Professional Documents
Culture Documents
www.guven-kutay.ch
RULMAN
ve KAYGAN
YATAKLAR
zet
11-0
M. Gven KUTAY
www.guven-kutay.ch
DKKAT:
yi niyet, btn dikkat ve abama karn yanllar olabilir . Bu nedenle sonucu sorumluluk verecek
hesaplarda, ya imalatcnn verecei veya zel deneyler sonucu elde edilen deerlerle hesabn
yaplmasn salk verir , hibir ekilde maddi, manevi vede hukuki sorumluluk tamyacam
belirtirim.
NDEKLER
1
Yataklar..................................................................................................................................................................... 3
1.0
Genel ............................................................................................................................................................... 3
1.0.1
Sembol ve tanmlamalar ............................................................................................................................ 3
1.1
Rulmanl yataklar ............................................................................................................................................ 5
1.1.1
Statik zorlanma etkisindeki rulman yataklar ............................................................................................... 5
1.1.2
Dinamik zorlanma etkisindeki rulman yataklar........................................................................................... 6
1.1.3
Toleranslar .................................................................................................................................................. 6
1.1.4
Rulmanlarn standartlarda simgelenme ekli .............................................................................................. 9
1.1.5
Yalama.................................................................................................................................................... 10
1.1.6
Yataklarn hakiki mr ............................................................................................................................. 10
1.1.6.1
Yataklarn hakiki yorgunluk mr .................................................................................................. 10
1.1.6.2
Anmaya gre hakiki mr ............................................................................................................ 11
1.1.7
Rulman yataklarn montaj toleranslar...................................................................................................... 14
1.1.8
Rulmanl yataklarn montaj lleri ......................................................................................................... 16
1.1.9
Dinamik yklenen rulman yataklarn kabaca tekrar kontrol ................................................................... 17
1.1.10 Statik zorlamal rulmanl yataklar iin rnek............................................................................................ 18
1.1.11 Dinamik zorlamal rulmanl yataklar iin rnek ....................................................................................... 19
1.2
Kaygan yataklar............................................................................................................................................. 21
1.2.1
Radyal kaygan yataklar............................................................................................................................. 21
1.2.2
Eksenel kaygan yataklar ........................................................................................................................... 25
1.2.2.1
Hidrodinamik eksenel yataklar........................................................................................................ 25
1.2.2.2
Hidrostatik eksenel yataklar ............................................................................................................ 27
1.2.3
Kaygan yataklar iin rnek: ...................................................................................................................... 33
1.2.3.1
Kaygan hidrodinamik eksenel yatak ............................................................................................... 37
1.2.3.2
Kaygan hidrostatik eksenel yatak.................................................................................................... 39
Kaynaklar ................................................................................................................................................................ 41
2.0
Literatr ......................................................................................................................................................... 41
www.guven-kutay.ch
Yataklar
1 Yataklar
1.0 Genel
1.0.1 Sembol ve tanmlamalar
Byk Harfler
Sembol
Birimi
Tanm
A
mm2
Yatan kayd alan
2
AG
mm
Yatak konstruksiyonunda s ileten yzey
E
N/mm2
Elastiklik modl
F
N
Yataktaki radyal kuvvet
mm
Yatan genilii
LG
LY
mm
Yatan boyu
PPom
W
Pompann kayp gc
Psr
W
Srtnme kayp gc
So
Sommerfeld says
VDgr
m3
Greceli ya miktar
VGER
m3
Gerekli ya miktar
3
VY
m
Yatak hacmi
VYa
m3
Ya hacmi
Kk Harfler
Sembol
bY
cbk
d0
dd
di
dM
dor
dY
e
h0
h0EM
k1
k2
nG
nm
pEM
pY
s
sM
s
v
z
Birimi
mm
J/(kg.C)
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
mm
s-1
s-1
N/mm2
N/mm2
mm
mm
mm
m/s
EM
C
C
etk
M
Tanm
Yatan boyu
Mineralli yalar iin bal s kapasitesi
Yalama delik ap
Yatan d ap
Yatan i ap
Milin ap
Yatan ortalama ap
Yatan ap
Milin hakiki kaymas
En kk yatak boluu
Emniyetli en kk yatak boluu
Ykleme katsays
Srtnme katsays
Milin gei devir says
Milin devir says
Yataktak iin emniyetli basn
Yataktaki ortalama basn
Yatak boluu
malattaki yatak boluu
letmedeki yatak boluu
Yatakta evre hz
Yataktaki lokma adedi
Tanm
malat yerinde evre ss
Emniyetli s 100C
Etken s
malattaki greceli boluk
Yatan iletmedeki ss
www.guven-kutay.ch
Yataklar
4
Sembol
sY
L
M
Y
etk
Pom
15
etk
Birimi
C
C
C
mm
W/m2
K-1
K-1
Ns/mm2
Ns/mm2
kg/m3
s-1
Tanm
letmedeki greceli boluk
Yatan ss
zgl arln arand s
Yan snmas
Yatan iletmedeki boluk fark
s iletim katsays
Milin sl genleme says
Yatan sl genleme says
Milin kayma as
Greceli eksantriklik
Isya gre viskozite, 40 40C de dinamik viskozite
Etken viskozite, Ns/mm2 veya mPas
Pompann verimi
Srtnme says
yan 15C zgl arl
Etken asal hz
www.guven-kutay.ch
Yataklar
1.1
Rulmanl yataklar
r1
1
3
4
2
B
r1
r2
d1
d
r2
r2
D1
D
D
d
r1
D
d
1
2
3
4
1.1.1
(1.1)
d y 0,0001 d y
dy
(1.2)
C0
f sGER
f she =
P0
(1.3)
(1.4)
P 0 = X 0 F r 0 + Y 0 Fe0
(1.5)
P 0 = Fe0 + 2,7 F r 0
Yuvarlanma elemannn ap
d y
Zorlanma seimi :
1
kN
www.guven-kutay.ch
Yataklar
fz
Dililer
1.1.3 Toleranslar
a) ap "d" ve genilik "B" nin toleranslar
Btn
ller
mm dir
120 - 180
180 - 250
d nin to- 0
leranslar -0,008
0
-0,008
0
-0,010
0
-0,012
0
-0,015
0
-0,020
0
-0,025
0
-0,030
B nin to- 0
leranslar -0,120
0
-0,120
0
-0,120
0
-0,120
0
-0,150
0
-0,200
0
-0,250
0
-0,300
b) D ap D nin toleranslar
Btn
ller
mm dir
D nin to- 0
leranslar -0,008
0
-0,011
0
-0,013
80 - 120
0
-0,015
www.guven-kutay.ch
120-150
0
-0,018
150-180
0
-0,025
180-250
0
-0,030
Yataklar
Ad
Yatak ve boyut
simgesi
72B, 73B
32B, 33B,
32, 33, 33DA
Drt nokta
yata
QJ2, QJ3, N2
Konik masural
yatak
Masural yatak
NU10,
19,22,23
NJ2,22, 3,23
NUP2,22, 3,23
N2, N3
Masural oynak
yatak
202, 203
ne masural
yatak
NA48, NA49
ift ynl
eksenel yatak
522, 523,
542, 543
Ad
Bilyal i yata
(Tandem dzeni,
O-dzeni, Xdzeni)
Yatak ve boyut
simgesi
Kesit resmi
B70, B719,
B72, HCS70,
HCS719,
HSS70,
HSS719
www.guven-kutay.ch
Yataklar
K BS
10
02
3
22
32
B
03
4
23
33
B
r1s
r1s
r1s
04
D B
r1s
10
00
26
0,3
30
0,6
14 14.3 35
1I
0,6
17 19,0
12
01
28
0,3
32
10
0,6
14 15,9 37
12
1.6
17 19,0
15
02
32
0,3
35
11
0,6
14 15,9 42
13
1,0
17 19,0
17
03
35
10
0,3
40
12
0,6
16 17,5 47
14
1,0
19 22,2 62
17
1,0
20
04
42
12
0,6
47
14
1,0
18 20,6 52
15
1,1
21 22,2 72
19
1,1
25
05
47
12
0,6
52
15
1,0
18 20,6 62
17
1,1
24 25,4 80
21
1,5
30
06
55
13
1,0
62
16
I,0
20 23.8 72
19
1,1
27 30,2 90
23
1,5
35
07
62
14
1,0
72
17
1,1
23 27,0 80
21
1,5
31 34,9 100 25
1,5
40
08
68
15
1,0
80
18
1,1
23 30,2 90
23
1,5
33 36,5 110 27
2,0
45
09
75
16
1,0
85
19
1,1
23 30,2 100 25
1,5
36 39,7 120 29
2,0
50
10
80
16
1,0
90
20
1,1
23 30,2 110 27
2,0
40 44,4 130 31
2,1
55
11
90
18
1,1 100 21
1,5
25 33,3 120 29
2,0
43 49,2 140 33
2.1
60
12
95
18
1,1 110 22
1,5
28 36,5 130 31
2,5
46 54,0 150 35
2,1
65
13 100 18
1,1 120 23
1,5
31 38,1 140 33
2,5
48 58,7 160 37
2,1
70
14 110 20
1,1 125 24
1,5
31 39,7 150 35
2,1
51 63,5 180 42
3,0
75
15 115 20
1,1 130 25
1,5
31 413 160 37
2,1
55 68,3 190 45
3,0
80
16 125 22
1,1 140 26
2,0
33 44,4 170 39
2,1
58 68,3 200 48
3,0
85
17 130 22
1,1 150 28
2,0
36 49,2 180 41
3.0
60 73,0 210 52
4,0
90
18 140 24
1,5 160 30
2,0
40 52,4 190 43
3,0
64 73,0 225 54
4,0
95
19 145 24
1,5 170 32
2,1
43 55,6 200 45
3,0
67 77,8
100 20 150 24
1,5 180 34
2,1
46 60,3 215 47
3,0
73 82,6
105 21 160 26
2,0 190 36
2,1
50 65,1 225 49
3,0
77 87,3
110 22 170 28
2,0 200 38
2,1
53 69,8 240 50
3,0
80 92,1
120 24 180 28
2,0 215 40
2,1
58 76,0 260 55
3,0
86 106
www.guven-kutay.ch
Yataklar
AP SERS "S"
Burada ap olarak d ap " D " dnlmtr
Eer iki ayr tip yatan temel simgesinde sadan itibaren 3 nc rakkam ayni
ise, yataklarn d ap ayn byklktedir.
X Y
3
2
0
1
03
02
00
13
12
10
2
23
22
20
Delik, i ap
ap serisi
d1s, ap
www.guven-kutay.ch
Genislik
serisi
,
33
32
30
Boyut
serisi
10
Yataklar
1.1.5 Yalama
Gres ya ile yalama : st snr deerleri
T = 110C
k n = n d or
D+d
dm =
2
Gres ya miktar:
ve
v 12 m/s
ns
Dzeltme faktr k
(1.10)
6
C 10
L10hhak =
P 60 n
50
30
10
Yaama %
50
70
90
95
96
97
98
99
a1
0,62
0,53
0,44
0,33
0,21
www.guven-kutay.ch
11
Yataklar
As,1nma faktr f A
25
20
20
k
15
15
10
b
a
5
0
300 500
10
10
10
10
5
0
2
As,1nma mr L A h olarak
nerilen mr
L10h
h olarak
3)*
Anma
faktr fA
1)*
Anma alan
snrlar
2)*
Debriyaj yataklar
Dingil tahrik yata
Su pompas ve kavrama
Otobsdeki yataklar
Tekerlek yataklar
1000- 2000
2000- 4000
4000- 8000
4000- 8000
3000- 8000
58
36
5-7
4-8
4-6
g-k
h-k
k
h-i
h-i
6
7
8
9
10
11
12
DY = Dingil yata
Ulatrma arabalar(DY)
Tramvay(DY)
Tren(DY)
Yk vagonu, yk arabas(DY)
Otoray, motorlu vagon(DY)
Lokomotif
Redktr, dili kutusu(DY)
20000
50000
40000
40000
40000
40000
3000-8000
12-15
8-12
8 12
8-12
6-10
6-10
3-6
f-h
e-f
c-e
c-d
d-e
d-e
i-k
Elektrik motorlar
Deerler FAG Kugelfischer Georg Schfer KgaA, Katalog WL 41 510/2 DA, Mart 1989 dan
alnmtr.
13
14
15
16
17
18
EM = elektrik motoru
Ev aletleri
Seri EM (<4 kW)
Orta boy EM
Byk boy EM(>100kW)
Elektr. yry motorlar
Jeneratrler
1500- 3000
8000-15000
15000-25000
20000-30000
20000-30000
20000-30000
3-5
3-5
3-5
3-5
4-6
3-8
i-k
e-g
d-e
c-d
d-e
c-d
Motorlu aralar
Grubu
No letme durumu
1
2
3
4
5
www.guven-kutay.ch
12
Yataklar
TT = Takm tezgahlar
TT genel
Freze veya torna mili
Matkap mili
Talama tezgah mili
leme paras mili
TT redktr
Pres volan mili
Pres eksantrik mili
Basnl hava mili
15000-25000
15000-25000
15000-25000
15000-25000
15000-25000
10000-15000
10000-15000
15000-25000
15000-25000
0,5-1,5
0,5-1,5
1-2
0,5-1
0,5-1
3-8
3-8
3-5
3-8
a-b
a-b
a-b
c-d
a-b
c-d
d-f
d-e
g-h
28
29
30
31
MT = Marangoz tezgahhlar
MT - freze mili
Bak mili
Hzar ana yata
Hzar biyel yata
15000-20000
15000-20000
15000-20000
15000-20000
1,5-3
1,5-3
3-4
2-3
e-f
e-f
e-g
c-d
32
33
34
35
36
Kk krk ve vantilatrler
Orta boy krkler
Byk boy krkler
Santrifj pompa
Kompresrler
10000
10000
10000
10000-30000
10000-30000
5-8
3-5
3-5
3-5
3-5
f-h
d-f
c-d
d-f
d-f
37
38
39
40
41
42
43
44
45
Konkasrler
Devvar ve merdaneli krclar
Vurucu tcler
ekili ve ufalayc deirmen
Silindirik deirmenler
Sarka tcler
Sarka elekler
Briketleme presleri
Dner frnlar
20000-35000
20000-35000
20000-35000
20'000-35'000
20'000-35'000
20'000-35'000
20'000-35'000
20'000-35'000
20'000-35'000
8-12
8-10
4-6
5-8
12-18
3-5
4-6
8-12
12-18
f-g
f-g
c-d
d-e
f-g
f-g
e-f
e-g
f-g
46
47
48
49
50
80'000
80'000
80'000
80'000
15'000-30'000
7-10
10-15
5-8
4-8
3-4
b-c
a-b
b-c
a-b
a-b
Kat ve bask
makinalar
Takm tezgahlar
19
20
21
22
23
24
25
26
27
Marangoz
tezgahhlar
Anma alan
snrlar
2)*
Pompalar ve
Krkler
No letme durumu
Anma
faktr fA
1)*
Grubu
nerilen mr
L10h
h olarak
3)*
www.guven-kutay.ch
13
Yataklar
Tama teknii
Makinada
redktr
Grubu
No letme durumu
nerilen mr
L10h
h olarak
3)*
Anma
faktr fA
1)*
Anma alan
snrlar
2)*
51 niversel redktrler
52 Redktr motorlar
53 Byk redktrler
10'000-25'000
20'000-30'000
20'000-35'000
3-8
3-8
6-10
d-e
d-e
c-d
54
55
56
57
58
59
60
10'000-15'000
10'000-15'000
10'000-15'000
10'000-15'000
10'000-15'000
10'000-15'000
10'000-15'000
5-10
10-20
10-15
8-12
5-12
12-15
8-12
c-d
g-k
e-f
c-d
d-f
e-g
c-d
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
Vibrasyon aletleri
Santrifujlar
plik bkme milleri
Ev ileri makinalar
Ziraat makinalar
Kaldrma ve tama aralar
Haddehane redktrleri
Hafif motosikletler
Ar motosikletler
Otomobiller ve kamyonlar
Gemi mili yata
Tama halat kasna
Marangoz tezgah
10'000-30'000
20'000-30'000
20'000-30'000
1'500- 3'000
3'000- 6'000
10'000-15'000
20000-35000
1'000- 2'000
2'000- 4'000
3'000- 8'000
80'000
50'000
15'000-20'000
3-4
2-4
1-2
3-5
10-15
10-20
6-12
5-8
5-8
3-6
6-10
8-12
3-5
f-i
d-e
a-c
i-k
h-i
h-k
c-d
i-k
i-k
i-k
e-f
c-d
e-f
1. Genelde kk deerler yksek devir says ve kt artlarda alan iletmeler, byk deerler
dk devir says ve iyi artlarda alan iletme iin geerlidir.
yksek devir says n > 3000 d/dak
orta devir says
3000 > n > 1000 d/dak
dk devir says n < 100 d/dak olarak tanmlanr.
2. lk verilen anma alan sembol iyi artlarda alan ve bakm dzgn ve devaml olan iletme,
son verilen anma alan sembol kt artlarda alan ve bakm devaml olmayan unutulmu
yataklarn abuk kirlenebilecei iletmeler iin geerlidir.
3. Burada verilen mr deerleri bir neridir. Eer bir artname varsa, bu artnamedeki deerleri
kullanmak daha dorudur. Veya iletmedeki i standartlarda verilen deerler de, bu Tabloda
verilen neri deerlerinden daha ncelik tar.
www.guven-kutay.ch
14
Yataklar
www.guven-kutay.ch
Toleranslar
g6 (g5)
h6 (j6)
j6 (j5)
j6 (j5)
k6 (k5)
k6 (k5)
m6 (m5)
m6 (m5)
n6 (n5)
j6 (j5)
k6 (k5)
k6 (k5)
m6 (m5)
n6 (n5)
m6 (n6)
p6
n6 (p6)
p6
Toleranslar
j6
k6
h6 (j6)
h10
h8
j6
j6 (k6)
k6 (m6)
15
Yataklar
Toleranslar
E8
H6
H7 (K7)
H11
H10
E8
G7
H7
K7
hareketli
D bilezik
hareketsiz
hareketsiz
bilezik
hareketli
www.guven-kutay.ch
16
Yataklar
rb
ra
r1
r1
h1
r2
r2
h1 ke oluu ls
ra
Milde ke yar ap
rb
Gbekte ke yar ap
Eksenel yataklarda mil kesi en az mil veya gbek diskinin ortasna kadar gelmelidir.
Tablo 1.14, Mil ve gbek keleri
En kk h
deeri (hmin) mm
olarak ap serisi
8, 9, 0
0,4
0,7
1, 2, 3
0,7
ra, rb
max
r1, r2
min
1,6 2,3
8,5 10
13
10
12
15
1,1 1,5
2,1
fT
0,4
45
0,6
0,5
40
2,1 2,5
0,8
35
50
55
Yzey sertligi HRC
11,5
1,0
0,3
1,6
58
Sertlik faktr fH
1,0
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
S1
S2
S3
S4
100
200
300
Temperatr C
Tablo 1.16 deki deerler iletme temperatr 100C den fazla ve zel yataklar iin geerlidir.
rnein: Yatak boluu S1, S2 gibi.
www.guven-kutay.ch
17
Yataklar
(1.11)
(1.12)
p = 3 bilyal rulman
p = 10/3 masural rulman
L10hGER bak Tablo 1.8
Bu bir kaba kontroldr. Pratikte rulmanl yatak
kataloundan alnan deerlerle hesaplar
yaplr. Baz zel hallerde rulman satan firma
hesaplarda yardmc olur.
(1.13)
Tablo 1.17, Rulmanl yataklar iin devir says faktr fn
1,0
0,5
0,4
0,3
Masural yatak
0,2
Bilyal
0,1
10
20 30 50
10
10
10
mr faktr f L
6
5
4
Bilyal
Masural yatak
2
1,5
1,0
0,8
0,6
0,5
10
3 4 5
10
3 4 5
10
3 4 5
mr L10h h olarak
www.guven-kutay.ch
10
18
Yataklar
FQ = 125 kN
Tahrik gurubu
Kanca:
Kancann ap:
dKanca = 64 mm
min. yatak ap
dRY = 75 mm
Statik ykleme.
C0GER f sGER P0
bak (1.3)
fsGER = 0,7
P0 = Fe = FQ = 125 kN
Bulunan deerlere gre katalogtan tek ynl eksenel bilyal yatak aranr.
Tek ynl eksenel bilyal yatak dYa = 75 mm, yani
Delik ap kodu K = 15, katalogtan
Statik yk deeri
C0 = 137 kN
Dinamik yk deeri
C = 44 kN
Mil diski i ap
d = 75 mm
Mil diski d ap
d1 = 100 mm
Gbek diski i ap
D1 = 77 mm
Gbek diski d ap
D = 100 mm
Ykseklik
H = 19 mm
511 15
19
Yataklar
d4
d3
d2
b1
F
Ra
FRr
DTek = 350 mm
T = 5 - 40 C
St 60-2, W.Nr. 1.0060
GS-60, W.Nr. 1.0558
Fa
C var o = P p
L10hGER n 60
= 82,36
a1 a 23 f H f T 106
(1.7) den P = X Fr + Y Fe = 14,7 + 2,62 . 2,8 = 21,968
2 Fr max + Fr min 2,2 Fr max
(1.8) den Fr =
=
= 2,2.20/3=14,667
3
3
2 Fe max + Fe min 2,2 Fe max
=
=2,2.3,8/3 = 2,787
(1.8) den Fe =
3
3
evaro = Fe / Fr = 0,2 < eKat min = 2,62
(1.6) dan
Masural oynak yatak
Gerekli mr Tablo 1.8 dan. "Dier eitli kullanma yerleri" No. 66
Tama arac, 10000 ... 15000 , Normal iletme ortalama deer
Rulmanl yatan devir says:
n = v / (.DTek) = 120 / ( . 0,35)
Bozulma ihtimali faktr a1 Tablo 1.6 den %10 iin
Malzeme ve yalama faktr a23 , alak devir ve gres yalama
Temperatr faktr fT , iletme ss 100C den dk
Sertlik faktr fH normal piyasadan satn alnan yatak.
www.guven-kutay.ch
Fr
22209
C09 = 95 kN
d09 = 45 mm
D09 = 85 mm
B09 = 23 mm
r1 r2 = 1,1 mm
eKat min = 2,62
Rulmanl yatak
yeterlidir.
Cvaro = 82,4 kN
P = 22 kN
Fr = 14,7 kN
Fe = 2,8 kN
X=1 ; Y=2,62
p = 10/3
L10hGER = 12500 h
n = 109 d/dak
a1 = 1
a23 = 1
fT = 1
fH = 1
20
Yataklar
Yalama
Sayfa 10 , paragraf 1.1.5 den T = 40C < TSnr = 110C ve
vi = n..D = 109..0,085/60 = 0,486 m/s < vSnr = 12 m/s
kn = n . dor = 109 . 65 = 7 085 mm/dak < 0,5.106
dor = 65 mm
ns = 4200 d/dak
k=1
A = 320 000
n/ns = 109 / 4200 0,03 < 0,2 Yatak yuvas normal gres ya ile tam doldurulur.
Montaj toleranslar:
Mil, Tablo 1.9 den, bilezikte nokta yk, masural oynak,
d = 45 mm, normal ykleme
k6
M7
C 10
Yatan hakiki yorgunluk mr (1.10) L10hhak =
P 60 n
Yatan hakiki anma mr LA Tablo 1.7, ortalama deer
L10hhak = 20 049 h
LA = 22 000 h
fA = 20
h
Kabaca kontrol
C
f n f LGER koulu salanmaldr
P
Varolan mr faktr
fL = C/P . fn = 95/22 . 0,65 = 2,807
(1.11) den f L =
fn = 0,65
fLGER = 2,6
h = 5 mm
www.guven-kutay.ch
21
Yataklar
sh
o
ho
FY
dY
nm
N
Yataktaki radyal kuvvet
mm Yatan ap
s-1 Milin devir says
()
ya
x
p ma
(+)
p
b Y = 0,2...1(1,5) d Y
M = = 0,8 4 v 103
www.guven-kutay.ch
22
(1.24)
Yataklar
(
)
s min = (d Y min Y d M max M ) (0or )
So = k12
Burada:
2 1
2 2
a ( 1)
2 1 2 + 16 2 1
a2 +
2
(1.31) = a tan 1
ramen
pratikte rahatlkla kullanlr.
(1.32) =
+ sin
2 2
So 1
(1.33)
FY
v
Psr =
P = L A G 0or
N
m/s
Yatak kuvveti
evresel hz
FY d M n m
P
Nm/s veya W/(m2.C)
0or ; C
= -20 ... +40 C , genelde 20C alnr.
www.guven-kutay.ch
23
Yataklar
AG
Hk
Lk , bk
dk
dY
A G = 0,5 d 2k d 2Y + d k b k
Silindirik yatak kutusunda ;
Bamsz yataklarda
;
A G = H k (L k + 0,5 H k )
Makinann iinde olanlarda ;
A G = (15...20) b Y d Y
2
m
Bamsz yatan tam ykseklii
m
Bamsz yatan tam boyu , eni
m
Yatak kutusunun ap
m
Yatak ap
(1.35) L
[ (
(1.36)
Pc = VYa c Gi
(1.37)
= 1 0 2o
(1.42)
(1.43)
evre ss
s iletim katsays
Yatak konstruksiyonunda s ileten yzey
EM C
Emniyetli s 100C
Yan mr 100 den sonra ok ksalr.
VBgr
15
C
W/m2
m2
= +
L
AG
0 = etk = + 0 40o...100o C
genelde 0 20C
)]
FY v
L A G
EM
etk
pBY
15
www.guven-kutay.ch
m3/s
m
m
Pa s
Pa
Ya miktar
Yatak ap
Yatak boyu
letmedeki greceli boluk
etkin viskozite
Yalama basnc
24
Yataklar
www.guven-kutay.ch
25
Yataklar
h0
(1.51)
mm D ap
di
mm ap
dor
mm Ortalama ap
h0
mm En kk ya boaz
LD
mm Dz dzlem boyu
LG
mm Lokma genilii
LL
mm Lokma boyu
LS
mm Lokma snr
mm Eim fark
vor
mm ortalama evre hz
(1.52)
d0
dd
d or
1,25 z
bak Tablo 1.20
h0
di
d or
dd
LD
LL
LS
F
pYEM
z
kL
N
Eksenel yatak yk
N/mm2 Emniyetli yatak basnc
d or = 0,5 (d d + di )
(1.55)
"
(1.56)
d or
LS 1,25 L L =
z
www.guven-kutay.ch
26
(1.57)
Yataklar
(1.58)
(1.59)
(1.60)
k1 =
p Y h 02
etk v or LG
h0 =
h0 =
(1.65)
k1 LG v or etk
pY
(1.66)
(1.67)
Psr
VYtop c b
k2
F
0,7 k1 z c b L2G
www.guven-kutay.ch
27
Yataklar
dnen mil
pcep
d0
dd
di
dor
h0
vor
pcep
mm Yalama delik ap
mm D ap
mm ap
mm Ortalama ap
mm En kk ya boaz
mm ortalama evre hz
N/mm2 Cepteki basn
d d2 d i2
p cep
8 ln (d d / d i )
Yatak kuvvetine gre basn " pcep "
8 F ln (d d / di )
(1.71) pcep = k p d 2 d 2
d
i
Srtnme momenti " Tsr "
(1.72)
etk etk 4
Tsr =
d d di4
32 h 0
Srtnme kayp gc " Psr "
2
(1.73)
etk etk
Psr = Tsr etk
Psr =
32 h 0
Pompann kayp gc " PPom "
VYa pcep
=
P
(1.74) Pom
(1.70)
F=
VYa =
VYa =
h 30 pcep
6 etk ln (d d / di )
4 F h 30
3 etk d d2 d i2
F
N
Eksenel yatak yk
pYEM N/mm2 Emniyetli yatak basnc
LG = 0,5.(dd di)
Pcep N/mm2 ya cebindeki basn
1 N/mm2 = 1 Mpa = 10 bar
Genelde cepbasnc kaygan ya tabakas kurmak
iin kuvvetin 2 ile 4 kat arsnda alnr.
yleki: kp = 2 ... 4
d d4 d i4
pcep
N/mm2
N/cm2
N/m2
etk
Ns/mm2
Ns/cm2
Ns/m2
sabit ksm
di
d or
dd
Pom
(1.75)
d0
basnl ya girii
)
www.guven-kutay.ch
VYa
mm3/s
cm3/s
m3/s
F
N
N
N
28
Yataklar
Tablo 1.19, Mineralli yalar iin bal s kapasitesi cbk (zgl arlk 15C iin)
bal s kapasitesi c bk J/(kg C)
2600
8 6 0 k g /m 3
9 0 0 k g /m 3
9 4 0 k g /m 3
2400
2200
82
kg/
m3
2000
kg
980
1800
/m
1600
1400
20
40
60
80
E tk e n s
100
e tk C
120
140
o la ra k
Re
N/mm2
E
N/mm2
Sertlik
HB min
PbSb15Sn10
2.3391
43
31000
SnSb12Cu6Pb
2.3790
61
G-CuPb15Sn8
2.1817
G-CuSn8Pb2
2.1810
CuSn8P
2.1830
GG20
GG30
PYEM
21
24
7,2
Orta yklenme,
160 HB v = 1...4 m/s
56000
25
22,7
10,2
Orta yklenme,
160 HB v <1 ; v >4 m/s
80
85000
60
18
15
Orta yklenme,
200 HB ksa yasz alr
130
75000
60
18
21,7
Hafif yklenme,
280 HB normal yalama
120
17,5
33
Darbeli ve ar
120 HB yklenme
150
11,7
120 HB
200
11,7
200
115000
Carobronze
130000
100
195000
195000
150
260000
106/ N/mm
Milin
sertlii
neriler
ok hafif yklenme ve kk v.
Mil sertletiril-mi
120 HB
ve talanm.
1 < v 3
3 < v 10
10 < v 30
30 < v
24
63
10
63
160
12
160
400
11
14
Yatak yzey tolerans RzY 1 m ve mil yzey tolerans RzM 4 m iin deerler h0EM iin m dir.
Tablo 1.22, Emniyetli ya ss snr deerleri YEM
Yatak yalanmasnn tipi
Emniyetli ya ss "YEM" C olarak
Basnl yalama
100
Kendi kendine yalama
90
www.guven-kutay.ch
29
Yataklar
10
8
6
ISO
4
3
2
3
10
8
6
4
3
2
10
8
6
VG
15
00
10
00
68
0
46
0
32
0
22
0
15
0
10
0
68
46
32
4
3
22
15
10
7
10
8
6
4
3
3
2
2
1
20
30
40
50
60
70
80 90 100
Is hak C olarak
Okuma rnei:
x-ekseninde 50C bulunur ve ISO VG 100 dorusu ile keime noktas iaretlenir.
Bu noktadan x-eksenine bir paralel izilip y-ekseni ile keisme noktas ISO VG 100
yann 50C deki viskozitesidir: hak = 60 Ns/mm2.
www.guven-kutay.ch
30
Yataklar
Tablo 1.24, Basn altnda greceli ya hacmi VBgr (boyutsuz), tek para yatak
Yalama delikli:
Geerlii:
q Y = 1,204 + 0,368 (d 0 / b Y ) 1,046 (d 0 / b Y )2 + 1,942 (d 0 / b Y )3 olarak alnr.
Yalama delii kuvvet ynnn tersinde
d0
bY
1 )3
VBgr =
48 ln (b Y / d 0 ) q Y
d0
bY
VBgr =
48 ln (b Y / d 0 ) q Y
d0
d0
bY
VBgr =
48 ln (b Y / d 0 ) q Y
1 + 1,5 2
bY
VBgr =
24 b Y / d Y b Y b Oluk
Bir yalama delii ve 180 ya oluu
bOluk
1 (1 + 1,5 2 ) + 6 + 1,33 2
VBgr =
48
(b Y b Oluk ) / d Y
www.guven-kutay.ch
Yataklar
Tablo 1.24, Basn altnda greceli ya hacmi VBgr (boyutsuz), tek para yatak (devam)
Yalama cepli:
Geerlii:
1 )3
VBgr =
48 ln (b Y / b C ) q C
bY
bC
bY
VBgr =
VBgr =
bC
48 ln (b Y / bC ) q C
48 ln (b Y / bC ) q C
www.guven-kutay.ch
31
32
Yataklar
LL/LG = 1,0
LL/LG = 0,7
10
h0/t
0,1
0,01
0,02
0,03
0,04
0,05
0,06
0,07
0,08
Ykleme katsays k1
LL/LG = 0,7
h0/t
10
0,1
1
Srtnme katsays k2
www.guven-kutay.ch
33
Yataklar
bak (1.21)
= 100 0,121 = 99,879
M = 0,00121
s = 0,121 mm
dM = 99,88 mm
H7
IT7 = 0,035 mm
h6 IT6 = 0,022 mm
AaY = 0 mm
AaM = 0,022 mm
dYmax = 100,035 mm
dYmn = 100 mm
dMmax = 99,88 mm
dMmn = 99,858 mm
34
Yataklar
(
)
s min = (d Y min Y d M max M ) (0or )
Milin kayma as
bak (1.31)
1 2
= a tan
Srtnme says
bak (1.32)
=
+ sin
2 2
So 1
Srtnme kayp gc
bak (1.33)
Psr = FY v = 5,639 . 10-3 . 40000 . 5,236 =
Greceli ya miktar
bak (1.44)
3
b
bY
Y
VYgr = 0,25
0,223
d Y
dY
Gerekli ya miktar
bak (1.43)
sMmax = 0,177 mm
sMmax = 0,120 mm
smax = 0,026 mm
smin = 0,026 mm
-3
M = 1,485 . 10
sMmax = 0,203 mm
sMmax = 0,146 mm
-3
= 1,75 . 10
-1
etk = 104,720 s
So = 1,36
neri: 1 < So < 10
= 0,634
neri: 0,6 < < 0,95
= 50,654
-3
= 5,639 . 10
Psr = 1181 W
VYgr = 0,120
1 )3
VBgr =
48 ln (b Y / d 0 ) q Y
VBgr = 0,069
35
Yataklar
Basnl ya miktar
bak (1.45)
3
3
VBgr d Y
VYBas =
p BY
etk
Toplam ya miktar
bak (1.42)
VYa = VYGER + VYBas = 21978 + 1229
Yan k ss
bak (1.37)
6
3
.c = 1,8.10 J/(m . C)
Psr
1 = Gi +
VYa c
Salt fark iin gereken art:
= 1 0 2o
1 = 58,272 C
bak (1.40)
= 68,272 50 =
1. terasyon:
Yan iletmedeki yeni ortalama s
bak (1.40)
1or = 0,5 0 + 1 = 0,5 . (50 + 58,272)=
Milin kayma as
bak (1.31)
1 2
1
1 = a tan
1
Srtnme says
bak (1.32)
1 = 1
+ sin 1
So 1 2 2
1
1
Srtnme kayp gc
= 8,272 > 2
1or = 54,136 C
1etk = 42,068 C
-9
2
1etk = 78 . 10 Ns/mm
-3
1 = 0,287 . 10
-3
1 = 1,77 . 10
So1 = 1,618
neri: 1 < So < 10
1 = 0,671
neri: 0,6 < < 0,95
1 = 47,856
-3
1 = 5,080 . 10
bak (1.33)
P1sr = 1 FY v
www.guven-kutay.ch
P1sr = 1064 W
V1Ygr = 0,127
36
Yataklar
Gerekli ya miktar
V1YGER =
bak (1.43)
V1Ygr d 3Y 1 etk
(1 1 )3
48 ln (b Y / d 0 ) q Y
Basnl ya miktar
VYBas1 =
VBgr1 d 3Y
VBgr1 = 0,074
bak (1.45)
13
1etk
Toplam ya miktar
V1Ya = V1YGER + VYBas1
p BY
bak (1.42)
= 21978 + 1229
Yan k ss
bak (1.37)
6
3
.c = 1,8.10 J/(m . C)
2or = Gi +
P1sr
V1Ya c
2or = 53,448 C
bak (1.40)
2 = 53,448 54,136 =
2 = 0,688 < 2
Sonu:
FY
< p EM
bY d Y
pY =
Sommerfeldsays
So = 1,618
Greceli eksantriklik
= 0,671
Yan snmas
www.guven-kutay.ch
37
Yataklar
k1 z L L L2G v or etk
F
Ykleme katsays k1
h0/t = 1 ve LL / LG = 1,0 iin
F=
dd =
di =
nm =
pYEM =
20 kN
265 mm
135 mm
250 d/dak
7,2 N/mm2
= 20 C
etk= 60 C
VG=
40=
Ya =
cbk =
100
90.10-9 Ns/mm2
860 kg/m3
2080 J/(kg.K)
dor = 200 mm
LG = 65 mm
LL = 65 mm
LS = 82,5 mm
z= 6
hL = 25 mm
vor = 2,62 m/s
etk = 26,180 1/s
h0 = 0,022 mm
bak Tablo 1.25
k1 = 0,0675
www.guven-kutay.ch
38
Yataklar
bak (1.66)
0,7 k1 z cb L2G
k2 = 3,0
bak (1.67)
= 7,3 C
www.guven-kutay.ch
39
Yataklar
F=
dd =
di =
nm =
VG=
etk=
55=
Ya =
cbk =
=
pYEM =
Pom =
h0EM =
320 kN
320 mm
200 mm
940 d/dak
100
55 C
31.10-9 Ns/mm2
900 kg/m3
2000 J/(kg.K)
20 C
7,2 N/mm2
0,5
0,15 mm
pY = 6,5 N/mm2
pYEM = 7,2 N/mm2
Yatak genilii LG
bak (1.55)
LG = 0,5 . (dd di ) = 0,5 . (320 200) = 60
LG = 60 mm
dor = 260 mm
bak (1.58)
vor = 12,80 m/s
bak (1.59)
bak (1.75)
www.guven-kutay.ch
40
Yataklar
2
etk etk
Psr =
d d4 d i4
32 h 0
bak (1.73)
Psr = 1747 W
bak (1.74)
PPom = 9138 W
Yan snmas
bak (1.76)
Psr + PPom
= Gi =
=8,12
VYa c b
Burada:
= 8C
www.guven-kutay.ch
Yataklar
2
41
Kaynaklar
Bu belgedeki btn deerler hemen hemen FAG ve SKF firmalarnn katalog veya teknik
yaynlarndan alnmtr.
2.0
Literatr
Dubbel, H.
Decker, K-H.
MASCHINENELEMENTE,
Gestaltung und Berechnung, Carl Hanser Verlag,
Mnchen Wien, 8.Auflage
FAG Wlzlager
Katalog WL 41 520 DE
Ausgabe 1995
Khler / Rgnitz
MASCHINENTEILE,
Teil 1 und Teil 2, B.G.Teubner, Stuttgart
Kutay, M.G.
Langer, E.
MASCHINENELEMENTE,
Berechnung und Gestaltung, Dmmler
Niemann, G.
MASCHINENELEMENTE, Band I
2.Auflage 1981
Springer Verlag, Berlin/Heidelberg/New York
SKF
Festigkeitsberechnung,
Grundlagen und technische Anwendung
www.guven-kutay.ch
42
3
Yataklar
Konu indeksi
Anma mr ........................................................... 11
Kafes ............................................................................ 5
Kaygan yataklar ......................................................... 21
Konik masural yatak ................................................... 7
ap serisi...................................................................... 9
ift bilyal eik yatak .................................................. 7
ift sra masural oynak yatak ..................................... 7
ift ynl eksenel yatak .............................................. 7
D
bilezik....................................................................... 5
ne masural yatak...................................................... 7
Isnn mil+yatak ile iletilmesi "P" ............................. 22
Isnn ya ile iletilmesi "Pc" ........................................ 23
iletme katsays ........................................................... 6
letmedeki yatak boluu "s".................................. 21
mr deerleri............................................................ 11
mr faktr fL .......................................................... 17
orta devir says.......................................................... 13
Ortalama yatak basnc " pY "................................ 26, 27
Ortalama yatak ap " dor " .......................................... 25
Ortalama yatak dnme hz " vor " ............................... 26
P
www.guven-kutay.ch
Yataklar
Y
43
www.guven-kutay.ch