PI 100 THV1

Sir Jimmuel Naval

Group 4
Aclan, Alegria 2007-00292

Arellano, Billy Jackson 2007-25791

Bartolata, Christine 2006-62196

Gonzales, Katrina Luisa 2007-51528

Loberas, Hazel M. 2006-03687

Rodriguez, Daryl Sol 2007-68832

Ruzol, Clarissa 2007-57563

Tan, Haidee 2007-01088

Torres, Jamelle Erlgie 2006-78423

 1

TABLE OF CONTENTS

ANO ANG KILUSANG PROPAGANDA? ........................................................................................................................................ 3

PROPAGANDA ......................................................................................................................................................................... 3

KILUSANG PROPAGANDA........................................................................................................................................................ 3

MGA DAHILAN NA NAGBIGAY UGAT SA PAGKAKATATAG NG KILUSANG PROPAGANDA AT PAMBANSANG

NASYONALISMO NG MGA FILIPINO ........................................................................................................................................... 3

Glorious Revolution (Espana) noong 1868 .............................................................................................................................. 3

Pagbubukas ng Suez Canal, 1869 ............................................................................................................................................ 3

Ang Pag-aaklas sa Cavite at ang Pagbitay sa GomBurZa ......................................................................................................... 3

MGA UNANG TAON (1880-1886) ................................................................................................................................................ 4

Pedro Paterno ......................................................................................................................................................................... 4

Gregorio Sancianco ................................................................................................................................................................. 4

Circulo Hispano-Filipino .......................................................................................................................................................... 4

Jose Rizal ................................................................................................................................................................................. 4

Mga Pahayagan ....................................................................................................................................................................... 4

Exposicion de Bellas Artes ...................................................................................................................................................... 4

MASINSINANG PAGSULAT .......................................................................................................................................................... 5

Espana en Filipinas .................................................................................................................................................................. 5

Noli Me Tangere ..................................................................................................................................................................... 5

Marcelo del Pilar ..................................................................................................................................................................... 5

La Solidaridad .......................................................................................................................................................................... 6

MGA ORGANISASYON ................................................................................................................................................................. 7

Filipino Masonry ..................................................................................................................................................................... 7

Early Masonry among Filipinos .......................................................................................................................................... 7

The Lodge “Revolucion” ..................................................................................................................................................... 7

Filipino Masonry sa Pilipinas .............................................................................................................................................. 7

Purpose .............................................................................................................................................................................. 7

Asociason Hispano-Filipina ..................................................................................................................................................... 8

 2

La Liga Filipina ......................................................................................................................................................................... 8

PAGBAGSAK NG KILUSAN ........................................................................................................................................................... 9

Alitang Rizal at Del Pilar .......................................................................................................................................................... 9

Kaguluhan sa Hacienda ng Calamba .................................................................................................................................. 9

Rizal sa Madrid ................................................................................................................................................................... 9

Rizal sa Hongkong at Manila ............................................................................................................................................ 11

Pagbagsak ng La Solidaridad ................................................................................................................................................. 12

Introduksyon .................................................................................................................................................................... 12

Mga dahilan o factors ng pagbagsak ng pahayagan ........................................................................................................ 12

Internal na problema sa La Solidaridad ............................................................................................................................ 13

Pagbagsak ng Kilusang Propaganda ...................................................................................................................................... 13

EPEKTO AT PAMANA NG KILUSAN ........................................................................................................................................... 13

Epekto ng Kilusang Propaganda sa Pamahalaan ng Espana. ................................................................................................ 13

Epekto ng Kilusang Propaganda sa mga Pilipino sa Pilipinas ................................................................................................ 14

Simbahan at ang Propaganda ............................................................................................................................................... 14

Relasyon ng Propaganda Movement at Kasalukuyan ........................................................................................................... 14

SOURCES .................................................................................................................................................................................... 15
 3

ANO ANG KILUSANG PROPAGANDA?

PROPAGANDA
 Labis na pagsisikap ng isang institusyon na pangasiwaan ang opinyon ng publiko

KILUSANG PROPAGANDA
 Isang organisasyong pampanitikan at kultural, sinimulan noong 1872 ng mga emigranteng Filipinong
naninirahan sa Europa na naglalayong mapalakas ang ugnayan ng Espana at Pilipinas. Layon nitong
makilala ang Pilipinas bilang isang lalawigan ng Espana at kung gayon magkaroon ng pantay na tingin
sa harapan ng batas, representasyon sa gobyerno, sekularisasyon sa mga parokya ng Pilipinas, at
kalayaang magpahiwatig ng opinion at magpulong ng matiwasay.

MGA DAHILAN NA NAGBIGAY UGAT SA PAGKAKATATAG NG KILUSANG PROPAGANDA AT

PAMBANSANG NASYONALISMO NG MGA FILIPINO

GLORIOUS REVOLUTION (ESPANA) NOONG 1868

 Pag-aklas at pagpapabagsak kay Isabella II ng Espana
 Ilang mga kasapi ng partido Liberal at partido Republikano ay ipinatapon sa Pilipinas – dito sa bansa
nila ipinamahagi ang kanilang mga ideolohiya
 Sumunod ay ang paulit-ulit na pagreporma sa pamahalaan ng Espana na nagdulot naman ng
pagpapalit-palit ng gobernador-heneral na ipinapadala sa Pilipinas – nagbigay daan sa mala-
demokratikong pagpapalakad sa bansa

PAGBUBUKAS NG SUEZ CANAL, 1869

 Pagpapadala ng mga opisyal ng pamahalaan sa Pilipinas
 Mas napadali ang ugnayan sa pagitan ng mga Filipino, Peninsulares, at iba pang mga dayuhan
 Mas maraming pamilya sa Pilipinas ang nakapagpadala ng kanilang mga anak sa Europa – nakapag-aral
sa ilalim ng sistemang pang-edukasyon ng iba’t ibang bansa doon at natutuhan ang mga gawi ng mga
Europeo

ANG PAG-AAKLAS SA CAVITE AT ANG PAGBITAY SA GOMBURZA

 Nanindigan ang pamahaalan sa Maynila na lahat ng may sentimientong tumutuligsa laban sa mga
prayle ay kalaban ng Estado
 Lalong nagsilakbo ang damdamin ng mga Filipino laban sa mga prayle
 4

MGA UNANG TAON (1880-1886)

PEDRO PATERNO
 Nasa Espanya noong 1871 upang mag-aral ng Pilosopiya at Teolohiya
 Anak ni Maximo Paterno, isa sa mga negosyanteng pinatapon sa Marianas noong 1872
 Sumulat ng Sampaguitas, isang koleksyon ng mga taludtod: ang unang pagkakataon na nagpakita ng
nasyonalismo sa publiko

GREGORIO SANCIANCO
 Nagsulat ng mga artikulo sa pahayagang El Democrata tungkol sa mga pagbabagong kailangan para sa
Pilipinas
 Noong 1881, inilathala ang kanyang aklat ng El Progreso Filipinas. Ipinapakita nito ang mga
kinakailangang reporma para umunlad ang PIlipinas:
o Ayusin ang mga kalsada, tulay, at iba pang imprastruktura upang mapasulong ang agrikultura, at
komunikasyon.
o Pasulungin ang sistemang edukasyon
o Magkaroon ng indirect taxation na kukuha ng pursyento ng kinikita ng mga mayayaman sa halip
na ipataw ang buwis sa mga walang kakayanan

CIRCULO HISPANO-FILIPINO
 Itinatag noong 1882, sa pangunguna ni Juan Atayde
 Noong unang mga buwan, nagsilbi lamang itong organisasyon para magahalubilo ang mga miyembro
nito. Ngunit pagdating ni Rizal sa Barcelona, nakita niyang maaari itong mapagkaisa ang mga Pilipino.
 Nagkaroon ng pahayagan ang Circulo, Revista del Circulo Hispano Filipino
 Hindi rin nagtagal dahil sa pag-alis ng mga miyembro nito, pagkawala ng pondo

JOSE RIZAL
 Bata pa lamang ay sumusulat na ng mga literaturang nagtatampok ng nasyonalismo
o A la juventud Filipina
o El Consejo de los Dioses
 Noong nasa Barcelona, sumulat siya ng isang artikulo, El Amor Patrio, sa Diariong Tagalog

MGA PAHAYAGAN
 Los Dos Mundos
 El Progreso
 El Liberal

EXPOSICION DE BELLAS ARTES

 Juan Luna: Spoliarium
 Felix Hidalgo: Virgenes Cristianas Expuestas al Populacho
 Nagkaroon ng salu-salo kung saan nagtalumpati sina Lopez-Jaena at Rizal
 5

MASINSINANG PAGSULAT

ESPANA EN FILIPINAS
 1887- Sina Lopez Jaena at iba pang kasama ay nagmungkahi ng pagkakaroon ng isang pahayagan na
siyang magiging instrumento upang maipahayag ang kanilang mga hinaing at layunin ng samahan.
 Si Lopez- Jaena ay hindi napiling Editor in Chief sa kadahilanang kilala siya sa kanyang palaban at
mapupusok na pagbabatikos. Dahil sa paguugaling ito, wala sa kanya ang tiwala ng mga Espanyol.
 Eduardo de Lete - ang napiling Editor in Chief ng pahayagan.
 Marahil dahil na rin sa hindi pagkakapili bilang EIC ay hindi nakikipagtulungan at nakikipagugnayan si
Lopez Jaena sa paggawa ng pahayagan. Hindi rin siya sumasangayon sa 'moderate' na paraan ng
pagsusulat sa pahayagan. Isa na ring dahilan ay ang pagkakaiba nila ng estado sa lipunan at karamihan
sa mga nasa 'editorial staff' ay mga mestizos at creoles.
 March 7, 1887 Unang paglimbag sa Espana en Filipinas. Sinasabing apat na beses sa isang buwan ang
paglilimbag ng pahayagan.
 Tinalakay ang mga suliranin sa administrasyon at pangangailangan ng bansa.
 Representasyon sa Cortes
 Tinalakay ang mga pang-ekonomiya at politikal na isyu
 Asimilasyon
 The Expocision de Filipinas: ito ay ginanap upang ipakita sa publiko (ekhibisyon) ang mga likas na
yaman (hayop, halaman, produkto ng kagubatan at industriya) sa Pilipinas.
 Nakatagong Layunin: Magpapadala ng mga hindi sibilisadong katutubo upang ipakita sa mga tao sa
Peninsula ang hindi pa handang kalagayan ng Pilipinas, kamangmangan at kawalang kakayahan ng
mga Pilipino para sa mga repormang idudulot ng asimilasyon.( mula sa liham ni Aguirre kay Rizal)
o Mula sa pangyayaring ito, ang di magandang pagtrato sa mga katutubo, pinagtinginang tila
parang mga hayop pinahiya at tinanggalan ng dignidad, lubos na binatikos at nagalit ang mga
mga Pilipino sa Europa.
 Mga Dahilan ng Pagbagsak ng Espana en Filipinas
o Personal na di pagkakaintindihan dahil sa kaibahan ng estado sa lipunan
o A Basilia - sonetang isinulat ni Aguirre
o Pinansiyal na sitwasyon

NOLI ME TANGERE
 Kabuluhan:
o Naging batayan ang mga isyung panlipunang tinalakay ni Rizal sa Noli sa mga isinulat ng iba pang
Pilipino sa Madrid at Barcelona
o Nagtulak at nagbigay inspirasyon , nagpasidhi ng nasyonalismo

MARCELO DEL PILAR

 Diariong Tagalog - unang bilingguwal na pahayagan (Tagalog at Espanyol) na inilathala ni Del Pilar
 Isinalin ang akdang “Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ” (Love of Country) ni Rizal sa wikang Tagalog
 Nagsulat ng mga artikulo na patama sa mga prayle
 Mga nalimbag na sulatin:
o La Soberanía Monacal en Filipinas
o Dasalan at Tocsohan
o Pasióng Dapat Ipag-alab nang Puso nang Tauong Babasa
o Cadacilaan ng Dios
o Sagot ng España sa Hibic ng Pilipinas
 6

o Dudas
o La Frailocracia Filipina
o Caiigat Cayo
 Nang umalis siya ng Pilipinas at tumungo ng Espanya, napadpad muna siya sa Hongkong kung saan
nakasama niya ang ilan pang grupo ng mga Pilipino sa pamumuno ni Jose Maria Basa.
 Dumating siya ng Espanya noong Enero 1, 1889 at pinangunahan ang seksyong pulitikal ng Asociacion
Hispano-Filipina

LA SOLIDARIDAD
 Binuo ng mga PIlipinong Ilustrado sa Barcelona, Spain
 Itinatag ni Graciano Lopez-Jaena
 Pinondohan ni Pablo Rianzares Bautista
 Sinuportahan ng Junta de la Propaganda sa Pilipinas
 Unang nailimbag noong Pebrero 15, 1889
 Antonio de Morga's Sucesos de las Islas Filipinas sa London
 Nabuwag noong Nobyembre 15, 1895
 Counter propagandistas:
o Wenceslao Retana – Desengaños
o Pablo Feced – Quioquiap
 Layunin:
o Ipalaganap at ipaglaban ang layon sa demokrasya
o Suportahan ang pagtubo at paglaki ng agham, panitikan, kalakal, sining at pulitika.
 Abril 25, 1889: Ipinalimbag ang "The aspirations of the Filipinos" na isinulat ng Asociación Hispano-
Filipina de Madrid (Hispanic Filipino Association of Madrid)
 Oktubre 31, 1889
o Pinalitan ni Marcelo H. Del Pilar si Graciano López Jaena bilang editor
o Lumawak ang mga layunin ng pahayagan
 Maging probinsiya ng Espanya ang Pilipinas
 Magtalaga ng mga paring Pilipino imbis na paring Espanyol
 Kalayaan sa pagtitipon at mga diskurso
 Pantay na pagturing sa mga Pilipino at Espanyol
 Pilipinong repormista:
o Domingo Gomez - Romero Franco
o Antonio Luna - Taga-Ilog
o Jose Ma. Panganiban – Jomapa
o Marcelo del Pilar – Plaridel
o Mariano Ponce – Tikbalang, Naning, at Kalipulako
o Jose Rizal – Dimasalang at Laong Laan
o Dr. Pedro Paterno
o Antonio Ma. Regidor
o Isabelo delos Reyes
o Eduardo de Lete
o Jose Alejandrino
o Ferdinand Blumentritt
o Miguel Morayta
 Mga akda ni Rizal na nailimbag sa unang dalawang isyu ng pahayagan:
o Filipinas dentro de cien años, The Philppines A Century Hence, inilimbag sa apat na parte
o Sobre la indolencia de los Filipinos, On the Indolence of the Filipinos, inilimbag sa limang parte
 7

MGA ORGANISASYON

FILIPINO MASONRY

EARLY MASONRY AMONG FILIPINOS


th
Ca. 19 century sa Pilipinas
th
o Ang mga Masonic lodge noong 19 century ay binubuo ng mga Europeo, mga dayuhang mangagalakal,
Español, at army officers sa Pilipinas.

o Ayon sa mga tala, si Jose A. Ramos lamang ang kaisaisang Filipino na Mason noong 1891.


th
Ca. 19 century sa Europa

o Taong 1882 ay napasapi na sa isang Masonic lodge si Lopez Jaena.

o 1886, naitatag ang “Solidaridad” na nagsimula sa ugnayan ng mga Filipino at Masonry sa Europa. Dalawa
sa mga nagtatag sa “Solidaridad” ay Filipino. Ito ay sina Rafael Del Pan and Ricardo Ayllon. Sa kabilang
banda, si Miguel Morayta ay binigyan ng titulo bilang “Honorary Worshipful Master” kung saan lalong
napaigting ang ugnayan ng “Solidaridad” at sa Masonic lodge na kinabibilangan ni Morayta.

THE LODGE “REVOLUCION”

 Nagsimula sa Barcelona noong 1889, ito ang kauna-unahang lodge kung saan Filipino ang nakararami sa mga
kasapi.

 Lopez Jaena, Worshipful Master ng “Revolucion”, ay nagpetisyon na gawing kasapi sa Gran Oriente Español si
Morayta.

 1889, umusbong ang pagsapi at pag-akyat ng posisyon sa Masonry ng mga Filipino sa Barcelona .

 Ginamit, lalong higit ni Marcelo H. del Pilar ang pagkakasapi nya sa isang Masonic lodge para sa kanyang mga
hangaring pampolitika particular sa tuluyang pagkasira ng impluwensya ng kaparian sa Pilipinas.

FILIPINO MASONRY SA PILIPINAS

 1891, binigyang pagtibay ni Morayta na bumuo ng Masonic lodges sa Pilipinas kung saan sinimulan ito nina Antonio
Luna and Pedro Serrano.
 “Nilad”, ang unang Filipino lodge na naitatag noong January 6,1892 kasama si Ramos bilang Worshipful Master at si
Rizal bilang Honorary Worshipful Master. Mother lodge.
 “Balagtas”, sinasabing pangalawang Filipino lodge na umusbong mula sa “Nilad”.

 Matapos ang usapin ukol sa pagbawi ng pagkakaanib mula sa Gran Orienta Español, nabigyang autorisa ang mga
Masonic lodge sa bansa na magtayo ng sariling Gran Consejo Rehional Si Ambrosio Flores ang ginawarang Grand
President nito.

PURPOSE
 emancipation of the Spanish American republics

 active nationalist movement

 Educative Function – binuo ang grupo kung saan layunin nitong unit-unting ihanda ang mga Filipino sa mga konsepto
na sya ring tumatayo sa propaganda movement sa Pilipinas gaya ng anti-friar, nationalist, at progressist (Ponce).
 8

 Upang mapag-aralan at makahanap ng mga paraan na mapaunlad ang political, economic, at military organization,
etc. ng bansa lalong higit ng mga bagong munisipalya (Del Pilar)

 Praktikal –maghanap ng pondo para sa Propaganda movement mula sa mga buwanang koleksyon.

ASOCIASON HISPANO-FILIPINA
 Itinatag ni Miguel Morayta
 Pormal na pagpapasinaya noong January 12, 1899.
 Seksyong Pulitikal ay pinagunahan ni Marcelo H. del Pilar, Literary section by Mariano Ponce and
Sports section by Tomas Arejola
 Layunin nitong impluwensiyahan ang publiko sa pamamagitan ng legal na propaganda at masabi ng
buong laya ang kanilang mga hinaing ukol sa pulitikal at administratibong reporma na nararapat para
sa Pilipinas.
 Mga Reporma:
o Pagtuturo ng Wikang Espanyol sa mga paaralan ng bansa
o Pagsugpo ng mga talikala at pambubugbog sa mga kulungan at sa korte
o Kagustuhan ng mga hukom na alamin ang wika ng bansa para maiwasan ang interbensyon ng
mga tagapagsalin sa ibang wika
o Pagpapatayo ng property register at civil register.
o Pagpapatanggal ng diezmos prediales at sanctorum tax.
o Pagpapagawa ng mga instituto para sa edukasyong pansekondarya sa dalawa o tatlong
probinsiya ng bansa
o Radikal na reporma ng Unibersidad ng Pilipinas para makasabay sa panuntunan ng mga nasa
Peninsula
o Promosyon ng lumalagong koton, kakaw at indigo
o Rebisyon o pagdiriwang ng kasunduan ng komersyo sa Tsina at Hapon
o Pagtatatag ng mga bangkong pang-agrikultura
o Bagong pagtatakda ng hangganan ng mga probinsya sa Pilipinas
o Pagpapatayo ng mga daan at kalye
o Sanhi at Dahilan ng krisis sa salapi
o Panukala ukol sa agrikultural at komersyal na krisis sa Pilipinas
o Reporma sa taripa
o Reporma sa pampublikong administrasyon
 Mga Opisyal:
o Pangulo: Miguel Morayta
o Pangalawang Pangulo: Rivas Moreno
o Kalihim: Dominador Gomez
o Ingat-Yaman: Antonio Luna
o Tagabotong Miyembro: Manuel Labra and Simplicio Jugo Vidal

LA LIGA FILIPINA
 Itinatag ni Rizal noong Hulyo 3, 1892 pagdating niya sa Pilipinas
 Mga Layunin:
o Pag-isahin ang buong kapuluan
o Proteksyon sa bawat nais at pangangailangan
o Depensa sa lahat ng pagmamalupit at kawalang katarungan
o Pagsulong ng Edukasyon, Agrikultura at Komersyo
 9

o Aplikasyon ng mga reporma

 Mga Opisyal:
o Pangulo: Ambrosio Salvador
o Piskal: Agustin dela Rosa
o Kalihim: Deodato Arellano
o Ingat-Yaman: Bonifacio Arevalo
 Pagpapadukot at pagpapatapon ni Governor General Eulogio Despujol kay Jose Rizal noong Hulyo 6,
1892 sa Dapitan, na naging resulta ng paghina ng organisasyon
 Sa pagkabagsak nito, nahati ito sa dalawa: Cuerpo de Compromisarios at ang Katipunan.

PAGBAGSAK NG KILUSAN

ALITANG RIZAL AT DEL PILAR

KAGULUHAN SA HACIENDA NG CALAMBA

 Nagsimula 3 taon na ang lumipas mula nang si Rizal ay mapunta sa Europa
 Gampanin ni Paciano: Siya ang kasulatan ni Rizal mula sa Europa na nagkukuwento sa mga
pangyayari sa bansa lalo na sa aberya ng Hacienda ng Calamba.
 Hidwaan sa pagitan ng mga Prayleng Dominikano at mga magsasaka dahil ayaw magbayad ng
mga magsasaka ng upa sa lupa dahil ‘di umano’y abusado ang paniningil ng mga Prayle sa lupain
at silang mga magsasaka raw ang may-ari ng lupaing kanilang sinasaka gawa na rin ng kawalan
ng operasyonng kahit anong Land Tenure program at pagrerehistro sa titulo ng lupain.
 Nagkaroon ng hablahan sa korte at nang lumabas ang desisyon walang sinuman ang nagnais na
alagaan ang mga lupain kaya’t bumalik na lang ang mga pinaalis na magsasaka rito.
 Nais ni Rizal na iakyat ang suliranin sa lupain sa Kataas-taasang hukuman sa Espanya mismo.
 Ayon kay Paciano, iniharap ni Nozaleda(Bagong Dominikanong Arsobispo ng Maynila), ang isang
suhestyon kay Del Pilar na bigyang kumpromiso na lang ang mga taong sinasabing naaapi.
 Isang uri ng pagtatalo para sa kapangyarihan
 Panggising na pangyayari para sa mga opisyal na Kastila, lalo na kay Gov. Gen. Valeriano Weyler
na tinignan ang pangyayari bilang isang gawain ng kawalan ng utang na loob.

RIZAL SA MADRID
 Nagdadalawang-isip si Rizal na umuwi sa Pilipinas, bagamat gusto niya sa kabila ng mga puwedeng
mangyari.
 “I believe that nothing can redeem us except our heads.”-Rizal
o Nais ni Rizal na kung hindi man niya magamit ang kanyang mga kakayahan sa pisikal na
paglilingkod sa bansa, marapat na gamitin niya ito bilang isang sakripisyo ng pagiging isang
martir upang mapalaya ang kanyang bansa.
 Ang mga mag-aaral na Pilipino sa Madrid ay mas binibigyang importansya ang sugal at babae kaysa
sa kanilang pag-aaral at ang pagsali sa kilusan para sambayanan ng La Solidaridad.
 Hindi sang-ayon si Rizal sa mga adhikain ni Del Pilar at ng kanyang delegacion.
o Nais ni Rizal na alagaan tayo ng Espanya at pumailalim tayo sa kanila kung tayo’y kanilang
aalagaan at ‘di pababayaan.
o Pinasalamatan pa ni Rizal ang mga Espanyol.
 Ang kalayaan ng Pilipinas, ay batay sa kung ano ang gagawin ng Espanya sa mga kahilingan ng mga
Pilipino, ngunit ginigiit niya sa kanyang mga artikulo na hindi nakikinig ang mga Espanyol.
 10

 Ninais ni Rizal na maipadala ang La Solidaridad sa Pilipinas, dahil ito’y para sa pagpapataas ng moral
ng mga Pilipino.
 Hinayaan ni Rizal na maganap ang mga pag-aaresto sa Maynila dahil ang mga pangyayaring ganito
raw ang siyang magpapainit sa mga damdamin ng mga Pilipino upang lumaban sa pamahalaang
Espanyol.
 Ang paghihirap daw ay:
o Dahilan para mawala ang mga masasamang kaugalian ng mga Pilipino- Hindi dapat gumamit
ng mga kahiyahiyang paraan upang makamit ang Hustisya.
o Kabilang sa mga kapalit ng pagtatanggol para sa bayan- Ang katotohanan ang siyang
magpapalaya sa bansa.
 Ang katapangan ng mga Pilipino sa Europa ay tinumbasan ng pagsulat nila sa totoo nilang pangalan
sa mga Lathalain ng La Solidaridad.
o Sa pagtatanggol sa bayan, marapat na ialay ang kabuuan, buhay at yaman, para sa bayan.
o Ikakatakot ng mga Espanyol ang katapangan ng mga Pilipino
o Ang kamatayan o anumang ‘di magandang pangyayari ng isa ay isang mainam na
halimbawa upang gisingin ang libu-libong tulog ang diwa para sa kalayaan.
o Ang pinaglalaban nila ay hindi para sa kanilang mga pansariling motibo, bagkus para sa
pagmamahal ng kanilang bansang sinilangan at kanilang mga kababayan.
 Pagkakaiba ng pamamaraan ni Rizal at del Pilar sa pagsusulat sa La Solidaridad
o Rizal- ‘Di naisin na saktan ang damdamin ng mga Espanyol
o Del Pilar - Aktibistang pamamaraan; mapulitika
o Itinago ni del Pilar kay Rizal ang anumang ideya na alam niyang ‘di magugustuhan ni Rizal.
o Ninais ni Rizal na igapos sa kanyang pamamaraan ang mga mag-aaral at kasamahan niya sa
Europa.
 Ang araw at pagkatapos ng Piging ng Bagong taon
o Ayon kay del Pilar, ang pagtanggi ni Rizal na siya ang magbayad sa champagne at ang
kanyang mga sinabi patungkol sa mga mag-aaral na Pilipino sa Madrid ay nagbunsod ng
pagkakaroon ng sama ng loob ng mga Pilipino kay Rizal.
o Matapos ang piging, sa sumunod na raw, ilang mga Pilipino ang nagbigay ng suhestyon kay
del Pilar na pagisahin ang samahan at magtatag ng isang pinuno, ngunit tinanggihan ito ni
del Pilar, subalit nangyari rin ang halalan.
o Inatasan si Rizal na mamuno sa pagbuo ng konstitusyon ng samahan.
 Ang La Solidaridad
o Sa konstitusyong binuo ni Rizal, ninais niya na mapasailalim ang La Solidaridad sa kanilang
nabuong pangkat, sa ilalim ng kanilang pinuno na siyang magsasaad ng kanyang mga
kagustuhan.
o Iginiit ni del Pilar na ang diyaryo ay pumapailalim sa isang kilalang pangkat rin, ang Comite
de Propaganda, kaya’t ‘di na dapat pang ibahin ang nagpapalakad nito.
 Ang halalan sa pagkapinuno
o Naglaban sina del Pilar at Rizal sa pagkapinuno ng isang nagkaisang pangkat.
o Nagwalk-out si Rizal dahil sa sunud-sunod na walang kabuluhang mga boto.
o Inatasan ni del Pilar ang mga Pilarista na iboto si Rizal.
o Nahalal si Rizal bilang pinuno.
o Sinabi ni Rizal na kapag hinayaan nilang maupo si Salvador Vicencio del Rosario sa konseho
ay aalis siya sa kanyang puwesto.
 Ang ideya ng ni Rizal ng pagkakatatag ng Pangkat
o Hindi nakita ni Rizal ang ideya na meron ng pinuno sa pagkakabuo (de facto leader) at iyon
ay si del Pilar.
 11

o Bagamat si Rizal ang utak ng kampanya, hindi pa hubog ang mga Pilipino sa Madrid sa
malalalim naideolohiya ni Rizal.
o Hindi katulad ni Rizal, si del Pilar ay naghayag ng isang uri ng pamumuno kung saan mas
nakakagalaw ang mga miyembro ng malaya dahil sa pamumuno na rin niya sa iba’t ibang
organisasyon.(Masonry, Asociacion Hispanico-Filipina, La Solidaridad)
o Ilang lingo matapos ang pagkapanalo ni Rizal sa halalan, nilisan niya ang Madrid.
o Inihalal si del Pilar bilang bagong pinuno.
 Agosto 1891
o Pinilit ni del Pilar si Rizal na muling magsulat para sa La Solidaridad dahil ‘di umano’y may
pareho naman silang adhikain.
o Dalawang dahilan ni Rizal sa kaniyang pagtanggi: 1) Ginagawa ni Rizal ang kanyang bagong
nobelang El Filibusterismo, 2) May isang polisiyang dapat masunod sa paglalathala at iyon ay
ang kay del Pilar
 Inisip ni Rizal na ang lahat ng nangyari sa Madrid ay dulot ng balat sibuyas na pag-uugali ng mga
Pilipino roon at isa sa mga paraang ginamit ni del Pilar upang siya’y pataubin.
 Tinanggihan ni Rizal ang anumang alok na nagmula kay del Pilar, kahit mula pa kay Blumentritt na
muling magsulat siya sa La Solidaridad.
 Sa isang liham ni Rizal kay del Pilar bago siya magpunta sa Asya:
o Si del Pilar ‘di umano ang tagapagtanggol ni Rizal bagkus siya rin ang unang taong nagnais na
siya ay patalsikin.
 Ayon kay Rizal, ang totoong tulong na maiaambag nila para sa bayan ay ang buhay nila sa sariling
bansa.
 Ang totoong labanan ay nangyayari hindi sa Europa kung ‘di sa Pilipinas.

RIZAL SA HONGKONG AT MANILA

 Sa mga huling araw ni Weyler bilang Gobernador Heneral:
o Ang mga nangungupahan na bumalik sa kanilang mga tirahan sa Hacienda ng Calamba ay
pinalayas.
o Ipinasunog ang mga gamit ng mga nangungupahan na ‘di umalis sa loob ng 24 oras mula ng
kanyang deklarasyon
o Ipinatapon ang mga taong lumalaban sa pamahalaan kabilang na ang Ama ni Rizal at tatlong
kapatid na babae.
 Ang pagdating ni Gob. Hen. Eulogio Despujol sa Pilipinas
o Ginusto ng mga Pilipino dahil sa pamumuno nito kung saan agad niyang pinauwi sa Espanya
ang mga tiwaling opisyal ng pamahalaan.
 Rizal sa Hong Kong
o Nagtrabaho bilang Doktor
o Sumulat ng artikulo sa Ingles na inilathala sa mga diyaryo sa Hong Kong na sumasalamin sa
mga pangyayari sa Calamba
o Sa tulong ni Basa, gumawa ng mga parapernalya sa Tagalog at wikang Espanyol na
ipapamigay sa Pilipinas.
o Kasama si Paciano, inililipat nila sa wikang Tagalog ang Noli at ang bersyon ni Rizal ng
lathalain ni Morga.
o Ninais din ni Rizal na dalhin sa Maynila ang La Solidaridad, ngunit hindi rin ito naganap.
o Ninais ni Rizal na magtatag ng isang pangkat agrikultural sa Borneo, ngunit tinignan ni
Despujol ito bilang isang ‘di makabayang gawain dahil marapat na pasimulan ang agrikultura
sa Pilipinas at hindi sa ibang bansa.
 12

o Sa isang sulat kay del Pilar sinabi ni Rizal na babalik siya sa kampanyang itinatag ng kilusang
Propaganda at palalakasin niya ang Liga.
 Ang pagtatag ng bagong Lathalain
o Inalok si Rizal ng Junta Directiva na maging punong patnugot ng bagong diyaryong itatatag
sa Europa kasami si Lopez Jaena bilang pangalawang punong patnugot.
o Inalok ni Luna ang kanyang tulong kung gagawing isang rebolusyonaryong lathalain ang
diyaryo.
 Rizal sa Maynila
o Umuwi si Rizal sa pang-eenganyo ni Despujol na makiisa sa pamahalaan para sa ikabubuti ng
bansa.
o Inalok ni Rizal ng kaniyang serbisyo si Despujol ngunit kasabay nito ang paglabas ng El
Filibusterismo na siyang naging dahilan ni Despujol sa pagdadalawang-isip sa alok ni Rizal.
o Ang Liga Filipina - binuo ni Rizal sa bahay ng isang Chinese Mestizo na si Ong-junco; Mga
gampanin:
 Pag-iisahin ang buong bansa sa isang katawang buo at may iisang adhikain.
 Tugunang proteksyon sa naisin at pangangailangan ng bawat isa
 Depensa laban sa anumang uri ng dahas at kawalan ng hustisya
 Promosyon ng instruksyon, agrikultura at negosyo.
 Pag-aaral at aplikasyon ng reporma
 Batay sa mensahe ni Padre Florentino kay Simoun sa El Filibusterismo na dapat ay
walang karahasang maganap sa pagpapatalsik sa mga Espanyol bagkus ay gamitin
ang isang paraang suhestiyon ni Rizal para sa bayan.
 Anumang hindi nagagawa ng pamahalaan ng Espanya para sa mga Pilipino ay gagawin ng Liga.
 Natagpuan ni Despujol ang mga pulyetos na “Pobres Frailes” na nagkukuwento ng panghuhuthot ng
mga Dominikano sa yaman ng mga Pilipino at ang atake ni Rizal sa kayamanan ng Santo Papa.
 July 6,1892- hinuli si Rizal dahil sa mga ebidensyang natagpuan kay Rizal na naglalaman ng
pagtuligsa sa Simbahan at pamahalaan at siya’y ipinatapon sa Dapitan.

PAGBAGSAK NG LA SOLIDARIDAD

INTRODUKSYON
 Ang paghiwalay ni Rizal sa La Solidaridad noong Enero 1891 ay nagdulot ng malaking pagbabago sa
kapalaran ng pahayagan na ito.
 Mayroong na lamang itong limang taon
 Mga manunulat nang si Rizal ay umalis: 1) Antonio Luna; 2) Mariano Ponce; 3) Eduardo de Lete 4)
Dominador Gomez 5) Jose Alejandrino; 6) Gregorio Aguillera; atbp.
 Lahat ng mga manunulat sa pahayagan ay madalas gumagamit ng pseudonyms maliban kanila Lete
at Del Pilar.

MGA DAHILAN O FACTORS NG PAGBAGSAK NG PAHAYAGAN

 Problemang pinansyal
o Patuloy na kinukumbinsi ni Del Pilar si Rizal na muling bumalik at magsulat sa La Solidaridad.
Ngunit nang ito ay hindi na talaga makumbinsi, ang mga sponsor o “partisans” ni Rizal ay
nagbantang hindi na magbibigay ng pondo kay Del Pilar.
o Marami ng nagdududa kung epektibo nga ba ang ginagawa nilang kampanya mula sa
Espanya
 Noong Oktubre 1891, si Antonio Luna ay umalis sa pahayagan dahil sa mga hinanakit
kay Del Pilar at sa kanyang personal na simpatya kay Rizal.
 13

 Si Lopez Jaena rin ay umalis nang hindi naibigay sa kanya ang pinangakong pension
na matatanggap niya dapat sa pagsusulat.
o Bilang siya ang sinisisi sa pagkaltas sa pondong binibigay sa La Solidaridad, ginamait ni Rizal
ang kanyang impluwensya sa Filipino Masonic Lodges upang ito ay tumulong sa pagkalap ng
pondo na kinakailangan ng propaganda.
o Mga paraan na ginawa para makakalap ng pondo:
 Noong Agosto 1894, inorganisa ni Mabini ang Cuerpo de Compromisarios na may 50
na myembro, kung saan ang bawat myembro ay nanumpa na magbibigay ng 5piso
kada-buwan.
 Naging matagumpay ito, kasama ang dalawang Masonic lodges, sa pagkalap ng
kinakailangang pondo.
 Hirap sa pagpasok sa Pilipinas
o Mas humigpit ang pagbabantay ng gobyerno upang mapigilan ang paglaganap ng
pahayagan.
o Mga taktikang di nagtagumpay:
 Pagpapakilala ng pahayagan sa ilalim ng selyo ng Overseas Ministry
 Ilegal na pag-aangkat sa mga barkong mula Hong Kong

INTERNAL NA PROBLEMA SA LA SOLIDARIDAD

 Ang mga manunulat o mga kasampi ay unti-unting nauubos hanggang sila Del Pilar at Mariano Ponce
na lamang ang natira.
 Ang mga naisulat ng artikulo dati ay inilimbag muli. Ito ay indikasyon ng kaunti na lamang ang
sumusulat ng mga bagong artikulo na umaayon sa layunin ng pahayagan.
 Ang isa sa mga malinaw na senyales ng pagbagsak ng La Solidaridad, maliban sa hindi na nito
epektibong nagagampanan ang isinaad na layunin, ay ang pag-alis o pagtiwalag ni Lopez-Jaena, ang
nagtatag at unang editor ng pahayagang ito.
o Unti-unting paglayo o pagbibigay kaunting importansya sa kapakanan ng mga Pilipino.
Tinuligsa niya din ang dati nyang mga ka-alyado.
 “Not only was La solidaridad losing whatever intrinsic interest it may have had for Spanish
politicians, but it had less effectiveness too as an instrument of indoctrination within the
Philippines.”

PAGBAGSAK NG KILUSANG PROPAGANDA

 Sa dulo ng taong 1894, ang mga remitanses na nakukuha mula sa Cuerpo de Compromisarios ay nahinto
na.
 Noong Mayo 1895, sinabi ni Mabini kay Del Pilar na isuspende muna ang pagpapadala ng La Solidaridad
o ng kahit anung liham na patungong Pilipinas
o Ang mga pinagdududahang tumatanggap ng mga ito ay mahigpit na pinagmamatyagan ng
pulisya.
 Agosto 1895, ipinayo ni Mabini na permanente nang ihinto ang paglimbag ng pahayagan dahil sa
kahirapan sa paglikom ng kinakailangang pondo at sa kahirapang maipasok ang pahayagan sa Pilipinas.
 Noong Hulyo 4, 1896, si Del Pilar ay namatay.
 Anim na buwan bago nito, si Lopez Jaena ay namatay rin. Ito ay dahil sa matinding kahirapan (poverty)
na naranasan sa Barcelona

EPEKTO AT PAMANA NG KILUSAN

EPEKTO NG KILUSANG P ROPAGANDA SA PAMAHALAAN NG ESPANA.

 14

 Lahat ng mga kondisyon at reporma sa pamamalakad ng mga Espanol sa Pilipinas ay hindi tinanggap
ng mga Espanol.
 Hindi epektibo ang pamamalakad ng administrasyon sa Espana kung kaya naman maaaring hindi
maging matagumpay ang mga reporma sakali mang ipatupag ang mga ito.

EPEKTO NG KILUSANG P ROPAGANDA SA MGA PILIPINO SA PILIPINAS

 Naging matagumpay ang kilusang Propaganda na pagsira ng imahe at reputasyon ng mga Kastila
lalung-lalo na ng mga prayle sa Pilipinas.
 Pinukaw ang damdaming makabansa ng mga Pilipino upang magkaisa para sa ikabubuti ng kapwa
Pilipino at ng bansa.

SIMBAHAN AT ANG PROPAGANDA

 Ang mga Kastilang prayle ang sentro ng pagbabatikos ng mga pinuno ng Propaganda.
 Hindi binatikos ng Propaganda ang mga Hesuita sa tatlong dahilan:
o Ang mga Hesuita ay hindi nagmay-ari ng simbahan sa iba’t-ibang dako ng bansa.
o Hindi rin sila nagmay-ari ng mga hacienda.
o Ang kanilang kontribusyon sa edukasyon at syensiya ay naging makabuluhan sa pagasenso
ng mga Pilipino. Nakapagpatayo sila ng mga paaralan: National School, Manila Observatory
at Ateneo Municipal.

RELASYON NG PROPAGANDA MOVEMENT AT KASALUKUYAN

 Political parties
 Power Struggle
 Journalism
 15

SOURCES
1. Schumacher, J. (1997). The Propaganda Movement 1880-1895: The Creation of
a Filipino Consciousness, the Making of a Revolution. QC, Philippines:
Ateneo de Manila University Press.
2. Coates, A. (1995). Rizal: Makabayan at Martir. Trans. Nilo S. Ocampo. Diliman,
QC: University of the Philippines Press.
3. http://www.wikipedia.org
4. http://web.utk.edu