Professional Documents
Culture Documents
Bu yöntemde hacim, kesit alanlarinin ortalamasi uç alanlar arasindaki yükseklik ile çarpilarak bulunur.
Alanlar F 1 , F2,.................,F n ve uç alanlar arasindaki yükseklik H ise, hacim (V)
F1 + F2 + ......... + Fn
V= H
n
esitligi ile hesaplanir.
F1 + F2 + ......... + Fn
V= L (1)
n
esitligi ile hesaplanir.
Uç alanlar yöntemi
seklini alir.
Fi + Fi+1
V= li i=1,2,..........,n-1 (2)
2
formülü ile ifade edilirse, ardisik kesitler arasindaki yatay uzakliklarin genel olarak birbirine esit oldugu
(l1=l2=........=ln-1=ln) varsayimi ile, F 1 ve Fn uç alanlari arasindaki toplam V hacmi (2) den
1
V= ( F1 + 2F2 + 2 F3 + ........ + 2 Fn−1 + Fn ) (3)
2
Simpson yöntemi
li
Vi = ( Fi + 4 Fim + Fi+1 ) (4)
6
Sekil 1 deki çift sayi indisli alanlar ortalama orta alan ( F im )olarak kabul edilirse, (4) nolu esitliklten
yararlanarak toplam hacim;
l1 + l 2 l +l l +l
Vi = ( F1 + 4 F2 + F3 ) + 3 4 ( F3 + 4F4 + F5 ) + .... + n −2 n −1 ( Fn− 2 + 4 Fn−1 + Fn )
6 6 6
l
Vi = ( F1 + 4 F2 + 2F3 + 4 F4 + 2 F5 + 4 F6 + ..... + 2 Fn− 2 + 4 Fn−1 + Fn )
3
genisletilmis simpson yöntemi elde edilir.
h3
h1 h2 h3
h1
F h4
F= Taban Alani
hi= kazi derinlikleri olmak üzere
Hacim üçgen prizma için;
h1 + h2 + h3
V=F
3
Hacim dörtgen prizma için;
h1 + h2 + h3 + h4
V=F
4
esitlikleri ile hesaplanir.
EGIMIN TANIMI
DIK EGIM
1. Egimi hesaplanacak iki nokta arasindaki yatay uzunluk harita üzerinden ölçülerek, harita ölçegine
göre arazi uzunluguna çevrilir.
Arazi Uzunlugu (AU) = Ölçek sayisi (m.) x Hrt. Uzunlugu (HU) = Yatay Uzunluk (YU),
2. Her iki noktanin yükseklikleri es yükselti egrileri yardimiyla bulunarak, Ikisi arasindaki yükseklik farki
hesaplanir.
Sonuç bir kesir olarak elde edilecegi için basit bir oranti ile yüzdeye çevrilebilir.
ÖRNEK: Harita üzerindeki A ve B noktalari arasindaki yatay uzunluk (Y U = A U = 3000 m.), A noktasinin
yüksekligi 550 m. B noktasinin yüksekligi de 700 m. olsun. Buna göre A ve B noktalan arasindaki yükseklik
farki (DU = HB-HA) 150 m. olur. Bu durumda; A'dan B'ye egim,
Egimi açiklamak için kesir veya yüzde kullanildigi zaman, her defasinda meyilin artmakta veya
azalmakta oldugunu belirtmek üzere, egimle beraber arti veya eksi isareti verilmelidir. Yukaridaki örnekte
egim A'dan B'ye % +5 ve, B'den A'ya % -5 olur.
Rakim farkinin harita mesafesine orani egim oldugundan, bu oran yukaridaki örnege uygun olarak
azaldiginda 0,05 veya % 5 olarak elde edilen oranin kaç derecenin karsiligi oldugunu bulmak için;
1. Trigonometrik fonksiyonlarin tabii degerleri cetveli varsa, bunun tanjant sütunundan 0,05 sayisi
aranir ve bu sayinin hizasindaki 2° 52' degeri egim açisi olarak bulunur.
2. Trigonometrik fonksiyonlarin logaritma cetveli varsa önce 0,05 sayisinin logaritmasi, sayilarin
logaritma cetvelinden 8.69897 olarak bulunur. Logaritmanin açilar bölümündeki tanjant sütunundan 8.69897
sayisinin hizasindaki açi degeri 2°52' bulunur.
3. Trigonometrik fonksiyonlari olan bir cep hesap makinesi varsa; 0,05 sayisi yazilarak ARCTAN
alinmak suretiyle dogrudan açi 2° 52' olarak bulunur.
4. Yukarida sayilanlarin hiç birisi yoksa, yüzde egimi açi degerine çevirmek için, sonuç derece
biriminden isteniyorsa 57,3 sabit sayisi, milyem cinsinden isteniyorsa 1000 sabit sayisi, grad cinsinden
isteniyorsa 63,6 sabit sayisi ile çarpilarak sonuçlar bulunur. Bu yöntem 20 dereceye kadar olan açilarda
dogruya yakin sonuç verir.
DU / YU = 6400 / 2n x 1000
DU / YU = 400 / 2n = DU / YU x 63,6
Arazinin belli bir egimde, düzlem biçiminde tesviye edilmesi durumunda toprak hacminin hesaplanmasi söz konusu ise;
Bir tepenin XY ekseni boyunca A,B,C,D,E egimi ile tesviyesi sözkonusu olsun Bu durumda A,B,C,D,E nin sol tarafinda
kalan bütün topragin kazilmasi gerekir. Boyuna kesitte 300,305,310,315 ve 320 es yükselti egrilerine karsilik gelen
düzlemleri elde etmek için 300,305,310,315 ve 320 yüksekliklerine ait esit aralikli yatay dogrular çizilir.(Yatay dogrularin
sayisi en düsük ve en yüksek es yükselti egri degerlerini içine alacak sayida olmalidir). Bu yatay dogrular araziyi
A’,B’,C’,D’,E’ noktalarinda, egim dogrusunu ise A,B,C,D ve E noktalarinda keserler.
A ve B noktalrindan XY eksenine dikler çikilirsa bu dikler 320 ve 315 metreli es yükselti egrilerini aa’ ve bb’ dogrulari
boyunca keserler. Bu durumda aa’ dogrusu ile 320 es yükselti egrisi tarafindan sinirlandirilan ve aa’ dogrusunun sol
tarafinda bulunan alan, 320 ile 315 düzlemleri arasinda kalan ve kazilacak olan toprak hacminin üst alanini, bb’ dogrusu ile
315 es yükselti egrisi tarafindan sinirlandirilan ve bb’ dogrusunun sol tarafinda bulunan alan ise, 320 ile 315 düzlemleri
arasinda kalan ve kazilacak olan toprak hacminin alt alanini olusturur. Bu alanlarin ortalamasi es yükselti egrisi araligi ile
çarpilarak toprak hacmi hesaplanir.
Bu yöntemde kütle, birbirine paralel yatay düzlemlerle tabakalara ayrilma yerine, tesviye yüzeyine paralel düzlemlerle
tabakalara ayrilir.
Birbirine paralel esit aralikli dogrular sabit egimli tesviye düzlemine ait es yükselti egrileridir. Daha kalin olarak çizilmisler
ise topografik yüzeye ait es yükselti egrileridir. Tesviye düzlemine ait es yükselti egrilerinin topografik yüzeye ait es
yükselti egrilerini kestigi noktalardaki dolgu veya kazi isi, tesviye düzlemine ait es yükselti egrisi kotundan topografik
yüzeye ait es yükselti egrisi kotunun çikarilmasi ile elde edilir. Esit dolgu ve kazi gösteren noktalar birlestirilirse tesviye
edilmis yüzeye paralel düzlemlerle dogal zeminin kesilmesi durumunda ortaya çikan arakesitin yatay düzlem üzerine dik
izdüsümleri elde edilir. Bu düzlemler 1 metre aralikli olduklarindan hacim kolaylikla bulunur.
HACIM HESABI
Maden ocaklari,spor sahalari, hava meydanlari vb. yerlerde uygulanir. Bu amaçla alan 10-20-50 m lik karelere bölünür. Karelerin köse
noktalarina nivelman ile kot tasinir.
Noktalardaki kazi de rinliklerini (hi ) saptadiktan sonra, bölge üçgen veya dörtgen prizmalara ayrilir. Kazi veya dolgu hacimleri, üçgen
veya dörtgen prizmalarin hacimleri hesaplanip bunlarin toplamlari alinmak suretiyle bulunur. Bu prizmalarin taban alanlari (F)
plandaki ölçülerden elde edilir.
h2
h1 h3 h1 h2 h4
F h3
F
Üçgen prizma
Belirli bir kota indirilecek yüzey, yanyana dörtgen prizmalardan olusuyor ise,
h6 h7 h8
10 m
h5 h4 h3
h1 h2
hi = HI-HI*
verilenler:
F=10*10=100 m2
V=F/4* (h1 +h2 +h3 +h6 +h8 +2(h5 +h7 )+3h4 ) = 701.75 m3 .
Not: Hi nokta kotlari nivelman karnesi(Yükseklik Farki Yöntemi veya Gözleme Düzlemi Kotu Yöntemi Kullanilarak ) yardimiyla hesaplanir.
Soru: Yapimi Müteahhite bitirilen yol platformunun kotlari kontrol edilecektir, projeye göre yolun boyuna egimi -%7.2, enine egimi ise
kenarlara dogru -%2 dir. Kontrol için yol platformu üstünde noktalar isaretlenmis ve kontrol ölçmelerine baslanmistir. Yol ekseni
üzerindeki R noktasinin kotu kontrol edilmis ve HR= 502.64 m olarak kabul edilmistir.
Istasyon noktasi gözlenen nokta mira okumalari Istasyon noktasi gözlenen nokta mira okumalari
N1 R 1.02 N2 2 0.87
R' ? 3' ?
1' ? 4' ?
2' ? 4 ?
2 ? 3 ?
1 ? 3'' ?
R'' ? 4'' ?
1'' ?
2'' ?
R’ 1’ 2’ 3’ 4'
R 1 2 3 4 10 m
10m 10 m 10 m 10 m
(plan)
R
-%7.2
∆h
Benzer sekilde;
b) R nin kotuna o noktada yapilan geri mira okumasi eklenerek gözleme düzlemi kotu
(GDK)1 bulunur,
(GDK)1=HR+g=502.64+1.02=503.66)
(GDK)2=H2+g=501.20+0.87=502.07 m
olarak hesaplanir.
7m 7m 7m 7m 7m 7m 7m
b) Kanal kazisini kontrol etmek için, HR=105.89m olan R röper noktasindan 1 noktasina
kot tasinmis ve kanal ekseni üzerinde isaretlenen noktalarda ölçmeler yapilmistir.
Noktalarin kazi sonrasi kotlarini hesaplayiniz ve kontrolleri yapiniz.
Geri Ileri
R 2.876
A 1.876 1.654
1 1.435
N 1
2
3
4
N2 8
7
6
5
4
Kenarlari