GIAÛNG VIEÂN THÖÏC

HIEÄN:
Chöông IX
ANCOL-PHENOL-ETE
 A. ANCOL (Röôïu)
R(OH)n R laø goác hydrocacbon hoaù trò
n(n>o)

I. Ñònh nghóa, phaân loaïi, ñoàng phaân vaø teân

goïi.
1. Ñònh nghóa, phaân loaïi.
a. Ñònh nghóa:
Khi thay theá moät hay nhieàu nguyeân töû H
trong phaân töû hydrocacbon baèng nhoùm
hydroxi(OH) ta ñöôïc nhöõng daãn xuaát hydroxi
goïi laø ancol. (Tröø H cuûa nhaân thôm thaønh
hoï phenol).
 A. ANCOL (Röôïu)
b. Phaân loaò:
 Caên cöù vaøo giaù trò n: n=1 ancol ñôn
chöùc n=2 trôû leân ancol ña chöùc.
 Caên cöù goác R: R laø goác xuaát phaùt töø
loaïi hydrocacbon naøo thì coù loaïi ancol ñoù.
Ancol no, khoâng no (noái ñoâi, noái ba...),
thôm...
 Caên cöù baäc cacbon lieân keát vôùi OH:
Ancol baäc 1; Ancol baäc 2; Ancol baäc 3.
 A. ANCOL (Röôïu)
2. Ñoàng phaân & teân goïi
a.Ñoàng phaân
 Ngoaøi caùc ñoàng phaân maïch cacbon,
nhoùm ñònh chöùc thì ancol coù ñoàng phaân
vò trí nhoùm OH. Ví duï: Ñoàng phaân ancol
C3H8O coù hai ñoàng phaân.
CH3-CH2-CH2-OH Propan-1-ol

CH3-CH(OH)-CH3 Propan-2-ol
 A. ANCOL (Röôïu)
b.Teân goïi
 Danh phaùp thay theá:
Teân = Hydrocacbon neàn + Chæ soá (neáu coù)
+ ol.
CH3-OH Metanol.

CH3-CH2-OH Etanol.

CH3-CH2(OH)-CH3 Propan -2 -ol.

HO-CH2-CH2-CH2-CH2-OH Butan-1,4-diol
CH3CH=C(C2H5)-CH2-OH 2-Etylbut-2-en-1-ol
 A. ANCOL (Röôïu)
 Danh phaùp loaïi chöùc:
Teân = ancol + teân goác + ic
( hoaëc teân goác + ancol).
CH3-CH2-OH Ancol etylic (Etyl ancol)

CH3-CH2-CH2-OH Ancol propylic (propyl ancol)

CH3-(CH2)3-OH Ancol butylic (butyl ancol).

1 1 6
 A. ANCOL (Röôïu)
 Teân thöôøng vaø teân nöûa heä thoáng
ñöôïc IUPAC löu duøng.
CH2=CH-CH2-OH Ancol alylic

(CH3)3C-OH Ancol tert-butylic

C6H5-CH2-OH Ancol benzylic

HO-CH2-CH2-OH Etylen glicol
HO-CH2-CH(OH)-CH2-OH Glixerol
(CH3)2 COH-COH(CH3)2 Pinacol
 A. ANCOL (Röôïu)
II. Phöông phaùp ñieàu cheá monoancol.
1. Töø anken
Thuûy phaân trong axit sunfuric ññ/nhieät ñoä
hay hydrobohoùa( traùi qt.Maccopnhicop)
( H2SO4 ññ/t0)
R-CH=CH2+ HOH R-CH(OH)CH3
1. B2H6 ; 2.H2O2
R-CH=CH2 R-CH2-CH2-OH
 A. ANCOL (Röôïu)
2. Khöû hôïp chaát cacbonyl, axit
cacboxilic vaø daãn xuaát.

R-CH=O + [2H] R-CH2-OH

Chaát khöû H2/Ni khoâng giöõ noái ñoâi…

RR/C=O + [2H] RR / HC(OH)

2 chaát khöû LiAlH4; (C3H7izoO)3Al giöõ noái ñoâi
C=C
Axit duøng xuùc taùc LiAlH4
RCOOH + [4H] RCH OH + HOH
 A. ANCOL (Röôïu)
RCOOR/ + [4H] RCH2OH +R/ OH
Este duøng Na/etanol
RCOX + [4H] RCH2OH +HX

Axit duøng LiAlH4

3. Töø hôïp chaát cô magieâ.
+ O2 +H2O

RMgX ROMgX ROH + XMgOH

+ HCHO +H2O
RMgX RCH2OMgX RCH2OH+ XMgOH
 A. ANCOL (Röôïu)
RMgX + CH2-CH2 RCH2-CH2OMgX +HOH

O RCH2-CH2-OH + XMgOH

Ancol baäc1
RMgX +R/CHO RR/CH-OMgX

RR/CH-OH + XMgOH
Andehyd, ankyl theá cuûa oxit etylen thu ancol
baäc2 coøn xeton vaø este cho ancol baäc3.
 A. ANCOL (Röôïu)
Khi muoán ñieàu cheá ancol baäc 3 coù ñoä
phaân nhaùnh cao thì duøng cô Liti vaø xeton
coù ñoä phaân nhaùnh cao.
OH
CH CH3
CH CH3 CH3 3
3 CH C CH
CH Li + CH C CH
CH3 CH3 CH3
CH3 CH3
O CH
Izopropyl liti Diizopropylxeton CH
Triizopropylcacbinol CH3
3

Ngoaøi caùc phöông phaùp treân coøn coù theå

ñieàu cheá ancol töø thuyû phaân daãn xuaát
halogen, este,...
 A. ANCOL (Röôïu)
III. Tính chaát vaät lyù & lieân keát Hydro.
Ancol laø nhöõng chaát loûng hoaëc raén ôû
nhieät ñoä thöôøng, tính chaát vaät lyù taêng khi R
taêng vaø n taêng. Ví duï nhieät ñoä noùng chaûy,
nhieät ñoä hoùa hôi taêng coøn ñoä tan vaøo nöôùc
giaûm. Nguyeân nhaân laø do taïo lieân keát H lieân
phaân töû, tuy yeáu nhöng cuõng laøm cho tính chaát
vaät
R
lyù
R
thayR
ñoåi. R R H R H
...O H...O H... O H ...O H ... ; ...O – H ... O – H ...O – H ...O – H ...
 A. ANCOL (Röôïu)
IV. Hoùa tính
Do caáu taïo trong phaân töû ancol caùc lieân keát C – O vaø
O – H ñeàu phaân cöïc neân tính chaát hoùa hoïc ñaëc tröng
1.sau.
Tính axit. Phaûn öùng taïo ancolat kim loaïi
 Laø axit raát yeáu R – O – H + B R – O- +
BH+
B laø HO-, HOH, ROH...
Thöïc teá xem nhö ancol khoâng taùc duïng vôùi kieàm vì
caân baèng chuyeån dòch haún veà beân traùi.
 Nguyeân nhaân laø do R gaây caûm döông neân caùc
ankanol tính axit coøn yeáu hôn nöôùc. Khi coù caùc
nhoùm huùt eletron gaén vaøo goác R thì löïc axit taêng
 A. ANCOL (Röôïu)
Nguyeân nhaân laø do R gaây caûm döông
neân caùc ankanol tính axit coøn yeáu hôn
nöôùc. Khi coù caùc nhoùm huùt eletron gaén
vaøo goác R thì löïc axit taêng nhö tính axit:
ClCH2CH2OH> CH3CH2OH.
Do tính axit raát yeáu neân ancol chæ taùc
duïng ñöôïc kim loaïi kieàm taïo ancolat.
2ROH + 2Na 2RONa + H2
 A. ANCOL (Röôïu)
 Taát caû caùc ancolat kim loaïi kieàm ñeàu
laø chaát raén. Deã bò thuyû phaân neân dung
dòch coù tính baz maïnh.
RONa + HOH ROH + NaOH
Toùm laïi:
Tính axit
HOH > CH3OH > C2H5OH > (CH3)2CHOH > (CH3)3COH
Tính baz
HO- < CH3O- < C2H5O- < (CH3)2CHO- < (CH3)3CO-
 A. ANCOL (Röôïu)
2. Ete & este hoùa
a.Ete hoùa:
H2SO4ññ/1400C

ROH + R/OH ROR/ + HOH

b. Este hoùa:
RCOOH + R/OH RCOOR/ + HOH Xuùc taùc
H2SO4ññ/t0

RCOX + R/OH RCOOR/ + HX Xuùc taùc

H2SO4ññ/t0

(RCO)2O + R/OH RCOOR/ + RCOOH Xuùc taùc piridin

 A. ANCOL (Röôïu)
Neáu axit voâ cô taïo este voâ cô.
ROH + HX RX + HOH Xuùc taùc
ZnCl2
Thuoác thöû Luca(HCl/ZnCl2) chæ coù ancol baäc
3 laø ter-butyl ancol cho phaûn öùng taïo saûn ter-
butyl clorua. Ancol baäc 2 phaûn öùng yeáu hôn
coøn ancol baäc 1 hình nhö khoâng phaûn öùng.
Nguyeân nhaân laø ancol baäc caøng cao tính baz
caøng maïnh.
 A. ANCOL (Röôïu)
CH3)3C-OH + HCl/ (ZnCl2) (CH3)3C-Cl + H2O

Coù theå thay HX bôûi:

PX3, PX5, SOCl2.../ piridin.

Thuaän lôïi cho ancol baäc 1.

3ROH + PBr3 3RBr + H3PO3

ROH + SOCl2 RCl + SO2 + HCl

 A. ANCOL (Röôïu)
3. Ñeàhydrat hoùa taïo anken
R-CH2-CH(OH)R/ R-CH=CH-R/ + HOH
Xuùc taùc thöôøng duøng:
Al2O3/ nhieät ñoä cao; H2SO4 ññ/ nhieät ñoä cao...
Quy taéc Zaixep:
Taïo anken nhieàu nhoùm theá C anken. Söï caïnh
tranh giöõa anken hoùa vaø ete hoùa phuï thuoäc
vaøo nhieät ñoä khi nhieät ñoä cao anken öu ñaõi
hôn. Ñoái vôùi ancol coù nhaùnh maø C beân
caïnh OH khoâng coù H thì phaûn öùng ñi theo söï
chuyeån vò taïo ra anken di chuyeån noái = vaøo
 A. ANCOL (Röôïu)
Ví duï: H2SO4 170
CH2=CH2 + HOH
CH3-CH2-OH
ññ ( C2H5)2O + HOH
140

(CH3)3C- CH2-OH (CH3)2C=CH-CH3 + HOH

CH OH
3 CH3 +OH
2
CH3
+ H+ +
CH H
CH3 C C H CH3 C C H _ HO 3 C C
2
CH3 H CH3 H
CH3 H
CH3
CH3 CH3 CH3
C C CH3 +C C H +
_ H+ CH3 C C H
CH3 H
CH3 H CH3 H
 A. ANCOL (Röôïu)
Caùc ancol khaùc cuõng coù khaû naêng
chuyeån vò neân traùnh söï chuyeån vò ñoù
chuyeån thaønh xantogenat roài nhieät phaân
( Phaûn öùng Trugaep).
CS2/NaOH
RCH2CH2OH RCH2CH2OCSSNa
+CH3I
RCH=CH2 to
RCH2CH2OCSSCH
CH3SH + OCS
 A. ANCOL (Röôïu)
4. Phaûn öùng dehydro hoùa vaø oxy
hoùa
a Dehydro hoùa
Ancol baäc I, ancol baäc II ñi qua Cu nung ñoû
seõ bò taùch hydro taïo cacbonyl.
R-CH2OH R-CHO + H2
RR/CH-OH RR/C=O + H2
Ancol baäc III ñi qua Cu nung ñoû seõ bò
taùch nöôùc taïo anken.
RR/C(OH)CH2CH3 RR/C=CH-CH3 + H2O
b Oxy hoùa:
A. ANCOL (Röôïu)
Taùc nhaân oxy hoùa khoâng maïnh laém thì
Ancol baäc I, ancol baäc II taïo cacbonyl
coøn ancol III khoâng bò oxy hoùa.Nhöng
neáu taùc nhaân oxy hoùa maïnh thì cho ra
hoãn hôïp xeton vaø axit.
R-CH2OH [ O]
R-CHO + H2O

RR/CH-OH [ O]
RR/C=O + H2O

RR/C(OH)CH2CH3 [ O] RR/C=O + CH3COOH

 A. ANCOL (Röôïu)
5. Giôùi thieäu rieâng
a Metanol CH3-OH M=32 ñvc, loûng, ñoäc
. Ñieàu cheá: Coå truyeàn chöng caát goã

khoâ neân ñöôïc goïi laø “röôïu goã”.
Toång hôïp: ( 200at, 300 C, xt)
0

- Töø khí than toång hôïp CO+2H2 CH3-

( P=200 at, t = 200 C/ Cu )
0 0
OH
- Töø meâtan 2CH4 + O2 2CH3-
OH ÖÙng duïng : Laø dung moâi, nguyeân lieäu
toång hôïp HCHO vaø dimetylsunfat duøng
laøm dung moâi vaø pha vaøo xaêng daàu...
 A. ANCOL (Röôïu)
b Etanol C2H5-OH M=46 ñvc, loûng, muøi
haéc.
 Ñieàu cheá: Coå truyeàn thuûy phaân vaø leân
men töø hôïp chaát gluxit..
Toång hôïp.
( H3PO4.SiO2/80at, 3000C)
CH2=CH2 + HOH CH3CH2-OH
Coù theå toång hôïp töø axetaldehyd hay etyl
clorua.
 ÖÙng duïng : Laø dung moâi, nguyeân lieäu
toång hôïp caùc chaát höõu cô quan troïng nhöng
quan troïng hôn caû laø trong y khoa vaø trong
 A. ANCOL (Röôïu)
V. Ancol khoâng no - Enol.
1. Daïng enol:
HO lieân keát (C=) anken neân khoâng beàn bò
ñoàng phaân hoùa(tautome hoùa) thaønh
cacbonyl.
CH =CH-OH CH CH=O
2 3
CH2=C(OH)CH3 (CH3)2C=O
Trong luùc ñoù caùc enolat kim loaïi raát
beàn.Ñöôïc ñieàu cheá töø daãn xuaát Hg vôùi
Na/NH3 loûng.
ClHg-CH2-CH=O+2Na CH2=CH-ONa+NaCl+Hg
 A. ANCOL (Röôïu)
Caùc ete, este cuûa enol cuõng beàn ñöôïc ñieàu
cheá tö C2H2 vaø cac ancol, axit töông öùng
hoaëc coù theå oxy hoùa etylen trong axit axetic
ôû 110-1300C vaø 30-40 at vôùi xt paladi clorua
vaø ñoàng clorua hoaëc theo töôùng khí ôû
1600C, 5at vaø xt Pd treân chaát mang thích
hôïp.
2CH2=CH2 + 2CH3-COOH + O2

2CH2=CH-OCO-CH3 + 2HOH
 A. ANCOL (Röôïu)
2. Daïng ancol khoâng no OH khoâng ñính tröïc
tieáp vôùi C= . Tieâu bieåu ancol alylic
(propen-3-ol).
Ñieàu cheá: Cl2(4000C)
CH3CH=CH2 CH2=CH-CH2Cl
-HCl +(ddNaOH/t0)
CH2=CH-CH2OH
[H]
CH2=CH-CH=O CH2=CH-CH2OH
KMnO4 +HOH

Laø chaát loûng muøi xoác deã tan trong nöôùc. Nhoùm OH
HOCH2-CH(OH)-CH2OH
hoaït ñoäng hôn neân khi oxyhoùa taïo acrolein..
 A. ANCOL (Röôïu)
VI. Polyancol R(OH)n n=2 trôû leân.
1. Ankadiol ( glycol):
Gem diol ( 2 OH chung 1 cacbon).
vic diol ( 2 OH vò trí 1.2).
a Phöông phaùp ñieàu cheá:
Thuûy phaân daãn xuaát X-R-X/:
(dd/t0)
ClCH2-CH2Cl+2NaOH HOCH2-CH2-OH+2NaCl
(dd/t0)

ClCH2-CH2OH+NaOH HOCH2-CH2-OH+NaCl
 A. ANCOL (Röôïu)
RCOOCH2-CH2OOCR + 2NaOH
HOCH2-CH2-OH + 2RCOONa

CH2- CH2 + HOH HOCH2-CH2-OH

O ( coäng trans)
 Oxy hoùa anken baèng KMnO4 hoaëc OsO4
( coäng cis).
 Khöû hoùa este cuûa diaxit
( Na+ C2H5OH. Buvoâ-Laêng).
(+Na +C2H5OH )
ROOC-(CH2)n-COOR HOCH2-(CH2)n-CH2OH
 A. ANCOL (Röôïu)
 Ngöng tuï pinacol
( Khöû khoâng hoaøn toaøn xeton nhôø hoãn
hoáng). Taïo glycol baäc III .

4(CH3)2C=O+[2H] 2(CH3)2C(HO)-C(OH)(CH3)2

Pinacol
4(C6H5)2C=O+[2H] 2(C6H5)2C(HO)-C(OH)(C6H5)2

Benzopinacol
 A. ANCOL (Röôïu)
b Tính chaát hoùa hoïc:
 Phaûn öùng ôû nhoùm O-H.
Tính axit > ancol ñôn chöùc töông öùng (-
I).
Caùc 1,2-diol coù ñaëc tính taïo phöùc vôùi
caùc ion kim loaïi nhö vôùi ñoàng (II)
hydroxit maøu xanh lam do taïo ñoàng
glycolat: H
C H2 OH HO CH2 NH3 CH2 O O CH2
Cu + 2HOH
+ Cu(OH)2 +
CH2 OH HO CH2 HOH CH2 O O CH2 Xanh lam
^- glycolat
H -Dong
 A. ANCOL (Röôïu)
-
C H2 OH HO CH2 HOH CH2 O O CH2 O+
+ B(OH) + B H + 3 HOH
CH2 OH 3 HO CH CH2 O O CH2
2
Khi phaûn öùng este hoaù vôùi axít
cacbocylic tuøy tyû leä axit maø saûn
phaåm thu ñöôïc laø 1,2 hay polyeste.
Nhieàu polyeste ñöôïc duøng laøm chaát
ndeûo
HOCHhay -CH
2
vaûi -OH
2
sôïi. + n HOOC-COOH

(-CH2-CH2-OOC-COO-)n + 2n HOH
 A. ANCOL (Röôïu)
Phaûn öùng oxy hoùa:
Khi oxyhoùa etylen glycol bôûi HNO 3 ññ
saûn phaåm cuoái cuøng laø axit oxalic.

CH2OH CHO [O] COOH COOH COOH

[O] [O] [O]

CH2OH CH OH CH2OH CHO COOH

2
Etylenglycol Axit glycolic [O] Axit oxalic
[O]
HOC CHO Glyoxal
 A. ANCOL (Röôïu)

Neáu duøng HIO4 hoaëc (CH3COO)4Pb thì

ñöùt lieân keát C-C giöõa hai goác OH.
HOCR2-CR2OH+HIO4 2R2C=O + H2O+HIO3

HOCR2-CR2OH + (CH3COO)4Pb

2R2C=O + 2CH3COOH + (CH3COO)2Pb

 A. ANCOL (Röôïu)
Cô cheá phaûn öùng treân qua trung gian
voøng neân caùc diol voøng, khi coù caáu
hình trans khoâng xaûy ra phaûn öùng, tuy
nhieân vôùi HIO4 thì ñuùng nhöng vôùi
tetraaxetat chì OHthì coù theå theâm cô cheá
sau.
+ HIO4

trans
OH OH
OH O
Pb(OCOCH3)2
+Pb(OCOCH3)4
+
_ CH COOH CH3COOH
3
O-Pb(OCOCH3)3 O
OH
 A. ANCOL (Röôïu)
 Phaûn öùng dehydrat hoùa: Caùc vic
glycol khi taùch nöôùc tuøy thuoäc chaát
neàn vaø taùc chaát maø keát quûa thu ñöôïc
khaùc nhau. Nhö söï duïng xuùc taùc
H2SO4ññ, Al2O3, ZnCl2..
HO-CH2-CH2-OH [ H2O+-CH2-CH2-OH]

[CH3-+CH-OH] [ +CH2-CH2-OH ]
Ñoàng phaân hoùa

CH3-CH=O
 A. ANCOL (Röôïu)
 Cô cheá chuyeån vò moät soá phaûn öùng:

CH3 CH3 CH3 CH3

CH3 CH3 O+ O+
C C +H C C C C
CH3 _H O
CH3 CH3 CH3 2 CH3 CH3
OH OH O+ OH2 OH OH
CH3 CH3
CH3 C O+
C CH3
_ HO+ CH3 C C CH3

CH3 O CH3 O H
 A. ANCOL (Röôïu)
 Cô cheá chuyeån vò moät soá phaûn öùng:

CH CH5 CH CH
CH CH O+ 65 6 6 5 O+ 65
6 5 65 + H C C
C C C C
_H O
H H H H 2 H H
OH OH + OH2 OH
O OH
CH
65 H

CH O+
C C H
65 + CH
_ HO 65 C C H
H O CH5 O
6 H
 A. ANCOL (Röôïu)
 Cô cheá chuyeån vò moät soá phaûn öùng:

CH CH5 CH CH
CH CH O+ 65 6 6 5 O+ 65
65 65 + H C C
C C C C
_H O
CH5 CH CH CH 2 CH CH
6 OH OH 6 5 6 5O+ OH OH 6 5 65 OH 6 5
2
CH
65 CH
65
O+
CH5 C C CH
6 5 _ O+ CH C C CH
6 65 65
H
CH
65 O CH5 O H
6
6
 A. ANCOL (Röôïu)
2. Ankatriol vaø caùc triol khaùc.
a Glycerol :
Laø chaát loûng saùnh, khoâng maøu coù vò
ngoït, soâi ôû 2900C vaø ñoâng ñaëc ôû
17
0
C.Ñieàu cheá: Theo 2 caùch sau
CH2 CH2 CH2Cl CHOH
o HO 2
Cl2 ; 400 C Cl2 + HO
2 2
CH CH CH OH CH OH

CH3 CH2Cl CH2Cl CHOH

2
 A. ANCOL (Röôïu)
Al(OR)3 H2O2 CH2OH
CH2 CH2 CH CH2OH
C2H5OH CHOH
CH
H2O2 H2
CH2OH CHOH CHO Ni CH2OH
CHO

Tính chaát:
· Töông töï nhö etylen glycol chæ coù hai
phaûn öùng coù öùng duïng sau:
Dehydrat hoùa
HOCH2-CH(OH)-CH2OH CH2=CH-CHO+2H2O
 A. ANCOL (Röôïu)
HOCH2-CH(OH)-CH2OH + 3HNO3ññ
H2SO4ññ

O2NOCH2-CH(ONO2)-CH2ONO2 + 3HOH
Glycerol coù nhieàu öùng duïng trong coâng
nghieäp cuõng nhö trong cuoäc soáng cuûa con
ngöôøi.
 A. ANCOL (Röôïu)
b Eritriol:
Laø chaát raén coù vò ngoït tan ñöôïc trong
nöôùc. Coù ñoàng phaân treo(D,L) vaø
eritro(mezo)  Mezo-eritriol
CH2 CH 2Br CH2OCOCH3 CH2OCOCH3 CH2OCOCH3 CH2OH
+ 2AgOCOCH3 + 2AgOCOCH
CH + Br2 CH CH + Br CH Br CHOCOCH3 + 4H O CHOH
2 2
CH CH CH CH Br CHOCOCH3 CHOH

CH2 CH2Br CH2OCOCH CH OCOCH

3 2 3 CH2OCOCH3 CH2OH
 A. ANCOL (Röôïu)
 D,L-

CH2 CH2Br CH2 Br CH2 CH OH

2
O
CH + Br2 CH CH OH KOH
+ KMnO4 CH + 2H2O CHOH
CH CH CH OH CH HO+ CHOH
O
CH2 CH2Br CH2 Br CH2 CH2OH
 B. PHENOL
I. Teân goïi: C6H5-OH axit cacbolic; axit pheânic
vaø hieän nay goïi laø phenol.
1. Teân thöôøng:

OH
OH OH
8 O2N 1 NO2
1 CH3 1 9 1
OH 7 6
2 2
2 2
3 3 3 5 3
6 4
4 CH3 4 5 4
9-Antrol Axit picric NO2
2,3-Xilenol 2-Naptol
 B. PHENOL
I. Teân goïi:
1. Teân thöôøng:
Ngöôøi ta duøng nhieàu hôïp chaát loaïi naøy theo
teân thöôøng.
C6H5-OH Phenol; 1,4-(HO)2C6H4 Hydroxiphenol

CH3C6H4OH (3ñp) Crezol ;1,2,3-(HO)3C6H3 Pirogalol

1,3-(HO)2C6H4 Resoxinol;1,3,5-(HO)3C6H3 Phlorogluxinol

 B. PHENOL
I. Teân goïi:

2. Danh phaùp thay theá :

Teân = Aren + vò trí goác OH + soá boäi +

ol OH OH
1 OH 1
2 2
3 3
4 OH
4
OH Benzen-1,2,4-triol Naptalen-1,3-diol
 B. PHENOL
I. Teân goïi:
3. Daãn xuaát hydroxi cuûa heä taäp hôïp voøng
thôm. Goïi theo hai caùch:

a Theâm tieáp vò ngöõ –ol vaøo teân hydrocacbon:

b Teân laø daãn xuaát voøng hôïp phaàn coù nhieàu
nhoùm OHOH HO OH
2' 2 2
1
1' 1 4' 1' 1 4 2
HO OH

6
HO
a/ 1,1':4',1''-terphenyl-2'-ol biphenyl-2,4,4',6-tetrol ......//.....
b/ 2, 5 - Diphenylphenol (p-Hydroxiphenyl)phlorogluxinol 2-phenyl-1-naphthol
 B. PHENOL
II. Ñieàu
cheá:
1- Trong coâng
anghieäp
Chöng caát nhöïa than ñaù thu phenol sau
khi taùch boû caùc hôïp chaát khaùc.
b Nung chaûy axit arensufonic vôùi baz
kieàm.
C6H5-SO3Na + NaOH C6H5-OH + Na2SO3
 B. PHENOL
II. Ñieàu cheá

c. Phöông phaùp Rasic. Benzen, HCl vaø

khoâng khí ôû töôùng khí ñi qua Cu nung
ñoû.
C6H6 + HCl +1/2 O2 C6H5-Cl + HOH

C6H5-Cl + HOH C6H5-OH + HCl

 B. PHENOL
II. Ñieàu cheá

d. Oxy hoùa caùc ñoàng ñaúng cuûa benzen. Kinh teá

cao.
CH3 OH
CH3
O2 CH3
CH C O OH 100oC
+ C O
CH3 CH3
CH3
Cumen Cumen-hydropeoxit Axeton
Phenol

Ngöôøi ta coù theå oxy hoùa benzen baèng oxy

ôû 100oC aùp suaát cao vaø trong thieát bò
phoùng ñieän 3000-4000V. Hieäu suaát phenol
 B. PHENOL
II. Ñieàu cheá
2-Trong phoøng thí nghieäm
a. Töø amin thôm
ArNH2 [Ar-N2]+Cl- Ar-OH +N2+ HCl

b. Töø ArMgX:
2ArMgX + O2 2ArOMgX

2Ar-OH + 2XMgOH
 B. PHENOL
II. Ñieàu cheá
c. Dehydro hoùa caùc xeton voøng no
thaønh phenol ( xuùc taùc: I2 hoaëc Br2)
CH3 CH3

2Br2

_4 OH
O HBr

H3C CH3 H3C CH3

thymol
Menton
 B. PHENOL
III. Tính chaát
1 Tính axit, phaûn öùng caét ñöùt lieân keát O
– H.
a. Taïo phenolat:
C6H5-O-H C6H5-O- + H+
C6H5-O-H + NaOH C6H5-O- Na+ + H2O

Dung dòch phenolat theå hieän tính kieàm.

C6H5-O-Na+ + H2O + CO2 C6H5OH + NaHCO3
 B. PHENOL
III. Tính chaát
1 Tính axit, phaûn öùng caét ñöùt lieân
keátO –H
b.Taïo ete
Phenolat taùc duïng RX, (RO)2SO2...[SN2]
hoaëc Phenol vôùi diazometan.

C6H5-O-Na+ + CH3I C6H5-O-CH3 +NaI

C6H5-O-Na+ + (CH3O)2 SO2 C6H5-O-CH3 + CH3OSO2ONa

C6H5-OH + CH2N2 (ete) C6H5-O-CH3 + N2

 B. PHENOL
III. Tính chaát
c. Taïo este:
Phenol taùc duïng tröïc tieáp vôùi axit
cacboxylic hieäu suaát raát thaáp neân ñeå toång
hôïp este của phenol thöôøng tieán haønh theo
caùc phöông phaùp Sotten-Baoman trong ñoù
duøng clorua axit hoaëc anhydrit axit trongdung
Cdòch
H -OH
6 5
kieàm hoaëc piridin. C6H5-O-COR +HCl
+Cl-COR(piridin)

C6H5-OH+(CH3CO)2O C6H5-O-COCH3+CH3COOH
 B. PHENOL
III. Tính chaát
Caùc este beùo vaø thôm thöôøng khoâng
beàn khi coù xuùc taùc vaø nhieät ñoä deã bò
chuyeån vò thaønh phenol theá caùc vò trí
cuûa nhaân
O-CO-R
do söï chuyeån
OH vò Frizô.
OH
COR
+ AlCl3
-.
hoac
to

Co, che^
/

_ COR O AlCl3 OH
O AlCl
O
+ 3 O_ H + AlCl3
O O AlCl3
C O
+ COR COR
R _
R C=O
O
 B. PHENOL
III. Tính chaát
2. Phaûn öùng caét ñöùt lieân keát C – OH.
Do hieäu öùng coäng höôûng neân khoù.
a. Thay theá bôûi halogen:
Chæ nhöõng daãn xuaát ruùt eletron maïnh
phaûn öùng môùi thöïc hieän ñöôïc.
Cl
OH
ON NO + PCl5 ON NO2
2 2 2
+ HCl + POCl3
to

NO2
NO2
 B. PHENOL
III. Tính chaát
2. Phaûn öùng caét ñöùt lieân keát C –
OH.
b. Thay theá bôûi nhoùm
amino
Phenol khoù theá coøn naptol laïi phaûn öùng vôùi
NH4HSO3/NH3ññ.
OH NH2
NH4HSO3

Noi hap 150oC

- ^/

2-Naptol 2-Naptylamin
 B. PHENOL
III. Tính chaát

2. Phaûn öùng caét ñöùt lieân keát C –

OH.
c. Theá bôûi H:
Phaûn öùng chæ xaûy vôùi H trong caùc p/ö
khöû maïnh lieät nhö chöng caát vôùi boät
keõm.
C6H5-OH + Zn 400 OC C6H6 + ZnO
 B. PHENOL
III. Tính chaát
3. Phaûn öùng ôû nhaân thôm
Sa.E(Ar).
Halogen hoùa:
Phaûn öùng deã daøng coù khi khoâng caàn
xuùc taùc vaø nhaân coù theå bò theá nhieàu
OH
laàn. Br
O
OH Br
Br Br
+ 3 Br2 + Br2

- 3 HBr _HBr
/ Br Br
-
Br Trang
Tribromphenolbromua
(2,4,4,6-Tetrabromciclohexa-2,5-dienon) Maøu vaøng
 B. PHENOL
III. Tính chaát
3. Phaûn öùng ôû nhaân thôm SE(Ar).
b. Nitro hoùa:
Phaûn öùng deã daøng ngay caû HNO 3 20%,
nhöng nitro hoùa maïnh lieät coù theå cho
axit picric vaø coù luùc phaù caû voøng
OH
thôm.
OH OH
ON NO 2
+ HNO3 2
+2 H NO3
NO2
- HO _ HO
2 2 2
(orto ; para) NO
2
 B. PHENOL
III. Tính chaát
3. Phaûn öùng ôû nhaân thôm SE(Ar).
c. Sunfo hoùa:
Ñöa moät nhoùm vaøo deã daøng nhöng muoán
ñöa nhieàu nhoùm vaøo thì khoù khaên hôn.
OH
OH
OH HOO2S SO2OH
+ H2SO4 + 2 H2SO4t o
SO2OH
- HO _
2 2 H2O
(orto ; para)
Axit phenol-2,4,6-trisunfonic SO2OH
 B. PHENOL
III. Tính chaát
3. Phaûn öùng ôû nhaân thôm SE(Ar).
d. Ankyl hoùa Friden-Crap.
Neáu duøng xuùc taùc laø axit Liuyt maïnh nhö AlCl3
thì duø pheânol nhaân hoaït hoaù maïnh nhöng do
taïo phöùc beàn vôùi axit Liuyt neân maát hieäu öùng
coäng höôûng phaûn öùng trôû neân khoù khaên hôn.
C6H5 – O+ AlCl3 .
-

Trong luùc ñoù neáu duøng alyl benzensunfonat thì

phaûn öùng deã daøng .
 B. PHENOL
III. Tính chaát
3. Phaûn öùng ôû nhaân thôm
SE(Ar).
d. Ankyl hoùa Friden-Crap.
OH
OH

+ H2C
H2C
+ ArSO 3H
OSO 2Ar
CH2

Neáu duøng ancol+ BF3 thì saûn phaåm cho hieäu suaát cao.
R-O-H + BF3 R+-[HO-BF3]- + Phenol (para) R-C6H5-OH

+ H+[HOBF3]-
 B. PHENOL
III. Tính chaát
3. Phaûn öùng ôû nhaân thôm
Se.E(Ar).
Vôùi andehyt formic vaø caùc phaûn öùng
töông
Trong töï:
moâi tröôøng kieàm yeáu, phaûn öùng ôû orto
vaø para vaø sau ñoù truøng ngöng tieáp taïo thaønh
chuoãi polyme daøi. HO
+ OH
+ O_
O HO
+
Na O H H C=O HO CH2 OH
_ HO
2
CH2OH
 B. PHENOL
III. Tính chaát
3. Phaûn öùng ôû nhaân thôm
e Vôùi andehyt formic vaø caùc phaûn öùng
SE(Ar).
töông töï:
OH OH HO
CH=O COOH
+ CHCl3 +CO2
_
_ HOO
HOO
Andehyd salixilic Axit salixilic
 B. PHENOL
III. Tính chaát
4 Phaûn öùng oxy hoùa

Phöùc taïp vaø phu thuoäc vaøo nhoùm theá. thöôøng

thì giai doaïn ñaàu taïo goác phenoxi vaø böôùc tieáp
theo tuyø thuoäc vaøo nhoùm theá ôû nhaân thôm.
Neáu chaát oxy hoùa maïnh nhö KMnO4 phenol coù
theå bò oxy hoùa thaønh axit oxalic hoaëc maleic vaø
(mezo) tactric.
 B. PHENOL
III. Tính chaát
4. Phaûn öùng oxy hoùa

.
CH3 OH CH3 CH3 O CH3 CH3 H3C
H3C H3C
H3C H3C CH3
H3C CH3 H3C CH3
CH3 CH3 H3C
O O
CH3 CH3 [O] CH3
PbO 2/C6H6
H3C CH3 H3C CH3 H3C CH3 CH3
2,4,6-tri-tert-butylphenol Xanh CH3 Do' H3C
 B. PHENOL
III. Tính chaát
4 Phaûn öùng oxy hoùa
COOH
O OH OH
H COOH
C HO C H
KMnO4 KMnO4 C KMnO4
C C HO C H
HO O H COOH
Axit oxalic Phenol Axit maleic Axit mezotactric COOH
 B. PHENOL
IV. Caùc chaát tieâu bieåu
OH
OH OH
OH OH OH
OH

CH3 OH
Phenol (or, m, p-) Crezol Timol Cacvacrol Catechol Rezoxinol OH OH
OH OH OH Hydroquinon
OH
OH OH
HO OH

HO
HO OH
Pirogalol Hydroxihydroquinon Phloroyluxinol 1-naptol 2-naptol
CH
OH 2 5
HO C2H5
HO C H
C C
H C OH OH
C H5
2
Antranol C2H5 Hexestrol Stinbestrol
 C. ETE
(R – O – R/ R, R/ : Goác hydrocacbon hoùa trò
1.)
I. Teân goïi
1. Danh phaùp thay theá
Teân = Ankoxi( R’-O) + Teân hydrocacbon (R-H) vôùi
R>R’.
CH3-O-CH2-CH3 Metoxietan

CH3-CH2-O-CH=CH2 Etoxieten

CH3CH2-O-CH2CH2-Cl 1-Clor-2-etoxietan

(CH3O)2C6H4 Dimetoxibenzen (3ñp)

 C. ETE
I. Teân goïi
2. Danh phaùp loaïi chöùc
Teân = Teân hai goác hoùa trò 1 (R,R/ ) + ete
vôùi R vaø R/ goïi theo a,b,c...
CH3-O-CH2-CH3 Etyl metyl ete
CH3-CH2-O-CH=CH2 Etyl vinyl ete

CH3CH2-O-CH2CH3 Dietyl ete

CH3 -O - C6H5 Metyl phenyl ete

 C. ETE
I. Teân goïi
3. Danh phaùp trao
ñoåi.Duøng goïi caùc poly ete maïch thaúng coù töø 3
phaân töû trôû leân hôïp chaát dihydroxi taïo
thaønh.
Teân = Oxa+Hydrocacbon (toång C=soá C thöïc teá
+soá CH
O thay
3 theá).
-O-CH 2
-O-CH2-CH2-O-CH2-CH3

2,4,7-Trioxanonan
HO-CH2CH2-O-CH2CH2 -O – CH2CH2-OH

3,6-Dioxaoctan-1,8-diol
 C. ETE
I. Teân goïi
4. Danh phaùp ete voøng

Khi moät nguyeân töû O noái tröïc tieáp vôùi hai C

taïo thaønh voøng, ta coù theå goïi tieáp ñaàu ngöõ
EPOXI caàu noái + teân hydrocacbon.
Cl-CH2 -CH – CH2 CH 2 –CH – CH3
O O CH – CH2­CH2CH3
1- Clor-2,3- epoxipropan 1,3-Epoxi-2-metylhexan
hoaëc 2-Metyl-1,3-epoxihexan
 C. ETE
I. Teân goïi
Hoaëc goïi theo teân dò
voøng
(1,2-Epoxi-2-metylbutan)
CH3
(2-Metyl-1,2-epoxibutan)
HC CH2
2 CH3 CH2 C CH2
Oxolan O
O Oxiran 2-Etyl-2-metyloxyran O
(Tetrahydrofuran)
 C. ETE
I. Teân goïi
5. Teân thöôøng moät soá ete ñöôïc IUPAC löu
duøng
O-CH3 OH
O-CH3
O-CH3 Anisole

Anetole Eugenol

O-C2H5 Phenetole CH=CH-CH3 CH2=CH-CH2

 C. ETE
II. Ñieàu cheá
1. Töø ancol
R-OH + R/-OH R-O-R/ + H2O xt: A2O3; H2SO4ññ/to cao

O
+ Al O
H ; 2 3
C2H-OH + HO-C2H5 o C2H5 - O - C2 H5 + H2O
5 t cao

H2SO4
OH + H2O
OH to cao Oxolan
O
(Tetrahydrofuran)
 C. ETE
II. Ñieàu cheá
2. Phöông phaùp Uylieâmxôn
Ancolat + R-X X: halogen, goác axit coâ cô...

C2H-ONa + Br-C2 H5 C2H5 - O - C2 H5 +NaBr

5

-O-Na + I- -O- + NaI

 C. ETE
II. Ñieàu cheá
2. Phöông phaùp Uylieâmxôn
O CH2
OK + Br
CH2 + KBr

(allyloxy)benzene
(phenolato)potassium
OC 2H5
OK

+ (C 2H5)2SO4 + C2H5OSO 3K

1-ethoxynaphthalene
(1-naphtholato)potassium
 C. ETE
II. Ñieàu cheá
3. Caùc phöông phaùp
khaùc
Ñoâi khi coù moät soá ete ñöôïc ñieàu cheá
baèng caùch khaùc.
C2H2 + HO-R H2C=CH-O-R

2Cl-CH2-CH2-OH -HOH
(Cl-CH2CH2)2O
-2HCl
( H2C=CH)2O
.
 C. ETE
III. Tính chaát
Ete do khoâng coù lieân keát hydro neân lyù tính
thaáp hôn ancol töông öùng.
1. Tính baz
Do coù caùc caëp electron chöa lieân keát neân ete
coù tính nucleopin vaø baz yeáu, vì vaäy vôùi axit
maïnh taïo ñöôïc muoái oxoni keùm beàn hay taïo
phöùc baèng lieân keát phoái trí töông ñoái beàn .
C2H5-O-C2H5 + HBr [C2H5–+OH–C2H5]Br-
C2H5-O-C2H5 + BF3 (C2H5 )2 O+ - BF3-

Caùc ete cuûa enol daïng vinyl vaø aren tính chaát
naøy voâ cuøng yeáu do coù coäng höôûng.-
 C. ETE
III. Tính chaát
2. Phaân caét bôûi axit
Trong moâi tröôøng axit maïnh ete caét ñöùt do taïo
ion oxoni.
_ _O
+
O O_+ + Br
C2H O_ C2H5 + H C H O C2H5 C2H5Br + C2H5OH
5
S2
H N
 C. ETE
III. Tính chaát
3. Chuyeån vò Claizen:
ÔÛ 200oC alylphenyl ete seõ chuyeån vò thaønh or-alylphenol
Cô cheá :Thoâng qua moät cô cheá chuyeån tieáp voøng,
xaùc ñònh baèng ñoàng vò ñaùnh daáu.
H2C
CH
O_ CH2 O OH
14 , O
CH CH2 + 14
200oC ^
chuyenH
H CH2-CH=CH2
CH2
14
 C. ETE
III. Tính chaát
3. Chuyeån vò Claizen: ÔÛ200oC alylphenyl ete seõ chuyeån
vò thaønh or-alylphenol.
Neáu hai vò tí orto coù hai goác R thì chuyeån vò vaøo
vò trí para nhöng chaûy theo con ñöôøng noäi phaân töû
ñi qua orto.
14 OH
O-CH2-CH=CH2 R O R
R
R R 14
CH2-CH=CH2
R 14
CH-CH=CH
2 2
 C. ETE
IV. Caùc ete tieâu bieåu

1. Dietyl ete: Toång hôïp töø ancol etylic, coù nhieàu

öùng duïng trong coâng nghieäp, y khoa...  

  
2. Diizopropyl ete: Laøm dung moâi vaù chaát khaùng
noå sôùm
 C. ETE
IV. Caùc ete tieâu biểu
3. Etinylmetyl ete laø moät thaønh phaàn dienopin
trong phaûn öùng toång hôïp dien. Ngoaøi ra coøn
ñöôïc sử duïng trong toång hôïp vitamin A vaø taùc
nhaân ngöng tuï trong toång hôïp peptit.
H3C_O
CH3_O H3O
O
+ O
C + CH3OH
CH
 C. ETE
IV. Caùc ete tieâu biểu

4. Anizol: C6H5-O-CH3 Duøng laøm dung moâi trong

toång hôïp höõu cô.

5. Anetol: CH3-CH=CH-C6H4-O-CH3 laø thaønh phaàn

chuû yeáu trong tinh daàu quûa hoài.

6. Eugenol laø thaønh phaàn chính trong tinh daàu ñinh

höông vaø caây höông nhu traéng.
 C. ETE
IV. Caùc ete tieâu biểu
7. Oxiran ( Epoxit).

Ñöôïc ñieàu cheá töø etylen oxy hoùa bôûi khoâng khí
nhôø xuùc taùc hoaëc töø etylenclohydrin taùc duïng
vôùi kieàm. Coù nhieàu öùng duïng trong toång hôpï
höõu cô nhö nhöïa epoxit.
 C. ETE
IV. Caùc ete tieâu
biểu:7. Oxiran ( Epoxit).
H2O
HO-CH2-CH2-OH

CH3OH
HO-CH 2 -CH2 -O-CH3
Metylxenlosonve

HO
+
H2C CH 2 O O

O Dioxan
HCl Cl-CH2-CH2-OH
Etylenc lorhydrin
Baz
(
H-O-CH 2-CH2-O )n
-H
Cac bovac
 C. ETE
IV. Caùc ete tieâu
biểu:7. Oxiran ( Epoxit).

Cô cheá môû voøng SN xaûy ra trong moâi tröôøng axit

hoaëc baz. Neáu etylenoxit theá thì SN1 öu ñaõi. coøn
etylenoxit thì SN2.

HC CH O_ H Br
O+ + Br
H2C CH 2 +H
O+ O H C C H
O SN2
H OH H
 C. ETE
IV. Caùc ete tieâu biểu:
8. Tetrahydrofuran(THF):
Laø dung moâi toát nhöng raát deã noå, ñöôïc ñieàu
cheá töø but-1,4-diol.
9. Dioxan: Ñieàu cheá töø etylenglycol. Dung moâi quan
troïng.Trong töï nhieân toàn taïi gheá.
O
CH2 OH H2SO4dd O
2 O
CH2 OH
-2H2O O