Nfus

Belirli bir yerde ya ayan insan say s d r. Nfus Art Hz: Do um oran ile lm oran aras ndaki farkt r. Nfus Art H z n Art ran Nedenler; Nedenler; Do um oran n n lm oran ndan yksek olmas E itim seviyesinin d k olmas Bebek lmlerinin az olmas Sa l k hizmetlerinin iyile mesi Ortalama ya am sresinin artmas Gelenek ve grenekler Gler Dini inan lar vb.

1

       

 

Nfus art h z n azaltan nedenler; Aile planlamalar Bebek lmlerinin fazla olmas E itim seviyesinin ykselmesi D ar ya g verilmesi Tabii afetler ve salg n hastal klar Sava lar ve etnik bask lar Sanayile me ve kad n n i hayat na at lmas insan eme ine olan ihtiyac n azalmas Ortalama ya am sresinin k salmas vb.
2

UYARI: Bir lkede nfus art h z n n sorun haline gelmesi, ancak insanlar n temel ihtiyalar n n kar lanamamas halinde mmkndr. UYARI: Geli mi lkelerde nfus art h z , geli memi lkelerden daha d ktr. UYARI: Nfus art h z her lkenin ekonomik ve sosyal durumuna gre de i ir. Belli bir oran yoktur. Geli mi lkelerde %o'de 10'luk nfus art h z sorun olmazken, geli memi lkelerde sorun olabilir.
3

            

Nfus Art H z n n Yksek Olmas yla; Ki i ba na d en milli gelir azal r. sizlik artar. Beslenme ve sa l k hizmetleri aksar. Kyden kente g artar. arp k kentle me artar. Do al kaynaklar n tketimi artar. Ya am standard d er. ihracat azal r, ithalat artar. evre kirlili i artar. Kalk nma h z yava lar. i gc ucuzlar. lke nfusu gen ve dinamik bir yap kazan r. lkenin Dnya zerindeki cayd r c etkinli i artar

4

Geli mi lkelerde Geli memi lkelere Gre  Do um oran d k  Nfus art h z az  Kalk nma h z fazla  Ya am standard yksek  Ki i ba na d en milli gelir yksek  Ortalama ya am sresi uzun  E itim ve kltr dzeyi yksek  Bebek lm oran d k  Ya l nfus oran fazla  Kent nfusu oran yksek  i sizlik oran d k  Enerji tketimi fazlad r vb.
5

UYARI: Bir lke nfusunun gen olmas ;  Do um oran n n fazla  Ortalama ya am sresinin k sa ve  Ya am standard n n d k olmas na ba l d r.


TRK YE'DE NFUS ARTI I VE NFUS SAYIMLARI

Cumhuriyet dneminin ilk say m 1927 y l nda yap lm t r. Trkiye'deki nfus ve nfus art ile ilgili 19271927-2000 nfus say m y llar aras ndaki de erler incelendi inde u sonular ortaya kmaktad r
6

 

19271927-1935 aras dnemde grlen nfus art oran n n belirlenmesinde, lkeye olan glerin etkisi vard r. 19401940-1945 aras dnemde nfus art oran n n en d k seviyede olmas nda, erkek nfusun sava nedeniyle silah alt nda bulunmas ve lmlerin artmas etkili olmu tur. Sava y llar ndan sonra evlenmelerin artmas ve ekonomik iyile me ile birlikte nfus art h z , 195519551960 dneminde en yksek seviyeye gelmi tir. 19601960-1965 y llar aras nda nfus art h z n n d mesinin nedeni, yurtd na olan glerdir. 19751975-1980 aras dnemde ise, ehirle menin artmas , aile planlamas uygulamalar , kad n n i hayat na at lmas gibi nedenlerden dolay nfus art h z d m tr. 19801980-1985 aras nda nfus art h z n n ykselmesinde ise, do urgan kad n say s n n artmas , ekonomik iyile me ve nfus say m n n daha sa l kl 7 yap lmas etkili olmu tur.

1985'ten sonra ise lkemizin nfus art h z srekli azalm t r.Nedenleri;

ehirle me Sanayile me Aile planlamas E itim ve kltr seviyesinin ykselmesi Kad n n i hayat na daha ok girmesi vb.

    

NFUS YO UNLU U 1. Aritmetik Nfus Yo unlu u Bir lke veya bir blgedeki toplam nfusun,o lkenin yada blgenin izd m alan na blnmesiyle elde edilir. Aritmetik Nfus =Toplam Nfus Yo unlu u =Toplam Yzlm Trkiye'nin aritmetik nfus yo unlu u (2000 y l ) yakla k 88 ki i/km2 (izd m alan ) UYARI: Nfus yo unlu u ve nfus miktar en fazla olan blge Marmara Blgesidir. En nemli nedeni sanayi ile olan glerdir. glerdir.
9

2. Tar msal Nfus Yo unlu u Tar mla u ra an nfusun (k rsal nfusun),tar m alanlar na blnmesiyle bulunur. Tar msal Nfus Yo =Tar mla U ra an Nfus =Tar Tar m Alan Tar msal Nfus Yo unlu unun; En fazla oldu u yerler; Yer ekillerinin engebeli olmas ve k rsal nfus oran n n yksek olmas ndan dolay , Do u Karadeniz Blm ile Do u Anadolu Blgesidir. En az oldu u yerler; Yer ekilleri sade, tar m alanlar geni ve k rsal nfus oran az oldu u iin, Marmara ve Anadolu Blgeleri'dir.
10

3. Fizyolojik Nfus Yo unlu u  Bir yerdeki toplam nfusun, tar m alanlar na blnmesiyle bulunan say d r.  Fizyolojik Nfus yo =Toplam Nfus =Toplam Tar m Alanlar  UYARI: Bir yerde bulunan insanlar n tamam

tar mla u ra mad iin, tam lc de ildir. K rsal kesimde (kyde) daha geerli iken, kentlerde geersizdir. UYARI: Anadolu Blgesi gibi tar m alanlar ok geni olan yerlerde daha azd r. UYARI: Bir lkede veya blgede aritmetik nfus yo unlu uyla, fizyolojik nfus yo unlu u aras ndaki fark n fazla olmas o lkede engebenin fazla, tar m alanlar n n az oldu unu kan tlar. 11

TRK YE'DE NFUS DA ILI I VE BU DA ILI I ETK LEYEN FAKTRLER

1. Fiziki Faktrler (Do al) a) klim artlar : Ege Blgesi'nde nfusun Do u Anadolu'dan fazla olmas gibi. b)Yer ekilleri: Yksek ve engebeli yerlerde,nfus daha azd r. c)Su Kaynaklar : K rsal kesimde yerle me genellikle su kaynaklar n n evresinde olmu tur.
12

2. Be eri-Ekonomik Faktrler eria)Sanayile me: Sanayile menin yo un oldu u alanlara i imkan fazla oldu u iin yo un g olmaktad r. b)Tar m: Verimli tar m alanlar nfusun yo un oldu u yerlerdir. c)Madenler: Maden kar m ve i letmesinin bulundu u yerlerde i imkan n n fazla olmas ndan dolay , nfus fazlad r. d)Turizm: Turizm, sezonluk yada kal c nfusa neden olur. e)Ula m: Ula m n geli ti i yerlerde di er ekonomik sektrlerde geli ti i iin i imkanlar artm t r.
13

SORU lkemizde nfus yerle im yo unlu u blgeden blgeye de i iklik gsterir. A a daki etmenlerden hangisi nfus da l n en az etkiler? A) Ula m kolayl B) Do al gllerin varl C) klim ko ullar D) imkanlar E) Turizm faaliyetleri
14

Trkiye Nfus Yerle im Plan

15

RNEK (2005 KPSS) Trkiye'nin co rafi blgelerinin nfus yo unluklar n n birbirinden farkl olmas nda, a a dakilerden hangisinin di erlerinden daha az etkili oldu u sylenebilir? A)Do al bitki rtsnn B)Yzey ekillerinin C) klim ko ullar n n D)Endstri kurulu lar n n E)Co rafi konumlar n n
16

I-Menderes havzas IIII-Karadeniz Ere lisi IIIIII-Gemlik krfezi IVIV-Zonguldak yresi V-Ta eli platosu Trkiye'de, nfus yo unlu u k y blgelerimizde i blgelerimizden daha fazlad r. Bu bilgiye uymayan k y yremiz yukar da verilenlerden hangisidir? A)I A)I B)II C)III D)IV E)V

2003 KPSS SORU

17

SORU (2003 KPSS)  A a da verilen akarsular m zdan hangisinin geti i blgelerin yerle im ve endstrile mesi dikkate al nd nda kirlilik oran n n en az olmas beklenir? A)K z l rmak B)Sakarya nehri C)Susurluk ay D)Aras nehri E)Menderes nehri

18

NFUSUN YAPISI VE TRK YE NFUSUNUN ZELL KLER Nfusun Yap s : Ya , cinsiyet, yerle me, e itim, i , gelir dzeyi, medeni hali vb. nfusun yap s n olu turur. 1. Nfusun Ya Durumu: lkelerin nfuslar n n ya durumu, her be ya dilimine gre bir dilim esas al narak ya piramidi ile gsterilir. Gen Nfus: 0-14 ya aras nfustur. Olgun (retici-al an) Nfus:15-64 (reticiNfus:15ya aras nfustur. Ya l Nfus: 65 ya ve zeri nfustur.
19

UYARI: Geli mi lke ile geli memi lkenin nfus zellikleri birbirinin tam tersidir. 2. Nfus Cinsiyet Durumu Kad n ve erkek nfusu lkelerde genellikle dengededir. Fakat uzun sre sava an toplumlar da erkek nfus oran azal r. Cumhuriyetin ilk y llar nda oldu u gibi yo un g veren k rsal kesimde kad n nfusu, yo un g alan ehirlerde ise erkek nfusu daha fazlad r, stanbul'da erkek nfusu fazla iken, Rize'de kad n nfusu daha fazlad r.
20

3. Nfusun Durumu 1515-64 ya aras nfus al ma a ndaki nfus olarak kabul edilir. Aktif Nfus (al an): al ma a ndaki nfus ierisindeki, al an nfusa denir. UYARI: Geli mi lkelerde i imkanlar n n fazla olmas ndan dolay i sizlik oran daha az, geli memi lkelerde ise daha fazlad r. UYARI: Geli mi lkelerde sanayi ve hizmetlerde al an nfus fazla, tar mda al an nfus azd r. Geli memi lkelerde ise tar mda al an nfus oran fazla, sanayi ve hizmetlerde al an nfus azd r.
21

Trkiye'de nfusun say m y llar na gre ekonomik faaliyet kollar na da l m (2000) Tar m =48,0 Hizmet=38,5 Sanayi =13,5 =48,0 Hizmet=38,5 =13,5 4. Nfusun E itim Durumu Geli mi lkelerde nfusun e itim durumu yksektir. E itim durumu sadece okumaokumayazma ile llemez. lkokuldan niversiteye kadar btn rgn e itim al n r.

22

5.Nfusun Kentsel ve K rsal (Yerle me) Durumu Geli mi lkelerde, kentlerde i imkan fazla oldu u iin kent nfusu oran fazla, k rsal nfus oran azd r. Az geli mi lkelerde ise nfusun byk blm tar m sektrnde al t iin k rsal nfus oran daha fazlad r. lkemizde 1927'den 1980 say mlar na kadar k rsal nfus kent nfusundan fazlayd . 1983 y l nda k r ve kent nfusu e itlendi. 1983'ten sonra ise, sanayile meden dolay kyden kente olan glerle, kent nfusu daha ok artm t r.
23

GLER G: Nfusun, e itli nedenlerle bir yerden ba ka bir yere olan hareketidir. A) GLER Bir lkenin kendi s n rlar iindeki nfus hareketidir. 1. Kal c G Bu gler genellikle, k rsal kesimden kente veya kk ehirden byk ehre olan glerdir. K rsal alandan ehre daha ok g olmaktad r. Bu Glerin Nedenleri  Topraklar n k rsal kesimde miras yoluyla daralmas  K rsal kesimde e itim, sa l k, imkanlar n n s n rl olmas  Kentin, e itim, sa l k, sosyal, kltrel ve ticari imkanlar n n fazla olmas  ehirde i imkan n n daha iyi olmas  Erozyon nedeniyle tar m alanlar n n verimsizle mesi 24

(SORU)2001 KPSS

Yurdumuzda kimi yerle im birimleri, ilk konumunda b rak lmam , yer de i ikli ine gidilmi tir. A a dakilerden hangisi, bu tr de i ikliklere neden olan etkenlerden olamaz? A)Yeni ula m yollar na sapa kalmas B)Yap lacak baraj glnn alt nda kalmas C)Do al afetlerin tehdidinde olmas D)Yeni endstri kurulu lar na uzak kalmas E) dari blmlemelerde de i iklik olmas
25

      

 

Kente Olan Kal c Glerin Sonular Kent nfusu h zl artar. Kentlerde arp k kentle me grlr. Yol, su, elektrik vb. altyap sorunlar artar. Belediye hizmetleri artar ve aksar. evre kirlili i artar. Kentte e itim ve sa l k sorunlar artar. lke iinde nfusun da l nda dengesizlik grlr. Kyden Kente G nlemek in Hayvanc l n iyile tirilmesi ve geli tirilmesi Tar m ve hayvanc l a dayal i kollar n n k rsal kesime kayd r lmas K rsal kesimde tar m alanlar n n sulanmas , iyile tirilmesi E itim, sa l k vb. imkanlar n k rsal kesime kayd r lmas . iftiye uygun kredilerin sa lanmas vb. 26

  

  

2. Geici (Mevsimlik) G Bu gler k sa vadeli glerdir. Nedenleri; Turizme dayal gler Tar m i ilerinin gleri (ukurova'da oldu u gibi) Yaylac l a dayal gler (Karadeniz ve Do u Anadolu) E itim amal olan gler Maden ve orman i ileri Avc l k, bal k l k vb. En Fazla G Veren Yerler; Do u Anadolu, Gneydo u Anadolu ve Karadeniz Blgeleri En ok G Alan Yerler; Marmara, Ege ve i Anadolu Blgeleri UYARI: lke iindeki gler lkenin nfus miktar n etkilemez. Fakat lkeler aras gelen gler nfus miktar n etkilerler.
27

B) DI GLER D G: lkeler aras ndaki nfus hareketlerine denir. D Glerin Nedenleri;  Sava lar, etnik bask lar.  lkeler aras ndaki anla malar.  Geli memi lkelerden, geli mi lkelere olan gler. (lkemizden Avrupa lkelerine, zellikle Almanya'da olan gler)  Nitelikli elemanlar n g etmesi (Mhendis, doktor vb.) "Beyin g" ad da verilir.  Do al afetler.  Dini amala yap lan gler. (lkemizden MekkeMekkeMedine'ye olan gler gibi)  Turizm amal olan gler  E itim amal olan gler  Sa l k amal olan gler vb.

28

SORU (2002 KPSS)

Bir blge iinde yer alan il ve ile nfuslar de i iklik gstermektedir, rne in, skenderun'un nfusu yerle ik olmas na kar n, Hatay ilindeki nfus mevsimlik glere gre de i ir. Hatay ilindeki bu durumun nedeni a a dakilerden hangisi olabilir? A) Sanayinin geli mi olmamas B) Sanayinin geli mi olmas C) Turizmin hareketlili i D) Serac l n yayg n olmas E) Yol kav a nda bulunmas
29

SORU (2004 KPSS)  I. E itim, sa l k, trafik hizmetlerinin yetersizli i  II. evre kirlili i  III. Al veri merkezlerinin azl Yukar dakilerden hangileri stanbul, Ankara, zmir, Bursa gibi byk ehirlerin nemli sorunlar aras nda de ildir? A) Yaln z I B) Yaln z II C) Yaln z III D) I ve II E) II ve III SORU (2004 KPSS)
 

I. Ergene II. Aras III. Zap IV. Gediz Havzalardaki sanayi ve kentle me gz nne al n rsa, yukar da verilen nehirlerin hangilerinde kirlilik oran daha az olur? A) I ve II D) I ve IV B) II ve III E) II ve IV
30

C) I ve III

YERLE ME Yerle me: insanlar n bir yerde geici veya srekli olarak kalmalar d r. A)KENT A) KENT YERLE MELER Kent: Nfusu 10.000'den fazla olan, ekonomik faaliyeti, sanayi ve hizmetlere dayanan, e itim, sa l k, sosyal ve kltrel yn geli mi yerle im birimlerine denir. ehir, metropol ve megapol gibi birimlere ayr l r. Fonksiyonlar na Gre Kentler Tar m Kentleri: Rize, Trabzon, Bafra, ar amba, Ni de gibi kentler ekonomisi tar ma dayal kentlerdir. Sanayi Kentleri: stanbul, izmir, Kocaeli, Karabk, skenderun gibi kentler ekonomisi daha ok sanayiye dayal olan kentlerdir. Liman Kentleri: zmir, skenderun, Mersin, stanbul, zmit gibi kentler nemli limanlara sahip olan kentlerdir. Ticaret Kentleri: zmir, istanbul, Samsun, Adana, Bursa gibi kentler ticaretin yo un oldu u kentlerdir. 31

 

dari Kentler: Ankara gibi. niversite Kentleri: istanbul, Ankara, zmir, Eski ehir gibi kentler geli melerinde niversitelerin nemli oldu u kentlerdir. Askeri Kentler: Erzurum, Konya, Kayseri, Malatya, Erzincan ve Sar kam gibi kentler nemli askeri tesislerin bulundu u kentlerdir. Turizm Kentleri: Antalya, Alanya, Bodrum, Fethiye, rgp gibi kentler geli melerinde turizmin nemli yer tuttu u kentlerdir. Dini Kentler: Konya, anl urfa, Bursa gibi kentlerin geli melerinde dini etmenler de nemli rol oynam t r.
32

B)

KIR YERLE MELER

K r Yerle meleri; Nfusun 10.000'den az olan, ekonomik faaliyeti tar m ve hayvanc l a dayanan, e itim, sa l k, sosyal ve kltrel hizmetlerin geli medi i kk yerle im birimleridir. Byklklerine gre, kasaba, ky, mezra, kom, divan ve yayla gibi alt birimlere ayr l r. K r yerle melerinde hayat daha ok do al ko ullar n etkisi alt ndad r.
33

Yerle me ekline Gre: 1-Toplu Yerle meler: Evlerin birbirine yak n oldu u toplu yerle meler, su kaynaklar n n az ve yer ekillerinin sade oldu u yerlerde grlr. Anadolu ve Gneydo u Anadolu Blgeleri'ndeki yerle meler gibi. 2-Da n k Yerle meler: Arazinin engebeli oldu u, ya n ve su kaynaklar n n bol oldu u yerlerde grlen yerle melerdir. Do u Karadeniz Blm bu tr yerle melerin en yo un grld blmdr.
34

EV T PLER 1-Kerpi Evler: klimin kurak oldu u, orman ynnden fakir blgelerde grlr. Anadolu, Gneydo u Anadolu, Do u Anadolu Blgeleri gibi. 2-Ah ap Evler: klimin ya l orman ynnden zengin olan blgelerde grlr. Karadeniz Blgesi gibi. 3-Ta Evler: Arazinin ta l , iklimin yar kurak oldu u yerlerde grlr. Akdeniz, Ege Blgeleri ile Do u Anadolu Blgesi gibi.
35

SORU (2004 KPSS) Trkiye'de konutlarda yap malzemesi olarak kullan lan malzemeler konutlar n bulundu u yerin iklim, bitki rts ve jeolojik yap s na ba l olarak de i ir. Buna gre, rgp, Avanos ve Nev ehir evresindeki konutlarda yap malzemesi olarak a a dakilerden hangisinin en ok kullan lmas beklenir? A) Kalker B) Kum ta C) Volkan tf D) Jips E) Granit
36

SORU (2005 KPSS) A a dakilerden hangisi, Trkiye'de da n k yerle me grlen yerlerin ortak zelliklerinden biridir? A)Tar m alanlar n n geni olmas B)Engebenin fazla olmas C)Endstrinin yayg n olmas D)Ticaretin geli mi olmas E)Ula m olanaklar n n fazla olmas
37

SORU (2005 KPSS) A a dakilerden hangisi, Trkiye'de Ye il Ku ak Projesi kapsam nda kentlerin iinin ve evrelerinin a aland r lmas n n amalar ndan biri olamaz? A)Kentlerin evresinde erozyonu nlemek B)Hava kirlili ini azaltmak C)Tarihi eserleri korumak D)Kent evresinde dinlenme alanlar n o altmak E)Gecekondula may nlemek

38

Ky Alt Yerle meleri iftlik: Geni toprak mlkiyeti iindeki kk yerle me tipidir. Tar m ve hayvanc l k yap l r. Trakya, Ege, Akdeniz ve Anadolu'da grlr. Mezra: Tar m ve hayvanc l n yap ld yerlerdir. Do u ve Gneydo u Anadolu Blgeleri'nde oktur. Kom: Do u Anadolu Blgesi'nde hayvanc l k yap lan yerlerdir. Yerle menin iinde hayvan bar naklar ve oban evleri bulunur. Karadeniz ve Ege Blgeleri'nde "oba" ad verilir.

39

Divan: Samsun, stanbul, Bolu hatt nda grlen, mahalle tipindeki yerle melerdir. Tah l tar m yayg nd r.  Yayla: En nemli ve en yayg n ky alt yerle me tipidir. Yazlar n serin gemesi, otlar n gr olmas yaylac l art rm t r. Turizm yada hayvanc l k amal yap l r.

40

41