Ho có đӡm là ho thưӡng kèm vӟi tình trҥng khҥc ra chҩt nhày hoһc đӡm.

Ho có đӡm
thưӡng là triӋu chӭng còn lҥi sau khi bӏ viêm hӑng, viêm phӃ quҧn, viêm xoang hay
ngҥt mũi... Ngưӡi bӋnh thưӡng có cҧm giác nһng ngӵc, khó thӣ và mӋt, vưӟng đӡm ӣ
cә« Xin giӟi thiӋu mӝt sӕ bài thuӕc Đông y đơn giҧn chӳa ho có đӡm:

]
 Phұt thӫ 30g, đưӡng phèn 15g,

hҩp cách thӫy nӱa giӡ, ngày ăn mӝt lҫn.
Ăn liӅn 1 tuҫn.

]
 1 quҧ quҩt (chӯng 10g) rӱa sҥch,

cho vào chén, nghiӅn nát, cho thêm 3
thìa cà phê mұt ong rӗi đem hҩp cách
thuӹ trong 15 - 20 phút, sau đó lҩy ra đӇ
nguӝi, pha thêm mӝt chút nưӟc chín rӗi
chia uӕng vài lҫn trong ngày. Dùng 7-10
ngày.

]
Tang bҥch bì, hoàng liên, hҥnh

nhân, hoàng cҫm, mӛi thӭ 12g; kim
ngân hoa, ngư tinh thҧo, lô căn, đình
lӏch tӱ, mӛi vӏ 20g; liên kiӅu 16g, ma
hoàng 8g, cam thҧo 6g, thҥch cao 4g.
Sҳc uӕng ngày 1 thang. Uӕng liӅn 2 - 3
tuҫn lӉ, chӳa ho lâu ngày có đӡm đһc.

]
Hҥnh nhân 9g, la bҥc tӱ 12g,

Phұt thӫ. bách bӝ 9g, bҥch giӟi tӱ 12g, cát cánh
9g, tӱ uyӇn 9g, khoҧn đông hoa 12g. Sҳc uӕng ngày 1 thang, chia 3 lҫn uӕng trong ngày,
uӕng liӅn 5-7 ngày. Chӳa ho có đӡm do lҥnh.

]
 Cát cánh 6g, hҥnh nhân 9g, lá

tía tô 9g, bҥc hà 3g. Sҳc uӕng ngày 1
thang, chia 2 lҫn uӕng trong ngày,
uӕng 3-5 ngày liӅn. Chӳa ho do lҥnh
có đӡm loãng.

]
  Lê 1 quҧ, gӑt vӓ bӓ hҥt, cҳt

núm, khoét bӓ lõi; cho 10g bӝt xuyên
bӕi mүu, 30g đưӡng phèn cho vào
bên trong quҧ lê. Hҩp cách thuӹ ăn
trong 1-2 lҫn sáng và tӕi, có tác dөng
chӳa ho kéo dài có đӡm đһc.

]

Lҩy cӫ cҧi rӱa sҥch, thái vөn
hoһc thái thành tӯng sӧi mӓng, trӝn
vӟi mҥch nha ăn có tác dөng hҥ khí,
tiêu đӡm, dӉ thӣ. Chӳa ho do viêm
Tӱ uyӇn.
khí quҧn, nhiӅu đӡm, khó thӣ.

]
 Dùng la hán quҧ 20g, vӟi tang bҥch bì 12g, sҳc uӕng trong ngày. Uӕng 7-10 ngày,
chӳa ho có đӡm vàng đһc.

Cҫn lưu ý, ngưӡi bӏ ho có đӡm nên uӕng nhiӅu nưӟc mӛi ngày, tránh ӣ môi trưӡng khô và
lҥnh (nhҩt là điӅu hòa), tránh các yӃu tӕ gây kích thích như khói thuӕc, khói than, bөi, mùi
khí lҥ, ăn uӕng đӗ quá nóng gây kích thích vòm hӑng, giӳ ҩm cә, ngӵc. NӃu có thӇ nên
xông hơi nóng bҵng các loҥi lá có tinh dҫu như bҥc hà, khuynh diӋp,... sӁ giúp làm loãng
chҩt nhҫy, chҩt đӡm đһc giúp khҥc đӡm dӉ dàng hơn. Nên nghӍ ngơi, ăn, uӕng các loҥi quҧ
như chanh, cam giúp bә sung vitamin C đӇ tăng cưӡng sӭc đӅ kháng cho cơ thӇ.

]ác sĩ Thu Vân

Dưӧc thҧo điӅu trӏ ho do viêm hӑng và viêm phӃ quҧn

ß

ß

Ho do viêm hӑng và viêm phӃ quҧn là nhӳng chӭng bӋnh thưӡng gһp, nhҩt
là trong mùa thu - đông. Theo y hӑc cә truyӅn, bӋnh đưӧc chia làm hai thӇ
cҩp tính và mҥn tính. Nguyên nhân do phong hàn, phong nhiӋt và khí táo.
Phong hàn, phong nhiӋt xâm nhұp vào cơ thӇ sinh viêm, nhiӉm khuҭn khí phӃ
quҧn, gây ho đӡm nhiӅu; Khí táo là giҧm tiӃt dӏch ni êm mҥc đưӡng hô hҩp gây
ho khan, viêm hӑng, ngӭa hӑng.
DƯӦC THҦO TRӎ HO DO VIÊM HӐNG, VIÊM PHӂ QUҦN
1. Cam thҧo
Trong thӱ nghiӋm trên đӝng vұt, cam thҧo đã đưӧc chӭng minh có các tác dөng
giҧm ho, chӕng co thҳt cơ trơn, chӕng viêm và chӕng dӏ ӭng. Hoҥt chҩt acid
glycyrhizic ӣ cam thҧo có tác dөng ӭc chӃ sӵ phát triӇn cӫa nhiӅu loài vi khuҭn gây
bӋnh.
Trong y hӑc cә truyӅn, cam thҧo đưӧc dùng làm thuӕc long đӡm chӳa ho khҧn
tiӃng, viêm hӑng, viêm phӃ quҧn. Ngày uӕng 4 -20g dưӟi dҥng bӝt, thuӕc hãm, n ưӟc
sҳc, thưӡng phӕi hӧp vӟi các vӏ khác.
2. Cát cánh
Trên thӵc nghiӋm, rӉ cát cánh biӇu hiӋn các tác dөng long đӡm và giҧm ho. Thӱ
nghiӋm lâm sàng trên bӋnh nhân cho thҩy nhóm hoҥt chҩt saponin cӫa cát cánh có
tác dөng tiêu đӡm rõ rӋt. Khi uӕng, saponin g ây kích thích niêm mҥc hӑng và phӃ
quҧn dүn đӃn phҧn ӭng tăng tiӃt dӏch nhҫy ӣ niêm mҥc, làm cho đӡm loãng dӉ bӏ
tӕng ra ngoài.
RӉ cát cánh đưӧc dùng chӳa ho có đӡm, viêm đau hӑng khҧn tiӃng, viêm phӃ quҧn.
Ngày uӕng 10-20g dҥng thuӕc sҳc.
3. Dâu
Cao chiӃt tӯ lá, vӓ, rӉ và thân cây dâu có tác dөng ӭc chӃ sӵ phát triӇn cӫa các vi
khuҭn gram dương và an thҫn nhҽ. Trong y hӑc cә truyӅn, vӓ rӉ dâu chӳa phӃ nhiӋt,
ho có đӡm, ho gà trҿ em, ngày uӕng 4-12g, có khi đӃn 20-40g, dùng dҥng thuӕc sҳc
hay thuӕc bӝt. Lá dâu chӳa ho, viêm hӑng, viêm phӃ quҧn. Ngày uӕng 4 -12g, dҥng
thuӕc sҳc.
4. Gӯng
Trên thӵc nghiӋm, gӯng có tác dөng chӕng co thҳt cơ trơn, chӕng dӏ ӭng, kháng
histamin, chӕng viêm và giҧm ho. Hoҥt chҩt cineol trong gӯng có tác dөng diӋt
nhiӅu loҥi vi khuҭn gây bӋnh.
Gӯng tươi đưӧc dùng chӳa cҧm mҥo phong hàn, ngҥt mũi, ho có đӡm. Ngày dùng
4-8g dҥng thuӕc sҳc. Gӯng khô, gӯng sao chӳa ho suyӉn, viêm phӃ quҧn; Làm
thuӕc chӕng cҧm lҥnh, chӕng nhiӉm khuҭn trong các chӭng ho và sә mũi. Ngày
uӕng 4-20g dҥng thuӕc sҳc hoһc hoàn tán, thưӡng phӕi hӧp vӟi các vӏ khác.
5. Mҥch môn
RӉ mҥch môn có các tác dөng kháng khuҭn đӕi vӟi phӃ cҫu và tө cҫu vàng, chӕng
viêm, ӭc chӃ ho trong mô hình gây ho thӵc nghiӋm trên đӝng vұt, đӗng thӡi có tác
dөng long đӡm, làm tăng tiӃt dӏch nhҫy ӣ niêm mҥc khí phӃ quҧn. Mҥch môn đưӧc
dùng chӳa ho khan, viêm hӑng. Ngày uӕng 6 -20g, dҥng thuӕc sҳc.
6. Tía tô
Tinh dҫu tía tô có tác dөng ӭc chӃ các vi khuҭn tө cҫu vàng, liên cҫu tan máu, phӃ
cҫu. Hoҥt chҩt luteolin trong tía tô có tác dөng chӕng dӏ ӭng. Tía tô đưӧc dùng làm
thuӕc long đӡm, chӳa ho nhiӅu đӡm. Ngày dùng 3 -10g, sҳc uӕng.
7. TiӅn hӗ
TiӅn hӗ có tác dөng kháng khuҭn đӕi vӟi tө cҫu vàng và mӝt sӕ vi khuҭn khác.
Ngoài ra còn có tác dөng long đӡm. Trong y hӑc cә truyӅn, tiӅn hӗ đưӧc dùng l àm
thuӕc long đӡm, chӳa ho, đӡm suyӉn, viêm phӃ quҧn. Ngày uӕng 8 -15g dҥng thuӕc
sҳc.
CÁC ] I THUӔC
1. Chӳa ho do lҥnh:
Tía tô, bách bӝ, mӛi vӏ 12g; Húng chanh, sҧ, mӛi vӏ 10g; Gӯng, trҫn bì mӛi vӏ 8g;
Bҥch chӍ 6g. Sҳc uӕng ngày mӝt thang.
2. Chӳa ho có đӡm:
a. Cam thҧo 8g, cát cánh 4g. Sҳc uӕng ngày mӝt thang.
b. Cát cánh, kinh giӟi, bách bӝ, mӛi vӏ 200g; Trҫn bì 100g, cam thҧo 60g. Các vӏ tán
nhӓ, trӝn đӅu, mӛi lҫn uӕng 1-3g, ngày 3 lҫn vào sau hai bӳa ăn và trưӟc khi đi ngӫ.
3. Chӳa ho viêm hӑng:
Vӓ trҳng rӉ dâu, bách bӝ (bӓ lõi sao vàng), mҥch môn, mӛi vӏ 10g; Vӓ quýt, xҥ can,
cam thҧo dây, mӛi vӏ 5g. Làm dҥng thuӕc phiӃn, mӛi phiӃn 3g, ngày ngұm 4 -5 lҫn,
mӛi lҫn 1 phiӃn.
4. Chӳa trҿ em viêm hӑng, viêm phӃ quҧn:
Mҥch môn, huyӅn sâm, thiên môn mӛi vӏ 12g. Sҳc uӕng ngày mӝt thang, chia làm 3
lҫn.
5. Chӳa viêm phӃ quҧn đӡm không tiӃt ra đưӧc:
TiӅn hӗ, tang bҥch bì, đào nhân, bӕi mүu, mӛi vӏ 10g; Khoҧn đông hoa 8g, cát cánh
5g, cam thҧo 3g. Sҳc uӕng ngày mӝt thang.
6. Chӳa viêm phӃ quҧn cҩp tính:
a. Kim ngân, lá dâu, mӛi vӏ 12g; Bҥc hà, cúc hoa, lá ngҧi cӭu, mӛi vӏ 10g, xҥ can
8g. Sҳc uӕng ngày mӝt thang.
b. Tía tô 12g; Lá hҽ, kinh giӟi, mӛi vӏ 10g; Bҥch chӍ, rӉ chӍ thiên, mӛi vӏ 8g; Xuyên
khung, trҫn bì, mӛi vӏ 6g. Sҳc uӕng ngày mӝt thang.
c. TiӅn hӗ, hҥnh nhân, tӱ uyӇn, mӛi vӏ 12g; Cát cánh 8g, cam thҧo 4g. Tán bӝt làm
viên, ngày uӕng 15-20g, chia 3 lҫn.
d. TiӅn hӗ, hҥnh nhân, tô diӋp, mӛi vӏ 10g; Cát cánh 8g; Bán hҥ chӃ, chӍ xác, phөc
linh, cam thҧo, mӛi vӏ 6g; Trҫn bì 4g, đҥi táo 4 quҧ, gӯng 3 lát. Tán bӝt làm viên,
ngày uӕng 15-20g, chia làm 3 lҫn.
7. Chӳa viêm phӃ quҧn cҩp và đӧt cҩp cӫa viêm phӃ quҧn mҥn tính:
TiӅn hӗ, lá dâu, cúc hoa, liên kiӅu, ngưu bàng tӱ, hҥnh nhân, mӛi vӏ 12g; Cát cánh
8g, bҥc hà 6g, cam thҧo 4g. Sҳc uӕng ngày mӝt thang.
8. Chӳa viêm phӃ quҧn mҥn tính:
Vӓ rӉ dâu, mҥch môn, rau má, bách bӝ, mӛi vӏ 10g; Trҫn bì, bán hҥ chӃ, mӛi vӏ 6g.
Sҳc uӕng ngày mӝt thang.

Chӳa ho bҵng hoa

Trong y hӑc cә truyӅn, ho thuӝc phҥm vi chӭng khái thҩu và đӇ giҧi quyӃt chӭng bӋnh này
ngưӡi ta thưӡng dùng nhiӅu biӋn pháp khác nhau, trong đó có mӝt cách thӭc rҩt đӝc đáo là
sӱ dөng các loҥi hoa đӇ làm thuӕc giҧm ho, đưӧc gӑi là ChӍ khái hoa liӋu pháp. Dưӟi đây
là các bài thuӕc giúp bҥn đӑc hiӇu biӃt thêm vӅ vҩn đӅ này

]ài 1: TuyӅn phúc hoa 5g, khoҧn đông hoa 10g,

hҥnh nhân 10g, đưӡng đӓ 30g. Các vӏ thuӕc đem sҳc
kӻ, lҩy nưӟc bӓ bã, chӃ thêm đưӡng đӓ, chia uӕng
nhiӅu lҫn thay trà trong ngày. Công dөng: sơ phong
tán hàn, tuyên thông phӃ khí, chӍ khái, đưӧc dùng đӇ
chӳa ho do cҧm mҥo phong hàn (ho do lҥnh), tiӃng
ho nһng, khҥc đӡm trҳng loãng, sӧ lҥnh...

]ài 2: Hoa mưӟp 12g rӱa sҥch, hãm vӟi nưӟc sôi
trong bình kín, sau chӯng 15 phút thì dùng đưӧc,
pha thêm 20g mұt ong, uӕng thay trà trong ngày,
Hoa bách hӧp. mӛi ngày dùng 2 thang. Công dөng: thanh nhiӋt giҧi
đӝc, nhuұn phӃ chӍ khái, chӳa ho do cҧm mҥo phong nhiӋt, có sӕt, khó thӣ, tӭc ngӵc, khҥc
đӡm vàng...

]ài 3: Dã cúc hoa 30g, bҥch mao căn 30g, đưӡng trҳng 30g. Đem dã cúc hoa và bҥch mao
căn hãm vӟi nưӟc sôi trong bình kín, sau chӯng 15 phút thì dùng đưӧc, pha vӟi đưӡng
trҳng uӕng thay trà trong ngày. Công dөng: thanh nhiӋt giҧi đӝc, lӧi tiӇu tiêu thũng, chӍ
khái, dùng đӇ chӳa ho do phong nhiӋt.

]ài 4: Hoa quӃ khô 3g, vӓ quýt 10g. Hai thӭ thái vөn, hãm vӟi nưӟc sôi trong bình kín,
sau 10 phút thì dùng đưӧc, uӕng thay trà trong ngày. Công dөng: táo thҩp hóa đàm, lý khí
tán ӭ, chӍ khái, dùng đӇ chӳa ho do đàm thҩp, ho và khҥc đӡm nhiӅu, đӡm sҳc trҳng hoһc
trҳng xám.

]ài 5: Kim ngân hoa 30g sҳc vӟi 500ml nưӟc trong 15 phút, sau đó bӓ bã lҩy nưӟc, hòa
thêm 50g mұt ong, chia uӕng nhiӅu lҫn trong ngày. Công dөng: thanh nhiӋt giҧi đӝc, nhuұn
phӃ chӍ khái, chӳa ho do phӃ táo.

]ài 6: Hoa bách hӧp 30g, mұt ong 50g. Hai thӭ trӝn đӅu rӗi đem hҩp cách thӫy, chia ăn 2
lҫn trong ngày, 7 ngày là mӝt liӋu trình. Công dөng: thanh nhiӋt nhuұn phӃ, hoá đàm chӍ
khái, dùng đӇ chӳa chӭng ho có khҥc nhiӅu đӡm.

]ài 7: Hoa phưӧng tiên 30g, trӭng gà 3 quҧ. Đem hai thӭ luӝc chín, lҩy trӭng ra bóc bӓ vӓ
rӗi lҥi cho vào nӗi đun tiӃp chӯng 20 phút, khi đưӧc, ăn trӭng và uӕng nưӟc luӝc. Công
dөng: tư âm nhuұn táo, khӭ phong chӍ khái, dùng đӇ chӳa ho và khái huyӃt.

]ài 8: Hoa mai khô 5g đem hãm vӟi nưӟc sôi, uӕng thay trà trong ngày, mӛi ngày dùng 2
lҫn. Công dөng: thanh nhiӋt tán uҩt, thuұn khí chӍ khái, dùng đӇ chӳa ho do đàm nhiӋt.

]ài 9: Hoa mai khô 10g, khoҧn đông hoa 10g, gҥo tҿ 60g, mұt ong lưӧng vӯa đӫ. Đem
gҥo nҩu thành cháo rӗi cho hoa mai và khoҧn đông hoa đã tán thành bӝt vào đun thêm 5
phút nӳa, tiӃp đó hoà thêm mұt ong, chia ăn vài lҫn trong ngày. Công dөng: thanh nhiӋt
nhuұn phӃ, giáng khí hoá đàm, chӍ khái, dùng đӇ chӳa ho do phong nhiӋt và đàm nhiӋt.

]ài 10: Hoa sơn trà 30g sҩy khô, tán bӝt hòa đӅu vӟi 250g mұt ong, đӵng trong lӑ kín
dùng dҫn. Mӛi ngày uӕng 2 lҫn, mӛi lҫn 2 thìa vӟi nưӟc ҩm. Công dөng: nhuұn phӃ hҥ khí,
trҩn khái hóa đàm, dùng đӇ chӳa ho và khái huyӃt.

]ài 11: Hoa phù dung 50g, gan lӧn và gia vӏ lưӧng vӯa đӫ. Đem hoa phù dung luӝc cùng
gan lӧn, khi chín lҩy gan lӧn ra thái miӃng, bӓ bã hoa, chӃ đӫ gia vӏ, ăn gan lӧn và uӕng
nưӟc luӝc. Công dөng: bә can dưӥng huyӃt, thanh phӃ chӍ khái, dùng đӇ chӳa chӭng ho ӣ
nhӳng ngưӡi suy nhưӧc cơ thӇ. Cũng có thӇ dùng hoa phù dung hãm uӕng thay trà cùng
vӟi đưӡng phèn.

]ài 12: Hoa cúc bách nhұt (thiên nhұt hӗng hoa) 100 - 150g, sҩy khô tán bӝt, uӕng mӛi
ngày 3 lҫn, mӛi lҫn 6g vӟi nưӟc đun sôi đӇ nguӝi. Công dөng: chӍ khái đӏnh suyӉn, dùng đӇ
chӳa ho có kèm theo khó thӣ do co thҳt phӃ quҧn.

]ài 13: Khoҧn đông hoa 15g, cúc bách nhұt 15g, mұt ong 250g. Hai thӭ hoa đem sҩy khô
tán bӝt rӗi hòa vӟi mұt ong, đӵng trong lӑ kín dùng dҫn. Mӛi ngày uӕng 3 lҫn, mӛi lҫn 2
thìa vӟi nưӟc ҩm. Công dөng: nhuұn phӃ hҥ khí, chӍ khái đӏnh suyӉn, dùng đӇ chӳa ho có
kém theo khó thӣ.
]ài 14: Hoa kim tưӟc 500g, mұt ong 500g. Hoa
kim tưӟc rӱa sҥch, đem sҳc 3 lҫn, mӛi lҫn trong 30
phút rӗi trӝn cҧ 3 nưӟc sҳc lҥi, đә mұt ong vào cô lҥi
bҵng lӱa nhӓ thành dҥng cao đһc, đӇ nguӝi rӗi đӵng
trong lӑ kín dùng dҫn. Mӛi ngày uӕng 3 lҫn, mӛi lҫn
1 thìa vӟi nưӟc ҩm. Công dөng: tư âm nhuұn phӃ,
chӍ khái, dùng đӇ chӳa ho do phӃ hư.

]ài 15: Hoa đӛ quyên 150g sҩy khô tán bӝt, mӛi
ngày uӕng 3 lҫn, mӛi lҫn 10g vӟi nưӟc đun sôi đӇ
nguӝi. Công dөng: trҩn khái, chӍ khái, dùng đӇ chӳa
các loҥi chӭng ho Hoa kim ngân.

]ài 16: Hoa đu đӫ đӵc 20g đem hҩp vӟi đưӡng phèn lưӧng vӯa đӫ, chia uӕng vài lҫn trong
ngày. Cũng có thӇ kӃt hӧp hҩp thêm vӟi lá hҽ 10g, hҥt chanh 10g. ĐӇ chӳa ho gà dùng hoa
đu đӫ đӵc 20g, trҫn bì 20g, tang bҥch bì tҭm mұt 20g, bách bӝ 12g, phèn phi 10g, tҩt cҧ sҩy
khô tán bӝt thұt mӏn. Trҿ em 1 - 5 tuәi mӛi lҫn uӕng 1 - 4g, 6 - 10 tuәi mӛi lҫn uӕng 4 - 8g,
mӛi ngày 3 lҫn.

]ài 17: Hoa dành dành (chi tӱ hoa) 30g, trӭng gà 3 quҧ. Hai thӭ đem luӝc, khi chín lҩy
trӭng gà ra bóc bӓ vӓ rӗi lҥi cho vào đun tiӃp trong 30 phút, ăn trӭng và uӕng nưӟc luӝc.
Công dөng: tư âm thanh phӃ, chӍ khái, chӳa ho do phӃ nhiӋt.

ThS. Hoàng Khánh Toàn(SK&ĐS)