Γ ∝ a∞ [(α − α 0 ) − α i ] c

Kanat üzerinde eliptik yük dağılımına yakın bir yük dağılımı elde etmek için

Kanat üst görünümü (veter dağılımı) üzerinde ayarlama yapılabilir: c = c( y )

Açıklık boyunca kesit profili değiştirilebilir (aerodinamik burulma): a∞ = a ∞ ( y ) α 0 = α 0 ( y )

Kanat burulabilir (geometrik burulma) : α = α( y )

Uygun seçimler halinde

1
Γ ( y ) = V∞ a∞ ( y )[α ( y ) − α 0 ( y ) − α i ] c ( y ) Γ ( y ) ≈ Γ0 1 − ( y / s ) 2
2

UCK351 Aerodinamik ders notları 53

- MAY