CHNG 4: TC NG CA N BY LN DOANH LI V RI RO 4.1.

MI QUAN H CHI PH - KHI LNG - LI NHUN Xem xt mi quan h gia chi ph - khi lng - li nhun l vic xem xt mi quan h bin chng gia cc nhn t gi bn (g), sn lng tiu th (SL), chi ph c nh (P), chi ph bin i (BP) v s tc ng ca cc nhn t n kt qu li nhun trc thu v li vay (EBIT) ca doanh nghip. Nm vng mi quan h gia chi ph - khi lng - li nhun c ngha v cng quan trng trong vic khai thc kh nng tim tng ca doanh nghip l c s ra quyt nh tc ng vo cc yu t gi bn (g), sn lng tiu th (SL), chi ph c nh (P), Chi ph bin i (BP) nhm mc ch ti a ho li nhun trc thu v li vay (EBIT). Phng trnh kinh t c bn trong vic xem xt mi quan h chi ph - khi lng - li nhun trc thu v li vay l: EBIT = Doanh thu - Chi ph (4.1) Theo quan im truyn thng xc nh li nhun n v sn phm tiu th k ton thng phi tnh ton phn b cc khon mc chi ph: nguyn vt liu, chi ph nhn cng trc tip, chi ph sn xut chung, chi ph bn hng, chi ph qun l doanh nghip cho 1 n v sn phm, khi : Li nhun trc thu v Gi bn Gi thnh ton b li vay trn 1 n v sn = 1 sn phm tiu th sn phm phm tiu th Li nhun Tng li nhun tiu th = x Sn lng tiu th n v Nu doanh nghip s dng h thng s liu k ton cung cp nh trn phc v cho cng tc bo co v chi ph sn xut v kt qu kinh doanh ca doanh nghip cho cc i tng s dng thng tin trn cc bo co ti chnh th ph hp. Song nu s dng h thng s liu trn ra quyt nh khai thc cc yu t gi bn (g), sn lng tiu th (SL), chi ph c nh (P), Chi ph bin i (BP) nhm mc ch ti a ho li nhun trc thu v li vay (EBIT) trong thi gian ti th h thng s liu trn t ra khng cn hp l. V d 4.1: Ti cng ty GM trong nm 2005 sn xut v tiu th 1000 SP A : Ch tiu 1. Doanh thu 2. Chi ph 3. EBIT Tng s Tnh cho 1 n v sn phm 100.000 100 82.000 82 18.000 18

92

Chng hn nu mc tiu trong nm ti mun tng li nhun ln 10% trong khi cc yu t khc khng thay i th cng ty phi tiu th bao nhiu sn phm. Phi chng khi lng SP tiu th l: Q =
18.000 x1,1 = 1.100SP 18

thun li cho cho mc ch ra quyt nh khai thc cc yu t gi bn (g), sn lng tiu th (SL), chi ph c nh (P), chi ph bin i (BP) nhm mc ch ti a ho li nhun trc thu v li vay (EBIT) th doanh nghip thc hin cung cp thng tin v chi ph sn xut kinh doanh ca doanh nghip theo phng php hch ton chi ph bin hay cn gi l phng php hch ton li trn bin ph hoc l s d m ph. 4.1.1. Mi quan h chi ph - khi lng - li nhun theo phng php li trn bin ph a. Phng trnh mi quan h chi ph - khi lng - li nhun theo phng php li trn bin ph. thc hin cung cp chi ph sn xut kinh doanh theo phng php li trn bin ph k ton cn thc hin cc bc cng vic sau: - Th nht: Phn ton b chi ph ca sn lng sn phm tiu th thnh 2 loi: + Chi ph bin i (Bin ph) + Chi ph c nh (nh ph) Trong : Bin ph (chi ph bin i) l cc chi ph thay i v tng s t l thun vi s thay i khi lng tiu th thay i. Nhng bin ph (chi ph bin i) trn 1 n v sn phm th khng thay i khi thay i khi lng sn phm tiu th. Thuc loi chi ph bin i gm chi ph nguyn vt liu trc tip, chi ph nhn cng trc tip, chi ph khu hao ti sn c inh (TSC) theo khi lng hot ng, lng tr theo sn phm, ..... nh ph (chi ph c nh) l cc chi ph tng s khng thay i khi c s thay i i khi lng sn phm tiu th. Cn nh ph trung bnh trn 1 n v sn phm tiu th th gim i hoc tng ln khi khi lng sn phm tiu th tng ln hoc gim i. Thuc loi chi ph gm chi ph khu hao TSC theo phng ng thng, chi ph qun l doanh nghip, lng tr theo thi gian, chi ph bn hng, chi ph sn xut chung - Th hai: La chn phng php ng x chi ph: + Chi ph c nh (nh ph) ta khng tnh ton phn b chi ph c nh cho 1 n v sn phm tiu th m ch ng x n l tng s nh ph v coi nh ph l chi ph thi k c b p v tnh ht vo chi ph sn xut trong k. Tc l ta ng x chi ph c nh di dng tng s, khng ng x chi ph c nh trn 1 n v sn phm.

93

+ Chi ph bin i (Bin ph) th tnh ton phn b chi ph bin i cho tng n v sn phm tiu th v xem xt chi ph bin i cho tng n v sn phm. Tc l ta ng x chi ph bin i trn 1 n v sn phm, khng ng x chi ph bin i di dng tng s. T nhng vn trnh by trn ta xy dng c mi quan h chi ph khi lng - li nhun qua phng trnh kinh t chi tit sau y: Gi: + DT: l tng doanh thu + BP: l tng bin ph + P: l tng nh ph + SL: l tng sn lng tiu th + g: l gi bn + bp: l bin ph n v + EBIT: Li nhun trc thu v li vay. T phng trnh c bn (4.1) EBIT = Doanh thu - Chi ph ta c: EBIT = Doanh thu - Chi ph EBIT = DT - BP - P EBIT = g. SL - bp.SL - P EBIT = SL(g-bp) - P (4.2) Phn chnh lch gia gi bn v bin ph gi l li trn bin ph Li trn bin ph, tn gi y l li tnh trn c s bin ph, l phn chnh lch gia gi bn vi phn bin ph ca n. Li trn bin ph c th c xc nh cho 1 n v sn phm, cho tng mt hng hoc tng hp cho tt c cc mt hng tiu th b. Li trn bin ph n v + Li trn bin ph n v (lb) c xc nh bng cch ly gi bn n v (g) tr i bin ph n v (bp). lb = (g - bp) Vy phng trnh (4.2) ( EBIT = SL(g-bp) - P = SL x lb - P (4.3) V d 4.2: Vi s liu ca cng ty GM, gi s trong tng s 82.000 (n) trong c chi ph c nh l 27.000 (n), phn cn li chi ph bin i l 55.000 (n) Ch tiu 1. Doanh thu (DT) 2. Bin ph (BP) + Nguyn liu + Nhn cng + CP chung bin i 3. Li trn bin ph (LB) 4. nh ph (P) 5. Li nhun (EBIT) Tng s (1000) 100.000 55.000 25.000 20.000 10.000 45.000 27.000 18.000 Tnh cho 1 n v sn phm (1000) 100 55 25 20 10 45 18

Nh vy li trn bin ph ca cng ty GM l 100-55 =45

94

Li trn bin ph n v c c im l n tm tt vo trong cng mt con s ton b cc chi ph v doanh thu m gi tr n v ca chng khng thay i cng vi s gia tng hay gim i ca sn lng tiu th. Chng ta c th thy r c im ny qua v d ca cng ty GM vi cc mc sn lng tiu th khc nhau sau y: Sn lng (chic) 500 1.000 1.500 Gi bn (1000) 100 100 100 Bin ph n v (1000) 55 55 55 + Nguyn liu (1000) 25 20 10 + Nhn cng (1000) 20 20 20 + CP chung bin i(1000) 10 10 10 Li trn bin ph n v(1000) 45 45 45 nh ph n v (1.000) 54 27 18 Li nhun n v (1000) (9) 18 27 Qua v d trn ta thy chi ph c nh mi n v gim dn khi sn lng tiu th tng ln. xc nh c nh ph n v nht thit phi xc nh c sn lng tiu th v nh ph n v sn phm = Tng nh ph/sn lng sn phm tiu th. Mi mc sn lng tiu th khc nhau th c nh ph n v cng khc nhau. V vy nh ph mc sn lng tiu th ny s khng c gi tr vi cc quyt nh c lin quan n xc mc sn lng tiu th khc. Trong khi li trn bin ph n v (lb) l khng thay i khi sn lng sn phm tiu th thay i cc mc sn lng tiu th khc nhau. cc mc sn lng khc nhau ta u thy gi bn khng thay i, chi ph nguyn vt liu, chi ph nhn cng, chi ph sn xut chung bin i n v u ging nhau v do vy li trn bin ph n v cng ging nhau tt c cc mc sn lng tiu th khc nhau. Cho nn mt khi xc nh c li trn bin ph n v chng ta c th s dng n cho cc mc sn lng tiu th khc nhau. V thay v quan tm n x l mt khi lng ln cc cc s liu ging nhau cc mc sn lng khc nhau chng ta ch cn quan tm n mt con s l li trn bin ph n v (lb). Con s ny bao gm trong cc yu t ca doanh thu v chi ph m gi tr n v ca n khng ph thuc vo sn lng sn phm tiu th. Chnh v l do ny m khi nim li trn bin ph n v sn phm tiu th tr thnh thut ng rt c bn trong nghin cu mi quan h gia chi ph - khi lng sn phm tiu th - gi c v li nhun trc thu v li vay (EBIT). N nhanh chng gip chng ta c c s cho cc cu tr li ng n nht (v mt lng) cho cc phng n khai thc cc kh nng khc nhau v chi ph, gi bn, khi lng sn phm tiu th nhm ti a ho li nhun ca cng ty. c. Tng li trn bin ph: Tng li trn bin ph (LB) c xc nh bng cch ly sn lng tiu th nhn vi li trn bin ph n v: LB = SLxlb = SL(g-bp)
95

 cng ty GM, vi mc tiu th 1.000SP tng li trn bin ph s l: LB = 1.000x45 = 45.000 Khi ta c cng thc xc nh li nhun trc thu l li vay l EBIT = LB - P (4.4) V d li nhun ca cng ty GM cc mc sn lng tiu th khc nhau c xc nh nh sau: Sn lng (chic) 500 1.000 1.500 Li trn bin ph n v(1000) 45 45 45 Tng li trn bin ph (1000) 22.500 45.000 67.500 Tng nh ph (1.000) 27.000 27.000 27.000 Li nhun (EBIT) (1000) (4.500) 18.000 40.500 Vic s dng con s 45 (li trn bin ph n v) lm cho qu trnh x l s liu linh hot rt nhiu. Qua phng trnh kinh t c bn (4.4) biu din vic xc nh li nhun trc thu v li vay (EBIT) theo phng php li trn bin ph (EBIT) =LB P = SL.lb - P. Ta thy rng tng li trn bin ph trc ht dng trang tri phn nh ph (P) khng thay i d sn lng (SL) tiu th thay i tng hay gim. Tng li trn bin ph (LB) sau khi b p phn nh ph th phn cn li chnh l s li nhun trc thu v li vay (EBIT) ca doanh nghip. Ngc li nu tng li trn bin ph (LB) khng b p phn nh ph (P) th doanh nghip ri vo tnh trng thua l (EBIT<0). T c th khng nh rng nh ph khng thay i v tng s khi sn lng tiu th thay i th doanh nghip mun ti a ho li nhun cn phi khuych i tng li trn bin ph (LB) thng qua khuych i sn lng tiu th. d. T sut li trn bin ph (LB%): Nh phn trn, chng ta thy li trn bin ph n v sn phm tiu th l thut ng rt quan trng, c bit trong trng hp doanh nghip ch sn xut kinh doanh mt mt hng. Xong trong trng hp doanh nghip t chc sn xut v kinh doanh nhiu mt hng khc nhau th thut ng li trn bin ph n v li t ra km ngha. khc phc hn ch ny nh k ton pht trim v s dng khi nim t sut li trn bin ph. T sut li trn bin ph (LB%) c xc nh bng cch ly li trn bip ph chia cho doanh thu. T sut li trn bin ph (LB%) dng cho n v sn phm v cng ng cho c mt hng :
LB(%) = lb lbxSL LB x100% = x100% = x100% g gxSL DT

(4.5)

96

 v d cng ty GM trn y, t sut li trn bin ph ca n v sn phm A l = (45:100) x 100% = 45%. T sut ny cng l t sut chung cho c mt hng A. V (45.000:100.000) x 100% = 45% Trng hp doanh nghip sn xut v kinh doanh nhiu mt hng khc nhau th th t sut li trn bin ph c tnh bnh qun cho cc mt hng. Tng li trn bin ph ca cc mt hng x 100% LB% = Tng doanh thu cc mt hng V d 4.3: Cng ty T sn xut v kinh doanh 3 loi mt hng khc nhau l A, B, C. T tnh hnh v doanh thu, chi ph ca cng ty, t sut li trn bin ph bnh qun ca 3 mt hng c xc nh nh sau: Mt hng Tng s Ch tiu A B C Doanh thu (1000) 100.000 150.000 250.000 500.000 Bin ph (1000) 55.000 105.000 150.000 310.000 Tng li trn bin ph (1.000) 45.000 45.000 100.000 190.000 T sut li trn bin ph (%) 45% 30% 40% 38% T sut li trn bin ph c tnh bnh qun cho cc mt hng c xc nh. 190.000 LB% = x100% = 38% 500.000 S dng thut ng t sut li trn bin ph gip nhng nh qun l: - Nghin cu c mi quan h gia chi ph - khi lng - li nhun trc thu v li vay trng hp doanh nghip sn xut, kinh doanh nhiu mt hng - Ngay c khi xem xt 1 mt hng hay a sn phm, thut ng ny cn gip ta nhanh chng xc nh c chnh xc li trn bin ph ca bt c mt s liu no ca doanh thu m khng cn xem xt n khi lng sn phm tiu th. Chng hn ti cng ty GM trn y nu doanh thu nm ti l 120.000(n) th tng li trn bin ph ca cng ty l: 45%*120.000 = 54.000(n) n y chng ta li c thm cng thc xc nh tng li trn bin ph l: LB = DT x LB% (4.6) V cng thc xc nh li nhun li nhun trc thu v li vay mi: EBIT = DT x LB% - P (4.7) 4.1.2. ng dng mi quan h chi ph - khi lng - li nhun theo phng php li trn bin ph (S d m ph). Nhng vn l thuyt v mi quan h gia chi ph - khi lng li nhun trc thu v li vay c nghin cu v ng dng rt nhiu trong thc t. y thc s l ngh thut ca s kt hp khai thc cc yu t v chi ph, gi c, khi lng tiu th nhm mc tiu ti a ho li nhun ca cng ty. thun li cho qu trnh theo di mi quan h chi ph - khi lng - li nhun trc thu v li vay trong qu trnh ra quyt nh khai thc cc yu t gi
97

c (g); sn lng tiu th (SL); chi ph c nh (P); chi ph bin i (BP) nhm ti a ho li nhun trc thu v li vay (EBIT) trong thi gian ti chng ta vn s dng s liu ca cng ty GM. Cng ty ny sn xut v kinh doanh 1 loi sn phm. Nm qua sn lng tiu th l 1000 chic, c ti liu v doanh thu chi ph - kt qu li nhun c tm tt nh sau: Ch tiu Tng s Tnh cho 1 n v sn phm 1. Doanh thu (DT) 100.000 100 2. Bin ph (BP) 55.000 55 3. Li trn bin ph (LB) 45.000 45 4. T sut li trn bin ph (LB%) 45% 45% 5. nh ph (P) 27.000 6. Li nhun (EBIT) 18.000 18 Kt qu li nhun trc thu v li vay 18.000 c xc nh: EBIT = SL(g-bp) - P = 1.000 x 55 - 27.000 = 18.000 Hoc: EBIT = DTxLB% - P = 100.000 x 45% - 27.000 = 18.000 ci thin hn na kt qu kinh doanh ca doanh nghip, cng ty ang xem xt mt s phng n khai thc cc yu t gi c (g); sn lng tiu th (SL); chi ph c nh (P); chi ph bin i (BP) nhm ti a ho li nhun trc thu v li vay (EBIT) trong nm ti nh sau: a. Thay i nh ph v doanh thu C xut cng ty nn tng cng chi ph qung co tng doanh thu. S tin qung co d kin tng thm 7.000 (n) v hy vng doanh thu tiu th sn phm tng 15%. Vy nh gi v phng n trn nh th no? Bi gii: + Sn lng tiu th theo phng n mi: = 1000 x115% = 1.150 + Tng li trn bin ph phng n mi: = 1.150x45 = 51.750 + Tng li trn bin ph hin ti: = 45.000 = 6.750 + Thay i li trn bin ph ( LB):= 51.750 45.000 = 7.000 + Thay i nh ph qung co ( P): = (250) + Thay i li nhun trc thu v li vay ( EBIT): + Tng li nhun trc thu v li vay theo phng n mi: = 17.750 Vy phng n ny khng tt hn v lm li nhun DN gim 250(n) b. Thay i bin ph v doanh thu. Cng cng ty GM c phng n xut th 2: Cng ty s dng 1 s loi vt liu r tin sn xut lm cho bin ph mi n v sn phm tiu th c th gim 5(n). Nhng do cht lng sn phm thay i sn lng tiu th ch t 970 sn phm. Vy phng n ny c tt hn khng? Bin ph 1 sn phm phng n mi: = 55 - 5 = 50 (n) Sn lng tiu th mi: = 970 sn phm + Tng li trn bin ph phng n mi: = 970x50 = 48.500
98

+ Tng li trn bin ph hin ti: = 1000x45 = 45.000 + Thay i tng li trn bin ph ( LB):= 48.500 45.000 = 3.500 =0 + Thay i nh ph qung co ( P): = 3.500 + Thay i li nhun trc thu v li vay ( EBIT): + Tng li nhun trc thu v li vay theo phng n mi:= 21.500 nh ph khng thay i khi tng li trn bin ph thay i 3.500 (n) s lm cho tng li nhun trc thu v li vay tng thm 3.500 tc EBIT theo phng n mi l 21.500. c. Thay i nh ph, gi bn, doanh thu Phng n 3 cho cng ty GM thc y tng sn lng tiu th bng cch gim gi bm ng thi tng cng qung co. Gi bn mi n v SP d kin gim 3 (n), chi ph qung co d kin tng1.800 (n), hy vng sn lng tiu th tng thm 15%. Li nhun trong trng hp ny s thay i nh th no?. + Sn lng tiu th theo phng n mi: = 1000 x115% = 1.150 + Li trn bin ph n v phng n mi: = 97- 55 = 42 + Tng li trn bin ph phng n mi: = 1.150x42 = 48.300 + Tng li trn bin ph hin ti: = 45.000 = 3.300 + Thay i li trn bin ph ( LB):= 48.300 45.000 = 1.800 + Thay i nh ph qung co ( P): = 1.500 + Thay i li nhun trc thu v li vay ( EBIT): + Tng li nhun trc thu v li vay theo phng n mi: = 19.500 d. Thay i nh ph, bin ph, doanh thu Phng n 4 cho rng cng ty GM c th thay i hnh thc tr lng cho nhn vin bn hng, thay v tr lng c nh 5.000(n) s tr lng theo hnh thc hoa hng, mi sn phm bn c l 10,2(n). Hy vng rng vi hnh thc tr lng mi ny s kch thch ngi lao ng ci tin phong cch phc v v do vy sn lng tiu thu s tng ln 25%. nh gi phng n ny nh th no? + Sn lng tiu th theo phng n mi: = 1000 x125% = 1.250 + Bin ph n v sn phm theo phng n mi: = 55 + 10,2 = 65,2 + Li trn bin ph n v phng n mi: = 100- 65,2 = 34,8 + Tng li trn bin ph phng n mi: = 1.250x34,8 = 43.500 + Tng li trn bin ph hin ti: = 45.000 = (1.500) + Thay i li trn bin ph ( LB):= 43.500 45.000 = (5.000) + Thay i nh ph ( P): 22.000 27.000 = 3.500 + Thay i li nhun trc thu v li vay( EBIT): + Tng li nhun trc thu v li vay theo phng n mi: = 21.500 Vy sau khi lng ho cc phng n theo mc tiu ti a ho li nhun trc thu v li vay ta thy: + Phng n 1: li nhun gim: 250 (n) + Phng n 2: li nhun tng: 3.500 (n) + Phng n 3: li nhun tng: 1.500 (n)
99

+ Phng n 4: li nhun tng: 3.500 (n) Ngi qun l phi so snh, nh gi quyt nh ly 1 phng n ph hp. Trong cc phng n thy c phng n 1 th c kt qu thp hn tnh hnh hin ti do vy phng n ny d dng b loi b. Phng n 3 c kt qu lm gia tng li nhun thm nhng khng bng cc phng n khc. Phng n 2 v 4 cng cho mt kt qu gian tng li nhun thm nh nhau. Vy ta nh gi 2 phng n ny. Phng n 2 c t sut li nhun trn doanh thu, t sut li nhun trn gi thnh cao hn phng n 4 nhng cht lng sn phm ca doanh nghip gim, iu d lm tn hi n uy tn ca cng ty trong cnh tranh v thc t cho thy sn lng tiu th ca cng ty d kin gim khi thc hin phng n . V vy v lu di phng n 2 s a cng ty n ch thu hp quy m sn xut v rt khi th trng. Cn phng n 4, chnh s ci tin bn trong a mc tiu th v li nhun ca cng ty ln cao hn so vi cc phng n khc. y l bin php tch cc v lu di, bng chnh nhng kh nng tim n bn trong gip doanh nghip ngy cng m rng th trng tiu th v a kt qu li nhun cao. Vy cng ty nn la chn phng n 4 u chnh khai thc cc yu t gi c (g); sn lng tiu th (SL); chi ph c nh (P); chi ph bin i (BP) nhm ti a ho li nhun trc thu v li vay (EBIT) trong nm ti. e. Thay i kt cu gi bn. Gi s ngoi s sn phm tiu th bnh thng cng ty GM ang c 1 c hi bn bun 300 SP cho 1 n t hng. 2 bn cng c li, cng ty ang xem xt t gi cho l hng ny. Mc tiu ca cng ty vi hp ng ny s em li khon li nhun tng thm 6.000(n). Bit rng nh ph pht sinh tng thm cho hp ng ny l 1.500(n). Vy cng ty phi nh gi bn sn phm bao nhiu 2 bn cng chp thun? Bi gii: Gi bn n v sn phm tha mn yu cu t ra ca doanh nghip l gi phi b p c phn bin ph tng thm, nh ph tng thm, v li nhun n v t ra: Gi bn n v = Bin ph n v + nh ph n v + Li n v + Bin ph n v sn phm: = 55 + nh ph n v tng thm: = 1.500/300 = 5 + Li n v tng thm: = 6.000/300 = 20 + Gi bn n v: = 80 Vy gi bn cho hp ng mi ny ch l 80(n) mt sn phm. Tuy nhin cng cn xem xt n cc yu t nh tnh xung quanh hp ng ny nh khu vc th trng tiu th, phn ng ca cc khch hng quen thuc 4.2. PHN TCH IM HO VN 4.2.1. Khi nim.
100

a. im ha vn: im ha vn: l im m ti doanh thu va b p ht cc chi ph hot ng kinh doanh m doanh nghip b ra. Ni cch khc l im m doanh nghip khng b l cng khng li. Hoc l im m ti tng li trn bin ph (LB) ng bng phn nh ph (P). b. Xy dng phng trnh xc nh im ho vn. DT - CP = 0 g. SL - bp.SL - P = 0 SL.(g-bp) - P = 0 SL.lb = P (4.8) Nghin cu im ho vn gip nh qun l tr li c. Cn phi sn xut v tiu th bao nhiu sn phm v vo lc no, doanh nghip phi hot ng cng sut no th t im ho vn, hoc gi bn sn phm mc no th doanh nghip khng b l, mc an ton v s lng sn phm tiu th ca doanh nghip hin l bao nhiu? ..... Trn c s nh qun l ra quyt nh kinh doanh kp thi. 4.2.2. Phng php xc nh im ho vn Ni dung xc nh im ho vn gm c: + Xc nh sn lng ho vn + Xc nh doanh thu ho vn + Xc nh cng sut ho vn + Xc nh h s an ton s lng sn phm tiu th ... a. Xc nh sn lng ho vn (SLhv) T phng trnh (3.7) ta xc nh c sn lng ho vn: DP DP = ) (4.9) SLhv (g- bp) = P ( SLhv = g bp lb V d 4.4: C ti liu ca cng ty GM, cng ty ny sn xut v kinh doanh 1 loi sn phm. Nm qua sn lng tiu th l 1000 chic, cng sut thit k 1.250 chic, c ti liu v doanh thu - chi ph - kt qu li nhun c tm tt nh sau:(VT: 1000 ng) Ch tiu Tng s Tnh cho 1 n v sn phm 1. Doanh thu (DT) 100.000 100 2. Bin ph (BP) 55.000 55 3. Li trn bin ph (LB) 45.000 45 4. T sut li trn bin ph (LB%) 45% 45% 5. nh ph (P) 27.000 6. Li nhun (EBIT) 18.000 18 Yu cu: Xc nh sn lng ho vn ca cng ty GM
SLhv = 27.000 = 600 45 101

Cng ty GM s t c ho vn mc sn lng sn xut v tiu th 600 chic. Nu cng ty tiu th c trn mc sn lng ny th doanh nghip bt u c li, cn nu tiu th di mc ny th s b l. i khi, cc gim c ti chnh quan tm n vic hoch nh mc sn lng m mc ny doanh nghip s t c li nhun mc tiu (k hoch). C th s dng mt phng trnh tng t nh phng trnh xc nh sn lng ha vn tm c mc sn lng mc tiu ny ca doanh nghip. nh ph (P) + Li nhun mc tiu (EBITKH) Sn lng mc tiu = li trn bin ph n v (lb) b. Xc nh doanh thu ho vn Doanh thu ho vn l doanh thu ca sn lng ho vn. Do vy doanh thu ho vn xc nh bng cch ly sn lng ho vn (SLhv) nhn vi gi bn (g). DThv = SLhv x g (4.10) V d 4.5: Vi ti liu ca cng ty GM cho trn yu cu xc nh doanh thu ho vn?
DT hv = 600 x100 = 60 .000

Cng ty GM s t c ho vn mc doanh thu tiu th 600.000 (n). Nu cng ty tiu th c trn mc doanh thu ny th doanh nghip bt u c li, cn nu tiu th di mc mc doanh thu ny th s b l. Ch : Xc nh doanh thu v sn lng ho vn trong trng hp doanh nghip sn xut v kinh doanh a sn phm: Trong trng hp doanh nghip sn xut v kinh doanh nhiu mt hng khc nhau m nh ph kh c th tch ring cho tng mt hng, vy doanh thu v sn lng ho vn ca doanh nghip s c xc nh nh th no? tr li cu hi trn chng ta cng kho st qua v d sau: Cng ty HAPACO sn xut v kinh doanh 3 loi mt hng khc nhau l A, B, C. Trong nm cng ty tiu th c 1.000 SPA; 2.000SPB; 5.000SPC. Gi bn mi sn phm A, B, C tng ng l 100; 75; 50. Bo co v doanh thu, chi ph v kt qu ca cng ty nh sau: Ch tiu Doanh thu (1000) Bin ph (1000) Tng li trn bin ph (1.000) nh ph Li nhun (EBIT) A 100.000 55.000 45.000 Mt hng B 150.000 105.000 45.000 C 250.000 150.000 100.000 Tng s 500.000 310.000 190.000 114.000 76.000

Da vo bo co trn ta thy trong k cng ty thc hin c mc doanh thu chung cho c 3 mt hng A, B, C l 500.000(n) vi mc li nhun (EBIT): 76.000 (n). Nhng vi mc doanh thu l bao nhiu th doanh nghip t im
102

ho vn v doanh thu? v ti im ho vn th sn lng tiu th ca mi mt hng l bao nhiu? c cu tr li cho cc cu hi trn chng ta thc hin cc bc cng vic sau: Bc 1: Xc nh t l kt cu ca cc mt hng tiu th. T l kt cu ca cc mt hng tiu th l t l phn trm ca mi mt hng trong tng s cc sn phm tiu th. T l kt cu tiu th c th c da vo s lng hin vt cc n v sn phm tiu th; hoc da vo n v tin t (doanh thu). Trong xc nh t l kt cu theo n v tin t d hiu v d vn dng hn, v vy trong ni dung ny chng ta ch cp n cch xc nh t l kt cu da vo thc o tin t (doanh thu) v nh vy cc bc sau cng b chi phi bi quyt nh ny. Doanh thu tng mt hng T l kt cu ca = x100% tng mt hng Tng doanh thu cng ty HAPACO ta c t l kt cu tng mt hng nh sau: 100.000 x100% SPA = = 20% 500.000 SPB = 150.000 x100% 500.000 250.000 x100% = 30%

= 50% 500.000 Bc 2: Xc nh t sut li trn bin ph bnh qun ca cc mt hng 190.000 x 100% LB% = = 38% 500.000 Bc 3: Xc nh doanh thu ho vn chung Pxg Pxg/g P DThv = = = lb lb/g LB% = 300.000 (n) 38% Bc 4: Xc nh doanh thu ho vn v sn lng ho vn cho tng mt hng. Doanh thu ha vn Doanh thu T l kt cu = x tng mt hng ha vn chung tng mt hng Doanh thu ha vn tng mt hng Sn lng ha vn = tng mt hng Gi bn tng sn phm cng ty HAPACO ta c doanh thu v sn lng ha vn tng mt hng nh sau:
103

SPC =

DThv =

114.000

Mt hng Doanh thu ha vn Gi bn Sn lng ha vn A 300.000x20% = 60.000 100 600 B 300.000x30% = 90.000 75 1.200 C 300.000x50% = 150.000 50 3.000 Vy t c ha vn, Cng ty HAPACO phi thc hin tiu th sn phm t doanh thu 300 triu ng chung cho c 3 mt hng A, B, C. V hin vt cng ty phi tiu th c 4.800 n v sn phm trong 600 sn phm A; 1.200 sn phm B v 3.000 sn phm C c. Cng sut ho vn (Hhv%) qun l v khai thc tt v nng lc sn xut ca doanh nghip, ngi qun l cn phi bit doanh nghip phi huy ng bao nhiu phn trm cng sut mi t c sn lng ha vn. Cng sut cn huy ng t c sn lng ha vn gi l cng sut ha vn k hiu l Hhv% Cng sut ho vn l cng sut cn huy ng t c sn lng ho vn. Gi cng sut ho vn Hhv%; SLtk l cng sut thit k ca my mc thit b.

H hv % =

SLhv DP x100% = x100% SLtk SLtk ( g bp)

(4.11)

Nu Hhv% cng nh hn 100% cng th hin nng lc sn xut ca doanh nghip l rt ri do, hiu sut u t c nh cao. Cho php doanh nghip c th khai thc cng sut cng sut mc ha vn v do vy kh nng em li li nhun cao. Ngc li nu Hhv% cng tin gn n 100% cng th hin tnh trng bt n trong trang b v u t ti sn c nh. Th hin s bt cp v quy m v tnh trng lc hy ca ti sn c nh, hiu sut u t thp. Nu Hhv%>100% th cng sut thit b khng cho php doanh nghip t n im ha vn. Khi Hhv% = 100% l doanh nghip sn xut ht cng sut mi t sn lng ho vn. Khi Hhv% < 100% l doanh nghip cha khai thc ht cng sut my mc thit b t sn lng ho vn (doanh nghip c th tn dng nng lc d tha ny khai thc tng sn lng sn xut v tiu th nhm tng trng li nhun). V d 4.6: Vi ti liu ca cng ty GM cho trn yu cu xc nh cng sut ho vn?

H hv % =

600 = 48% 1.250

Kt qu ny cho thy rng cng ty ch cn huy ng 48% cng sut thit k l t im ha vn. Nu cng sut khai thc t mc trn 48% th doanh nghip c li v kh nng khai thc cng sut em li li nhun l rt nhiu (100%-48%=52%) d. Thi gian ho vn (TGhv):

104

Ngoi vic xc nh sn lng ha vn, doanh thu ha vn, cng sut ha vn ngi qun l cng cn bit c thi gian ha vn ch ng trong vic khai thc v s dng thi gian lao ng, thi gian my ...... Nu k hiu TGhv l thi gian ho vn th TGhv c xc nh nh sau: SLhv 12 DP12 SLhv TGhv = = = (4.12) SLtt SLtt SLtt ( g bp) 12 V d 4.7: Vi ti liu ca cng ty GM cho trn yu cu xc nh thi gian ho vn? 600 TG hv = = 7,2 thng 1.000 12 4.2.3. Phm vi, vng an ton c trng ca c ch th trng l cnh tranh. Cnh tranh l s chim lnh th trng ln nhau. Mi doanh nghip tch cc thc y tng th phn ca mnh nhng bn cnh cng phi lng thy nguy c co hp th trng. C nh vy mi c th ch ng c nhng quyt nh ph hp trong cnh tranh. Ngi ta gi phn sn lng hoc doanh thu ca doanh nghip c th b gim bt ti thiu trc khi doanh nghip lm vo tnh trng lm n thua l l vng (phm vi an ton). Vng (phm vi an ton) l s tuyt i phn nh mc sn lng hoc doanh thu c th gim ti im ho vn gi l mc an ton v s lng hoc doanh thu. Sn lng Mc an ton Sn lng tiu = ho vn v sn lng th thc t Mc an ton Doanh thu Doanh thu = v doanh thu tiu th thc t ho vn Vng (phm vi an ton) cng c th biu din s tng i l t l an ton : Mc an ton v sn lng (doanh thu) T l an ton v sn = lng (doanh thu) Sn lng thc t tiu th (doanh thu) V d 4.8. Ti cng ty GM ta c: Mc an ton v sn lng = 1.000 600 = 400 (SP); Mc an ton v doanh thu = 100.000 60.000 = 40.000 (n) 400 x 100% T l an ton v = =40% sn lng 1.000 40.000 x 100% T l an ton v = =40% doanh thu 100.000 Vy sn lng tiu th ca cng ty GM c th gim 400 SP hay 40.000(n) tc l 40% so vi sn lng hin ti m doanh nghip vn cha di vo tnh trng thua l.
105

4.2.4. th im ho vn: thy r hn v l thuyt ha vn v mi quan h gia chi ph - khi lng - li nhun trc thu v li vay, cc nh kinh t thng dng th biu din mi quan h ny. T nhng ni dung nghin cu nhng phn trn, nu ta gi sn lng ha vn l bin c lp x; gi bn(g); bin ph n v (bp); tng inh ph (P) l nhng i lng bit th ta c 1 hm s (y) nh sau: xy dng th im ho vn ta xy dng c cc hm nh sau: + Hm nh ph f(P): yP = P + Hm bin ph f(BP): yBP = bp.x (x l sn lng tiu th l bin c lp) + Hm tng chi ph f(CF): yCF = bp.x + P + Hm tng doanh thu f(DT): yDT = g.x Khi biu din trn h trc to cc hm 1 bin trn ta c th im ho vn (ta c th biu din th im ho vn di dng tng qut hoc chi tit) V d 4.9: Tr li cng ty GM ta c cc s liu v hm s ca cng ty nh sau: + Hm nh ph f(P): yP = 27.000 + Hm bin ph f(BP): yBP = 55.x (x l sn lng tiu th l bin c lp) + Hm tng chi ph f(CF): yCF = 55.x + 27.000 + Hm tng doanh thu f(DT): yDT = 100.x Biu din th dn tng qut (tc ch biu din ng tng chi ph, ng nh ph v ng tng doanh thu).
D/ thu - c/ph

yDT = 100.x

EBIT

100.000 82.000 Phn vi an ton

Li

yCF = 55.x + 27.000

im ho vn

60.000

27.000

yP = 27.000
L

nh ph
O

x Q

600

1.000

Phn vi an ton

th ho vn dng tng qut

106

D/ thu - c/ph

yDT = 100.x

EBIT 100.000 82.000

Phn vi an ton
Li

yCF = 55.x + 27.000

yBP = 55.x
LB

im ho vn 60.000

nh ph

27.000

Bin ph

x
O

Q
600 1.000

Phn vi an ton

th ho vn dng Chi tit

th ha vn dng tng qut v dng chi tit gia chng c nhng im ging nhau v nhng im khc nhau nh sau: im ging nhau gia hai cch th hin th im ha vn: C hai th u v ng doanh thu xut pht t gc ta (0) sau ko v bn phi v ln pha trn. ng tng chi ph u bt u trn trc tung ti im ch mc nh ph (27.000 i vi cng ty GM) v sau ko v bn phi v ln pha trn nhng dc thp hn dc ca ng doanh thu. Giao im ca ng doanh thu v ng tng chi ph l im ha vn. cng ty GM chng ta thy sn lng ha vn l 600 hay doanh thu ha vn l 60.000(n). Vng li, l u c th hin r trn s . Nu sn lng tiu th t trn mc ha vn th cng ty c li v ngc li sn lng tiu th di mc ha vn th cng ty b thua l. im khc nhau gia hai cch th hin th im ha vn: im khc nhau duy nht khi v th ha vn theo hai cch trn l ch v cc ng chi ph. C th s ho vn dng tng qut ng nh ph c v trc v trong s ny khng c ng bin ph. Tuy nhin trong gii hn ca ng tng chi ph cng cho ta thy r vng nh ph v vng bin ph. Ta d dng nhn thy
107

vng bin ph nm trn vng nh ph. y l cc v d tip thu ph hp vi t uy ban u v nh ph c nh khng thay i khi thay i sn lng sn phm tiu th. s ho vn dng chi tit xut pht t gc to (0) ta v ng bin ph trc, chng ln ng bin ph l ng tng chi ph ng ny song song v nm trn ng bin ph cch ng bin ph mt khong ng bng phn nh ph ca cng ty ( cng ty GM l 27.000). s ny ny khng c ng nh ph tuy nhin trong gii hn ca ng tng chi ph ta d dng nhn thy 2 vng chi ph ring bit nh ph v bin ph., Phn bin ph di v phn nh ph pha trn. iu c bit trong cch th hin ho vn dng chi tit l ch trong gii hn ca ng doanh thu, ngoi vic d dng nhn thy vng nh ph, bin ph, li nhun (li hoc l) nh th dng tng qut chng ta cn thy r phn li trn bin ph (Chnh lch doanh thu v tng bin ph). Thy c s kt hp r rng hn cc khi nim c nghin cu trong cc ni dung trc. Bng cch th hin ny ta d dng thy c bt u t mc sn lng ho vn (SL = 600 hoc DT = 60.000 cng ty GM) tr i th tng li trn bin ph ln hn nh ph v cng bt u t tr i cng ty lm n c li nhun. Ngc li khi sn lng tiu th cha t sn lng ho vn th tng li trn bin ph < Tng nh ph v doanh nghip di vo tnh trng lm n thua l. V d ti cng ty GM mc sn lng tiu thu 1.000 sn phm ta nhn thy: Ch tiu Tng s Doanh thu (DT) 100.000 Bin ph (BP) 55.000 Li trn bin ph (LB) 45.000 nh ph (P) 27.000 Li nhun (EBIT) 18.000 4.2.5. ng dng phn tch im ho vn trong vic ra quyt nh kinh doanh Vi s liu cng ty GM ta c: Sn lng tiu th trong nm va qua: 1000SP; gi bn: 100 (n); bin ph n v (bp): 55(n); li trn bin ph n v (lb): 45(n); nh ph (P): 27.000(n); v EBIT: 18.000(n). Vi s liu sn lng ho vn l 600 sn phm hay doanh thu ho vn 60.000(n). Ta kho st thm cc trng hp sau: a. D nh s li t c: Vi ti liu cu cng ty GM trn. Doanh nghip mun tng EBIT thm 25% na, ng thi chi ph qung co (P) tng 4.500(n). Hi Sn lng tiu th t c bao nhiu p ng yu cu ny? Trong trng hp sn lng ho vn l bao nhiu?
108

+ Tng li nhun trc thu v li vay phng n mi: = 1.800*125% = 22.500 + Tng nh ph theo phng n mi: 27.000 + 4.500 = 31.500 + Vn dng cng thc mi quan h chi ph khi lng li nhun ta c: EBIT = SL(g-bp) - P 22.500 = SL(100 - 55)- 31.500 SLx45 = 22.500 + 31.500 54000 SL= = 1.200 45 + Vy t c li nhun trc thu v li vay tng thm 25%, vi nh ph qung co tng thm 4.500 th doanh nghip phi sn xut v tiu th 1.200 sn phm + Khi nh ph qung co tng thm 4.500 v cc yu t khc khng i th sn lng ha vn trong trng hp ny l 700 chic: 31.500 SLhv = = 700 45 b. Quyt nh nhn hay t chi n t hng Vi ti liu cu cng ty GM trn. Bnh thng cng ty ang tiu th 1000SP, sn lng ti a theo cng sut 1250SP. Ngoi nhng sn phm tiu th nh bnh thng ni trn, nay cng ty nhn c mt n t hng mua 200SP vi gi bn 75(n). Vy cng ty c nn chp nhn n t hng ny hay khng? C kin cho rng gi thnh n v sn phm l 82(n) trong khi gi bn ch l 75(n), l mi n v SP tiu th thm l 7(n). Nu thc hin hp ng ny th s c s l l 200*7 = 1.400(n) v li nhun ca cng ty ch cn 18.000 - 1.400 = 16.600(n). Do vy khng nn chp nhn n t hng ny? Ngi qun l quyt nh nh th no trong trng hp ny? Anh ch hy t vn cho nh qun l?. Bi gii: V hot ng tiu th bnh thng hng nm cng ty c li. iu c ngha l ton b nh ph trong nm c b p y , sn xut 1 sn phm cho hp ng mi ny doanh nghip ch phi b p phn bin ph. Do vy d ton v doanh thu, chi ph v kt qu ca hp ng mi ny nh sau: Ch tiu 1. Doanh thu 2. Bin ph 3. Li trn bin ph 4. nh ph 5. Li nhun Mt n v sn phm 75 55 20 0 20 Tng s 15.000 11.000 4.000 0 4.000

Vi d ton trn ta thy nu chp nhn n t hng ny th cng ty c thm khon li l 4.000 (n), a tng s li nhun trc thu v li vay ca
109

doanh nghip ln 22.000 (n). Do vy cng ty nn chp nhn n t hng ny. Tuy nhin cng cn xem xt n cc yu t nh tnh xung quanh hp ng ny nh khu vc th trng, phn ng ca cc khch hng khc c. Quyt nh tip tc sn xut hay nh ch sn xut. Loi quyt nh ny cng thng gp trong thc t. Do quy lut cnh tranh gay gt ca th trng, nhiu khi doanh nghip t vo tnh trng lm n thua l. Trc tnh hnh phi c quyt nh hoc l tn ti tip tc sn xut, hoc l nh ch sn xut ng ngha vi t dit vong. c c s cho loi quyt nh ny chng ta nghin cu v d sau: Vi ti liu cu cng ty GM trn bit rng gi bn gim xung cn 75(n) thp hn gi thnh doanh nghip cha c phng n no s dng c s vt cht cho mc ch sn xut sn phm khc. Vy trng hp ny nh qun l quyt nh tip tc sn xut hay ngng sn xut? Bi gii: c c s cho quyt nh trn y ta xem xt cc trng hp sau: - Trng hp nu tip tc sn xut: Nu tip tc sn xut v sn lng tiu th vn t 1.000 SP th cng ty phi chu khon l l: EBIT = 1.000 x (75 - 55) 27.000 = 20.000 27.000 = (7.000) (n) - Trng hp nu nh ch sn xut: Khi nh ch sn xut th doanh nghip khng phi b chi ph bin i v cng khng c doanh thu, nhng vn phi b chi ph c nh (khu hao TSC) l 27.000. Do vt s l trong trng hp nh ch sn xut m cha c phng n no s dng s my mc thit b trn th s l ca doanh nghip l: 27.000 (n) Vy trong trng hp ny doanh nghip nn tip tc sn xut. d. Cc quyt nh thc y i vi cc doanh nghip sn xut kinh doanh nhiu mt hng khc nhau. Trong qu trnh sn xut kinh doanh ngoi cc hot ng v kt qu kinh doanh thng thng cn c th c cc yu t d tha c gii hn ca 1 s yu t no cn c th khai thc ti a ho li nhun. Yu t d tha c gii hn c th s dng vo sn xut kinh doanh nhiu mt hng khc nhau ca doanh nghip. Vn t ra l khai thc yu t d tha vo sn xut kinh doanh mt hng no cng ty ti a ho li nhun: Cc yu t d tha c gii hn ca 1 yu t no c th khai thc ti a ho li nhun l: - V pha doanh nghip: + Kh nng di d, d tha v s gi my hot ng cha ht cng sut. + S gi cng cha tn dng v s dng ht ngi lao ng + Vn lu ng ng d tha nhn ri cha cn s dng..... - V pha khai thc th trng:
110

+ Kh nng tiu th thm c gii hn v s lng sn phm + Kh nng tiu th thm c gii hn v doanh thu tiu th sn phm... Cc quyt nh thc y l cc quyt nh khai thc cc yu t d tha c gii hn ca 1 s cc yu t ch ra trn thc y sn xut sn phm no ti a ho li nhun hoc tng li trn bin ph cao nht cho doanh nghip t vic khai thc cc yu t tin nng c gii hn . V d 4.10. Cng ty T sn xut v kinh doanh 3 mt hng A, B, C cc s liu v tnh hnh tiu th, chi ph v kt qu kinh doanh c tm tt nh sau: Sn phm Ch tiu A B C Sn lng 1.000 2.000 5.000 Gi bn 100 75 50 Doanh thu 100.000 150.000 250.000 Tng bin ph 55.000 75.000 150.000 Tng li trn bin ph 45.000 75.000 100.000 Trong qu trnh kinh doanh cng ty pht hin cc yu t d tha c gii hn c th khai thc nhm ti ho li nhun nh sau: Yu t 1: Th trng c kh nng chp thun thm 200SP Yu t 2: Nng lc sn xut cng ty cn c th khai thc thm 200 gi my; Bit rng s gi my sn xut sn phm A: 3gi/1SP; SPB l 2 gi/SP; SP C l: 1gi/SP. Vi tng yu t d tha ring bit c gii hn trn doanh nghip nn khai thc yu t sn xut sn phm no c th mang li EBIT max?. Bi gii: (1) Xt yu t d tha l th trng c kh nng chp thun thm 200SP. Doanh nghip nn sn xut 200SP no trong 3 loi sn phm A, B, C. la chn sn xut 200SP no doanh nghip phi xc nh li trn bin ph 1 n v sn phm A, B, C. Trn c s ta chn sn phm c thc y sn xut l sn phm c li trn bin ph 1 n v sn phm ln nht: Li trn bin ph n v SPA (lbA): 45(n) Vy doanh nghip nn sn Li trn bin ph n v SPB (lbB): 37.5(n) xut sn phm A v lbA max Li trn bin ph n v SPC (lbC): 20(n) (2) Xt yu t d tha l nng lc sn xut cng ty cn c th khai thc thm 200 gi my. Doanh nghip nn tn dng 200 gi my d tha ny sn xut sn phm no trong 3 loi sn phm A, B, C. la chn sn xut sn phm no doanh nghip phi xc nh li trn bin ph 1 gi my. Trn c s ta chn sn phm c thc y sn xut l sn phm c li trn bin ph 1 gi my cao nht: li trn bin ph 1 SP (lb) Li trn bin ph = 1 gi my S gi my sn xut 1 SP
111

+ Li trn bin ph 1 gi my SPA = 45/3 = 15 (n) Vy DNQ sn xut SPC + Li trn bin ph 1 gi my SPB = 37,5/2 = 18,75 (n) v SPC c li trn bin ph + Li trn bin ph 1 gi my SPC = 20/1 = 20 (n) 1 gi my max 4.2.6. Mt s hn ch khi phn tch mi quan h chi ph khi lng li nhun v phn tch im ha vn ca doanh nghip: Cng nh cc cng c qun l khc, m hnh phn tch mi quan h chi ph - khi lng - li nhun trc thu v li vay cng c nhng hn ch ca n. Nghin cu m hnh ny phi t trong iu kin gi nh. 1. Ton b chi ph lin quan n khi lng sn phm sn xut v tiu th phi c phn bit hp l thnh hai b phn chi ph l chi ph bin i v chi ph c nh. 2. nh ph lun lun c nh mi mc sn lng 3. Bin ph n v l khng thay i khi sn lng thay i 4. Gi bn nh nhau mi mc sn lng tiu th Nhng hn ch trn y c bc l r nht trong khi th hin th ha vn. Ngoi ra i vi nhng trng hp sn xut v kinh doanh nhiu mt hng th phi gi nh l kt cu tiu th khng thay i mi mc ca doanh thu. 4.3. NHNG TC NG N BY LN DOANH LI V RI RO 4.3.1. Kt cu chi ph v n by kinh doanh a. Kt cu chi ph v ri ro kinh doanh + Kt cu chi ph l mi quan h v t trng ca nh ph v bin ph trong tng chi ph ca doanh nghip. Tng nh ph T trng = x100% ca nh ph Tng chi ph (nh ph + bin ph) Tng bin ph T trng = x100% ca bin ph Tng chi ph (nh ph + bin ph) + Kt cu chi ph c nh hng n li nhun trc thu v li vay (EBIT) ca DN khi c s thay i sn lng tiu th. thy r nh hng ca kt cu chi ph n EBIT khi sn lng tiu th ta xem xt qua v d sau y: V d 4.11: C ti liu v doanh thu, chi ph ti 2 doanh nghip A v B nh sau: Doanh nghip A Doanh nghip B Ch tiu Tng s T trng Tng s T trng (1000) (%) (1000) (%) 1. Doanh thu 100.000 100.000 2. Bin ph 60.000 30.000 66,7% 33,3% 3. Li trn BP 40.000 40% 70.000 70% 4. nh ph 30.000 60.000 33,3% 66,7% 5. EBIT 10.000 10.000 112

Qua v d trn ta nhn thy rng kt cu chi ph ca doanh nghip A vi phn nh ph chim 33,3% trong tng chi ph, cn 66,7% l phn bin ph. Ngc li doanh nghip B th kt cu chi ph vi phn nh ph chim 66,7%, cn 33,3% l phn bin ph. Vi kt cu chi ph khc nhau trong nhng trng hp khc nhau v s thay i doanh thu tiu th sn phm s dn n kt qu li nhun trc thu v li vay (EBIT) cng khc nhau. Gi nh kt cu chi ph ca 2 doanh nghip trn vi phn nh ph khng thay i v t l bin ph ca 2 doanh nghip khng thay i ta gi nh doanh thu ca c hai doanh nghip u tng 20%. Khi li nhun (EBIT) ca tng doanh nghip s thay i nh th no? + Ta c cc ch tiu li nhun trc thu v li vay ca doanh nghip A thay i nh sau: Ch tiu Doanh nghip A (tng 20%DT v bin ph, P = const) 2003 (1) 2004 (2) %thay i (2-1)/1 1. Doanh thu 100.000 120.000 20% 2. Bin ph 60.000 72.000 20% 3. Li trn BP 40.000 48.000 20% 4. nh ph 30.000 30.000 0% 5. EBIT 10.000 18.000 80% Ta c cc ch tiu li nhun trc thu v li vay ca doanh nghip B thay i nh sau: Ch tiu Doanh nghip B (tng 20%DT v bin ph, P = const) 2003 (1) 2004 (2) %thay i (2-1)/1 1. Doanh thu 100.000 120.000 20% 2. Bin ph 30.000 36.000 20% 3. Li trn BP 70.000 84.000 20% 4. nh ph 60.000 60.000 0% 5. EBIT 10.000 24.000 140% Kt lun: Ta thy cng mc tng doanh thu nh nhau (20% mc doanh thu c bn ban u ca 2 doanh nghip l 100.000 nghn ng) nhng phn li nhun trc thu v li vay (EBIT) tng thm ca 2 doanh nghip l rt khc nhau. Doanh nghip A c kt cu chi ph vi phn nh ph chim t trng nh 33,3% ch em li li nhun tng 8.000 (n) tng ng tng 80%, Doanh nghip B c kt cu chi ph vi phn nh ph chim t trng ln 66,7% em li li nhun tng 14.000 (n) tng ng tng 140%.Trng hp ngc li nu nu doanh thu ca 2 doanh nghip cng gim 20% th li nhun li nhun (EBIT) ca doanh nghip A ch gim 8.000 (80%), trong khi li nhun ca doanh nghip B li gim 14.000 (140%).
113

T nhng ni dung trn y ta c th i n kt lun v mi quan h gia kt cu chi ph vi li nhun trc thu v li vay (EBIT) khi sn lng tiu th thay i nh sau: Doanh nghip no c kt cu chi ph vi phn nh ph cao hn s em li li nhun trc thu v li vay (hoc t sut li nhun trc thu v li vay EBIT%) nhiu hn trong trng hp doanh thu (sn lng) tiu th gia tng, ngc li trong trng hp doanh thu (sn lng) tiu th suy gim th ri ro gim li nhun trc thu v li vay (hoc t sut li nhun trc thu v li vay EBIT%) s ln hn Ri ro va cp trn y gi l ri ro kinh doanh. Vy c th ni rng ri ro kinh doanh l ri ro gn lin vi kt cu chi ph ca doanh nghip, c th l gn lin vi kt cu chi ph gm 2 phn nh ph v bin ph. Mt doanh nghip c kt cu chi ph vi phn nh ph ln hn s c nhiu c hi em li li nhun cao hn cho doanh nghip, nhng gn lin vi n l ri ro kinh doanh cng ln. Vy kt cu chi ph nh no l hp l ? Cu tr li l s khng c mt kt cu no l hp l chung cho tt c mi loi hnh doanh nghip. Mi doanh nghip c tnh cht v c im kinh doanh khc nhau, c chnh sch v chin lc kinh doanh khc nhau v vy mt kt cu chi ph c coi l hp l l kt cu chi ph ph hp vi chin lc pht trin ca doanh nghip v ty thuc vo thi ca gim c ti chnh v nh qun l doanh nghip v s ri ro kinh doanh. Xong c th ni rng trong iu kin n nh v s pht trin ca nn kinh t, doanh nghip no c kt cu chi ph vi phn nh ph ln hn, tc l c quy m ti sn c nh ln hn th doanh nghip c li th trong cnh tranh chim lnh th trng. Nhng trong iu kin khng n nh ca nn kinh t, vic tiu th sn phm ca doanh nghip gp nhiu kh khn th doanh nghip no c kt cu chi ph vi phn nh ph thp hn, tc l c quy m ti sn c nh nh hn th doanh nghip c li th d dng v linh hot hn trong vic chuyn i c cu mt hng cnh tranh chim lnh th trng. Cng t v d trn gi nh rng kt cu chi ph khng thay i trong thi gian ti Nu doanh thu ca 2 doanh nghip cng tng 50% hi rng bn c th tr li ngay c li nhun trc thu v li vay thay i (EBIT) ca tng doanh nghip thay i tng bao nhiu phn trm khng?. Ngc li nu doanh thu ca 2 doanh nghip cng gim 50% hi rng bn c th tr li ngay c li nhun trc thu v li vay thay i (EBIT) ca tng doanh nghip thay i gim bao nhiu phn trm khng?. tr li c cu hi vi kt cu chi ph vi phn nh ph khng thay i trong tng lai khi thay i tng hoc gim 1% doanh thu th li nhun trc thu v li vay thay i bao nhiu phn trm? th chng ta cng nghin cu khi nim n by kinh doanh.
114

b. n by kinh doanh n by kinh doanh: l khi nim dng phn nh mc nh hng ca kt cu chi ph (gm 2 phn nh ph v bin ph) n li nhun trc thu v li vay khi sn lng tiu th thay i. C th doanh nghip no c kt cu chi ph nghing v phn nh ph th c n by kinh doanh ln hn, c ngha l doanh nghip no c kt cu chi ph vi phn nh ph cao hn s em li li nhun nhiu hn trong trng hp doanh thu gia tng, ngc li trng hp doanh thu suy gim th ri ro gim li nhun s ln hn n by kinh doanh dng cc chi ph sn xut kinh doanh (chi ph hot ng) c nh lm im ta. Khi mt doanh nghip s dng cc chi ph hot ng c nh, mt thay i trong doanh thu (sn lng) tiu th s c phng i thnh mt thay i tng i ln trong li nhun trc thu v li vay hoc t sut sinh li tng vn. Tc ng s nhn ny ca vic s dng cc chi ph hot ng c nh c gi l ln n by kinh doanh ( nghing n by kinh doanh). bit c chnh xc mc nh hng ca n by kinh doanh n li nhun trc thu v li vay (EBIT) khi c s thay i ca doanh thu (sn lng sn phm tiu th) chng ta cng nghin cu khi nim ln n by kinh doanh (DOL). Mt kt cu chi ph vi phn nh ph khng thay i (P = const) ln n by kinh doanh cho bit phn trm thay i trong li nhun trc thu v li vay (EBIT) do 1% thay i trong doanh thu (sn lng). Khi nim ln n by kinh doanh ca mt doanh nghip (DOL) l mt hm s ca quy trnh sn xut. Nu doanh nghip s dng mt s lng ln my mc thit b tit kim lao ng trong sn xut th doanh nghip s c nh ph hot ng tng i cao v bin ph sn xut kinh doanh tng i thp. Mt cu trc chi ph nh vy s cho mt ln n by kinh doanh (DOL) cao, a n EBIT ln (EBIT dng) nu doanh s gia tng cao v l hot ng ln (EBIT m) nu doanh s st gim. ln n by kinh doanh c th c tnh nh t l thay i trong li nhun trc thu v li vay do t l thay i trong doanh thu (sn lng). T l thay i li nhun trc thu v li vay ln n by = kinh doanh (DOL) ti X T l thay i doanh thu (sn lng) Vi (EBIT v (DT l cc thay i trong EBIT v doanh thu. V DOL khc nhau mi mc doanh thu (sn lng), bn cn xc nh im doanh s X (n v sn lng) m ti bn ang o lng n by kinh doanh. ln n by kinh doanh tng t khi nim tnh co dn trong kinh t hc (v d tnh co gin gi c v li nhun) im n lin kt phn trm thay i trong mt bin s (li nhun trc thu v li vay) vi phn trm thay i trong mt bin s khc (doanh thu hoc sn lng).
115

EBIT EBIT ( LB1 DP) ( LB0 DP ) ( LB1 LB0 ).SL0 EBIT0 EBIT0 EBIT0 = = = = DOL = SL SL1 SLo DT ( SL1 SL0 ).EBIT0 DT0 SL0 SL0 lb .SL (lb .SL lb0 .SL0 ).SL0 lb (.SL SL0 ).SL0 SL0 ( g bp ) = 0 1 = 0 1 = 0 0= EBIT0 ( SL1 SL0 ).EBIT0 ( SL1 SL0 ).EBIT0 SL0 ( g bp ) DP

Vy ta c cng thc xc nh ln n by kinh doanh:

EBIT SL0 ( g bp ) lb .SL EBIT0 DOL ti X = = 0 0= DT EBIT0 SL0 ( g bp ) DP DT0

(4.13)

ln n by kinh doanh cho bit vi kt cu chi ph (vi phn nh ph khng thay i) nu doanh nghip tng c 1% doanh thu (sn lng) t mc doanh thu c bn th li nhun trc thu v li vay tng c mt t l bng gi tr ca ln n by kinh doanh (DOL) ca doanh nghip. Ta xc nh ln n by kinh doanh 2 doanh nghip A, B trn nh sau: DOLA(ti X = 100.000 ) =
40.000 =4 10.000

DOLA(ti X = 100.000 ) = 4 c ngha mt thay i 1% trong doanh thu t mc doanh thu c bn 100.000 (n) a n mt thay i 4% trong EBIT theo cng chiu vi s thay i doanh thu. Ni cch khc mt s gia tng 20% trong doanh thu ca doanh nghip A a n mt s gia tng 80% trong EBIT. Tng t, mt s st gim 20% trong doanh thu a n mt st gim 80% trong EBIT. DOL ca mt doanh nghip cng ln phng i ca thay i doanh thu vi thay i EBIT cng ln. DOLB (ti X = 100.000 )=
70.000 =7 10.000

DOLA(ti X = 100.000) = 7 c ngha mt thay i 1% trong doanh thu t mc doanh thu c bn 100.000 (n) ca doanh nghip B a n mt thay i 7% trong EBIT theo cng chiu vi s thay i doanh thu. Ni cch khc mt s gia tng 20% trong doanh thu ca doanh nghip B a n mt s gia tng 140% trong EBITca DNA. Tng t, mt s st gim 20% trong doanh thu a n mt st gim 140% trong EBIT ca DNB. DOL ca mt doanh nghip cng ln phng i ca thay i doanh thu vi thay i EBIT cng ln. ln n by kinh doanh (DOL) v phn tch ha vn ln n by kinh doanh (DOL) ca doanh nghip s tin ti cc i khi doanh nghip tin gn n sn xut v tiu th sn phm mc sn lng ha vn iu ny c c chng minh nh sau: DOL ti X =
SL0 ( g bp ) Chia c t v mu cho (g-bp) ta c: SL0 ( g bp ) DP

116

SL0 ( g bp) SL0 SL0 g bp DOL ti X = = = DP SL0 ( g bp) DP SL0 SLHV SL0 g bp ( g bp)

(4.14)

lm r vn ny chng ta cng kho st qua v d sau ti cng ty VACO, cc thng s ca cng ty v doanh thu - chi ph nh sau: g= 250USD/n v, bp = 150USD/n v, P = 1.000.000USD. Thay th cc gi tr ny vo phng trnh xc nh sn lng ha vn ( SLHV =
DP ) xc nh g bp

im ha vn SLHV = 10.000 n v SP. Sau bn cho sn lng thay i xoay quanh mc ha vn v phng trnh (3.13) bn s c c cc gi tr ca DOL trong bng sau: DOL cc mc sn lng khc nhau ca cng ty VACO Sn lng (SL) ln n by kinh doanh (DOL) 0 0,00 2.000 -0,25 4.000 -0,67 6.000 -1,50 8.000 -4,00 10.000 Khng xc nh 12.000 +6,00 14.000 +3,50 16.000 +2,67 18.000 +2,25 20.000 +2,00 4.3.2. Kt cu vn v n by ti chnh a. Kt cu vn v ri ro ti chnh Kt cu vn l mi quan h v t trng ca vn vay v vn ch s hu trong tng vn kinh doanh ca doanh nghip. Tng vn vay T trng ca = x100% vn vay Tng vn (vn vay + vn ch s hu) Tng vn ch s hu T trng ca = x100% vn ch s hu Tng vn (vn vay + vn ch s hu) Kt cu vn c nh hng n li nhun dnh cho vn ch s hu (EPS) khi c s thay i li nhun trc thu v li vay. thy r nh hng ca kt cu vn ca doanh nghip n li nhun dnh cho vn ch s hu (EPS) ta xem xt qua v d sau y: Cng ty VACO c tng ti sn 5.000.000USD gi s mong i li nhun trc thu v li vay (EBIT) l 1.000.000USD. Nu VACO s dng vn vay
117

trong cu trc vn ca mnh, chi ph s dng vn vay trc thu 10%/nm (ch trong v d ny ta n gin ha bng cch gi nh chi ph s dng vn vay gi nguyn khng i khi thay i h s n trn tng ti sn ca doanh nghip t 40% ln 80%, trong thc t, khi t s n tng, chi ph s dng vn vay cng tng theo). Bng cho di y cho thy tc ng ca mt s gia tng trong t trng ca vn vay (t l n trn tng ti sn) t 0% ln 40%, ln 80%. Vi cu trc vn hon ton vn c phn th t sut sinh li vn ch s hu l 12%. Vi mt t l n 40% th t sut sinh li vn ch s hu tng ln l 16%. Vi mt t l n 80% th t sut sinh li vn ch s hu tng ln l 36%. Cng ty VACO ang c thu nhp 20% (trc thu t ti sn ca mnh). Chi ph s dng vn vay trc thu 10%. Nh vy, khi cng ty s dng n trong cu trc vn ca mnh, sai bit gia li nhun t ti sn v chi ph s dng vn vay s tng ln, c li cho cc c ng. C CU VN V RI RO TI CHNH C cu vn ca doanh nghip 0% 40% 80% Tng ti sn 5.000.000 5.000.000 5.000.000 N li sut 10% 0 2.000.000 4.000.000 Vn ch s hu 5.000.000 3.000.000 1.000.000 Tng ti sn 5.000.000 5.000.000 5.000.000 Li nhun trc thu v li vay (EBIT) 1.000.000 1.000.000 1.000.000 Li vay (10%) 0 200.000 400.000 Li trc thu 1.000.000 800.000 600.000 Thu thu nhp doanh nghip (40%) 400.000 320.000 240.000 Li sau thu 600.000 480.000 360.000 Thu nhp mi c phn 6 8 18 T sut sinh li vn ch s hu 12% 16% 36% Tc ng ca mt st gim 25% trong EBIT xung cn 750.000USD Li nhun trc thu v li vay (EBIT) 750.000 750.000 750.000 Li vay (10%) 0 200.000 400.000 Li trc thu 750.000 550.000 350.000 Thu thu nhp doanh nghip (40%) 300.000 220.000 140.000 Li sau thu 450.000 330.000 210.000 Thu nhp mi c phn 4,5 5,5 10,5 T sut sinh li vn ch s hu 9% 11% 21%

118

Tc ng ca mt st gim 60% trong EBIT xung cn 400.000USD Li nhun trc thu v li vay (EBIT) 400.000 400.000 400.000 Li vay (10%) 0 200.000 400.000 Li trc thu 400.000 200.000 0 Thu thu nhp doanh nghip (40%) 160.000 80.000 0 Li sau thu 240.000 120.000 0 Thu nhp mi c phn 2,4 2 0 T sut sinh li vn ch s hu 4,8% 4% 0% T nhng ni dung trn y ta c th i n kt lun v mi quan h gia kt cu vn v li nhun vn ch s hu khi li nhun trc thu v li vay (EBIT) thay i nh sau: Doanh nghip no c kt cu vn vi phn phn vn vay cao hn s em li li s gia tng li nhun vn ch s hu - EPS (hoc t sut sinh li vn ch s hu- EPS%) nhiu hn trong trng hp li nhun trc thu v li vay EBIT gia tng (hoc t sut sinh li tng vn gia tng- EBIT%) ngc li trng hp li nhun trc thu v li vay - EBIT (hoc t sut sinh li tng vn gia tng- EBIT%) suy gim th ri ro gim li nhun vn ch s hu - EPS (hoc t sut sinh li vn ch s hu- EPS%) s ln hn Ri ro va cp trn y gi l ri ro ti chnh. Vy c th ni rng ri ro ti chnh l ri ro gn lin vi kt cu vn ca doanh nghip, c th l gn lin vi kt cu vn gm vn vay v vn ch s hu. Mt doanh nghip c kt cu vn vi phn vn vay ln hn s c nhiu c hi em li li nhun vn ch cao hn, nhng gn lin vi n l ri ro ti chnh cng ln hn. thy r tc ng ca n by ti chnh i vi thu nhp vn ch s hu v ri ro ca c ng cng ty VACO chng ta cng quan st th phn tch mi quan h gia EBIT (EBIT%) v thu nhp trn mi c phn (EPS) di y: TH PHN TCH MI QUAN H GIA EBIT V EPS CT1 - vn vay 80%
EPS 18

CT2 - vn vay 40% CT3 - vn vay 0%

8 6 3
O

1.000

EBIT- nghn USD

119

Mt cu hi t ra kt cu vn vi phn chi ph s dng vn (li vay) khng thay i so vi kt cu vn hin ti khi nhun trc thu v li vay (EBIT) thay i tng thm hoc gim i 20% th li nhun vn ch s thay i tng gim bao nhiu %. gii quyt nhanh v ng vi cu hi trn chng ta cng nghin cu khi nim: n by ti chnh. b. n by ti chnh: n by ti chnh l khi nim phn nh mc nh hng ca kt cu vn n li nhun vn ch s hu (EPS) khi c s thay i ca li nhun trc thu v li vay (EBIT) C th mt kt cu vn vi t trng vn vay khng thay i tc l tng li vay phi tr khng thay i doanh nghip no c h s n (HV) cng cao s c n by ti chnh cng ln, v ngc li dn by ti chnh s rt nh trong cc doanh nghip c h s n thp. Nhng doanh nghip khng mc n (h s n bng 0) s khng c n by ti chnh. iu cng c ngha l vi 1 kt cu vn khng thay i nu li nhun trc thu v li vay (EBIT) ch cn c thay i nh th cng lm cho li nhun vn ch (EPS) tng mt t l ln hn rt nhiu, ngc li trong trng hp EBIT suy gim th ri ro gim li nhun vn ch s hu s ln hn n by ti chnh dng cc chi ph ti chnh c nh lm im ta. Khi mt doanh nghip s dng cc chi ph ti chnh c nh, mt thay i trong EBIT s c phng i thnh mt thay i tng i ln trong thu nhp mi c phn (EPS) hoc t sut sinh li vn ch s hu. Tc ng s nhn ny ca vic s dng cc chi ph ti chnh c nh c gi l ln n by ti chnh ( nghing n by ti chnh) bit c chnh xc mc nh hng ca n by ti chnh n li nhun vn ch s hu khi c s thay i ca li nhun trc thu v li vay (EBIT) trong mt c cu vn c nh chng ta cng nghin cu khi nim ln n by ti chnh (DFL). Mt kt cu vn vi phn vn vay khng thay i (c ngha l l tng li vay phi tr khng thay i) ln n by ti chnh cho bit phn trm thay i trong li nhun vn ch s hu do 1% thay i trong li nhun trc thu v li vay (EBIT). ln n by ti chnh c th c tnh nh t l thay i trong li nhun vn ch s hu do t l thay i li nhun trc thu v li vay (EBIT). T l thay i doanh li vn ch s hu ln n by = ti chnh (DFL) ti X T l thay i li nhun trc thu v li vay Vi (EPS v (EBIT l cc thay i trong EPS v EBIT. V DFL khc nhau mi mc EBIT, bn cn xc nh im EBIT X m ti bn ang o lng n by ti chnh

120

( EBIT1 I )(1 t %) ( EBIT0 I )(1 t %) EPS ( EBIT0 I )(1 t %) EPS 0 = = DFL = EBIT EBIT1 EBITo EBIT0 EBIT0 ( EBIT1 EBIT0 ).(1 t %) EBIT0 EBIT0 SL0 ( g bp ) DP = = = ( EBIT1 I ).(1 t %) EBIT1 EBIT0 EBIT0 I SL0 ( g bp ) DP I

Trong : I li vay phi tr (I= tng vn vay x li sut vay) Vy ta c cng thc xc nh n ln n by ti chnh:
EPS EBIT0 SL0 ( g bp ) DP EPS 0 DFL ti X = = = EBIT EBIT0 I SL0 ( g bp ) DP I EBIT0

(4.15)

Ta xc nh ln n by ti chnh cng ty VACO trn nh sau: DFLA (ti X=1.000.000)=

EBIT0 1.000.000 = = 1,25 EBIT0 I 1.000.000 200.000

Mt DFL bng 1,25 c ngha thay i 1% trong EBIT t mc EBIT c bn 1.000.000USD s a mt thay i 1,25% trong EPS theo cng chiu vi thay i trong EBIT. Ni cch khc, mt gia tng 10% trong EBIT a n mt s gia tng 12,5% trong EPS. Tng t s st gim trong EBIT a n mt s st gim 12,5% trong EPS. DFL ca doanh nghip cng ln, phng i ca thay i trong EBIT i vi thay i trong EPS cng ln. EPS TNG NG VI CC MC EBIT
Li nhun trc thu v li vay 400.000 800.000 1.000.000 1.200.000 1.400.000 Li vay (10%) 200.000 200.000 200.000 200.000 200.000 Li trc thu 200.000 600.000 800.000 1.000.000 1.200.000 Thu thu nhp DN (40%) 80.000 240.000 320.000 400.000 560.000 Li sau thu 120.000 360.000 480.000 600.000 840.000 Thu nhp phn phi cho vn ch 120.000 360.000 480.000 600.000 840.000 Thu nhp mi c phn (60.000CP) 14 2 6 8 10 TH EPS TRN MI C PHN TNG NG VI CC MC EBIT
EPS 14 10 8 6 800 1.000 1.200 1.600 EBIT- ngn USD

121

4.3.3. Phi hp n by ti chnh v n by kinh doanh. n by kinh doanh phn nh mi quan h gia chi ph c nh v chi ph bin i. ln n by kinh doanh rt ln nhng doanh nghip no c chi ph c nh cao hn cao hn chi ph bin i (chi ph c nh chim t trng ln trong tng chi ph ca doanh nghip). Nhng n by kinh doanh ch nh hng n li nhun trc thu v li vay (EBIT) do s thay i doanh thu (snlng tiu th). Bi v h s n khng nh hng n n by kinh doanh. Ta c cng thc xc nh ln n by kinh doanh
EBIT lb .SL SL0 ( g bp ) EBIT0 = 0 0= DOL = DT EBIT0 SL0 ( g bp ) F DT0

ln n by kinh doanh cho bit vi kt cu chi ph vi phn nh ph khng thay i trong tng lai nu chng ta n lc tng c 1% doanh thu th li nhun trc thu v li vay (EBIT) tng c mt t l bng gi tr ca ln n by kinh doanh. Mc nh hng ca n by ti chnh li ph thuc vo kt cu vn ca doanh nghip (h s n (HV) ca doanh nghip), khng ph thuc vo kt cu chi ph chi ph c nh v chi ph bin i ca doanh nghip. Do n by ti chnh ch tc ng ti li nhun rng sau thu (doanh li vn ch s hu). Ta c cng thc xc nh ln n by ti chnh
EPS EBIT0 SL0 ( g bp ) DP EPS 0 = = DFL = EBIT EBIT0 I SL0 ( g bp ) DP I EBIT0

V vy ta thy khi nh hng ca n by kinh doanh chm dt th nh hng ca n by ti chnh s thay th khuych i li nhun ca vn ch s hu (doanh li vn ch) khi doanh thu thay i. V l ngi ta c th tng hp n by kinh doanh v n by ti chnh thnh mt n by tng hp ln n by tng hp c xc nh nh l % thay i trong doanh li vn ch s hu t 1% thay i trong doanh thu (sn lng) ln n by tng ln n by kinh ln n by ti = * hp (DTL) ti X doanh (DOL) ti X chnh (DFL) ti X Trong : X - doanh thu (sn lng) tiu th hin ti
EBIT EBIT0 DTL = DOL * DFL = * DT DT0 SL0 ( g bp ) DTL ti X = SL0 ( g bp ) F EPS lb .SL EBIT0 EPS 0 = 0 0* EBIT EBIT0 EBIT0 I EBIT0 SL0 ( g bp ) F SL0 ( g bp ) * = SL0 ( g bp ) F I SL0 ( g bp ) F I

Vy ta c ln n by tng hp c xc nh:
122

DTL ti X =

SL0 ( g bp ) SL0 ( g bp ) F I

(4.16)

ln n by tng hp (DTL) cho bit nu trong tng lai kt cu chi ph vi phn nh ph khng thay i v kt cu vn vi phn li vay khng thay i so vi hin ti th doanh nghip c bin php tng c 1% trong doanh thu s lm cho doanh li vn ch s hu s tng c mt t l ng bng ln n by tng hp. Ta c th dng v d ti cng ty VACO minh ha cho vic tnh ton ln n by tng hp (DTL) ca cng ty. ta c s liu tng hp lin quan ca cng ty VACO nh sau: Doanh thu (DT)=5.000.000USD Sn lng tiu thu = 20.000SP Gi bn = 250/SP Bin ph n v = 150/SP nh ph (P)= 1.000.000USD Li vay phi tr: 200.000USD Thay s liu trn ca cng ty VACO vo cng thc xc nh ln n by tng hp ta xc nh c: DTL (ti X=5.000.000) =
SL0 ( g bp ) 20.000(250 150) = = 2,5 SL0 ( g bp ) F I 20.000(250 150) 1.000.000 20.000

Hoc chng ta cng c th xc nh c DTL da trn kt qu tnh ton ca ln n by kinh doanh (DOL) v ln n by ti chnh (DFL). DTL = DOL x DFL Ta c DOL = 2,0 v DFL = 1,25 DTL (ti X=5.000.000) = 2,0 x 1,25 = 2,5 Mt DTL bng 1,25 ti mc doanh thu 5.000.000 c ngha thay i 1% trong doanh thu (sn lng) tiu th t mc doanh thu (sn lng) tiu th c bn 5.000.000USD s a mt thay i 2,5% trong EPS theo cng chiu vi thay i trong doanh thu (sn lng) tiu th. Ni cch khc, mt gia tng 10% trong doanh thu (sn lng) tiu th a n mt s gia tng 25% trong EPS. Tng t s st gim trong doanh thu (sn lng) tiu th a n mt s st gim 25% trong EPS. DTL ca doanh nghip cng ln, phng i ca thay i trong doanh thu tiu th i vi thay i trong EPS cng ln. nghing n by tng hp do mt doanh nghip doanh nghip s dng l mt s o tng kh bin ca EPS theo cc chi ph hot ng c nh v chi ph ti chnh c nh khi doanh thu thay i. Cc chi ph hot ng c nh v chi ph ti chnh c nh c th c kt hp theo nhiu cch khc nhau t c mt DTL mong mun. Ni cch khc, c mt s cch nh i c th c gia n by kinh doanh v n by ti chnh.
123

Phng trnh xc nh ln n by tng hp ln n by tng hp (DTL) ti X = ln n by kinh ln n by ti * doanh (DOL) ti X chnh (DFL) ti X

Cho thy rng DTL l mt hm s ca DOL v DFL. Nu mt doanh nghip c mt DOL tng i cao chng hn v mong mun t c mt DTL no th doanh nghip c th b tr mc DOL cao ny vi mt DFL thp hn hay trong trng hp DFL tng i cao chng hn v mong mun t c mt DTL no th doanh nghip c th b tr mc DFL cao ny vi mt DOL thp hn. minh ha cho vn ny chng ta gi d l doanh nghip ang xem xt mua ti sn, tc s gia tng chi ph hot ng c nh. b tr DOL cao ny th doanh nghip c th cn gim t l n trong cu trc vn ca mnh, t gim c cc chi ph ti chnh c nh v gim DFL thp hn. Cc gim c lun gp phi vn l hn ch mc ca n by by kinh doanh v n by ti chnh gia tng EPS v vn ch s hu. Khi vic s dng n by tng ln, ri ro cng tng ln. Cc nh u t cung cp vn cho doanh nghip di hnh thc vn c phn u i, c phn thng v n s xem xt mc ri ro ny khi n inh t sut li nhun i hi ca h. Ri ro ca doanh nghip cng ln, t sut li nhun i hi ca nh u t cng cao. Ni cch khc, mt doanh nghip s dng cc s lng n by Qa mc s phi tr chi ph cao hn cho n v c tc u i, Cc chi ph ny s b tr li nhun t c t vic s dng n by. Cui cng, vic s dng n by Qa mc s lm gi tr th trng ca doanh nghip st gim.

124