ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΝΕΡΟΥ ΧΡΗΣΕΩΣ

 
 
            Με τα σημερινά δεδομένα, η θέρμανση νερού χρήσεως αποτελεί την πιο αποδοτική και οικονομικά
συμφέρουσα εφαρμογή της ηλιακής ενέργειας.
            Η συνεισφορά της Ηλιακής Ενέργειας και ειδικά των ενεργητικών ηλιακών συστημάτων στη
διαμόρφωση του ενεργειακού ισοζυγίου στην Ελλάδα θα μπορούσε να είναι ουσιαστική.
            Η ηλιοφάνεια στη χώρα μας είναι από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη (3000 ώρες τον χρόνο).Η μέση
ημερήσια ενέργεια που δίνεται από τον ήλιο στην Ελλάδα είναι 4,6 Κwh/m 2.
 
Φεβ Μαρ Απρ Μάιο Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ. Οκτ Νοε Δεκ Έτο
Στοιχεία Ιαν.
. . . ς . . . . . . . ς
Μέση
Ηλιοφάνει 138 145 187 239 303 341 374 356 283 218 164 136 2884
α (ώρες)
 
Πιν. 1 (Μηνιαίες και Ετήσιες μετρήσεις κλιματολογικών στοιχείων της περιοχής των Αθηνών. Eθνικό Αστεροσκοπείο
Αθηνών )
 
Σύμφωνα με την ένωση βιομηχανιών ηλιακής ενέργειας στην Ελλάδα έχουν εγκατασταθεί 2.000.000
τ.μ. συλλεκτών. (1995). H επιφάνεια αυτή είναι το 50% των συλλεκτών που είναι εγκατεστημένοι στην
Ευρωπαϊκή Ένωση. Από αυτούς, το 95 % περίπου χρησιμοποιούνται στα σπίτια. Περισσότερες από 600.000
ελληνικές οικογένειες καλύπτουν περισσότερο από το 80% των ετησίων αναγκών τους σε ζεστό νερό χρήσης
με ηλιακό θερμοσίφωνα. H εγκατάσταση ενός συλλέκτη 1m2  μπορεί να εξοικονομήσει σχεδόν 500 Κwh τον
χρόνο. Το περιβαλλοντικό όφελος είναι, ότι για περίπου 2 τ.μ. ηλιακού συλλέκτη μειώνεται η εκπομπή
διοξειδίου του άνθρακα (CO2 ) και άλλων ρύπων σχεδόν κατά 1 tn ετησίως.
            Οι υπόλοιποι ηλιακοί συλλέκτες (5%) είναι εγκαταστημένοι με μορφή Κεντρικών Ηλιακών Συστημάτων
(για παραγωγή ζεστού νερού χρήσης ή για θέρμανση-ψύξη χώρων) σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες,
αθλητικές εγκαταστάσεις, θερμοκήπια και ελάχιστοι στη βιομηχανία.
            Με τη σημερινή χρήση Ενεργητικών Ηλιακών Συστημάτων στην Ελλάδα αποφεύγεται η εκπομπή
περισσοτέρων από 1,5 εκατομ. τόνων CO2κάθε χρόνο.
            Η εκμετάλλευση ηλιακής ενέργειας για την παραγωγή ζεστού νερού χρήσης άρχισε ουσιαστικά στην
αρχή της δεκαετίας του 70. Δημιουργήθηκε ένας δραστήριος βιομηχανικός κλάδος με κύριο προσανατολισμό
την κατασκευή ηλιακών συλλεκτών για οικιακή χρήση.
 
 
ΗΛΙΑΚΟΙ ΘΕΡΜΟΣΙΦΩΝΕΣ
 
            Τα βασικά μέρη του ηλιακού θερμοσίφωνα είναι:
 Ο ηλιακός συλλέκτης ή το σύστημα ηλιακών συλλεκτών
 Η δεξαμενή αποθήκευσης ζεστού νερού
Η θέση της δεξαμενής αποθήκευσης σε σχέση με τον ηλιακό συλλέκτη, καθορίζει αν θα γίνεται φυσική ή
εξαναγκασμένη (δηλ. με αντλία) κυκλοφορία του νερού ανάμεσα στον συλλέκτη και την δεξαμενή.
            Στο σύστημα με φυσική κυκλοφορία, η δεξαμενή αποθήκευσης βρίσκεται υποχρεωτικά υψηλότερα
από τον συλλέκτη, έτσι ώστε το νερό που θερμαίνεται στον συλλέκτη να ανεβαίνει (λόγω μικρότερου ειδικού
βάρους) στην δεξαμενή, ενώ το ψυχρότερο (και βαρύτερο) νερό της δεξαμενής κατεβαίνει για θέρμανση στον
συλλέκτη.
            Στο σύστημα με εξαναγκασμένη κυκλοφορία δεν υπάρχει αυτός ο περιορισμός και η δεξαμενή μπορεί
να τοποθετηθεί σε οποιαδήποτε θέση. Η κυκλοφορία εξασφαλίζεται με κυκλοφορητή, ο οποίος τίθεται σε
λειτουργία αυτόματα μόνον όταν η θερμοκρασία νερού στον συλλέκτη είναι μεγαλύτερη από την
θερμοκρασία του νερού στο κάτω μέρος της δεξαμενής. Αυτό προϋποθέτει διαφορικό θερμοστάτη και
βαλβίδα αντεπιστροφής (για την αποφυγή της αντιστροφής της ροής κατά την διάρκεια της νύχτας), που μαζί
με τον κυκλοφορητή ανεβάζει το συνολικό κόστος του συστήματος.
            Και στα δύο συστήματα, υπάρχει βοηθητική πηγή ενέργειας που συνήθως είναι μία ηλεκτρική
αντίσταση, για την κάλυψη των αναγκών σε θερμό νερό σε δυσμενείς συνθήκες.
 
            Υπάρχουν δύο τύποι ηλιακών θερμοσιφώνων:
        Ανοικτού κυκλώματος  (σχ. 1)
        Κλειστού κυκλώματος   (σχ.2)
 
 Σχήμα 1 Σχήμα 2
 
Στον πρώτο τύπο, το ίδιο το νερό χρήσεως κυκλοφορεί και στον συλλέκτη και στην δεξαμενή.
Πλεονέκτημα είναι η απλή κατασκευή της δεξαμενής. Το μεγάλο μειονέκτημα όμως του τύπου αυτού, είναι ο
κίνδυνος παγώματος και καταστροφής του συλλέκτη. Για την αποφυγή του, πρέπει να αδειάζεται κατά την
διάρκεια του χειμώνα.
Στον δεύτερο τύπο του κλειστού κυκλώματος, που είναι και ο πιο διαδεδομένος, υπάρχει χωριστό
κύκλωμα με νερό και αντιψυκτικό, που κυκλοφορεί στον συλλέκτη και σε ξεχωριστό χώρο της δεξαμενής
(εξωτερικό «μανδύα» ή σε σερπαντίνα). Το νερό του κυκλώματος αυτού θερμαίνει με αγωγιμότητα το νερό
χρήσεως που βρίσκεται στην δεξαμενή, χωρίς να έρθει σε επαφή (εναλλάκτης θερμότητας).
 
Ως προς το μέγεθος της εγκατάστασης, διακρίνουμε τα απλά ηλιακά συστήματα (εικ.1), που
αποτελούνται από μία δεξαμενή αποθήκευσης και έναν ή δύο συλλέκτες και τα συστήματα μεγάλης κλίμακας
(κεντρικά ηλιακά συστήματα) (εικ.2), που χαρακτηρίζονται από τους πολλούς ηλιακούς συλλέκτες και
ποικιλία βοηθητικών διατάξεων.
 
 

εικ.1 εικ.2
 
Τα απλά συστήματα που είναι τα πιο διαδεδομένα στην Ελλάδα, καλύπτουν τις ανάγκες σε ζεστό
νερό μιας κατοικίας, ενώ τα μεγάλης κλίμακας χρησιμοποιούνται για τις ανάγκες ξενοδοχείων, βιομηχανιών
κλπ.
 
 
Ηλιακοί συλλέκτες
 
Διακρίνουμε δύο τύπους:
        Επίπεδους συλλέκτες
        Συγκεντρωτικούς συλλέκτες
Οι επίπεδοι , που είναι οι πιο συνηθισμένοι, χρησιμοποιούνται για θέρμανση νερού χρήσεως σε απλά και
μεγάλης κλίμακας συστήματα. Οι συγκεντρωτικοί χρησιμοποιούνται σε ειδικές εφαρμογές, όπου χρειάζεται η
επίτευξη μεγάλων θερμοκρασιών.
 

Σχήμα 3
  
            Ένας επίπεδος συλλέκτης, (σχ.3) αποτελείται από:       
        Τον αγωγό διέλευσης του νερού, που μπορεί να είναι χαλκοσωλήνας ή ειδικά διαμορφωμένη
λαμαρίνα
        Την απορροφητική επιφάνεια, συνήθως μεταλλική σκούρου ματ χρώματος η οποία απορροφά την
ηλιακή θερμότητα και την μεταδίδει στο νερό με αγωγιμότητα
        Το διαφανές κάλυμμα από γυαλί, που τοποθετείται πάνω από την απορροφητική επιφάνεια για να
μειώσει τις απώλειες μεταφοράς και ακτινοβολίας στην ατμόσφαιρα
        Το μονωτικό τοίχωμα από πολυουραιθάνη, που τοποθετείται πίσω από την απορροφητική επιφάνεια
για να μειώσει τις απώλειες από αγωγιμότητα στο περιβάλλον
Στα μεγάλα κεντρικά συστήματα τοποθετούνται πολλοί συλλέκτες μαζί και συνδέονται είτε σε σειρά (για
επίτευξη ψηλών θερμοκρασιών) είτε παράλληλα (για μεγάλη παροχή), είτε μικτά (ομάδες σε σειρά και μεταξύ
τους παράλληλες). Ο τρόπος σύνδεσης και ο συνολικός τους αριθμός είναι θέμα της μελέτης που γίνεται πριν
την εγκατάσταση.
 
 
Δεξαμενή αποθήκευσης νερού χρήσεως
 
            Η δεξαμενή αποθήκευσης είναι κυλινδρικό χαλύβδινο δοχείο, μονωμένο εξωτερικά για την μείωση των
θερμικών απωλειών. Υπάρχει ο τύπος για ορθή και ο τύπος για οριζόντια τοποθέτηση.
            Έχει δύο εισόδους (νερό από ύδρευση και θερμό νερό από συλλέκτη) και δύο εξόδους (θερμό νερό
χρήσεως προς δίκτυο ζεστού νερού και έξοδος ψυχρού νερού δεξαμενής προς συλλέκτη). Συνήθως έχει
εσωτερικά μία ηλεκτρική αντίσταση για την θέρμανση του νερού σε δυσμενείς συνθήκες.
 

Σχήμα 4.  Δεξαμενή τύπου ‘’μανδύα’’

1.Είσοδος νερού ύδρευσης
2.Έξοδος θερμού νερού χρήσεως
3.Έξοδος κλειστού κυκλ. προς συλλέκτη
4. Είσοδος κλειστού κυκλ. από συλλέκτη
6. Ράβδος μαγνησίου (προστασία από διάβρωση)
7. Ηλεκτρική αντίσταση
8. Στοιχείο προαιρετικής σύνδεσης με θερμό νερό καλοριφέρ
 
 
 
            Όταν είναι κλειστού κυκλώματος μπορεί να είναι τύπου ‘’μανδύα’’ δηλαδή με διπλό τοίχωμα (σχ.4) ή
με σερπαντίνα (σχ.5). Το θερμό νερό από τον συλλέκτη (μαζί με αντιψυκτικό) κυκλοφορεί στον μανδύα ή στην
σερπαντίνα.
 Στο σχήμα 5 βλέπουμε μια δεξαμενή θερμού νερού χρήσεως ορθής τοποθέτησης, κλειστού
κυκλώματος με εξαναγκασμένη κυκλοφορία και ταυτόχρονη σύνδεση με λέβητα καλοριφέρ (μπόϊλερ).
 
              

Σχήμα 5. Δεξαμενή με ‘’σερπαντίνα’’

1.      Συλλέκτης 6.      Σερπαντίνα θερμού νερού λέβητα
2.      Λέβητας 7.      Σερπαντίνα θερμού νερού συλλέκτη
3.      Προσαγωγή νερού ύδρευσης 8.      Κυκλοφορητής
4.      Έξοδος θερμού νερού χρήσεως 9.      Ηλεκτρονική μονάδα ελέγχου
5.      Ηλεκτρική αντίσταση
 
 
 
 
ΑΠΟΔΟΣΗ ΗΛΙΑΚΟΥ ΘΕΡΜΟΣΙΦΩΝΑ
 
 
Για την βέλτιστη απόδοση του ηλιακού θερμοσίφωνα πρέπει να εκπληρώνονται οι εξής στόχοι:
        Να συλλέγεται όσο το δυνατό μεγαλύτερη ποσότητα ηλιακής ακτινοβολίας στη χρονική
περίοδο που μας ενδιαφέρει.
        Να μετατρέπεται όσο γίνεται περισσότερη ηλιακή ενέργεια σε θερμότητα στο νερό του
συλλέκτη.
        Να ελαχιστοποιηθούν οι απώλειες θερμότητας στον συλλέκτη, στην δεξαμενή και στις
σωληνώσεις.
        Να μεταφερθεί κατά τον καλύτερο τρόπο η θερμότητα στην θέση χρησιμοποίησής της.
 
            Για την επίτευξη του πρώτου στόχου, εκτός από την σωστή κατασκευή του συλλέκτη,
σημαντικό ρόλο έχει η ορθή επιλογή θέσεως, κλίσεως και προσανατολισμού του. Ο πίνακας 2 δίνει
την ιδανική γωνία κλίσεως συλλέκτη τους διάφορους μήνες του χρόνου στις 12 το μεσημέρι (για την
Αθήνα):

 
ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠΤ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ
580 480 380 280 230 200 200 200 330 480 580 580
πίνακας 2
 
Παρατηρούμε ότι η ιδανική κλίση μεταβάλλεται και πρέπει να αποφασίσουμε για ποια περίοδο του
έτους χρειαζόμαστε την μέγιστη απόδοση. Όταν θέλουμε μία καλή απόδοση για όλη την διάρκεια του
χρόνου, εγκαθιστούμε τον συλλέκτη με κλίση 450 και νότιο προσανατολισμό.
            Για τον δεύτερο στόχο, η απορροφητική επιφάνεια κατασκευάζεται από μέταλλο βαμμένο
σκούρο για μεγάλο συντελεστή αγωγιμότητας και απορροφητικότητας. Θα πρέπει να έχει μικρό
συντελεστή ανακλάσεως.
             Για τον περιορισμό των απωλειών, τοποθετείται τζάμι πάνω από την απορροφητική
επιφάνεια και μόνωση στο κάτω μέρος του συλλέκτη και στις σωληνώσεις.
            Τέλος για να έχουμε όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες κατά την μεταφορά του θερμού
νερού  στην θέση χρησιμοποίησής του πρέπει να επιλέγεται ο συντομότερος δρόμος και εσωτερική
κατά το δυνατό διαδρομή από την δεξαμενή έως την κατανάλωση.
            Ο ολικός βαθμός αποδόσεως εξαρτάται και από άλλους παράγοντες, όπως την θερμοκρασία
εξωτερικού περιβάλλοντος, θερμοκρασία εισόδου νερού στον συλλέκτη, προσπίπτουσα ηλιακή
ακτινοβολία στον συλλέκτη, διάχυτη ηλιακή ακτινοβολία κ.α.
 
 
            Για τον υπολογισμό της απόδοσης
ενός συλλέκτη, χρησιμοποιούμε την
καμπύλη απόδοσης που δίνει ο
κατασκευαστής του, όπως πχ. στο πιο κάτω
διάγραμμα. 

Υπολογίζουμε τον παράγοντα Χ από τον

τύπο   X = (Tm-Ta)/I
(όπου Tm= μέση θερμοκρασία του συλλέκτη
[(Τεξόδου+Τεισόδου)/2], Ta= θερμοκρασία περιβάλλοντος, I= ηλιοφάνεια) και στη συνέχεια βρίσκουμε τον
βαθμό απόδοσης από το διάγραμμα.
 
Παράδειγμα:
 Τm=(60+20)/2 = 40°C
Ta=15°C
I=800 W/m2
X=(40-15)/800 =0,031 άρα ο βαθμός απόδοσης του συλλέκτη είναι η=0,57 ή 57%
 
            Για πρόχειρο υπολογισμό, υπάρχουν εμπειρικοί πίνακες που δίνουν την επιφάνεια του συλλέκτη
ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων που πρόκειται να εξυπηρετηθεί, όπως ο πίνακας 3.
 
Πίνακας 3
Άτομα Επιφ. συλλέκτη m2 Χωρητικότητα δεξαμενής lt
2 1,75 110
3-4 2,20 130
5-6 3,50 170
6-7 3,50 200
7-9 4,40 220
 

            Για τα κεντρικά συστήματα επίσης υπάρχουν εμπειρικοί πίνακες που δίνουν την επιφάνεια των
συλλεκτών ανάλογα με την εφαρμογή, όπως ο πίνακας 4 που δίνει τον αριθμό των συλλεκτών που
απαιτούνται για την παραγωγή ζεστού νερού σε ξενοδοχεία, ανάλογα με τον αριθμό δωματίων ή τον αριθμό
κλινών.

 
Πίνακας 4
Αριθμός συλλεκτών που απαιτούνται
για την παραγωγή ζεστού νερού σε
ξενοδοχεία