PERBEZAAN BUDAYA KEHIDUPAN YANG MENJADI HALANGAN UNTUK

MEWUJUDKAN PERPADUAN DAN INTEGRASI DALAM KALANGAN ETNIK DI

MALAYSIA

4.0 PENDAHULUAN

Malaysia merupakan sebuah negara yang amat bertuah kerana didiami oleh
pelbagai kaum yag terdiri daripada pelbagai etnik yang mempunyai budaya, agama,
kepercayaan, kesenian dan adat resam yang unik. Kepelbagaian ini menjadikan
Malaysia sebuah negara yang mempunyai masyarakat yang majmuk. Malaysia juga
merupakan sebuah negara yang sedang mengorak langkah menuju ke arah sebuah
negara maju hasil daripada kemerdekaan yang diperolehi. Impian ini mampu dicapai
dengan adanya perpaduan yang kukuh dan hubungan yang baik antara semua etnik
yang ada. Hubungan antara kaum ini telah terbentuk sejak dahulu lagi di mana
kemerdekaan itu sendiri tercapai hasil daripada perpaduan dan tolak ansur antara
etnik. Malaysia dilihat dimata dunia sebagai sebuah negara yang harmoni kerana
semua bangsa tidak mengira agama, warna kulit, fahaman dan kepercayaan dapat
duduk semeja tanpa sebarang rasa terancam. Walau bagaimanapun, masih terdapat
keluhan dan pandangan dari sesetengah pihak yang menimbulkan isu tentang
hubungan etnik. Perkara ini sekiranya tidak diambil serius dan dipandang berat akan
menimbulkan masalah perpaduan seterusnya menggugat keharmonian dan
keamanan hubungan etnik di negara kita.

Perbezaan budaya kehidupan yang menjadi faktor utama yang menghalang

wujudnya perpaduan dan integrasi antara etnik di Malaysia yang mampu menggugat
keharmonian hubungan etnik di Malaysia dapat dibahagikan kepada tiga iaitu dari
aspek :

i. Sosial
ii. Ekonomi
iii. Politik

4.1 ASPEK SOSIAL

HUBUNGAN ETNIK

8
Disebalik keharmonian yang kita kecapi, masih terdapat sedikit kepincangan dalam
usaha mempertahankan keamanan hubungan antara etnik. Dari segi aspek sosial,
masalah yang sering dihadapi dapat dibahagikan kepada beberapa elemen iaitu :

i. Bahasa
ii. Agama dan Kepercayaan
iii. Penempatan
iv. Pendidikan
v. Adat resam

Kepincangan dalam memelihara hubungan sosial yang baik antara kaum akan
menimbulkan pelbagai isu yang boleh memecahbelahkan perpaduan yang wujud.

4.1.1 Bahasa

Faktor perbezaan bahasa yang wujud dalam kalangan masyarakat di Malaysia boleh
menyebabkan kesukaran berinteraksi seterusnya menyebabkan jarak sosial yang
ketara dalam kalangan masyarakat. Kekangan bahasa dan kesukaran memahami
bahasa lain akan membataskan interaksi bangsa yang berlainan bahasa. Hal ini
bukan sahaja wujud akibat tidak memahami bahasa tetapi juga disebabkan oleh
salah faham yang timbul akibat tidak memahami apa yang diperkatakan. Dengan
memahami bahasa, interaksi sosial antara kaum dapat diperkukuh. Sekiranya setiap
kaum di Malaysia berusaha untuk memahami bahasa kaum yang lain, salah faham
dapat dielakkan. Oleh yang demikian, adalah perlu bagi setiap individu dalam
masyarakat untuk cuba memahami bahasa kaum lain agar tidak berlakunya salah
faham seterusnya dapat membina interaksi yang positif.

Antara strategi yang dilakukan oleh kerajaan dalam usaha mengurangkan

jurang persefahaman dalam aspek bahasa adalah dengan penggunaan satu bahasa
yang yang sama yang mana merupakan alat yang paling berkesan dalam memupuk
perpaduan dalam kalangan etnik yang berbeza dari segi bahasa ibunda ini. Usaha ini
membolehkan semua kaum berkomunikasi antara satu sama lain dengan sempurna

HUBUNGAN ETNIK

9
dan harmoni. Perlembagaan telah memperuntukkan bahawa bahasa kebangsaan
adalah bahasa Melayu dan sesuai digunakan oleh segenap masyarakat di Malaysia.

4.1.2 Agama dan Kepercayaan

Setiap etnik di Malaysia mempunyai agama dan kepercayaan yang berbeza

mengikut etnik masing-masing. Sebagai contoh, etnik Melayu secara amnya
menganuti agama Islam, etnik Cina menganuti agama Buddha, dan etnik India
menganuti agama Hindu. Setiap agama mempunyai kepercayaan dan fahaman yang
tersendiri. Walau bagaimanapun, faktor agama tidak menimbulkan sebarang
permasalahan dalam perpaduan kerana setiap agama tidak menganjurkan
pengikutnya memusuhi agama lain, tetapi masalah yang timbul adalah disebabkan
oleh kejahilan pengikut sesuatu agama itu yang menyebabkan perselisihan dan
salah fahaman etnik lain terhadap agama tersebut. Banyak perkara yang dilakukan
secara tidak sengaja oleh pengikut yang jahil menyebabkan berlakunya salah faham
dan menyinggung perasaan etnik yang lain. Terdapat juga individu dalam sesuatu
etnik yang menganggap bahawa hanya agama mereka yang terbaik hingga
menguatkan buruk sangka yang menghalang pergaulan baik antara kaum yang
pelbagai agama dan kepercayaan.

Sikap saling memahami dan menghormati agama lain adalah perlu agar
keharmonian dan perpaduan dapat dibina dan dipertahankan. Apabila sesuatu kaum
itu tidak memahami agama sesuatu kaum yang lain, kelancaran hidup
bermasyarakat tidak dapart dikekalkan. Sebagai contoh, dalam agama Islam
melarang lelaki dan wanita yang bukan muhrim bersentuhan. Adalah perlu bagi
pengikut agama lain memahami perkara tersebut agar tidak menjadikannya sebagai
isu yang hanya akan memecahbelahkan perpaduan dan hubungan etnik yang
terjalin. Sikap toleransi dan saling memahami serta menghormati agama dan
kepercayaan agama lain adalah pemangkin yang penting dalam proses
memantapkan perpaduan masyarakat di Malaysia.

4.1.3 Penempatan

HUBUNGAN ETNIK

10
Jika dilihat dari segi sejarah di Malaysia, Dasar Pecah dan Perintah yang
diperkenalkan oleh British sewaktu zaman penjajahan telah menyebabkan
berlakunya masalah perpaduan kaum di Malaysia. Dasar yang telah memisahkan
penempatan setiap penduduk di negara kita mengikut etnik dan sumber ekonominya.
Etnik Melayu ditempatkan di kawasan kampung yang mana penduduknya berkerja
sebagai petani, nelayan dan menjalankan kegiatan secara kecil-kecilan. Etnik Cina
pula ditempatkan dikawasan bandar-bandar. Kebanyakkan daripada mereka berkerja
sebagai pelombong dan juga peniaga yang mempunyai pendapatan yang tinggi.
Etnik India pula ditempatkan di kawasan-kawasan ladang dan estet dan berkerja
sebagai peladang dan penoreh getah. Pemisahan penempatan ini menyebabkan
masyarakat kurang bersosial dan berinteraksi sesama sendiri. Hal ini menyebabkan
mereka hanya berinteraksi dengan komuniti mereka sahaja dan boleh mencetuskan
perasaan buruk sangka atau etnosentrisme terhadap kaum lain dan menganggap
bahawa mereka adalah yang terbaik.

4.1.4 Pendidikan

Sitem pendidikan di negara kita pada era penjajahan adalah bersifat vernakular iaitu
sistem persekolahan yang menggunakan bahasa ibunda sebagai bahasa pengantar
dan dibahagikan mengikut kaum. Terdapat tiga jenis sekolah vernakular iatu Melayu,
Cina dan Tamil. Setiap sekolah menggunakan bahasa ibunda masing-masing
sebagai bahasa pengantar. Antara ciri-ciri sekolah yang terdapat pada zaman
penjajahan ini ialah mempunyai kurikulum yang berbeza. Sekolah juga didirikan
dikawasan penempatan yang yang terpisah kerana seperti yang telah kita ketahui,
masyarakat Melayu berada di kawasan kampung, masyarakat India di kawasan Estet
dan ladang manakala masyarakat Cina pula berada di kawasan bandar dan kawasan
perlombongan. Pemisahan ini sekaligus menyebabkan tidak berlakunya
pencampuran dan pergaulan serta interaksi kaum sejak dari peringkat persekolahan.
Hal ini adalah kerana pihak penjajah tidak mahu masyarakat Tanah Melayu pada
zaman itu bersatu padu kerana mereka bimbang pengaruh kuasa mereka akan
hilang.

Di samping itu, bahasa pengantar yang berbeza di setiap sekolah

mengakibatkan kesukaran komunikasi antara penduduk yang kurang memahami

HUBUNGAN ETNIK

11
bahasa bangsa lain. Keadaan ini melebarkan lagi jurang pergaulan, menghasilkan
pandangan yang berbeza serta menjejaskan fahaman dan pergaulan antara kaum
dismaping mewujudkan bangsa yang tidak mementingkan identiti satu negara.Pada
tahun 1956, Perdana Menteri pada waktu itu iaitu Y.B. Dato' Tun Abdul Razak
Hussein menubuhkan Jawatankuasa Pelajaran dan mengesyorkan beberapa
perubahan dalam sistem pendidikan dan laporan ini dikenali sebagai Penyata Razak
(1956). Antara tujuan utama penyata Razak ini adalah untuk Tujuan Penyata Razak
adalah menjadikan Bahasa Melayu sebagai Bahasa Kebangsaan, bahasa
perpaduan dan bahasa pengantar di sekolah. Ia juga bertujuan untuk mengeratkan
perpaduan antara kaum Melayu, Cina dan India sebagai satu rumpun bangsa di
Tanah Melayu disamping mengembangkan sistem pendidikan agar jurang
perbezaan antara kaum dapat dikurangkan.

4.1.5 Adat Resam

Adat resam merupakan satu simbolik kepada sesuatu kaum. Setiap kaum di
Malaysia mempunyai adat resam yang tersendiri dan pelbagai. Setiap kaum juga
mempunyai semangat yang menebal dalam mengamalkan adat resam masing-
masing sehinggakan terdapat pepatah Melayu yang mengatakan ‘biar mati anak,
jangan mati adat’. Nilai sesuatu adat resam itu sangat tinggi sehingga sebarang isu
yang timbul akibat dari salah faham pengamalan sesuatu adat itu akan
menyebabkan keharmonian kaum akan tergugat.

Adalah perlu bagi setiap kaum menghormati dan memahami adat resam kaum
lain agar tidak menimbulkan sebarang pertelingkahan kerana adat resam sesuatu
kaum adalah amalan dan kepercayaan yang dipegang oleh kaum tersebut. Adat
resam yang diamalkan memaparkan bagaimana citra sesuatu bangsa dan kaum itu
sendiri. Sekiranya perbezaan adat resam ini dijadikan isu yang lebih besar, ini akan
menyukarkan perpaduan antara kaum. Justeru, adalah penting bagi semua individu
dalam masyarakat untuk bertoleransi dan menghoramti adat resam yang diamalkan
oleh semua etnik di Malaysia.

4.2 ASPEK EKONOMI

HUBUNGAN ETNIK

12
Semasa zaman pemerintahan Inggeris, pihak penjajah telah menjalankan dasar
pecah dan perintah. Dasar pecah dan perintah ini telah mengakibatkan jurang
perbezaan yang besar antara kaum terutamanya dari segi ekonomi dan sosial kaum
di Tanah Melayu pada masa itu. Walaupun masa telah jauh meninggalkan zaman itu,
namun kesannya walau kecil masih terasa sehingga kini.

Dasar ini telah menambahkan jurang antara kaum-kaum. Kaum Melayu

dibiarkan menetap di kampung-kampung dan berkerja sebagai nelayan dan petani,
kaum India pula ditempatkan di estet-estet dan mengerjakan ladang-ladang getah
dan sebagainya manakala kaum Cina pula memonopoli bidang perniagaan di
bandar-bandar. Keadaan ini telah mewujudkan perbezaan pekerjaan antara kaum.
Sekaligus telah menambah jurang hasil pendapatan antara kaum. Kaum Cina
pastinya memperolehi hasil pendapatan yang lebih lumayan berbanding dengan
kaum Melayu dan juga India.

Melalui Dasar Ekonomi Baru yang telah diperkenalkan pada tahun 1971,
kerajaan berhasrat untuk merapatkan jurang ekonomi antara kaum, memberi
peluang perkerjaan kepada rakyat tanpa mengira kaum selain ingin
mempercepatkan penyusunan semula masyarakat Malaysia dan menghapuskan
pengenalan kaum mengikut fungsi ekonomi.

Dasar ekonomi baru juga ditubuhkan atas alasan untuk membasmi

kemiskinan. Ini kerana didapati bahawa kaum Melayu lebih banyak mengalami
kemiskinan berbanding dengan kaum-kaum yang lain. Selain itu, DEB juga
bermatlamat untuk menyatupadukan kaum di Malaysia.

Kerajaan juga berhasrat untuk membentuk sebuah masyarakat perdagangan

dan perindustrian dalam kalangan orang Melayu dan Bumiputera agar mereka dapat
menguruskan dan memiliki sekurang-kurangnya 30% daripada semua jenis peringkat
kegiatan ekonomi. Kerajaan juga berharap agar pendapatan rakyat di luar bandar

HUBUNGAN ETNIK

13
dapat ditingkatkan dengan meninggikan daya pengeluaran masyarakat luar bandar
sekaligus dapat meningkatkan tahap kehidupan mereka di sana.

Bagi memastikan Dasar Ekonomi Baru ini tercapai matlamatnya, kerajaan

telah cuba untuk memperbaiki dan menstabilkan keadaan ekonomi sekaligus cuba
menghapuskan pengenalan kaum mengikut kegiatan ekonomi. Berasaskan kepada
ketidakseimbangan antara kaum, kerajaan telah merangka beberapa program yang
dijangkakan dapat memperbaiki keadaan ekonomi sekaligus dapat memperbaiki
hubungan antara kaum. Antara program yang dijalankan ialah, perindustrian dan
perdagangan, pertanian, perlombongan, pembinaan dan pengangkutan.

Dasar Ekonomi Baru telah memperlihatkan kepada kita satu sisi baru di dalam
ekonomi negara di mana kesemua kegiatan ekonomi pada masa kini tidak hanya
dimonopoli oleh satu kaum sahaja, sebaliknya ia melibatkan pekerja dari semua
kaum.

4.3 POLITIK

Umumnya kebanyakan Negara Sedang Membangun terpaksa menghadapi

isu-isu perkauman yang selalunya mencorakkan pentas politiknya. Malaysia juga

HUBUNGAN ETNIK

14
menghadapi hal yang sama. Oleh itu usaha untuk memelihara kestabilan politik yang
bersandarkan kepada kerjasama antara kaum terus menjadi agenda utama negara.
Dalam konteks politik domestik, demokrasi di negara ini telah berjalan lancar
terutamanya semenjak pilihan raya umum yang pertama tahun 1955, di mana tiga
kumpulan etnik utama, Melayu, Cina dan India telah bersatu untuk mendesak
Inggeris memberikan kemerdekaan, dan seterusnya membentuk satu pakatan parti
iaitu Parti Perikatan.

Namun demikian, cabaran dasar yang dihadapi ialah kewujudan kumpulan

tertentu yang memanipulasi isu tertentu dan mengaitkannya dengan keetnikan atau
konflik perkauman yang sempit demi kepentingan mereka . Perkara ini sering
dilakukan dalam tempoh-tempoh tertentu sperti pilihanraya dan kemasukkan ke
institusi pengajian tinggi. Kumpulan ini masih kabur dengan bentuk identiti bangsa
yang diinginkan dan ia menyukarkan tugas dalam membentuk negara bangsa yang
telah diasaskan binaannya oleh arkitek kemerdekaan yang terdahulu (Mansoor Mohd
Noor, 2005). Antara konflik perkauman yang pernah bergolak di Malaysia ialah Isu
Hindraf dan Peristiwa 16 Mei 1969.

Dengan kedudukan politik secara relatifnya kuat dan stabil, kerajaan telah
beriltizam merancang dan melaksanakan pelan tindakan mengukuhkan perhubungan
antara etnik ke arah mewujudkan perpaduan. kekuasaan politik juga boleh
membawa kepada perancangan untuk memperbetulkan jurang ekonomi antara etnik
ke arah mencapai perpaduan politik.

Salah satu kaedah yang sering dipraktikan dalam spektrum politik ialah
konsensus atau persetujuan di mana pemerintah mendapat kuasanya dengan
persetujuan rakyat melalui pilihan raya bebas. Pemimpin parti yang memerintah
harus mengamalkan semangat perundingan bagi memastikan penyertaan bersama
dalam proses tadbir urus negara. Formula ini diterapkan dalam Barisan Nasional

HUBUNGAN ETNIK

15
yang telah berjaya menyatukan pelbagai kumpulan etnik khususnya kaum Melayu
dan India dengan pelbagai perbezaan dengan semangat musyawarah. Gagasan
Barisan Nasional telah berjaya menyelesaikan masalah-masalah dalam bidang
politik, ekonomi, pendidikan, sosial dan sebagainya. Natijahnya, sebarang
pertelingkahan dapat dibenteras dan kestabilan politik dapat negara dapat
dipertahan sehingga kini.

HUBUNGAN ETNIK

16