ÇÃ¾Ö ÇòçòÅé ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø çÆÁ» Çå§é ê¹ÃåÕ» ÒòÆÔòƺ ÃçÆ çÆ ÇÃ¾Ö ðÅÜéÆåÆÓ, ÒÇÕÃ

Çìè¹ ð¹ñÆ êÅåôÅÔÆÓ Áå¶ ÒÁäÇÚåÇòÁÅ ÕÇÔðÓ õÅñÃÅ ê¿æ ç¶ ðÅÜéÆåÕ çðç çÅ ÇÂÕ
ÁÇÜÔÅ ÇÂÇåÔÅà þ ܯ AE@ ÃÅñ» ç¶ Ãøð çÆ çÅÃåÅé ê¶ô ÕðçÅ þÍ ÇÂÔ ÇÕåÅì»
Çòð¯èÆÁ» å¶ ÔîÅÇÂåÆÁ» ç¶ ÇòÚÕÅð Á¾Ü Õñ· ÇçñÚÃê ÚðÚÅ çÅ ÇòôÅ ìä ðÔÆÁ» ÔéÍ
ÇôÕÅׯ (ÁîðÆÕÅ) 寺 Ûêç¶ Òê¿ÜÅì àÅÂÆî÷Ó é¶ ÇÂà çì§è ÇòÚ ÇòçòÅé» å¶ êÅáÕ» òñ¯º
ÁŶ Çòô¶ô ñ¶Ö ÛÅê¶ Ôé Áå¶ ÇÂÔ ÛÅê ÇðÔÅ þÍ ÁÕÅñÆ ðÅÜéÆåÆ, çå ÜðéËñ ÇçØ
çÆ îÔÅéåÅ, éò§ìð AIHD ÇòÚ Çþֻ çÆ éÃñÕ¹ôÆ, ÇÃ§Ø ÃíÅ ñÇÔð Áå¶ Ô¯ð ðÅÜéÆåÕ
òðåÅÇðÁ» Áå¶ ÇÂé·» òðåÅÇðÁ» ÇòÚ ÇòÚð¶ ÇòçòÅé» å¶ ÇÃÁÅÃåçÅé» ìÅð¶ Çòôñ¶ôä ÕðçÅ
ÇÜò¶º À¹Ô ⱧØÆÁ» òÅçÆÁ» ÇòÚ À¹åÇðÁÅ þ, À¹Ã éÅñ À¹Ô ÜéåÕ çÅéôòð ìäçÅ ÜÅ ÇðÔÅ
þÍ ÁÃƺ ÇÂ¾æ¶ ÇÂé·» ê¹ÃåÕ» çÆ îÔ¾ååÅ ù ò¶ÖÇçÁ» ÃÆéÆÁð ê¾åðÕÅð ÕðîÜÆå ÇçØ
òñ¯º ÇÂé·» ê¹ÃåÕ» ç¶ æÆî ìÅð¶ êz×à ÕÆå¶ ÇòÚÅð ê¶ô Õðé çÆ Ö¹ôÆ ñË ðÔ¶ Ô»Í
-çêÅçÕ
ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø çÆÁ» ÇñÖå» : ðÅÜÃÆ ÁÅ÷ÅçÆ ç¶
¶ܧⶠçÆ ô¹í êðíÅå
ÕðîÜÆå ÇçØ
IIAE@-IA@FC
@AGB-D@EACFD
ÃÅⶠÃÇîÁ» ç¶ À¹íð ðÔ¶ ðÅÜéÆåÕ ÇòçòÅé ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø çÆ Ã¹å§åð
ùðå ÇòÚ¯º À¹êÜÆÁ» Çå§é ê¹ÃåÕ» ÒòÆÔòƺ ÃçÆ çÆ ÇÃ¾Ö ðÅÜéÆåÆÓ,
ÒÇÕà Çìè¹ ð¹ñÆ êÅåôÅÔÆÓ Áå¶ ÒÁäÇÚåÇòÁÅ ÕÇÔðÓ Á¾Ü Õñ· ÇþÖ
ÇÃÁÅÃå éÅñ ç±ð é¶ó¶ ܹó¶ ùڶå å¶ Ãð×ðî êÅáÕ» Áå¶ ÇòçòÅé» ÇòÚÕÅð
í¾Öòƺ ìÇÔà çÅ Õ¶ºçð ìäÆÁ» Ô¯ÂÆÁ» ÔéÍ òËö ÇÂà ÔÕÆÕå 寺 òÆ
ÇÂéÕÅð éÔƺ ÕÆåÅ ÜÅ ÃÕçÅ ÇÕ ÇÂÔ ìÇÔà À¹Ú¶ ÇòÚÅð» ç¶ î½ñÕ é÷Åî
ÇòÚ Áܶ çÅõñ éÔƺ Ô¯ ÃÕÆÍ ÇÂà ìÇÔÃ ç¶ ÇÂÕ ÇԾö ÇòÚ Ú¶åéÅ çÆ
Û¯àÆ êðòÅ÷ ñ¾íäÆ ìÔ¹åÆ î¹ôÕñ éÔÆºÍ ÇçñÚÃê õìð ÇÂÔ þ ÇÕ ÇÂÔ ìÇÔÃ
À¹Ã ÇòÁÕåÆ é¶ é»Ô-ê¾ÖÆ À¹åôÅÔ å¶ Ü¯ô ç¶ Ü÷ì¶ å¯º êz¶ðäÅ ñË Õ¶ ô¹ð±
ÕðòÅÂÆ þ ܯ ùÕðÅå ò»× ÇÂÕ çðò¶ô ÇÚ§åÕ å» ìÔ¹å ò¾âÅ å¶ ÇçñÚÃê þ êð
ÇÜÃ é¶ ÇñÇÖÁÅ Õ¹Þ òÆ éÔÆºÍ ÇÂÔ õìð òÆ ÇçñÚÃêÆ éÅñ êó·Æ ÜŶ×Æ
ÇÕ ÇÂà ìÇÔà ù ÇòÁÅêÕ ê¾èð Óå¶ ÇñÜÅä çÅ ×¹êå Ô¾æ òÆ À¹Ã¶ çÅ þÍ Úñ¯
é» ÇòÚ ÕÆ ð¾ÇÖÁÅ þÍ
ÇÂà ìÇÔà ÇòÚ ÇÔ¾ÃÅ ñËä òÅñ¶ ÇòçòÅé» Áå¶ ÜÅ×ç¶ Ô¯Â¶ êÅáÕ»
òñ¯º ÕÆåÆÁ» Çà¾êäÆÁ» À¹å¶ ÁÅêäÆ ðŶ ÇÂà 寺 Á×ñ¶ ñ¶Ö ÇòÚ ê¶ô
ÕÆåÆ ÜÅò¶×ÆÍ ÇëñÔÅñ ÇÂé·» ê¹ÃåÕ» ç¶ ÒæÆîÓ ìÅð¶ ÇòÚÅð ê¶ô ÕÆå¶ ÜÅ
ðÔ¶ Ôé Ü» ç±Ü¶ ôìç» ÇòÚ ÇÂÔ ì¹Þä çÆ Õ¯Çôô ÕÆåÆ ÜÅ ðÔÆ þ ÇÕ ÇòçòÅé
ñ¶ÖÕ ÁÅêä¶ Çòô¶ ìÅð¶ ÕÆ ÇñÖçÅ þ, ÕÆ Ã¯Ú ÇðÔÅ þ Áå¶ ÕÆ îÇÔñà Õð
ÇðÔÅ ÔËÍ ÇÂà À¹ç¶ô ç¶ ê±ðåÆ ñÂÆ ñ¶ÖÕ òñ¯º çì§èå ÇòÇôÁ» å¶ ØàéÅò»
ìÅð¶ ÕÆå¶ Çòôñ¶ôä» å¶ ëËÃÇñÁ» 鱧 òÆ ÃÅⶠòñ¯º ǧé-Çì§é ÁèÅð ìäÅÀ¹ä
çÆ ôðå Áå¶ Çéïî ù òÆ êzå¾Ö ð±ê ÇòÚ ÃÅÔîä¶ éÔƺ ð¾ÇÖÁÅ Ç×ÁÅÍ ÇÃðø
ÇñÖå» çÆ Á§åðÆò íÅòéÅ Áå¶ ÁÅÀ¹ä òÅñ¶ Ççé» ÇòÚ ÇÂé·» ÇñÖå» çÆ
ÇÂÇåÔÅÃÕ îÔ¾ååÅ Áå¶ îÔÅéåÅ Áå¶ Çþֻ çÆ ðÅÜéÆåÕ ñÆâðÇôê À¹å¶
êËä òÅñ¶ çíÅòÆ Áå¶ ïÕÆéÆ êzíÅò» Áå¶ ÇÂé·» ÇñÖå» ðÅÔƺ ÇÂÕ ÇòôÅñ
Çòò¶Õ ñÇÔð êËçÅ Ô¯ä çÆÁ» çíÅòéÅò» ìÅð¶ ÔÆ ÇòÚÅð êz×à ÕÆå¶ ×¶ ÔéÍ
ÇÃ¾Ö Õ½î é¶ ÇêÛñ¶ â¶ã ý ÃÅñ» ç½ðÅé ÁðæÅå AHDI ÇòÚ ê¿ÜÅì ÇòÚ
Á§×ð¶÷ ðÅÜ ç¶ Õì÷¶ 寺 Çê¾Û¯º ðÅÜéÆåÕ ÇÂÇåÔÅà çÅ ÇÂÕ ¦îÅ Ãøð åËÁ
ÕÆåÅ þÍ ÇÂà Ãøð ÇòÚ ÇÃ¾Ö Õ½î ç¯ Õ½î» çÆ ×¹ñÅîÆ Ô§ãÅÀ¹ºçÆ é÷ð ÁÅ
ðÔÆ þ ÇÜà 鱧 ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø é¶ ÇÂÕ ×¹ñÅîÆ å¯º ç±ÜÆ ×¹ñÅîÆ åÕ çÅ Ãøð
ÇÕÔÅ þÍ ÇÂà Ãøð ç½ðÅé ÕÂÆ ÇÂÔ¯ ÇÜÔ¶ êóÅÁ å¶ ç½ð òÆ ÁŶ Ü篺
ÇÃ¾Ö Õ½î çÆ åÕçÆð çÅ ëËÃñÅ Ô¯äÅ ÃÆÍ êð Çþֻ çÆ ñÆâðÇôê å¶
ÇÃ¾Ö Õ½î ÇÂé·» ëËÃñÅÕ¹§é ØóÆÁ» ÇòÚ ÇÂñÅÔÆ éçð (çôî¶ô ÇêåÅ) ç¶
ê˺ⶠ寺 ÇÕ§éÆ Õ¹ ç±ð ÃÆ, ÇÕ§éÆ Õ¹ é¶ó¶ ÃÆ Áå¶ ÇÕ§éÆ Õ¹ À¹Ã ê˺ⶠçÆ
ÔîÃøð ìäÆ? ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø çÆÁ» Çå§é¶ ê¹ÃåÕ» ÇÂé·» ÃòÅñ» éÅñ ܱÞçÆÁ»
Ô¯ÂÆÁ» ÜòÅì òÆ Çç§çÆÁ» Ôé, ÇÃ¾Ö ñÆâðÇôê ç¶ é»Ô-ê¾ÖÆ ð¯ñ ìÅð¶ ÃÅù
À¹çÅà òÆ ÕðçÆÁ» Ôé Áå¶ òðåîÅé ñÆâðÇôê çÆ ðÅÜéÆåÕ ÷îÆð 鱧 òÆ
ާܯóéÅ ÚÅÔ¹§çÆÁ» ÔéÍ À¹Ô òðåîÅé 鱧 ÁåÆå ç¶ é÷ðƶ éÅñ ò¶ÖçÅ þ Áå¶
éò¶º ÃìÕ ÔÅÃñ Õð Õ¶ íÇò¾Ö çÆ ð±ê-ð¶ÖÅ ÇÃðÜé çÅ îÅÔ½ñ êËçÅ ÕðçÅ þÍ
ÇÂà ׾ñ ÇòÚ ç¯ ðÅò» éÔƺ ÇÕ À¹êð¯Õå ÃòÅñ» ç¶ ÜòÅì ÃÅù ÇÖ¿âò¶º
ð±ê ÇòÚ Ô¯ðé» ê¹ÃåÕ» ðÅÔƺ òÆ Çîñç¶ ÷ð±ð Ôé Áå¶ À¹Ôé» ê¹ÃåÕ» ç¶ ÕÂÆ
ÇԾö ÃÅù ð±Ô åÕ Þ§Ü¯óç¶ òÆ ÔéÍ êð ÇÂÔ Õ½óÅ Ã¾Ú òÆ ÃÅⶠéÅñ éÅñ
ÚñçÅ þ ÇÕ ÇÂÔé» ê¹ÃåÕ» ç¶ ñ¶ÖÕ» 鱧 ÃÅⶠíÇò¾Ö çÆ åÕçÆð Øóé ÇòÚ
ðÅÜéÆåÕ çÆòÅé×Æ ç¶ ÇÃè»å» çÆ Ã½×Åå ÔÅÃñ éÔƺ Ô¯ ÃÕÆÍ ÁÃƺ ìóÆ
Ç÷§î¶òÅðÆ éÅñ ÇÂÔ òÆ ÕÇÔ ÃÕç¶ Ô» ÇÕ ÇÂé·» ê¹ÃåÕ» çÆÁ» ÇñÖå»
ÇòôÅñ ì½ÇèÕ ñÇÔð ìäé çÆÁ» çíÅòéÅò» éÔƺ ÇÃðÜ ÃÕÆÁ»Í ÁÜî¶ð ÇçØ
çÆÁ» ê¹ÃåÕ» Áå¶ ìÅÕÆ ñ¶ÖÕ» ÇòÚ ìðÆÕ Á§åð ÇÂÔ þ ÇÕ ÇÃ¾Ö ê¿æ ç¶
ðÅÜéÆåÕ çðç çÆ çÅÃåÅé 鱧 ùäÅÀ¹ºÇçÁ» ÇÜ¾æ¶ ìÅÕÆ ñ¶ÖÕ ÇÂÃ
çÅÃåÅé 鱧 î§÷ñ òñ Ü»ÇçÁ» ÕÂÆ æ»ò» å¶ Á¾è-ÇòÚÅñ¶ ÔÆ Û¾â Çç§ç¶ Ôé
Ü» ÁÅêäÆÁ» îÜì±ðÆÁ» å¶ ÃÆîÅò» ÕÅðé Ã¾Ú ÕÇÔä 寺 ÇÞÜÕç¶ Ôé À¹æ¶
ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø ðÅÜéÆåÕ ÁÅ÷ÅçÆ å¶ Çþֻ ÇòÚñÆ êzí¹ÃåÅ ç¶ ÁÇÔÃÅà 鱧
Çå¾ÖÅ òÆ Õðç¶ Ôé å¶ À¹Ã ÁÇÔÃÅà 鱧 ÁÅêäÆ ÇÕÃî çÆ ôìçÅòñÆ òÆ
Çç§ç¶ ÔéÍ ÇÂÔ ðÅÜÃÆ åóø å¹ÔÅⶠîé 鱧 ÔÆ Ô¹ñÅðÅ éÔƺ Çç§çÆ Ãׯº åé
鱧 òÆ úèð òñ ÜÅä ñÂÆ Ãð×ðî ÕðçÆ ÔËÍ ÇÃ¾Ö ÇòçòÅé íÅò¶º ÇÃ¾è¶ å½ð
Óå¶ ÁÇÜÔÅ éÅ ÔÆ ÕÇÔ ÇðÔÅ Ô¯ò¶ êð À¹Ã òñ¯º ØàéÅò» çÅ Çòôñ¶ôä ÔÆ
å¹ÔÅ鱧 úèð òñ ÜÅä ñÂÆ ÁÅê î¹ÔÅð¶ ÇåÁÅð Õð Çç§çÅ þ Áå¶ ÇÂà ÇåÁÅðÆ
ÇòÚ Çìêð çÃÕÅð éÅñ¯º À¹Ô î¹Õ§îñ å¯ó-ÇòÛ¯óÅ ÕðÅ Õ¶ ÔÆ çî ñ˺çÅ þÍ
ÇÂÔ¯ À¹Ã çÆ î½ñÕ êzÅêåÆ ÔËÍ ÇÂÔ¯ ÕÅðé þ ÇÕ ìÅÕÆ ñ¶ÖÕ» çÆÁ»
ê¹ÃåÕ» ÇòÚ ÇÃÁÅÃÆ å½ð Óå¶ ì½ÇèÕ ñÇÔð ìäé çÆÁ» çíÅòéÅò» ìÔ¹å î¾èî
ðÔÆÁ» ÔéÍ À¹Ô ê¹ÃåÕ» ÇÃ¾Ö Õ½î çÆÁ» ðÅÜéÆåÕ ÇÂÛÅò», ðÆÞ» å¶
îð÷ÆÁ» (Will) ìäÅÀ¹ä òñ Õçî éÔƺ ê¹àçÆÁ»Í ìÔ¹åÆÁ» ÇñÖå» ÕÂÆ òÅð Çìêð
çÃÕÅð ç¶ ÕÅñ¶ êðÛÅÇòÁ» çÅ îÅð± ÁÃð òÆ Õì±ñçÆÁ» ðÔÆÁ» ÔéÍ Çìêð
çÃÕÅð çÆ éÅî¹ðÅç ÇçzôàÆ À¹Ôé» çÆÁ» õÅñÃÅÂÆ é÷ð» å¶ êÅì§çÆÁ»
ñÅÀ¹ä ÇòÚ Ã Ã Ü¶å± ÇÕÀ¹º Ô¹§çÆ ðÔÆ Ü» ×¹ðìÅäÆ çÆÁ» ÔçÅÇÂå»
î¹åÅìÕ îÛñÆ é±§ ÜÅñ çÆÁ» ñÖî Áå¶ ÁäÇçÃçÆÁ» å§ç» çÅ ÇÕÀ¹º êåÅ éÔƺ
ñ× ÃÇÕÁÅ, ÇÂé·» ÃòÅñ» ç¶ ÜòÅì ÇéðòËð-êÔ¹§Ú ç¶ êÅòé Áññ éÅñ ÔÆ Ô¾ñ
Ô¯ ÃÕç¶ ÔéÍ êð ÇÂÔ ÚîåÕÅð êÇÔñÆ òÅð Ô¯ÇÂÁÅ þ Ü篺 ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø é¶
Çìêð çÃÕÅð ç¶ êËð¯ÕÅð» éÅñ ðÅÜéÆåÕ Çðôå¶ åËÁ Õðé ñÂÆ ÇÂÕ ÁÇå-
ⱧØÆ, ÁÇå-×±ó·Æ Áå¶ ÁÇå-ÇêÁÅðÆ Çòò¶Õ-ñÕÆð ÇÖ¾Ú Çç¾åÆ þ ܯ
չçíó¶ ç¶ Ôð¶Õ ð§× å¶ ÛñÅò¶ 寺 î¹Õå þÍ ÇÃðø ÇÂé·» ê¹ÃåÕ» ðÅÔƺ ÔÆ
ÃÅù ðÅÜéÆåÕ ð½ôéÆ ê±ð¶ õÅñÃÅÂÆ Üñ½Á ÇòÚ ÇîñçÆ þ ÇÕ ñÕÆð ç¶ êðñ¶
êÅö ÇÕÔó¶ Ôé Áå¶ ñÕÆð ç¶ À¹ðñ¶ êÅö Õ½ä Ô¯ä¶ ÚÅÔÆç¶ ÔéÍ Ç§Þ
ðÅÜéÆåÕ î¹ÔÅòð¶ ÇòÚ ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø é¶ ÇÃ¾Ö Õ½î ç¶ íÇò¾Ö çÅ ÇÃÁÅÃÆ
¶ܧâÅ ÇåÁÅð Õðé ÇòÚ ÇÂÕ á¯Ã ì¹ÇéÁÅç Öó·Æ Õð Çç¾åÆ ÔËÍ ÁÅÀ¹ä
òÅñ¶ Õñ· 鱧 ÇÃ¾Ö Õ½î ç¶ ðÇÔìð Ôñ¶îÆ ðÅÜ çÆ î§Ç÷ñ ç¶ î¹¾ç¶ å¶ íÅðå çÆ
ìÔ¹-Ç×äåÆ ç¶ ÔÅÕî» éÅñ ×ñìÅå çÆ ðÅÜéÆåÕ î¶÷ å¶ Ü篺 Ü篺 òÆ ìËáä çÅ
î½ÕÅ ÔÅÃñ Õðé׶, ú篺 ú篺 ÇÂÔ ê¹ÃåÕ» À¹Ôé» çÅ îÅð×-çðôé Õðé ÇòÚ
îçç×Åð ìäé×ÆÁ»Í ܶÕð ìÇÔà çÅ ò¾âÅ ÇÔ¾ÃÅ Õ¶òñ å¶ Õ¶òñ ÇÂö é¹Õå¶
À¹å¶ Õ¶ºçðå Ô¯ò¶ å» ÇÂÔ ×¾ñ ïÕÆé éÅñ ÕÔÆ ÜÅ ÃÕçÆ þ ÇÕ ÇÂà åð·» çÆ
ìÇÔà éÅ Õ¶òñ ÇÃ¾Ö ê¿æ çÆ î¹Ö èÅðÅ ç¶ ðÅÜéÆåÕ éÕô ÇéÖÅðé å¶ À¹ØÅóé
ÇòÚ ÇÂÇåÔÅÃÕ ð¯ñ ÁçÅ Õð¶×Æ Ãׯº ðÅÜéÆåÕ å¶ èÅðÇîÕ ÜÇ×ÁÅÃÅ
ð¾Öä òÅñÆ ÜòÅé êÆó·Æ òÆ ÇÂÃ î¹¾Ö èÅðŠ鱧 î÷ì±å Õðé, ÇÂà À¹å¶
êÇÔðÅ ç¶ä Áå¶ éòÆÁ» Ã¶è» ç¶ä ñÂÆ Ö¹ôÆ Ö¹ôÆ ÇÃè»åÕ ì½ÇèÕåÅ ç¶ îËçÅé
ÇòÚ À¹åð¶×ÆÍ ÇÂà çì§è ÇòÚ ÁÅñ¯ÚéÅ å¶ ÜòÅìÆ ÁÅñ¯ÚéÅ ç¶ Õ¹Þ ÇԾö
î¹¾Ö èÅðŠ寺 ç±ð Ü»ç¶ òÆ êzåÆå Ô¯ä×¶Í ÇÂÔ òÆ Ô¯ ÃÕçÅ þ êÂÆ ÕÂÆ
Üéî» ç¶ ñÇÔä¶çÅð òÆ ò§é-ùò§é¶ ð±ê» ð§×» ÇòÚ å¹ÔÅⶠì±Ô¶ í§éä ñÂÆ ÁÅ
ÃÕç¶ ÔéÍ êð ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø çÆ èÅðéÅ î¹åÅìÕ Ü¶ ÒÚ¶åéÅ å¶ ÁÇÔÃÅÃÓ çÅ
ÇÂÕ Ãç-ÜÅ×å ç×î Ô¹§çÅ ÔË å» ÇÂÔ ìÇÔà ܶ Ô¹ä Þàêà éÔƺ å» ÁÅÀ¹ä
òÅñÆÁ» êÆó·ÆÁ» ñÂÆ ÇòÚÅð» ç¶ éò¶º ìÅö ÇÖóÅÀ¹ä ÇòÚ Ø¾à¯-ؾà ÔîÃøð
å» ìä¶×Æ ÔÆÍ Ú¶åéÅ å¶ ÁÇÔÃÅÃ ç¶ Ã§×î ç¶ ÇÃè»å çÆ ÜÅäÕÅðÆ ÃÅ鱧
îÅÃàð åÅðÅ ÇÃ§Ø ç¶ ðÅÜéÆåÕ ðò¾Âƶ 寺 ÇîñçÆ þ ÇÜ¾æ¶ Ã¹¾Ú¶
ÁÇÔÃÅÃ ç¶ õ÷Åé¶ éÅñ å» À¹Ô ñìÅñì íðê±ð Ãé êð ìÔ¹ð§×Æ Çå¾ÖÆ Ú¶åéÅ ç¶
ê¾Ö 寺 À¹Ô ê±ðÆ åð·» Ççzó· éÔƺ ÃéÍ ÇÂ§Þ Çâ¾×ä, â¯ñä å¶ Ççzó· éÅ ðÇÔä
çÆ ÁëïÃéÅÕ Õî÷¯ðÆ À¹Ôé» çÆ ôÖÃÆÁå ÇòÚ î½Ü±ç ÃÆÍ ÇÂà îÔÅé
ôÖÃÆÁå çÅ Çòôñ¶ôä ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø é¶ ÁÅêäÆ êÇÔñÆ ê¹ÃåÕ ÒòÆÔòƺ ÃçÆ
çÆ ÇÃ¾Ö ðÅÜéÆåÆÓ ÇòÚ ìó¶ òèÆÁÅ ã§× éÅñ ÕÆåÅ þÍ
ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø çÆÁ» ÇÕåÅì» ìÅð¶ êÇÔñÆ ÕåÅð ÇòÚ ôÅîñ ÁÅÖ¶ Ü»ç¶
ÇÃ¾Ö ÇòçòÅé» çÆ õÅî¯ôÆ çÆ òÆ Ã¾ÚÆ Ã¹¾ÚÆ å¶ ÇéðòËð êÇðíÅôÅ ÕÆ
ÕÆåÆ ÜÅò¶? Á§×ð¶÷Æ ÇòÚ ÇñÖä çÆ î¹ÔÅðå ð¾Öä òÅñ¶ ÇòçòÅé» é±§ ÇÂÃ
Çî¾á¶ ÁÔ§ÕÅð é¶ å» ÇÕå¶ éÅ× òñ éÔƺ êÅ ÇñÁÅ ÇÕ ê¿ÜÅìÆ ÇòÚ ðÅÜéÆåÕ
ÇòçòåÅ çÆ Õ¯ÂÆ îÔÅé å¶ î½ñÕ ðÚéÅ ðÚÆ ÔÆ éÔƺ ÜÅ ÃÕçÆ? Ü» ÕÆ
À¹Ôé» çÆÁ» ù§×óÆÁ» ïڻ ÇòÚ ðÅÜéÆåÕ íòÃÅ×ð çÆ ÇÔ¾Õ å¶ å¹ðé çÅ
ÁÇÔÃÅà ÔÆ î¹ðÞÅ Ç×ÁÅ þ? ÇÂÔ ìäçÅ À¹ñ»íÅ À¹Ôé» é±§ ÇÂà ñÂÆ òÆ
Çç¾åÅ ÜÅ ÇðÔÅ þ ÇÕÀ¹ºÇÕ ÇÂÕ ÇòçòÅé é¶ ÔÅñ ÇòÚ ÔÆ ÇÂÔ þðÅéÜéÕ
Çà¾êäÆ ÕÆåÆ ÇÕ À¹Ã 鱧 ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø çÆÁ» ÇÕåÅì» ìÅð¶ Õ¯ÂÆ
ÜÅäÕÅðÆ ÔÆ éÔÆºÍ Ô¯ð ÇòçòÅé» ÇòÚ òÆ ÇÂé·» ê¹ÃåÕ» ìÅð¶ îËçÅé ÇòÚ
À¹åðé ñÂÆ ì¶ð¹ÖÆ ÔÆ êÅÂÆ ÜÅ ðÔÆ þÍ ÕÆ ÇÂÔ¯ ÇÜÔ¶ ð¹ÞÅé éÅñ ܹóÆ
ì½ÇèÕåÅ ù îÅñî ÁÇ×ÁÅéåÅ ÕÇÔ Õ¶ ìðÆ Õð Çç¾åÅ ÜÅò¶?
Çìé» ô¾Õ ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø é¶ ÁÕÅñÆ ðÅÜéÆåÆ é±§ Çå¾ÖÆ ÁÅñ¯ÚéÅ çÅ
Õ¶ºçð ìäÅÇÂÁÅ þ êð ÇÂà ðÅÜéÆåÆ å¶ ÇÂà ðÅÜéÆåÆ éÅñ ܹó¶
ÇòÁÕåÆÁ» é¶ ÁÅñ¯ÚéÅ ç¶ Ø¶ð¶ ÇòÚ ÁÅÀ¹äÅ ÔÆ ÃÆ ÇÕÀ¹ºÇÕ ÇêÛñÆ
ÃçÆ ç¶ ÕðÆì ê½ä¶ ÇԾö ÇòÚ À¹Ô ðÅÜéÆåÆ ç¶ êzî¹¾Ö ÇÖâÅðÆ ðÔ¶ Ôé
ÔÅñ»ÇÕ Á¾Ü Õñ· ÇÂÔ ðÅÜéÆåÆ ÖñéÅÇÂÕ ìäçÆ ÔÆ é÷ð ÁÅÀ¹ºçÆ þÍ
ÇÂÕ ç½ð ÁÇÜÔÅ ÃÆ Ü篺 À¹Ôé» é¶ Õ¹ðìÅéÆÁ» çÅ ÇÂÕ ôÅéçÅð
ÇÂÇåÔÅà òÆ ÇÃðÇÜÁÅ Áå¶ Ç夆 õÅñÃÅ ê¿æ çÆ î¹¾Ö èÅðÅ ç¶ éÕô
ÇéÖÅðé ÇòÚ À¹Ôé» çÅ ð¯ñ ÃçÅ ïÅç ðÔ¶×ÅÍ ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø é¶ ÇÂé·»
Õ¹ðìÅéÆÁ» çÆ îÇÔîÅ Õðé 寺 ðåÅ òÆ ÇÞÜÕ éÔƺ ÇòÖÅÂÆÍ êð ×ñ
Õ¹ðìÅéÆÁ» À¹å¶ ÔÆ å» éÔƺ î¹ÕçÆ, À¹Ôé» é±§ ÇÂÔ òÆ ò¶ÖäÅ êËäÅ ÃÆ ÇÕ
ÁÅ÷ÅçÆ Ã§×ðÅî ç½ðÅé ÁÅ÷ÅçÆ Çîñä Çê¾Û¯º ðÅÜéÆåÕ ÃðçÅðÆ À¹å¶
ÒÁÃñÓ ÇòÚ ÇÕà çÅ Õì÷Å Ô¯ò¶×ÅÍ ÇÂà 寺 ÇÂñÅòÅ Õì÷Å Õðé òÅÇñÁ» ç¶
ùêÇéÁ» ÇòÚ «ÕÆ À¹Ã ç¹ôîäÆ é±§ òÆ éÆÞ éÅñ ò¶ÖäÅ êËäÅ ÃÆ Ü¯ ìÅÔðñ¶
êÅÇÃúº ò¶Öä ñ¾Ç×Á» îÅñî ÔÆ êzåÆå Ô¹§çÆ þÍ ÇÃÁÅÃå çÆ ç¹éÆÁ» ç¶
ÇÃÕ§çð ÇÂÔ ÜÅäç¶ Ôé ÇÕ ÇÂà Çêó ÇòÚ ÜÅé ç¶ òËðÆ òÆ ç¯Ãå» ò»× Çîñç¶
ÔéÍ ÇÂà ֶåð ÇòÚ Õ§î Õð ðÔÆÁ» ×¹êå å¶ êzå¾Ö åÅÕå» ç¶ è¹ð Á§çð åÕ ò¶Öä
òÅñÆ Ü¶Õð ìÅ÷ Á¾Ö éÔƺ å» ÃîÞ¯ ÇÕ å¹Ãƺ çÃî¶ô ÇêåŠ寺 ìÔ¹å ç±ðÆ å¶
ÁÅêäÅ Øð òÃÅ ÇñÁÅ þÍ
ìÅ÷ ê§ÛÆ é±§ ðåÅ À¹Ã ÒÇèÁÅéÓ çÆ Çé×·Å éÅñ ò¶Ö¯ ÇÜà çÆ ìõÇôô
ÃÅù ð¯÷ÅéÅ ÁðçÅà 寺 ÔÅÃñ Ô¹§çÆ þ Áå¶ ÇÜà ÇòÚ òÅÇÔ×¹ð± 鱧 ïÅç Õðé
寺 êÇÔñ» ÒÇèÁÅéÓ éÅñ ç¯ÃåÆ êÅÀ¹ä çÆ ìÅð ìÅð Ú¶åÅòéÆ Çç¾åÆ ×ÂÆ þÍ
ÇÂà ê¿ÛÆ ÇòÚ Çå§é ò¾âÆÁ» ÇÃøå» Ô¹§çÆÁ» ÔéÍ ÇÂÕ, ìÅ÷ çÆ Þêà; ç±ÜÅ,
ìÅ÷ çÆ À¹âÅðÆ Áå¶ åÆÜÅ, Õ¶òñ ÁÅêä¶ ÇôÕÅð Óå¶ Õ¶ºçðå Ô¯ Õ¶ ÖñÅÁ 鱧
ÚÆðçÆ Ô¯ÂÆ À¹Ã çÆ Á¾ÖÍ ÕÆ ÇÂà åð·» éÔƺ ñ¾×çÅ ÇÕ ÇÂéÃÅéÆ
Ü÷ÇìÁ» ç¶ îÔÅé åðÜîÅé ôÅÇÂð ÇÂÕìÅñ ç¶ ÇÂà ô¶Áð ÇòÚ ×¹ð± ׯÇì§ç ÇçØ
çÆ êz¶ðéÅ ×¹êå ð±ê ÇòÚ Õ§î Õð ðÔÆ ÃÆ : Òܯ Õì±åð êð Þêàé¶ ÕÅ î÷Å þ ÁË
ÇêÃð, ò¯Ô ôÅÇÂç Õì±åð Õ¶ ñÔ±  éÔƺÍÓ çôî¶ô ÇêåÅ é¶ ÇÂö ñÂÆ ìÅ÷ 鱧
ÇÂÕ Ã¹§çð êzåÆÕ çŠùé¶ÔÅ ç¶ä ñÂÆ ð¾ÇÖÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆÍ éÆñ¶ دó¶
çÅ ÇÂÔ ôÅÔ ÃòÅð ÁÅêä¶ éÅçÆ ê¹¾åð õÅñö ÇòÚ À¹êð¯Õå Çå§é¶ ×¹ä» çÅ
À¹Ú êèðÆ Ã¹î¶ñ ò¶ÖäÅ ÚÅÔ¹§çÅ ÃÆÍ ÇÂÔ ÇéðÅñŠùî¶ñ ÇÂÇåÔÅÃ ç¶ ÇÂÕ
ç½ð ÇòÚ ÚîÕ½ð çÆ ×óÆ ÇòÚ çÆçÅð-¶-õÅà ԯÇÂÁÅ òÆ ÃÆÍ
ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø ÁÕÅñÆ ðÅÜéÆåÆ ç¶ Â¶Ã¶ ç¹Ö»å 鱧 ò¶Öä å¶ ÇÂà çÅ
Çòôñ¶ôä Õðé ÇòÚ Ãøñ Ô¯ÇÂÁÅ þ ÇÕ Õ¹ðìÅéÆÁ» ç¶ ìÅòܱç ÁÕÅñÆ
ðÅÜéÆåÆ ÇòÚ éÅ ÔÆ Òì¶ðÇÔîÓ Þêà ÃÆ, éÅ ÔÆ ÇòÚÅð» çÆ À¹âÅðÆ Áå¶
éÅ ÔÆ À¹Ô é÷ð ÇÜÔóÆ ç¹ôîä» å¶ ç¯Ãå» é±§ ÕÆñ Õ¶ ð¾Ö ÃÕä çÆ ï¯×åÅ
ðÖçÆ Ô¯ò¶Í ÁÇÜÔÆ ÔÅñå ÇòÚ çð-ì-çð è¾Õ¶ ÖÅä çÅ ÃîÅé å» ÃÅ鱧 ÔÅÃñ
Ô¯äÅ ÔÆ ÃÆ Áå¶ À¹Ô è¾Õ¶ Áܶ åÕ òÆ ÖÅÂÆ ÜÅ ðÔ¶ Ô»Í ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø é¶
ÁÕÅñÆ ðÅÜéÆåÆ é±§ Áêä¾å ç¶ çÅÇÂð¶ ÇòÚ ðÇÔ Õ¶ ÇÂÕ ðÅÜéÆåÕ
ÃñÆÕ¶ ÇòÚ Çî¾áÅ À¹ñ»íÅ ÔÆ Çç¾åÅ þÍ ÕÆ ÇÂÔ À¹ÃçÅ ç¯ô þ Ü» À¹Ã çÆ
îÔÅé êzÅêåÆ? ÇÜé·» çÇðÁÅò» é¶ Áܶ ç¾Ã ÃÅñ Çê¾Û¯º Ôó· ÇñÁÅ Õ¶ â¯ìäÅ
Ô¹§çÅ þ, ¦îÆ éçð òÅñ¶ ñ¯Õ À¹Ã Ôó· 鱧 êÇÔñ» ÔÆ ò¶Ö ñËºç¶ Ôé Áå¶ â¹¾ìä 寺
ìÚä ç¶ Á×ÅÀ±º ÃîÅé òÆ ÇåÁÅð Õð ñËºç¶ ÔéÍ Òâ¹ì¯ ×ÂÆ î¹Þ¶ ò¯Ô éçÆ Ü¯ ÁíÆ
ìÔÆ íÆ éÅ æÆÓ, çÆ Ãåð ÇÃÁÅÃå çÅ ðÅ÷ ÃîÞä òñ ÇÂÕ Ã§Õ¶å ÔÆ å» þÍ
ðÅÜéÆåÕ Áðæ» ÇòÚ ÇÂé·» ñ¯Õ» 鱧 éÆåÆòÅé çÅ ð¹åìÅ ÇîñçÅ þÍ ÁîðÆÕÆ
ðÅôàðêåÆ ÁÅÂÆ÷é ÔÅòð (AHI@-AIFI) éÅñ Çå¾Ö¶ òÖð¶ò¶º ð¾Öä ç¶ ìÅòܱç
À¹Ã çÆ éÆåÆòÅé» ìÅð¶ ÇÂà Çà¾êäÆ éÅñ Ã»Þ å» êÅÂÆ ÔÆ ÜÅ ÃÕçÆ þ
ÇÕ ÒÒî½ÕÅ êzÃå ÇòÁÕåÆ ÒÁÅêä¶Ó ìÅð¶ Áå¶ ÒÁ¾ÜÓ ìÅð¶ ÔÆ Ã¯ÚçÅ þ
ÜçÇÕ éÆåÆòÅé ÒÃÅâ¶Ó ìÅð¶ Áå¶ ÒÁÅÀ¹ä òÅñ¶ Õñ·Ó ìÅð¶ ïÚçÅ þÍÓÓ
ÁÃƺ Çìêð çÃÕÅð» ç¶ ÁÅÀ¹ä òÅñ¶ Ôó· 鱧 êÇÔñ» ÔÆ ÇÕÀ¹º éÅ ò¶Ö ÃÕ¶
ÜçÇÕ î¹ÃñîÅé íðÅò» é¶ ÇêÛñ¶ ÃçÆ ç¶ òÆÔÇòÁ» Áå¶ åÆÔÇòÁ» ÇòÚ ÔÆ
ÇÂà Ôó· 鱧 ò¶Ö ÇñÁÅ ÃÆ? ÇÂà ìäç¶ ÇîÔä¶ Á¾×¶ å» ÁÕÅñÆ ðÅÜéÆåÆ
鱧 ÜòÅìç¶Ô ÕðéÅ ÔÆ ÚÅÔÆçÅ þÍ ÔÇð§çð ÇÃ§Ø îÇÔì±ì çÆ ìÅ÷ Á¾Ö å»
ìÔ¹å-ìÔ¹å ç±ð åÕ ÚñÆ ×ÂÆ ÃÆ Ü篺 ÇÃè»å» éÅñ ñËà ÕðçÆ ê¹ÃåÕ ÒÃÇÔܶ
ðÇÚú õÅñÃÅÓ ÇòÚ À¹Ã é¶ Çìêð çÃÕÅð» ÇòÚ «ÕÆ ç¹ôîäÆ é±§ ÒÁêÕó
ìðÆÕÆÓ çÅ é» Çç¾åÅ ÃÆÍ ÃÅù ÇÂÔ Ã¾Ú Ã¹äéÅ ÚÅÔÆçÅ þ ÇÕ ÁÜî¶ð
ÇÃ§Ø é¶ íÇò¾Ö çÆ ñÆâðÇôê ñÂÆ ÇÂé·» ÁêÕó ìðÆÕÆÁ» 鱧 ì¹Þä Áå¶ ÇþÖ
ê¿æ ñÂÆ éò¶º ðÃå¶ åñÅôä çÅ ðÅÔ ÕÅøÆ Ô¾ç åÕ êèðÅ Õð Çç¾åÅ þÍ
Ü× ÜÅäçÅ þ ÇÕ ôËÕÃêÆÁð îé¹¾ÖÆ Ã¹íÅÁ çÆ êÕó å¶ ÇÂà ùíÅÁ ÇòÚ
Õ§î ÕðçÆ êñ êñ ÇåñÕçÆ ÔÕÆÕå 鱧 Üó· 寺 ëó·é ÇòÚ Ãøñ ÇðÔÅ þÍ ÇÂÃ
êÇÔñ± 寺 À¹Ã é¶ ÃðòÇòÁÅêÕ Ã¾ÚÅÂÆÁ» 寺 êðçÅ ü¾Õä çŠܯ ÚîåÕÅð
ÕÆåÅ þ, À¹Ã ìÅð¶ À¹Ã ç¶ Çå¾Ö¶ ÁÅñ¯ÚÕ òÆ ÇÂà å¾æ 鱧 Þ¹áñÅÀ¹ä ÇòÚ
ôðî îÇÔñà Õðç¶ ÔéÍ ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø òÆ ØàéÅò» ç¶ òÇÔä ÇòÚ ÇþÖ
ðÅÜéÆåÆ ç¶ êÅàò¶º ð¹ÞÅé» çÆ åÇÔ ÇòÚ «Õ¶ Ⱨض ÕÅðé» é±§ ëó·é ÇòÚ Ü¶
ê±ðÆ åð·» ÕÅîïÅì éÔƺ Ô¯ÇÂÁÅ å» À¹Ã é¶ Ø¾à¯-ؾà ÇÂé·» ÕÅðé» é±§ ùä¶
ÜÅä çÅ ÇòÚÅðèÅðÕ ô½Õ å» êËçÅ Õð ÔÆ Çç¾åÅ þÍ Çìêð çÃÕÅð ç¶
êËð¯ÕÅð Ôð òÅð ÇÃ¾Ö ðÅÜéÆåÆ ç¶ êËð¯ÕÅð» 鱧 ÁÅêä¶ ñ¾å Զ᯺
¦ØÅÀ¹ä ÇòÚ Ãøñ ÇÕÀ¹º Ô¹§ç¶ ðÔ¶ Ôé Áå¶ Ô¯ ðÔ¶ Ôé, ðÅÜéÆåÆ ç¶ ÇéðíÀ¹ å¶
ÇéðòËð ÃÕ±ñ÷ ÁÅø æÅà ÇÂé·» ÃòÅñ» ç¶ ÜòÅì ñËä ñÂÆ ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø çÆÁ»
ÇñÖå» ù Áò¶ð Ü» Ãò¶ð îÅéåÅ ç¶ä׶ ÔÆ ç¶ä×¶Í òËö ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø çÆÁ»
èÅðéÅò» 鱧 ð¾ç Õðé ñÂÆ ÁÅñ¯ÚÕ» 鱧 é»Ô ê¾ÖÆ ÇîÔéå Õðé òÅÃå¶ òÆ
ÕÅøÆ î¹óÕ¯-î¹óÕÆ Ô¯äÅ êËäÅ þ ÇÕÀ¹ºÇÕ Ü篺 Ü篺 òÆ ÕäÕ ç¶ éÅñ éÅñ À¹Ô
ð¶å êÆÔä׶ å» ÇÂà ò§é×Æ çÆ ÁÅñ¯ÚéÅ ÇòÚ¯º ÇÕö òÆ Ã¹ÇÔðç êÅáÕ ñÂÆ
ð¶å ç¶ Õä ñíä¶ î¹ôÕñ éÔƺ Ô¯ä׶Í
ÁÕÅñÆ ðÅÜéÆåÆ Çþֻ ç¶ ðÅÜéÆåÕ îé¯ÇòÇ×ÁÅé çÆ ×å-Çîå ÜÅéä
ÇòÚ Çվ毺 åÕ ÜÅ ÃÕÆ þ À¹Ã çÆ ÇÂÕ þðÅéÕ¹§é ÇîÃÅñ ÔÅ÷ð þÍ ×¾ñ
ÇÂÀ¹º ÃÆ ÇÕ ÁÅ÷ÅçÆ çÆ ñóÅÂÆ ç½ðÅé ×»èÆ çÆ ì×ñÅ-Á¾Ö é¶ ÇÂÔ ì¹Þ
ÇñÁÅ ÃÆ ÇÕ ÇÂÕ Ççé ÁŶ×Å ÇÕ Ü篺 ×¹ðç¹ÁÅÇðÁ» çÆ ÁÅ÷ÅçÆ çÆ
Ü§× ÁÅ÷Åç ÇÃ¾Ö Ãà¶à çÆ ðÆÞ ÇòÚ êñà ÜŶ×ÆÍ ÇÂà ñÂÆ î¯ÔéçÅÃ
ÕðîÚ§ç ×»èÆ Çþֻ Õ¯ñ¯º ÇÂÔ ê¾ÕÅ òÅÁçÅ Áå¶ À¹Ô òÆ ÇñÖåÆ ð±ê ÇòÚ
ñËäÅ ÚÅÔ¹§ç¶ Ãé ÇÕ ÇÃ¾Ö Õç¶ òÆ ÁÅ÷ÅçÆ çÆ î§× éÔƺ Õðé×¶Í ÇÂé·»
ìçô×é ØóÆÁ» ÇòÚ ÁÕÅñÆ ðÅÜéÆåÆ é¶ ×»èÆ çÆ Ç¾ÛÅ Á¾×¶ ÇÕò¶º
ÁÅåî-Ãîðêä ÕÆåÅ À¹Ô ÇÂæ¶ À¹Ôé» ç¶ ÁÅêä¶ ôìç» ÇòÚ ÁÃƺ ê¶ô Õð ðÔ¶ Ô» :
ÒÒÇÃðø ôz¯îäÆ Õî¶àÆ ÔÆ éÔƺ ìñÇÕ Õ¯ÂÆ òÆ ÇÃ¾Ö Ã§ÃæÅ Ü»
ÇòÁÕåÆ Ã¹êé¶ ÇòÚ òÆ ÇÃ¾Ö ðÅÜ çÆ ÕÅÇÂîÆ çÆ ÇòÚÅð Ü» ÚÅÔéÅ
éÔƺ ð¾ÖçÅÍÓÓ ÇÂà Çà¾êäÆ ÇòÚ ÃÅâÆ ÃñÅÔ ÇÂÔ þ ÇÕ ÒÕ¯ÂÆ òÆ
ÇÃ¾Ö Ã§ÃæÅÓ, ÒÕ¯ÂÆ òÆ ÇòÁÕåÆÓ, Òùêé¶ ÇòÚ òÆÓ ÇÃ¾Ö ðÅÜ çÆ
ÕÅÇÂîÆ çÅ ÒéÅ ÇòÚÅðÓ, ÒéÅ ÚÅÔéÅÓ ð¾ÖçÆ þ, ôìç» ù ìÅð ìÅð êÇó·ÁÅ å¶
êó·ÅÇÂÁÅ ÜÅò¶Í ÁÃƺ ÇÂé·» ôìç» çÆ ÇòÁÅÇÖÁÅ çÅ Çòôñ¶ôä Õðé ÇòÚ
ÔÆ ôðî îÇÔñà Õðç¶ Ô»Í ÁÃƺ å» ÇÂà Ã Õ¶òñ úÔ¯ ÇÜÔÅ ÔÅÃÅ ÔÆ
Ծà ÃÕç¶ Ô» ÇÜà ÇòÚ ÃÅâÆÁ» ÇÃÃÕÆÁ» çÆ ÁÅòÅ÷ ùäÅÂÆ ÔÆ éÅ
ç¶ò¶Í
ÇÂÕ Ô¯ð çðçéÅÕ ÔÅÃÅ À¹é·» ÇòçòÅé» Áå¶ ÇÃÁÅÃåçÅé» òñ¯º
ÕÆåÆÁ» À¹Ôé» Çà¾êäÆÁ» 鱧 êó· Õ¶ òÆ ÁÅÀ¹ºçÅ þ ÇÜÔóÆÁ» Çà¾êäÆÁ»
ÃÅù ÒÇÕà Çìè¹ ð¹ñÆ êÅÇåôÅÔÆÓ ÇòÚ ÇîñçÆÁ» Ôé Áå¶ ÇÜ¾æ¶ ÃÅⶠÇÂÔ
ÇòçòÅé å¶ ÇÃÁÅÃåçÅé Áå¶ ÇÂÇåÔÅÃÕÅð êðÖ çÆÁ» éÅ÷¹Õ ØóÆÁ» ÇòÚ
ÇéôÚ¶ ÔÆ ÇåóÕ¶ å¶ ÇæóÕ¶ ԯ¶ é÷ð ÁÅÀ¹ºç¶ ÔéÍ ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø çÆ ò¾âÆ
ÇÃøå ÇÂÔ þ ÇÕ À¹Ô À¹é·» çÆÁ» ê¿æÕ Ã¶òÅò» 鱧 ÃÇåÕÅð éÅñ ò¶ÖçÅ þ
Áå¶ ÃÅⶠîé» ÇòÚ À¹Ôé» ç¶ ìä¶ ÃÇåÕÅð çÆ íÅòéŠ鱧 ÷õîÆ éÔƺ ÕðçÅÍ êð
ÇÜà ܹ×å éÅñ Áå¶ ÇÜà ã¹Õòƺ æ» Óå¶ Áå¶ ÇÜà åðåÆì å¶ Á§çÅ÷ éÅñ À¹Ô
ÇÂé·» ÇòçòÅé» çÆÁ» Çà¾êäÆÁ» 鱧 ê¶ô ÕðçÅ ÔË, À¹Ã éÅñ ÃÅâÆÁ» ÁÅÀ¹ä
òÅñÆÁ» êÆó·ÆÁ» ÃîÞ½å¶ çÆ î¶÷ Óå¶ ìËáä ñ¾Ç×Á» ÃÅòèÅé å¶ Ú½Õà ÷ð±ð
ðÇÔä×ÆÁ»Í ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø çÅ «ÇÕÁÅ À¹ç¶ô òÆ ÇÂÔ¯ ÔÆ þ éÅ ÇÕ À¹ÃçÅ
À¹ç¶ô À¹Ôé» ò¾âÆÁ» ÔÃåÆÁ» 鱧 í§âäÅ þ ÇÜé·» çÆÁ» ÇÂÔ¯ ÇÜÔÆÁ»
Õî÷¯ðÆÁ» 鱧 ÇÂÕ ê¾èð À¹å¶ ÁäÇâ¾á å» ÕÆåÅ ÜÅäÅ ÚÅÔÆçÅ þ êð éÅñ
ÔÆ ÇÃ¾Ö ñÆâðÇôê çÆ Ç÷§ç×Æ çÆ Á×ñ¶ êóÅò» ÇòÚ ÇÂÔ¯ ÇÜÔ¶
Òì¶çÅÇòÁ»Ó çÅ ç¹ÔðÅú òÆ éÔƺ Ô¯äÅ ÚÅÔÆçÅÍ ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø ÇÂé·»
ê¹ÃåÕ» ðÅÔƺ ÇÂÔ¯ çç¶ô ç¶äÅ ÚÅÔ¹§çÅ þ ÇÕ îÔÅé ÁÅ×± À¹Ô Ô¹§ç¶ Ôé
ܯ î¹ôÕñ» Ã ÁÅêäÆ Õ½î çÆÁ» îé¯ÇòÇ×ÁÅéÕ ÇÂÛÅò» å¶ ðÆÞ» 鱧 ÃîÞç¶
ԯ¶ ÔÆ Õ¯ÂÆ Çà¾êäÆ Õðé éÅ ÇÕ ÁÅêä¶ ÁÅê 鱧 ÒÁÅêäÆÁ»Ó ÇÂÛÅò»
å¶ ÃÆîÅò» çÆÁ» ÇìðåÆÁ» Á¾×¶ ÔÆ ÔÇæÁÅð ù¾à ç¶äÍ
ÕÆ ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø çÆÁ» ÇñÖå» ÇòÚ ôìç» çÆ Õ¯ÂÆ ÜÅç±×ðÆ þ ÇÜÃ
éÅñ À¹Ô êÅáÕ» éÅñ ÁÅêäÅ ÇðôåÅ íÅòÕ ð±ê ÇòÚ ê¾ÕÅ ìäÅÀ¹äÅ ÇòÚ Ãøñ Ô¯
Ü»çÅ þ? Ü» À¹Ô ôìç» ç¶ ÜÅñ ðÅÔƺ êÅáÕ» ÇòÚ ÁÅêäÆ æ» ìäÅÀ¹ºçÅ þ? êð
ÁÇÜÔÆ Çà¾êäÆ À¹Ã éÅñ ì¶ÇÂéÃÅøÆ Ô¯ò¶×ÆÍ ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø çÆÁ» ÇñÖå»
ÇòÚ ÃîÕÅñÆ ÔÅñå» çÅ Çòôñ¶ôä îé¯ÇòÇ×ÁÅéÕ Áå¶ ÃÅÇÔåÕ Ö±ìÆÁ» éÅñ
íðê±ð þÍ À¹Ô ðÅÜÃÆ À¹æñ ê¹æñ ç¶ ò¾Ö ò¾Ö ç½ð» ÇòÚ ÇòÚð ðÔ¶ ðÅÜéÆåÕ
å¶ èÅðÇîÕ êÅåð» ç¶ Ã¹íÅÁ, ØàéÅò» å¶ ÔÅñå» ìÅð¶ À¹Ôé» çÆ ÃîÞ å¶ Ã¶è çÅ
ê¾èð, À¹Ôé» çÆ ÇæóÕä», êzÅêåÆÁ», Õ¹ðìÅéÆÁ» å¶ Õî÷¯ðÆÁ» çÅ Ü篺
ìÅÖ±ìÆ Çòôñ¶ôä ÕðçÅ ÔË å» ÕÂÆ òÅð ×¹§ç¶ ԯ¶ ôìç» çÆ ã¹Õòƺ Ú¯ä Áå¶
åðåÆì ÇòÚ ð§×Æ òÅðåÕ ÕÇòåÅ ç¶ é¶ó¶ êÔ¹§Ú Ü»çÆ ÔËÍ ò¶Öä òÅñÆ ×¾ñ
ÇÂÔ þ ÇÕ ÇÂÔ¯ ÇÜÔÆ òÅðåÕ ÇòÚ Ü÷ì¶ å¶ åðÕ çÅ ÇîñÅê ÕðÇçÁ» À¹Ô åðÕ
çÆ êzèÅé ùð çÅ ê¾ñÅ ÇÖÃÕä éÔƺ Çç§çÅÍ ÇÂà ñÂÆ ôìç» çÆ Ú¯ä ÜÅñ
éÔƺ Ô¹§çÆ Ãׯº ÇÂà 鱧 ÔÕÆÕÆ ÜÅç±×ðÆ ÔÆ ÕÇÔ ÃÕç¶ Ô»Í
ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø é¶ Çþֻ ç¶ è¹ð Á§çð Õç¶ Ã¹Ú¶å å¶ Õç¶ ÁÚ¶å îé ÇòÚ
Ü×çÆ, Õç¶ ì¹ÞçÆ å¶ Õç¶ è¹ÖçÆ ðÅÜÃÆ åóê ìÅð¶, çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ ÇéÁÅð¶êé
ìÅð¶, çå ÜðéËñ ÇÃ§Ø çÆ îÔÅéåÅ ìÅð¶, ܹÞÅð± ñÇÔð ìÅð¶ Áå¶ éò§ìð AIHD
ÇòÚ ÇÃ¾Ö éÃñÕ¹ôÆ ìÅð¶ ܯ Õ¹Þ ÇÕÔÅ þ Áå¶ ÇÜò¶º ðÃÕ é÷ðƶ ÇòÚ
ÇÕÔÅ þ À¹Ô îÕÅî êÇÔñ» ÇÕö ÇòçòÅé é¶ ÔÅÇÃñ éÔƺ ÕÆåÅÍ À¹Ã çÆÁ»
ÇñÖå» ÇòÚ ÇÂÔ Áä-ÁËñÅÇéÁŠçç¶ô þ ÇÕ Çç¾ñÆ ç¶ ÔÅÕî» çÆÁ»
éÆåÆÁ» Áå¶ õÅñÃÅ ê¿æ çÆÁ» Õçð» ÕÆîå» ÇòÚÕÅð àÕðÅú ÃçÆòÆ þ Áå¶
ÇÂÔ ÃçÆòÆ ðÔ¶×ÅÍ Ü¶ ÇÂé·» ÇñÖå» é±§ èóÕä» ðÅÔƺ êÇó·ÁÅ ÜÅò¶ å»
Õ¶ºçð òñ¯º Çç¾ñÆ çÆÁ» éÆåÆÁ» ÇòÚ åìçÆñÆÁ» Õðé çÅ ÇÂÕðÅð òÆ ÁÜî¶ð
ÇÃ§Ø é±§ êzòÅé éÔƺ Ô¯ä ñ¾×Å ÇÕÀ¹ºÇÕ À¹Ã é¶ ÜÅä ÇñÁÅ þ ÇÕ Çç¾ñÆ
ç¶ ÔÅÕî» çÆ Ôð¶Õ Çèð é¶ Çþֻ ç¶ Ççñ ç¹ÖÅÀ¹ä ÇòÚ Õ¯ÂÆ ÕÃð éÔƺ
Û¾âÆ Áå¶ íÇò¾Ö ÇòÚ òÆ À¹Ô ¶ö ðÅÔ Óå¶ ÔÆ Úñä×¶Í À¹é·» é¶ ÇÂñÅÔÆ
ÃÅç×Æ ÇòÚ ÜÆ ðÔÆ ÇÂÕ îÔÅé Õ½î çÆ Þ¯ñÆ ÇòÚ ç¹¾Ö å¶ îÅï±ÃÆÁ» ÔÆ
êÅÂÆÁ» ÔéÍ
 ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø é±§ ð¾ì òð×Å íð¯ÃÅ þ ÇÕ ÇÃ¾Ö Õ½î çÆ ðÅÜÃÆ åóê Õç¶
òÆ éÔƺ îðéÆÍ ×¹ð± ×z§æ ÃÅÇÔì å¶ ÇÃ¾Ö ÇÂÇåÔÅÃ é¶ Áå¶ õÅà ÕðÕ¶ ÔÅñ
ÇòÚ ÔÆ ÚñÆ Ü¹ÞÅð± ñÇÔð é¶ ÇÂà åóê 鱧 ÜÅ×çÆ ð¾Öä ñÂÆ ÇÃ¾Ö Õ½î
çÅ Ôð Ã Çê¾ÛÅ Õðç¶ ðÇÔäÅ þÍ çðìÅð ÃÅÇÔì ç¶ ÇéÁÅð¶êé çÆ ðÅÜéÆåÕ
ð±ÔÅéÆÁå òÆ ÇÃ¾Ö Õ½î Á§çð ÇÜÀ±ºçÆ ÜÅ×çÆ ðÇÔäÆ þ Áå¶ Ã¹¾ÖÅ
ÇÃ§Ø Áå¶ îÇÔåÅì ÇÃ§Ø ç¶ ÁÅÀ¹ä ÜÅä çÆ îÔÅé ðòÅÇÂå çÅ ÇÃñÇÃñÅ òÆ
î¹Õä ÇòÚ éÔƺ ÁÅÀ¹äÅÍ ÇÂà 寺 ÇÂñÅòŠçå ÜðéËñ ÇÃ§Ø å¶ À¹Ôé» ç¶
ÃÅæÆÁ» çÆ çðìÅð ÃÅÇÔì çÆ ðÅÖÆ ñÂÆ Çç¾åÆ ôÔÅçå òÆ Ã˺Õó¶ å±ëÅé
ÁÅêäÆ ×¯ç ÇòÚ ð¾ÖçÆ þ Áå¶ Ü¹ÞÅð± ñÇÔð òÆ ÇÂÇåÔÅà çÅ ôÅéçÅð Õ»â
ìÇäÁÅ ðÔ¶×ÅÍ Ã ç¶ ÔÅÕî» é¶ ÃÅⶠçðç 鱧 íÅò¶º ÇëñÔÅñ ì¶êÛÅä Õð
Çç¾åÅ þ êð ÇÃ¾Ö Õ½î çÅ ÇÂé·» òðåÅÇðÁ» ìÅð¶ ÃçÆòÆ ÇêÁÅð îÇðÁÅ
éÔƺ þ ÇÃðø ð±ê¯ô (Á§âð×ðÅÀ±ºâ) Ô¯ Õ¶ ÇòÚð ÇðÔÅ þ Áå¶ ÇÕö òÆ Ã
ÇÃè»å ð±ê ÇòÚ êÇÔñ» 寺 òÆ ÇÕö À¹Ú¶ ù¾Ú¶ î½ÇñÕ ð§× ÇòÚ ÁÅêäÅ
ÜÅÔ¯ÜñÅñ êz×à Õðé ç¶ Ãîð¾æ þÍ ÁÚ¶å çÆ ç¹éÆÁ» ç¶ îÔÅé îé¯ÇòÇ×ÁÅéÕ
òñÆ ÕÅðñ ܹ§× ç¶ î¹ÔÅòð¶ ÇòÚ ÇÂÔ¯ ÇÜÔ¶ òðåÅð¶ ÕÂÆ òÅð ÁÚ¶å ç¶ î§âñ»
ÇòÚ êzò¶ô Õð Ü»ç¶ Ôé Áå¶ Õç¶ Õç¶ õåðéÅÕ òÆ Ô¯ Ü»ç¶ ÔéÍ Ü¶ íñÅ Á¾Ü
ÇÕö Õ¯ñ ÇÂé·» òðåÅÇðÁ» 鱧 ò¶Öä òÅñÆ Á¾Ö éÔƺ å» Õ¯ÂÆ À¹Ôé» é±§
ÕÆ ÁÅÖ¶? ÇÂÔ¯ ÔÆ ÁÅÖäÅ ìäçÅ þ ÇÕ À¹Ôé» çÆÁ» é÷ð» À¹å¶ êÇÔð¶-çð-
êÇÔð¶ ñ¾×¶ ԯ¶ ÔéÍ
ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø çÆÁ» ê¹ÃåÕ» ܶ ñ¯ÕÇêzïåÅ çÅ îÅä ÔÅÃñ Õð ñ˺çÆÁ» Ôé
å» ÇÂà Ⱨض ðÅ÷ ÇòÚ ÔÕÆÕå ÇÂÔ þ ÇÕ À¹Ô ÁÅêäÆÁ» ÇñÖå» ðÅÔƺ
ÇÂÕ Ô§ÇãÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ Áå¶ åÜðì¶ÕÅð ÜéåÕ çÅéôòð òܯº À¹íð Õ¶ ÃÅÔîä¶
ÁÅÇÂÁÅ þÍ ÜéåÕ çÅéôòð ÇÂÕ¯ Ã Ãî±ÔÕ-Ü÷ÇìÁ» çÆ é¹îÅǧç×Æ ÕðçÅ þ
Áå¶ éÅñ ÔÆ çÅéôòðÆ çÆÁ» ÃÅðÆÁ» ìðÕå» çÅ îÅñÕ òÆ Ô¹§çÅ þÍ ÁÜî¶ð
ÇÃ§Ø é¶ òÆÔòƺ ÃçÆ ç½ðÅé ðÅÜéÆåÕ Ö¶åð ÇòÚ Çþֻ çÆ ç¹ÇÚ¾åÆ,
À¹Ôé» çÅ îé¯ÇòÇ×ÁÅé, À¹Ôé» çÆ ÁÃê¾ôàåÅ, À¹Ôé» çÆ ÜÇ×ÁÅÃÅ Áå¶
Ç×ÁÅé ç¶ ê¾èð çÅ ìÔ¹å òèÆÁÅ å¶ ê±ðÆ Ç÷§î¶òÅðÆ ÇòÚ ðÇÔ Õ¶ ÕôÆçÆÕðé
(Distillation) ÕÆåÅ þÍ ÇÂà Ã ëð»Ã çÆ Ú¯àÆ ç¶ çÅéôòð ð¶î§â ÁËð¯é (AI@E-
AIHC) ÃÅâÆ ðÅÜéÆåÕ ïÅç ÇòÚ À¹åð ÁŶ Ôé ÇÜé·» ìÅð¶ ÇÂÔ ÇÕÔÅ
Ü»çÅ þ ÇÕ À¹Ô òÆÔòƺ ÃçÆ çÆ åð÷¶-Ç÷§ç×Æ ç¶ ðÅÜéÆåÕ ð§×» çÅ ÚôîçÆç
×òÅÔ þÍ ÁÃƺ ÜÅäç¶ Ô» ÇÕ ðÅÜéÆåÆ àÆÃÆ çÅ ì¶ð (Ãà¶à) Ô¹§çÅ þ ÇÜà òñ
ÃÅÇðÁ» çÆ Çé×·Å Ô¹§çÆ þ Áå¶ ÇÜà (Ãà¶à) çÅ ÇèÁÅé òÆ ÃÅÇðÁ» òñ
Ô¹§çÅ þÍ ð¶î§â ÁËð¯é çÅ Ç×ÁÅé ÇøñÅÃøÆ, ÃîÅÜ ÇòÇ×ÁÅé, ÃéÁåÆ ÃîÅÜ,
ÇîñàðÆ ÇæÀ±ðÆ òð׶ ÇòÇôÁ» åÕ ëËÇñÁÅ Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆÍ ÇÂà ñÂÆ À¹Ã ç¶
ðÅÜéÆåÕ ÇòÇ×ÁÅé ÇÂÔ ÃÅð¶ Çòô¶ Õ¹Þ ÇÂà åð·» ÇØú-ÇÖÚóÆ Ô¯ ׶ Ãé
ÇÕ À¹Ô ÁÅî ñ¯Õ» ç¶ Ççñ» çÆ ÁÅòÅ÷ ìä Ç×ÁÅ å¶ À¹Ã 鱧 ÜéåÕ çÅéôòÅð çÅ
ð¹åìÅ ÔÅÃñ Ô¯ Ç×ÁÅÍ ÇÜò¶º Çòñ ÇâÀ±ð» çÆ Ã§ÃÅð êzÇþè ê¹ÃåÕ ÒÃà¯ðÆ
ÁÅø ÇøñÅÃøÆÓ ÃÅÇÔå, èðî, ðÅÜéÆåÆ å¶ ÃîÅÜ ÇòÇ×ÁÅé éÅñ ܹó¶ קíÆð
ÇòÇçÁÅðæÆÁ» 鱧 ÇÂÕ ÇçñÚÃê éÅòñ ñ×çÅ þ, ÇÂò¶º ÁÜî¶ð ÇÃ§Ø çÆÁ»
ÇñÖå» òÆ ðÅÜéÆåÕ-Ü÷ÇìÁ» ÇòÚ ÇÂÔ¯ ÇÜÔÅ îÅÔ½ñ ÇÃðÜçÆÁ» ÔéÍ êð
ÇÂÔ òÆ Ô¯ ÃÕçÅ ÔË ÇÕ ÂÆðÖÅñ± ÇòçòåÅ éÅñ ܹó¶ ÃÅⶠÃîÕÅñÆ Áܶ
ÁÅêäÆ ü¾ê ðÅÔƺ ÇÂé·» ê¹ÃåÕ» çÆ îÔ¾ååŠ鱧 é÷ðÁ§çÅ÷ Õð ç¶äÍ À¹ºÜ ܶ
ÇÂé·» ê¹ÃåÕ» ìÅð¶ ìÇÔà ÇÛóÆ å» Çå§é åð·» ç¶ ÇòçòÅé îËçÅé ÇòÚ À¹åðé׶Í
ÇÂÕ ôðÆÕ, ç±Ü¶ ç¹ôîä Áå¶ åÆܶ ç¯ÃåÍ òËö Õ¹Þ ôðÆÕ êÇÔñ» ÔÆ îËçÅé
ÇòÚ ÁÅ ü¾Õ¶ Ôé ÜçÇÕ ç¹ôîä» é¶ Áܶ ÁÅÀ¹äÅ þÍ ç¯Ãå ÁŶ å» Ôé êð îÔÅé
ç¯Ãå» çŠǧå÷Åð Áܶ ìÅÕÆ þ ܯ Õ§ÇâÁ» çÆ é¯Õ å¶ åz¶ñ ç¶ å¹êÇÕÁ» ò»×
ÇàÕ ÃÕä ÁðæÅå ÁÇÜÔ¶ åz¶ñ å¹êÕ¶ ÇÜé·» ÇòÚ ðÅÜéÆåÕ ÇþÖÆ ç¶ ÃÅð¶
ñðÜ» ç¶ çÆçÅð Ô¯ ÃÕäÍ