LK OKUMA RETMNDE SES TEMELL CMLE YNTEMYLE ZMLEME YNTEMNN KARILATIRILMASI

smet AHN* Sibel NC** Hakan TURAN*** zlem APAK****

zet Mill Eitim Bakanl tarafndan 2004-2005 retim ylnda Yeni Trke programyla birlikte ilk okuma yazma retimi yntemi de deitirilmitir. 1981den bu yana uygulanmakta olan zmleme yntemi yerine ses temelli cmle yntemi getirilmitir. Bu almada, pilot okullarda grev yapan ve ses temelli cmle yntemiyle okuma-yazma reten retmenlerin yeni yntem hakkndaki grleri alnarak, iki yntemin, okuma hz, okuma hatalar, okuma anlama becerileri asndan karlatrlmas amalanmtr. Bu amala anket sorular ve bir okuma testi gelitirilmi ve uygulanmtr. retmen grleri ses temelli cmle yntemi hakknda byk oranda olumludur. retmenler, okumaya toplu gei, erken okuma, okuma anlama, yaratcl ve kendini ifade etme becerisini gelitirme ve benzeri konularda ses temelli cmle yntemini daha faydal bulmaktadrlar. Okuma hz konusunda ise zmleme ynteminin daha etkili olduu ifade edilmektedir. Okuma testi sonular da retmen grlerini desteklemektedir. Ses temelli cmle yntemiyle okuma renen renciler, zmleme yntemiyle renen rencilere gre daha yava okumalarna ramen daha iyi anlamaktadrlar. Ekleme hatasn daha fazla yapmakta ancak dier tm hata trlerinde aralarnda bir fark gzlenmemektedir. Anahtar Szckler: Ses temelli cmle yntemi, zmleme yntemi, ilk okuma, okuma hatalar, okuma anlama becerisi

I. Giri Okuma, yazl metine anlam verme srecidir ve etkili ilk okuma eitimi ocuklarn okuduunu anlayan, bilgi ve becerisini yeni durumlara uygulayabilen ve okuma iin gl istek duyan iyi okuyucular olmalarn salar (Ontorio, 2003). Heilman ve arkadalar da (1990) okumay okuyucunun yazl metne bilgi ve tecrbele-

* Yard. Do. Dr.; Kocaeli niversitesi, Eitim Fakltesi, Eitim Bilimleri Blm ** Okut.; Kocaeli niversitesi, Yabanc Diller Yksekokulu *** Ar. Gr.; Kocaeli niversitesi, Eitim Fakltesi, Eitim Bilimleri Blm **** Ar. Gr.; Kocaeli niversitesi, Eitim Fakltesi, Eitim Bilimleri Blm

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u
109

lk Okuma retiminde Ses Temelli Cmle Yntemiyle zmleme Ynteminin ... u

ri dorultusunda anlam verme sreci olarak tanmlamaktadr. Onlara gre okuma karmak bir sretir ve tecrbe ve kavramsal altyap, kelime tanma stratejileri, akl yrtme yetenei, okumann amalar, okumann yapld yer, motivasyon ve okunan metnin karmakl gibi bir ok faktrden etkilenir. Dufy ve Rohlere (1989) gre Okumann oda anlam karma ya da kullanl ve estetik amalar iin metnin ieriini anlamadr Bu anlam okuyucuda varolan bilgi eitlilii, metin ve okuma eylemini ynlendiren durum arasndaki ezamanl etkileimden ortaya kar. Okuma Bond ve arkadalarna gre (1989) yazl sembollerin okuyucuya nceden bildii bir anlam hatrlatmasdr. Szl dil tecrbesi, okuma konusu hakkndaki n bilgi ve deneyim, yaz-harf kavram bilgisi, ses kavram bilgisi ve farkndal: harf-ses ilikisi, kelime daarc, semantik (dildeki anlam bilgisi), sentaks (dil yaps), pragmatik (metnin cmlelerin tad bilgiden etkilenmesi), st-bilisel stratejiler ve anlama stratejileri, yksek (higher-order) dnme stratejileri okuma anlamada nemli beceriler veya bileenler olarak tarif edilmektedir (Ontorio, 2003). Okuma becerileri Rossa gre (1976) hiyerarik olarak seici dikkat, sral tarama, ayrt etme, zmleme ve anlama eklinde sralanabilir. lk okuma retiminde temel ama, rencilerin akc okumalarn, okuduklarn anlamalarn ve okumaya istek duymalarn salamaktr (Ontorio, 2003). Okuma retimi ocuun sadece okuma anlama becerisine etki etmemekte, enelin (2004) belirttii gibi dier tm derslerdeki ve genel anlamdaki okul baarsna etki etmektedir. Okuma alanndaki geliim, dil ve bilisel becerilerin geliimine de katkda bulunur Mill Eitim Bakanlnn 8 ubat 2000 tarihinde imzalad, 11 Eyll 2002 tarihinde uygulamalar balayan Temel Eitime Destek Projesinin (TEDP) 1 numaral bileeni ulusal dzeyde temel eitim reformunun desteklenmesidir. Bakanlk bu reform almalar kapsamnda ilkretim 1. kademe programlarnda kkl deiikliklere gitmitir. Hayat Bilgisi, Trke, Matematik, Sosyal Bilgiler ile Fen ve Teknoloji dersi programlar an gerekleri de dikkate alnarak yeniden gelitirilmitir. 20042005 retim ylnda 9 il ve 120 okulda pilot olarak uygulanan yeni programlar 20052006 retim ylndan itibaren tm yurtta uygulanmaya balayacaktr. Yeni Trke programyla birlikte ilk okuma yazma retimi yntemi de deitirilmitir. 1981den bu yana uygulanmakta olan zmleme yntemi braklarak yerine ses temelli cmle yntemi getirilmitir. Bu almann iki amac vardr. Bunlardan birincisi, pilot okullarda grev yapan ve ses temelli cmle yntemiyle 2004-2005 retim ylnda okuma reten retmenlerin yeni yntem hakkndaki grlerini derlemek; Dieri ise Kocaeli ilinde, pilot okullarda, ses temelli cmle yntemi ile okuma renen rencilerle, ayn sosyal yap ve blgedeki pilot olmayan okullarda zmleme yntemiyle okuma renen rencilerin okuma hz, okuma hatalar, okuma anlama becerileri asndan karlatrlmasdr. 2. Trkiyede lk Okuma Yazma retimi lkemizde ilk okuma yazma retimi iin eitli yntemler kullanlmtr. Bu yntemler Harf (bireim-sentez) yntemi, kark yntem, hikye yntemi, karma harflerle retim yntemi ve zmleme yntemidir (elenk, 2001; 40). Deiik yntemlerin kullanlmasndan sonra Mill Eitim Bakanl Talim Terbiye Kurulunun 22.09.1981 tarih ve 172 sayl kararyla kabul edilen ve 26.10.1981 gn ve 2098 sayl Tebliler Dergisinde yaynland ekliyle, zmleme yntemi tek ge-

u
110

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u smet ahin / Sibel nci / Hakan Turan / zlem Apak

erli yntem olarak uygulamaya konmutur. Bu ynteme gre, ilk okuma ve yazmaya rencinin anlayabilecei ksa cmlelerle balanmaldr. Zamanla bu cmleler kelimelere, kelimeler hecelere blnmelidir. Daha sonra, heceler iindeki harflerin sesleri sezdirilmeye allmaldr. Bu zmlemeler sonunda elde edilen kelime, hece ve sezilen harflerle yeni cmle ve kelimeler kurulmaldr. Cmlelerin, kelimelerin ve hecelerin blnmesini kolaylatrmak iin retmen ayn kelimeleri iine alan cmlelerden, iinde ayn hece bulunan kelimelerden yararlanmaldr. zerinde durulan cmle ve kelimeleri ykler, masallar, tekerlemeler iinde kullandrmaya nem verilmeli ve ilk okuma ve yazma konularnn rencilerin ilgisini ekecek nitelikte olmas salanmaldr. Talim Terbiye Kurulunun 12.07.2004 tarih ve 115 sayl kararlar ile lkretim Trke dersi retim programlar, 2005-2006 retim ylndan itibaren uygulanmak zere kabul edilmitir. Bu programda ilk okuma yazma retimi yntemi de deitirilmitir. Yeni programla ilk okuma yazma retiminde ses temelli cmle ynteminin uygulanmas benimsenmitir. Ses temelli cmle ynteminde, ilk okuma-yazma retimine seslerle balanmaktadr. Anlaml btn oluturacak birka ses verildikten sonra seslerden hecelere, kelimelere ve cmlelere ulalmaktadr. lk okuma-yazma retimi, ksa srede cmlelere ulalacak ekilde dzenlenmektedir. Bu yntemin zellikleri MEB tarafndan hazrlanan Trke retim Program Klavuzunda (2004; 71) aadaki ekilde tantlmaktadr. 1. Ses Temelli Cmle Ynteminde ilk okuma-yazma retimi, dinleme, konuma becerilerinden kopuk sadece okuma yazma becerilerini gelitirme olarak deil Trke retiminin be renme alan ile birlikte yrtlmektedir. 2. lk okuma-yazma retimine seslerle balanmas, seslerin birletirilmesi ile anlaml heceler, kelimeler oluturulmas ve cmlelere ulalmas rencinin bilgileri yaplandrmasn kolaylatrmaktadr. Bu ynyle ses temelli cmle yntemi, yaplandrc renme yaklamna uygun bir yntemdir. 3. Trke de her harf bir sesi karladndan bu yntem Trkenin ses yapsna uygundur. 4. Bu yntem rencilerin duyduu ve kard seslerin bilincine varmasn salamaktadr. Bylece rencilerin dil geliimine (doru telffuz, akclk, sesleri ayrt etme vb.) katkda bulunmaktadr. 5. rencilerin btn sesleri renmesi, yazma srecinde kelimeleri doru yazmalarn salamaktadr. 6. renci yaz ile konuma arasndaki benzerlikleri grmekte, yaznn harflerin birletirilmesiyle; konumann ise seslerin birletirilmesiyle yapldn anlamaktadr. 7. rencilerin szl dilden yazl dile gemesini kolaylatrmaktadr. 3. Okuma retiminde Alternatif Yaklamlar lk okuma retiminde, Amerikada ve bir ok Avrupa lkesinde uygulanan iki temel yaklam gzlenmektedir. Bunlar ses-harf temelli (Phonics) retim ve tm dil (whole language) yaklamlardr. Dnyada, zerinde en ok tartlan ilk okuma retimi yaklamlar da yine bu ses temelli yaklam ve tm dil yaklamlardr. Ses temelli yaklam paradan btne, tm dil yaklam ise btnden paraya ilerledii iin alttan ste, stten alta, beceri temelli, anlam temelli gibi deiik isimlerle karmza kmaktadr (Schlafly, 1996; Reyhner, 2003; Krashen, 2002, 2004; Johnson, 1999; elenk, 2002).
Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u
111

lk Okuma retiminde Ses Temelli Cmle Yntemiyle zmleme Ynteminin ... u

Farkl isimlerle adlandrlan birok dier ilk okuma retimi yntemi, bu iki yaklamdan birisi altnda gruplandrlmaktadr. Alfabe yntemi, ses yntemi, hece yntemi ses-harf temelli yaklama rnektir. Ses-harf temelli yntemler lkemizde bireim yntemleri olarak adlandrlmaktadr. Kelime yntemi, cmle yntemi, yk yntemi de tm dil yaklamna rnek olarak verilmektedir. Tm dil yaklamlarna lkemizde zmleme yntemleri denmektedir (elenk, 2002; 41). Tm bunlara ek olarak her iki yaklam da rnekleyen karma ilk okuma retim yntemleri de mevcuttur. Karma yntemlerde harf- ses, ses-hece, ses-kelime, hece-kelime-harf, cmlecik-cmle vb. bir araya getirilerek harmanlanmaktadr (elenk, 2002; 42). Her yntemin eletiri ve vgleri bulunmakla birlikte enele gre, (2004; 49) hi bir yntem mkemmel deildir. Reyhnera gre (2003) tm dil yaklamn savunanlar, okumann ocuklara sadece okutarak retebilecekleri doal bir yetenek olduuna inanmaktadrlar. Ses temelli eitimi savunanlar ise okumann doal gelimediine, ocuklara matematik retir gibi kelimeleri paralara blerek retmek gerektiine inanmaktadr. Reyhner (2003) ses-harf temelli okuma retiminin davran Skinnerin yaklamn esas aldn iddia etmektedir. Johnson (1999) tarafndan beceri temelli olarak adlandrlan bu yntemde ses-harf ilikisi renildikten sonra, anlamn onu takip edecei beklenir ve bu nedenle, yalnz ses becerisi retilmektedir. Johnsona gre beceri temelli renme, youn olarak Jeanne S. Challn (1967) almalarndan etkilenmitir. Bu yaklama gre okuma, sembolleri sese evirmektir. Konuma dili nemli bir yere sahip ve yazma, szl dile yardmcdr. Temel unsur yazl kodu zebilmektedir. Dk seviyeli bilisel sreler, yksek seviyeli bilisel srelerden nce gelir. Her eyden nce, okuyucu yazl dili gz araclyla almaktadr. Daha sonra sentaks (yap), semantik (anlam) sreler olumaktadr. Seslerden kelimelere, kelimelerden cmlelere, cmlelerden paragraf ve metinlere ulalr (Akyol, 2001; 17). NICHDin okuma paneli raporunda (2000) ses temelli okuma retiminde de sentetik ve sistematik ses temelli yntemlerden bahsedilmektedir. nceden belirlenmi ve sralanm sesleri sistematik bir ekilde rencilere reterek, hecelere, kelimelere ve cmlelere ulama yntemi sistematik ses temelli okuma retimi olarak adlandrrken belirli bir sra veya sistem gzetmeksizin, metin ierisinde n plana kan seslerle okuma retiminde de sentetik ses temelli okuma yntemi denmektedir. Sistematik olan yntemin her durumda daha iyi sonular verdii belirtilmektedir. Tm dil ya da btnden paraya yaklam, okuyucunun okuduklarn n bilgisini kullanarak anlamlandrarak, metinden kiisel anlamn yaplandrd tmevarm yaklam olarak grlr. Tm dil yaklam yaplandrmac (constructivist) renme teorisi ve Rus psikolog Lev Vygotsky nin almalar zerine ina edilmitir (Reyhner, 2003). Tm dil yaklamnda retmenlerin rencileri iin zengin bir okuma ortam yaratmalar ve konuma, dinleme, okuma ve yazmay birletirmeleri beklenir. Akyola gre (2001; 18) Bilisel yetenekler, dile ait (dilin yaps ileyii vb.) bilgiler ve gemi tecrbeler okumada temel unsurlardr. Bu modele gre okuyucu okuduu materyal hakknda hipotezler kurmaya balar. Sre ilerledike okuyucu hipotezini daha iyi hale getirir, dorular veya reddeder. Ksaca okuma, okuyucunun kafasndaki bilgi ile yazl metnin sunduu bilginin ortak kullanm yoluyla anlam kurma srecidir. zcann (1992) belirttii gibi 1945e kadar Bat Amerika ve Avrupada zmleme yntemi tartmasz olarak doru kabul edilmitir. 1945-60 yllar arasnda ise bu yntemin nitelikleri sorgulanmaya balam ve 1965 sonrasnda zmleme yaklam ve yntemi dnda yntemlerin kullanlmas tercih edilir hale gelmitir. elenk (1992; 370) Almanya ve Fransa gibi baz Avrupa lkelerinde okuma yazma

u
112

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u smet ahin / Sibel nci / Hakan Turan / zlem Apak

retiminde kullanlacak yntemin retmenin tercihine brakldn ifade etmektedir. lkemizde, ilk okuma ve yazma retiminde hangi yntemin daha etkili olduu konusunda enelin de (2004; 49) belirttii gibi karlatrmal bilimsel aratrma sonular ok azdr ve ocuklardan ziyade yetikinlerle snrldr. enel (2004; 50) farkl okuma retim yntemlerinin etkililii konusunda retmen grlerinin derlendii almalara rnek olarak Tok (2001) ve elenk (2002) gstermitir. Tokun yrtt aratrmada retmenler ounlukla zmleme yntemiyle ilk okuma yazma renen rencilerin daha anlaml, daha doru, hzl okuyabildiklerini ve okuma yazma retiminde daha baarl olduklarn ifade etmilerdir. elenkin aratrmasnda ise retmenlerin %57si zmleme yntemiyle okuma retilmesini nermi ancak bu yntemin kullanlmasnda eitli sorunlarn olduunu da belirtmilerdir. enelin (2004; 52-53) aratrmasnda ulat sonu ise sanlan ve kabul edilenin aksine cmle ynteminin retmenler tarafndan okuma ve yazma retiminde kullanlan tek ve mkemmel yntem olmaddr. Bu sonu daha nce elenk (1992) tarafndan da ifade edilmitir. enel lkemizde okuma yazma retiminde hangi yntemin daha uygun ve etkili olduu kararnn yeniden gzden geirilmesi gerektiini nermektedir. Chall, (1996; 307) ses temelli yntemlerin daha faydal olduunun bu konuda yaplan aratrmalarn ok byk ounluunca ortaya konduunu ifade etmektedir. Ses temelli yntem daha iyi sonular vermektedir. Sadece okuma mekanii asndan deil, okuma retiminin anlama ve hzl okuma gibi tm amalar asndan da daha iyi sonular vermektedir. Shaywitz (1996) da yaynlad bir makalede beyin grntleme yntemleriyle yaptklar aratrmada kelimeleri seslendirmeyi bilen bireylerin grdklerini daha abuk iledikleri veya algladklarn ortaya koymutur. Ses algs azaldnda ilem ve alglama zayflamaktadr. Bu aratrma beynin konumada olduu gibi ses ses okuduunun bir gstergesidir. Ses temelli okuma retimi, beynin ileme biimi asndan da doru bir okuma retimi yntemi olarak gsterilmektedir. Adamsn (1990; 416) Birleik Devletler Eitim Bakanl Aratrma ve Gelitirme Dairesi adna yrtt literatr taramas almas zetle derin ve geni harf, hece ve kelime bilgisi ve bunlarn sese dntrlmeleri becerisinin hem okuma becerisi hem de okuma retimi asndan vazgeilmez derecede nemli olduunu ortaya koymaktadr. Griffth and Olson (1992) hangi yntemle okuma rendiklerine bal olmakszn ses farkndal yksek olan ocuklarn ses farkndal daha az olan ocuklara gre tm okuma becerilerinde daha iyi olduklarn bulmutur. Ayrca, tm ocuklar okuma yeteneini basite zengin yaz ortamna birden dalarak gelitiremeyebilir ve baz ocuklar sesbilimsel farkndalktaki direkt eitime ihtiya duyarlar. Schlafly (1996) Kaliforniya eyaletinde 1987den beri sren tm dil yntemi uygulamasndan sonra rencilerin 1994te NAEP (Eitim geliimini deerlendirme mill kurulu) tarafndan yrtlen ve farkl eyaletlerden 140 000 rencinin katld okuma testinde sonuncu olmasn tm dil yntemiyle okuma retiminin felaket denecek kadar kt bir yntem olmasna balamaktadr. Ona gre, tm dil yaklam ocuklara sayfadaki sembol ve resimlere bakarak kelimeleri tahmin etmeyi, onlarca kelimeyi ezberlemeyi, bilmedikleri kelimeyi atlamay veya uyacak bir baka kelime ile deitirmeyi denemeyi, bir sonraki kelimeyi tahmin etmeyi retmektedir. Heceleri seslendirmek yerine bu kt alkanlklar renen ocuk byk kelimeleri asla okuyamayacak ve asla iyi bir okuyucu haline gelemeyecektir.

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u
113

lk Okuma retiminde Ses Temelli Cmle Yntemiyle zmleme Ynteminin ... u

Cromwell (1997) dnyada zmleme ynteminin en gl savunucularnn dahi ses temelli okuma retiminin nemini ve faydalarn kabul etmek zorunda kalmalarnn herkesi arttn ifade etmektedir. Grossen (1997) NICHDn (ocuk Sal ve Geliimi Mill Enstits-ABD) 1965den beri yrtt okuma sorunlar aratrma almalarndan derledii zette, en iyi okuma retimi iin anahtar ilkeleri veya admlar sralamtr. Bu ilkeler ve admlar aadadr: Okuma retimine ok erken (okul ncesinde) yalarda ses farkndal kazandrlarak balanmaldr. Her ses ilgili olduu hecelerle eletirilerek retilmelidir. ok sk kullanlan ve dzenli olan ses ve hece ilikileri, sistematik bir ekilde retilmelidir. ocuklara temel birka ses hece ilikisini rettikten sonra bu ses ve heceleri biraraya getirerek kelimelerin nasl seslendirilebilecei retilmelidir. rendikleri ses-hece ilikisini uygulayarak pratik yapabilecekleri ilikili, kodlayarak zmlenebilir metinler verilmelidir. Anlamay gelitirmek iin ilgi ekici hikyelerden faydalanlmaldr. NICHD in 2000 ylnda dzenledii okuma panelinin sonu raporunda, en etkili okuma retim yntemi, ses farkndaln kazandrmak, bu seslerin harflerle sembolize edildiini retmek, bu sesleri birletirerek kelimeler oluturulduunu retmek, bu sesleri birletirme ve kelime cmle okuma pratii yaptrmak, sesli okuma srasnda geri besleme vererek ocuun okuma becerilerini gelitirmek eklinde tarif edilmitir. nl dil bilimci Stephen Krashen (2004) NICHDin 2000de dzenledii okuma panelinin sistematik ses retimi ile okuma retimi sistematik olmayan yntemlerden daha etkilidir ve beceri temelli (ses-hece temelli) okuma yntemleri tm dil yaklamlarndan daha stndr eklindeki sonularnn doruluunu sorgulamaktadr. Krashen, bu panelde derlenen almalarn farkl bak alaryla ele alndnda sonularn deiebileceini ifade etmektedir. Krashen, tm dil yaklamnn etkililiini savunmasna ramen ses retiminin de tm dil yaklam ierisinde nemli olabileceine inanmaktadr. Ses temelli okuma retiminde kurallarn retmenler iin bile ok karmakken, 6 yandaki renciler iin byk sorun tekil ettiini, bu sorunun, yntemin snrllklarndan biri olduunu sylemektedir. Ayrca ses temelli yntemde bir ok istisnai ses ve durum bulunmas nedeniyle, baz sesleri retmenin imkansz olduu ifade edilmektedir. Krashen (2002) literatrdeki bir ok aratrmada, ses temelli yntemlerle okuma renen rencilerin, tm dil yntemleriyle okuma renen rencilerden daha baarl olduu konusunda ise tm dil yaklamlarnn doru tanmlanmamas ve uygulanmamasn sebep olarak gstermektedir. Hancock ve Wingert (1996) ses temelli ve tm dil veya zmleme yntemlerinin avantaj ve dezavantajlarn zetlemilerdir. zmleme ynteminin avantajlar edebiyata yapt erken vurgu ve anlam ierikten alglama yeteneini gelitirmesi olarak verilmektedir. Dezavantajlar ise hi grmedikleri kelimeleri kodlama yoluyla okuyamama ve okuma sorunu olan ocuklar iin uygun yntem olmamas olarak ifade edilmitir. Ses Temelli yntemin avantajlar olarak kodlama becerisi kazandrmak ve herkese okuma retebilme zellii iaret edilirken dezavantaj olarak zamanla mekanik bir sre hline gelmesi ve ocuklar edebiyattan uzaklatrmas gsterilmektedir.

u
114

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u smet ahin / Sibel nci / Hakan Turan / zlem Apak

Cromwelle gre (1997) uzmanlarn ou bu iki yntemin de tek bana her zaman etkili olamayacan ama her ikisinin de avantaj ve dezavantajlar olduunu iddia etmektedirler. Zaman ierisinde ksmen tam dil yaklam ksmen ses temelli yaklam ieren ve rencilerin renme stillerini hesaba katan, zayflklarn ve gl yanlarn gsteren bir okuma retim yntemi ve programnn gelitirilecei belirtilmektedir. 4. Yntem Aratrmann amalarndan biri, yeni programlarla birlikte 2004-2005 retim ylnda pilot okullarda uygulanan Ses Temelli Cmle Yntemi hakknda, bu yntemi uygulayan retmen grlerine bavurarak bilgi toplamaktr. Aratrmann ikinci amac ise Kocaeli ilinde pilot okullarda ses temelli cmle yntemiyle okuma renen rencilerle, ayn sosyal yap ve blgedeki pilot olmayan okullarda zmleme yntemiyle okuma renen rencilerin okuma hz, okuma hatalar, okuma anlama becerileri asndan karlatrlmasdr. Aratrmann birinci amac iin iki alma yrtlmtr. lkin, yeni programlar deerlendirme amacyla yrttmz almalarda Trke ve Hayat Bilgisi anketleri ekine 1. snf retmenlerince doldurulmak zere yeni okuma yazma yntemiyle ilgili sorulardan oluan bir blm eklenerek Bolu, Diyarbakr, Hatay, stanbul, Kocaeli ve Van illerindeki, pilot okullarn 1. snf retmenlerinin ses temelli ve zmleme yntemini karlatrarak cevaplayacaklar 11 madde hakknda grleri derlenmitir. Buna ek olarak, Kocaeli de pilot okullarn 1. snflarnda grev yapan retmenlerle zmre toplantsnda bir araya gelinerek yeni okuma yazma retim yntemiyle ilgili sorunlar tespit edilmitir. Aratrmann ikinci amac iin rencilerin okuma hz, okuma hatalar, okuma anlama becerilerini belirlemek iin bir okuma testi gelitirilmi ve aada detaylar verilen ara ve yntemlerle bu okuma testi uygulanarak sonular karlatrlmtr. rneklem: Kocaelideki pilot okullarda 1. snflarda grev yapan toplam 37 snf retmeninden 32si kadrolu, 5i de cretli retmendir. Ses Temelli Cmle Yntemi konusunda sorunlar tespit etmek iin zmre toplantsna katlan retmen says 25tir. Kocaelide zmre toplantsnda almaya katlm oran % 67 olmutur. retmen grlerini derlemek iin yrtlen dier almaya rasgele seilen 6 ilde, merkez ve ile toplam 29 okuldan 56 birinci snf retmeni katlmtr. Ses temelli cmle yntemi ve zmleme yntemiyle okuma renen rencilerin okuma hzlar, okuma anlama becerileri, okuma hatalarn karlatrmak iin yrtlen almada il merkezinde farkl sosyal yapdaki rencilere eitim veren 3 pilot okul ve ayn mahallelerdeki 3 pilot olmayan okulla, rasgele seilen bir ilede ayn sosyal yapdaki 1 pilot ve 1 pilot olmayan okul kmeleme yntemiyle belirlenmitir. Aratrmaya katlan pilot okullar ve yakn pilot olmayan okullar ile renci saylar Tablo 1de sunulmutur. Bu okullarn 1. snfta tek ubesi olanlarda tm rencilere okuma testi uygulanm, 2 veya daha fazla olanlarda ise rasgele yntemle seilen snflarn bazlarnda numaras tek say olanlar, dierlerinde de ift say olan renciler okuma testine alnmtr. retmenlerden sadece okumay hi skmemi rencileri belirtmesi istenerek o renciler aratrmaya alnmamlardr. Okuma testine alnan toplam renci says 386dr. Bu rencilerden 1. snfta snf tekrar yapt belirlenen 3 renci (pilot okullarda) ve hikyeyi daha nce okuduu belirlenen pilot okullardan 14, pilot olmayan okullardan 17, toplam 31 renci analizlere dahil edil-

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u
115

lk Okuma retiminde Ses Temelli Cmle Yntemiyle zmleme Ynteminin ... u

memitir. Analizler toplam 194 pilot, 158i pilot olmayan okullardan 352 renci ile yaplmtr. Toplam denek saysnn %55,1i pilot okullardan, %44,9u pilot olmayan okullardandr. Tablo 1. Okuma Testine Katlan Deneklerin Okul ve Saylar

OKULLAR

Frekans 42 27 20 31 54 45 78 55 352

Yzde 11,9 7,7 5,7 8,8 15,3 12,8 22,2 15,6 100,0

Pilot- Trk Pireli O. Atatrk O. Pilot- Suadiye O. Barbaros O. Pilot- 28 Haziran O. Fevzi akmak O. Pilot- Yahya Kaptan O. 23 Nisan O. Toplam

Veri Toplama Aralar: lk okuma yntemiyle ilgili olarak 6 ilde uygulanan anketlere eklenen sorular Tablo 2de gsterilmitir. Tablo 2. lk Okuma Yntemlerini Karlatrma Maddeleri Hangi yntemle;
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. okumaya daha abuk geilmektedir? okumaya-daha toplu geilmektedir? okuma hz daha yksektir? okuduunu daha iyi anlamaktadrlar? telaffuz daha doru yaplmaktadr? rencilerin daha yaratc olmalarn salamaktadr? duygu ve dncelerini daha iyi ifade etmektedirler? yaryl tatilinde (okula ara verme durumunda) okuma becerisinde unutma daha az gereklemektedir? 9. hece, szck ve cmle kavramlar daha erken olumaktadr? 10. veli memnuniyeti daha st seviyede olmaktadr? 11. okuma-retmeyi tercih edersiniz? Ses Temelli( Ses Temelli( Ses Temelli( Ses Temelli( Ses Temelli( Ses Temelli( Ses Temelli( ) zmleme ( ) zmleme ( ) zmleme ( ) zmleme ( ) zmleme ( ) zmleme ( ) zmleme ( ) ) ) ) ) ) )

Ses Temelli( ) zmleme ( ) Ses Temelli( ) zmleme ( ) Ses Temelli( ) zmleme ( ) Ses Temelli( ) zmleme ( )

Kocaelide pilot okullarda grev yapan birinci snf retmenlerine bir yllk uygulama ardndan ses temelli cmle yntemiyle ilgili en temel sorunlarnz neler olmutur eklinde ak ulu bir soru sorulmutur. Okuma testi iin seilen hikye Salyangoz ve Evi isimli aadaki ok yaygn olmayan bir hikyedir. rencilerin okuduu katta hikyeye balk yazlmamtr.
Bir salyangoz varm. Kelebek ve uurbcei onun arkadalarym. Onlarla konuurken, evini srtnda tamay sevmediini sylermi. Ah keke dermi. Evimi srtmda tamak zorunda olmasaydm. Hadi tayorum, bari sizin elbiseleriniz gibi renkli olsayd. Kelebek ve uur bcei bir gn salyangoza; Hani evim renkli olsun diyorsun ya, biz aresini bulduk. Ressam olan bir trtl var. Seni ona gtrrsek, evini rengrenk boyar.

u
116

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u smet ahin / Sibel nci / Hakan Turan / zlem Apak

Salyangoz buna ok sevinmi. Ne duruyoruz! Hemen gidelim. demi. Bylece trtln yanna gitmiler. Trtl salyangozun evini ok gzel renklerle boyam. Salyangoz yeni grntsn beenmi ama evinin srtnda olmas, yine de onu zyormu. Dnerken yamur balam. Kelebek ve uur bcei ok slanmlar. Oysa salyangoz hemencecik evinin iine girmi ve slanmaktan kurtulmu. Yamur durunca, salyangoz evinin boyasnn aktn grm. Islanan arkadalarn grnce zlm. Kendi kendine yle demi; yi ki saklanabileceim bir evim var. Rengi olmasa da beni yamurdan koruyor.

Bu hikye, Mehmet Vuraln (2000) Ev ve Snf Etkinlikleri Antolojisi adl kitabndan alnmtr. Hikye Kocaeli niversitesi, Eitim Fakltesinde grevli Trke ve Trk Dili ve Edebiyat uzman retim elemanlarna gsterilerek nerileri dorultusunda basitletirilmi ve ksaltlmtr. Hikye ile ilgili 15 adet 2 seenekli kelime bilgisi, kronoloji bilgisi, karakter bilgisi, olay rgs, hikyeyi isimlendirme, anlam karma ve benzeri farkl okuma becerilerini lecek soru gelitirilmitir. Ardndan, hikye ve sorular zmre toplantsnda pilot okullarda grev yapan 25 birinci snf retmenine gsterilerek onlarn nerileri dorultusunda baz kelimeler deitirilmi, cmleler ksaltlm, sorular gelitirilmi ve yenileri eklenmitir. Denek rencilere okutulmak zere hikye 18 punto, Times New Roman ve bold karakterinde A4 sayfasna baslmtr. Hikye ayrca testi uygulayanlarn takip edebilmeleri ve doldurmalar iin yanna bir kontrol listesi gelecek ekilde baslmtr (Bkz. ekil 1).

SRE: Ad:....................Okul:..................Snf:..............Ana Okulu:......................Tekrar...................Hikye................. Yanl Okuma Atlayarak Okuma Ekleyerek Okuma Tekrarlayarak Okuma zleyerek Okuma Okumada ses tonu
Yksek ( ) Normal ( ) Alak ( )

Bir zamanlar sevimli bir salyangoz varm. Kelebek ve uurbcei onun arkadalarym. Onlarla konuurken, evini srtnda tamay sevmediini sylermi. Ah keke! Evimi srtmda tamak zorunda olmsaydm. Hadi tayorum, bari sizin elbiseleriniz gibi renkli olsayd dermi. Kelebek ve uurbcei bir gn salyangoza; Hani evim renkli olsun diyorsun ya, biz aresini bulduk. Ressam olan bir trtl var. Seni ona gtrrsek, evini rengrenk boyar. Salyangoz buna ok sevinmi. Ne duruyoruz! Hemen gidelim. demi. Bylece trtln yanna gitmiler. Trtl salyangozun evini ok gzel renklerle boyam. Salyangoz yeni grntsn beenmi. Ancak evinin srtnda olmas, yine de onu zyormu. Dnerken yamur balam. Kelebek ve uurbcei ok slanmlar. Oysa salyangoz hemencecik evinin iine girmi ve slanmaktan kurtulmu. Yamur durunca, salyangoz evinin boyasnn aktn grm. Islanan arkadalarn grnce zlm. Kendi kendine yle demi; yi ki saklanabileceim bir evim var. Rengi olmasa da beni yamurdan koruyor.

1. ( ) 2. ( ) 3. ( ) 4. ( ) 5. ( ) 6. ( ) 7. ( ) 8. ( ) 9. ( ) 10. ( ) 11. ( ) 12. ( ) 13. ( )

Okuma Kurallar
Noktada Durma ( ) Virglde Durma ( ) Vurgu Yapma ( ) Tonlama ( )

Nefes Kontrol
Normal ( ) Mrlt karma ( ) Dzensiz Nefes ( ) Okuma Aral (Uzun) (Ksa)

ekil 1. Kontrol Listeli Okuma zleme Formu

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u
117

lk Okuma retiminde Ses Temelli Cmle Yntemiyle zmleme Ynteminin ... u

Sorular, testi uygulayanlarca rencilere okunmak zere ayr bir sayfaya baslmtr. Testi uygulamak zere Eitim Fakltesi Snf retmenlii 2 ve 3. snfta okuyan gnll 15 renci eitilmitir. lk hazrlklar tamamlandktan sonra 2 pilot okulda birinci snflardan rasgele seilen 20 civarnda renciye deneme amacyla test uygulanmtr. Bu uygulama esnasnda testi uygulayanlar dikkat ekmeyecek ekilde kronometre ile zaman tutmu, renci okurken kendi nlerindeki kontrol listeli hikyeye okuma hatalarn yanl okumaya (y), tekrar etmeye (t), atlayarak okumaya (a), ekleyerek okumaya (e) gibi semboller koyarak takip etmilerdir. Ayrca okumada ses tonu, nefes kontrol, okuma kurallarna uyulup uyulmad da gzlenmitir. Yaplan deneme sonucu ortalama uygulama sresi, uygulamada ve puanlamada dikkat edilmesi gerekenler, sorularn sorulma ekli ve tonu, izleme esnasnda okuma hatalarnn iaretlenmesi ve saylmas gibi birok unsur gzden geirilerek ilkeler ve standartlar belirlenmitir. Son olarak, rencilerin sorulara verdikleri cevaplar ayrt edicilik asndan incelenmi ve hibir rencinin doru cevap veremedii ve herkesin doru cevap verdii sorular karlmtr. Bu n uygulama ardndan testi uygulamak zere yetitirdiimiz rencilerle son kez detaylar zerinde allarak asl uygulamaya geilmitir. Asl uygulamada sorulan toplam 13 soru aadadr. Sorular testi uygulayanlarca yumuak ve yava bir ses tonuyla sorulmu ve (a) veya (b) gibi seenek harfleri okunmamtr. renci cevaplar testi uygulayanlarca iaretlenmitir.

1) Masalmzn ba kahraman, a.Salyangoz mudur? b.Atebcei midir? 2) Aadakilerden hangisi salyangozun arkadadr? a.Trtl m? b.Kelebek mi? 3) Ressam olan hangisidir? a.Uurbcei mi? b.Trtl m? 4) Salyangozun zldn gren arkadalar, a. Onu atebceine mi gtrmler? Yoksa b. Onu trtla m gtrmler 5) Salyangoz trtla neden gitmi? a. Evini tamir ettirmek iin mi? b. Evini boyatmak iin mi? 6) Salyangoz evinin, a.ok Renkli mi? b.ok Byk m olmasn istiyormu? 7) Yamur yamaya, a.Trtln yanna giderken mi balam? b.Trtln yanndan dnerken mi? 8) Yamur balaynca salyangoz, a.Evinin iine mi girdi? b. Arkadalarna m gitti? 9) Salyangoz arkadalar iin neden zlmtr? a. Evleri ykld iin mi? b. Islandklar iin mi? 10) Salyangozun evinin boyas ne zaman akmtr? a.Yamur yanca m? b.Yamurdan nce mi? 11) Salyangoz, evini srtnda tamann deerini ne zaman anlamtr? a.Arkadalar yamurda slannca m anlad? b.Trtl evini boyaynca m? 12) Salyangoz arkadalarna trtla Hemencecik gidelim derken, a.Gecikmeden gidelim mi? b.Yavaa gidelim mi demek istemitir? 13) Siz olsaydnz bu masala hangi bal koyardnz? a.Salyangoz ve Evi mi? b.Trtl ve Uur Bcei mi?

u
118

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u smet ahin / Sibel nci / Hakan Turan / zlem Apak

Uygulama: Okuma testi 16 Mays- 27 Mays tarihleri arasnda uygulanmtr. Uygulamaya bu ama iin eitilen snf retmenlii rencileriyle gidilmitir. Aratrmaclar tek ubeli okullarda tm rencileri, ok ubeli okullarda ise snflardan rasgele olarak tek ve ift numaral rencileri seerek grup grup okuma testine gtrmlerdir. onarl, onbeerli gruplar halinde uygulama yapldndan ok zaman almamtr. Ortalama okuma sresi 4 dakika civarndadr, sorularla birlikte 6-8 dakika ierisinde bir rencinin okuma testi bitirilebilmitir. renciler toplu olarak alndndan okuma testini alan rencilerle alacak renciler birbirleriyle iletiim hline geememiler, yani okuma yapacak renciler nceden okuma parasyla ilgili bilgi sahibi olmamlardr. Testi uygulayanlar ncelikle rencilerle selamlam, onlara isimlerini sormu, onlar rahatlatmlardr. rencilere, Birlikte bir hikye okuyalm m? sorusu sorulmutur. 386 renciden sadece birisi okumak istemediini sylemitir. Kendisine yine de teekkr edilerek snfna gtrlmtr. renciler okuma kadndan hikyeyi okurken, uygulayan gzlem kadn takip edip iaretlemitir. Okuma sresi iin belirlenen ortalama 4 dakika ierisinde hikyenin ilk paragrafn bitiremeyen rencilere teekkr edilerek devam ettirilmemitir. Bu renciler ok yava olarak kodlanm, hatalarna ve anlama dzeylerine baklmamtr. Okuma bittikten sonra birka saniye rencilerin nefes almalar beklenmi, Aferin, ne kadar gzel okudun! eklinde takdir edilmiler, ardndan rencilere imdi sana birka soru sormak istiyorum eklinde ynlendirme yaplarak sorular sorulmutur. Okuma testleri okul ktphaneleri, bilgisayar laboratuarlar ve benzeri geni salonlarda birbirlerinden rahatsz olmayacaklar kadar uzak kelere yerletirilmi masa ve sralarda yaplmtr. Tm uygulama sreci hem renciler hem de uygulayanlar iin ok olumlu bir atmosferde gereklemitir. V. Bulgular ve Yorum Aratrmada derlenen bilgiler ve ulalan bulgular srasyla retmen grleri, okuma becerisi kazandrma oranlar, okuma testi sonular ve uygulamada karlalan sorunlar ve zm nerileri balklar altnda aklanmtr. 1. Ses Temelli Cmle Yntemi ile zmleme Yntemleri Hakknda Pilot Okullarda Grev Yapan retmen Grleri: Ses Temelli ve zmleme yntemlerini karlatrmak amacyla sorulan sorulara 6 ilde verilen cevaplar gstermektedir ki okuma hz dnda dier tm maddelerde retmenler ses temelli cmle yntemini daha olumlu deerlendirmektedirler. Okumaya erken balama ya da okumaya daha abuk geme konusunda deneklerin nerdeyse %84 ses temelli yntemi iaret etmilerdir. Deneklerin yine %84 ses temelli cmle ynteminde okumaya daha toplu geildiini ifade etmilerdir. Okuduunu anlama, telaffuz doruluu, renci yaratcln tevik, duygu ve dncelerini ifade etme becerisi, yaryl tatilinde daha az unutma, hece, szck kavramlarnn daha erken oluumu ve benzeri tm maddelerde retmenler ses temelli cmle yntemini daha olumlu bulmulardr. Ayrca retmenlerin %79u ses temelli cmle ynteminden velilerin daha honut olduunu belirtmilerdir. Son olarak, hangi yntemle okuma retmeyi tercih edecekleri sorusuna, retmenlerin nerdeyse %86s ses temelli cmle yntemiyle okuma retmeyi tercih ettiini ifade etmilerdir. (ekil 2)

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u
119

lk Okuma retiminde Ses Temelli Cmle Yntemiyle zmleme Ynteminin ... u

2. Pilot ve Pilot Olmayan Okullardaki rencilerin Okuma Becerisini Kazan ma Oranlarnn Karlatrlmas: Ses temelli cmle ynteminin uyguland Kocaelideki 15 pilot okulun birinci snfna devam eden 1095 renciden % 96s 15 Mays 2005 itibaryla okuma yazma becerici kazanmken, bu okullarn en yaknnda olup zmleme ynteminin uyguland komu 15 okula devam eden 1056 renciden % 90 okuma yazma becerisi kazanabilmitir. Grld gibi pilot okullarda okuma-yazma becerisini kazanan renci says daha yksektir. Ancak bu farkn anlamll test edildiinde elde edilen t deeri (.593) 28 serbestlik derecesi iin p>.05 olduundan bu fark anlaml bir fark olarak kabul edilememektedir.

ekil 2. Ses Temelli ve zmleme Yntemleri Hakknda retmen Grleri

3. Ses Temelli Cmle Yntemi ve zmleme Ynteminin rencilerin Oku ma Anlama, Okuma Doruluu ve Okuma Hzna Etkilerinin Karlatrlmas: Okuma testine alnan toplam renci says 386dr. Bu rencilerden 1. snfta snf tekrar yapt belirlenen 3 renci (pilot okullarda) ve hikyeyi daha nce okuduu belirlenen pilot okullardan 14, pilot olmayan okullardan 17, toplam 31 renci analizlere dahil edilmemitir. Analizler toplam 194 pilot, 158i pilot olmayan okullardan 352 renci ile yaplmtr. Toplam denek saysnn %55,1i pilot okullardan, %44,9u pilot olmayan okullardandr. Tm deneklerin %58,2si anaokulu eitimi alm %41,8i ise anaokuluna gitmemitir. Pilot ve pilot olmayan okullardaki deneklerin anaokuluna devam etme oranlar aadaki apraz tabloda verilmitir. Aralarnda anlaml bir fark olup olmadna dair yaplan ki-kare testi sonucunda elde edilen Pearson ki-kare deeri = .046dr. 1 serbestlik derecesinde p>.05 olduundan aralarnda anlaml bir iliki veya fark yoktur. Bu sonu, pilot olan okullarla pilot olmayan okullardaki deneklerin anaokuluna devam etme oranlar arasnda anlaml bir fark olmadn gstermektedir.

u
120

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u smet ahin / Sibel nci / Hakan Turan / zlem Apak

Tablo 3. Deneklerin Anaokuluna Gitme Oranlar ANAOKULU Hayr Evet Toplam Frekans Yzde Frekans Yzde Frekans Yzde Okullar Pilot 82 42,3% 112 57,7% 194 100,0% Pilot Deil 65 41,1% 93 58,9% 158 100,0% 147 41,8% 205 58,2% 352 100,0% Toplam

Hikyenin tamam iin ortalama okuma sresi 4 dakika olarak tespit edilmitir. Bu srede sadece ilk paragraf okuyabilen rencilere okuma devam ettirilmemitir. Bu bir okuma sorunu veya zayfl olarak grlmektedir. Aada Tablo 4te grlecei gibi ok yava olarak kodlanan okuma sorunu ya da zayfl olan renci says pilot okullarda 6, pilot olmayan okullarda ise 14tr. Aralarnda anlaml bir iliki ya da fark olup olmadna dair yaplan ki-kare testi sonucunda elde edilen Pearson ki-kare deeri 5.406dr. 1 serbestlik derecesinde p<.05 olduundan aralarnda anlaml bir fark olduu ortaya kmtr. Yani pilot olmayan okullarda okuma sorunu veya zayfl olan renci says anlaml derecede daha fazladr. Bu sonu zmleme yntemiyle okuma renen rencilerde okuma sorunu veya zayfl orannn daha fazla olduunu gstermektedir.

Tablo 4. ok Yava Olarak Snflanan renci Oranlar OK YAVA Hayr Evet Toplam Frekans Yzde Frekans Yzde Frekans Yzde Okullar Pilot 188 96,9% 6 3,1% 194 100,0% Pilot Deil 144 91,1% 14 8,9% 158 100,0% 332 94,3% 20 5,7% 352 100,0% Toplam

rencilerin okuma anlama becerilerini, srelerini ve okuma hatalarn karlatrmada bamsz rnekler t testi kullanlmtr. Aadaki tabloda test sonular grlebilir. Okuma sresi pilot olmayan okullarda ortalama 3:55:21 iken pilot okullarda 4:43:13 olarak hesaplanmtr. Bu oranlar arasndaki farkn anlamll testinde elde edilen t deeri varyanslarn eit olmad varsaymyla 3,982dir. 331 serbestlik derecesinde p<.05 olduu iin aralarndaki fark anlamldr. Bu sonula, pilot okullarda rencilerin pilot olmayan okullardaki rencilerden daha yava okuduklar sylenebilir. Bunu okuma yntemiyle ilikilendirdiimizde, zmleme yntemiyle okuma renen rencilerin daha hzl okuduklar aktr. Pilot okul rencilerinin ortalama atlama hatas says 1,88 iken pilot olmayan okullarda bu say 1,71dir. Or-

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u
121

lk Okuma retiminde Ses Temelli Cmle Yntemiyle zmleme Ynteminin ... u

talama tekrar okuma says pilot okullarda 9,09 iken pilot olmayan okullarda 7,73tr. Yanl okumada ortalama saylar pilot okullar iin 6,68, pilot olmayan okullarda 6,15dir. Bu ortalamalar arasndaki farklar aadaki tablodan da grlecei gibi istatistiksel olarak anlaml deildir. Yani ses temelli ya da zmleme ynteminin ilk okuma renme de daha az veya fazla bu hatalara sebep olduu iddia edilemez. Sadece ekleme hatas ortalama deerleri arasndaki fark snr dzeyde anlaml bulunmutur. Ses temelli okuma renen renciler ortalama 1,23 kez ekleme hatas yaparken bu say zmleme yntemiyle okuma renenlerde 0,93tr. Tabloda da grlecei gibi Varyans Eitlii Levene Testi bu madde iin grup varyanslarnn farkl olduunu yani eit olmadn gstermektedir. Eit olmayan varyans varsaymyla elde edilen bamsz rneklem t testi deeri 1,981 olup 329,8 serbestlik derecesi iin p<.05dir. Bu sonu ses temelli ilk okuma yntemiyle okuma renen rencilerin daha fazla ekleme hatas yaptn gstermektedir. Okuduunu anlama becerisini lmek iin sorulan 13 soruya pilot okul rencileri ortalama 9,41 doru cevap verirken, pilot olmayan okullardaki renciler 8,45 doru cevap vermilerdir. Aralarndaki farkn anlamll iin elde edilen bamsz rnekler t testi sonular eit ve eit olamayan varyans varsaym iin de p<.05 dzeyinde anlaml fark gstermektedir. Ses temelli cmle yntemiyle okuma renen renciler okuduklarn zmleme yntemiyle okuma renen rencilerden daha iyi anlamaktadrlar. Tablo 5. Okuma Testi statistikleri
Varyans Eitlii VARYANS VARSAYIMI OKUMA SRES ATLAMA YAPMA EKLEME YAPMA TEKRAR ETME YANLI OKUMA OKUMA ANLAMA Eit Eit Deil Eit Eit Deil Eit Eit Deil Eit Eit Deil Eit Eit Deil Eit Eit Deil 7,926 ,005 ,551 ,459 3,748 ,054 5,763 ,017 ,171 ,680 Levene Testi F 7,485 Sig. .007 t testi 3,850 3,982 ,840 ,830 1,919 1,981 1,489 1,543 ,809 ,821 2,852 2,782 Serbestlik Derecesi 331 330,863 330 292,904 330 329,804 330 329,996 330 321,980 349 292,194 Sig. (2tail) .000 .000 ,402 ,407 ,056 ,048 ,137 ,124 ,419 ,412 ,005 ,006 4:43:13,02 3:55:21,67 1,88 1,71 1,23 ,93 9,09 7,73 6,68 6,15 9,41 8,45 Ortalamalar Ortalama Farklar 0:47:51,35 0:47:51,35 ,17 ,17 ,30 ,30 1,36 1,36 ,54 ,54 ,95 ,95 Bamsz rnekler t testi

zetle, ses temelli cmle yntemiyle okuma renen renciler zmleme yntemiyle renen rencilere kyasla daha yava okumakta, daha fazla ekleme hatas yapmakta ancak daha iyi anlamaktadr. Ayrca, hzl okumann ilkretim 1 .snf iin istendik bir davran olmad, 1968 programyla 2482 sayl tebliler dergisinde bu konuda kstlamalar getirildii bilinmektedir. zleyerek okuma konusundaki deerler aadaki tabloda grlebilir. Pilot okullarla pilot olmayan okullardaki rencilerin izleyerek okuma deerlerinde anlaml bir iliki ya da fark gzlenmemitir. Elde edilen ki-kare deeri, 5,403 olup 2 serbestlik derecesinde p>.05dir.

u
122

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u smet ahin / Sibel nci / Hakan Turan / zlem Apak

Tablo 6. zleyerek Okuma Oranlar ZLEYEREK OKUMA Pilot Hi Ara Sra Srekli Toplam Frekans Yzde Frekans Yzde Frekans Yzde Frekans Yzde 115 63,5% 33 18,2% 33 18,2% 181 100,0% Okullar Pilot Deil 72 50,7% 34 23,9% 36 25,4% 142 100,0% 187 57,9% 67 20,7% 69 21,4% 323 100,0% Toplam

Bunlara ek olarak noktada durma, virglde durma, vurgulu okuma konusunda yaplan gzlemlerde pilot okul rencileriyle pilot olmayan okul rencilerinin deerleri birbirlerine ok yakndr. Hibirinde anlaml farkllklar gzlenmemitir. Tablo 7. Noktada Durma Oranlar NOKTADA DURMA Hayr Evet Toplam Frekans Yzde Frekans Yzde Frekans Yzde Okullar Pilot 99 53,5% 86 46,5% 185 100,0% Pilot Deil 80 56,7% 61 43,3% 141 100,0% 179 54,9% 147 45,1% 326 100,0% Toplam

Tablo 8. Virglde Durma Oranlar VRGLDE DURMA Hayr Evet Toplam Frekans Yzde Frekans Yzde Frekans Yzde Okullar Pilot 153 82,7% 32 17,3% 185 100,0% Pilot Deil 115 81,6% 26 18,4% 141 100,0% 268 82,2% 58 17,8% 326 100,0% Toplam

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u
123

lk Okuma retiminde Ses Temelli Cmle Yntemiyle zmleme Ynteminin ... u

Tablo 9. Vurgulu Okuma Oranlar VURGULU OKUMA Hayr Evet Toplam Frekans Yzde Frekans Yzde Frekans Yzde Okullar Pilot 143 79,4% 37 20,6% 180 100,0% Pilot Deil 110 78,0% 31 22,0% 141 100,0% 253 78,8% 68 21,2% 321 100,0% Toplam

Okuma srasnda nefes kontrol konusunda testi uygulayanlar 3 noktay gzlemilerdir. Bunlardan birincisi nefesin normal olup olmaddr. Dieri, mrlt karlp karlmad ve sonuncusu dzensiz nefes alnp alnmaddr.

Tablo 10. Normal Nefes Alma Oranlar NORMAL NEFES ALMA Hayr Evet Toplam Frekans Yzde Frekans Yzde Frekans Yzde Okullar Pilot 25 16,7% 125 83,3% 150 100,0% Pilot Deil 17 14,9% 97 85,1% 114 100,0% 42 15,9% 222 84,1% 264 100,0% Toplam

Tablo 11. Mrltl Nefes Alma Oranlar MIRILTILI NEFES ALMA Hayr Evet Toplam Frekans Yzde Frekans Yzde Frekans Yzde Okullar Pilot 179 92,3% 15 7,7% 194 100,0% Pilot Deil 148 94,3% 9 5,7% 157 100,0% 327 93,2% 24 6,8% 351 100,0% Toplam

u
124

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u smet ahin / Sibel nci / Hakan Turan / zlem Apak

Tablo 12. Dzensiz Nefes Alma Oranlar DZENSZ NEFES ALMA Hayr Evet Toplam Frekans Yzde Frekans Yzde Frekans Yzde Okullar Pilot 34 38,6% 54 61,4% 88 100,0% Pilot Deil 28 43,1% 37 56,9% 65 100,0% 62 40,5% 91 59,5% 153 100,0% Toplam

Yukardaki tablolardan da grlecei gibi nefes alma konusunda ses temelli cmle yntemiyle okuma renen rencilerle zmleme yntemiyle okuma renen rencilerin deerleri birbirine yakndr. Yaplan ki-kare testlerinde aralarnda anlaml farklar gzlenmemitir. Ayrca, kelimeler arasnda verilen okuma aral gzlenmi ve uzun ve ksa olarak kodlanmtr. Ses temelli ve zmleme yntemleriyle okuma renen rencilerin kelimeler arasnda verdikleri aralk oranlar aadaki tabloda grlebilir. Pilot okul rencileri pilot olmayan okul rencilerine gre daha uzun aralk verir gibi grnmektedir. Ancak elde edilen ki-kare deeri 2,765 olup, 1 serbestlik derecesi iin p>.05dir. Yani, fark anlaml deildir. Okuma aral asndan yntemler bir farka sebep olmamaktadr.

Tablo 13. Okuma Aral Oranlar OKUMA ARALII Uzun Ksa Toplam Frekans Yzde Frekans Yzde Frekans Yzde Okullar Pilot 58 34,9% 108 65,1% 166 100,0% Pilot Deil 34 26,0% 97 74,0% 131 100,0% 92 31,0% 205 69,0% 297 100,0% Toplam

Son olarak, okumadaki ses tonuna dikkat edilmitir. Yksek, normal ve alak olarak kodlanan ses tonu oranlar aadaki tablodan da grlecei gibi birbirine yakndr ve aralarnda anlaml farklar gzlenmemitir.

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u
125

lk Okuma retiminde Ses Temelli Cmle Yntemiyle zmleme Ynteminin ... u

Tablo 14. Ses Tonu Oranlar SES TONU Pilot Yksek Normal Alak Toplam Frekans Yzde Frekans Yzde Frekans Yzde Frekans Yzde 16 8,6% 121 65,4% 48 25,9% 185 100,0% Okullar Pilot Deil 15 10,4% 105 72,9% 24 16,7% 144 100,0% 31 9,4% 226 68,7% 72 21,9% 329 100,0% Toplam

4. Ses Temelli Cmle Yntemini Uygulayan retmenlerin Sorunlar ve zmleri Konusundaki Grleri: Aada listelenen sorunlar, zmre toplantsnda baz retmenlerin ifade ettikleri sorunlardr. Seslerin tek tek birletirmeye allmas; rencilerin nce kelimeyi zmleyip sonra okumaya gemesi; eitim srasnda ounlukla ses, hece ve kelime zerinde allmas, kelimelerden yeterince cmle oluturulup bu cmlelerin okunmamas sonucu, cmleyi btn olarak alglayamadklar; Kitap ve benzeri materyallerin temel harflerle yazl olmas; Seviyeye uygun yeterli materyal olmay gibi nedenlerle rencilerde okuma hznn yava artt; Snflardaki renci mevcutlarnn fazlalnn grup almalarn ve baary olumsuz etkiledii; Az da olsa rencilerden bazlarnn okuma srasnda heceleri blerek okuduu; nemli bir sorun olarak grlmese de baz rencilerin satr sonlarna smayan kelimelerde kelimeyi uygun yerinden blmeyip heceleri bld belirlenmitir. zm nerisi olarak: Kaynak eksiinin giderilmesi; Ses Temelli Cmle Yntemi ile hzl okuma becerisini kazanlmas iin; etkinlikler srasnda ses, hece ve kelime yannda, cmlelerin de daha fazla kullanlmas; verilen seslerden oluturulan hecelerden kelimeler, kelimelerden de ksa (iki- szck ieren) cmleler oluturulmas, oluturulan cmle ve ksa metinlerin okutulmas ve yazdrlmas, bylece rencinin bak asnn daralmasnn nlenmesi, zellikle hatal davranlarn pekitirilmemesi iin aceleci davranlmamas, doruluk ve gzelliin hz iin feda edilmemesi, nmzdeki retim yllarnda okuma-yazma becerisinin kazandrlmas

u
126

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u smet ahin / Sibel nci / Hakan Turan / zlem Apak

ynnde sorun yaanmamas ve en st dzeyde baar elde edilebilmesi iin 1. snf okutacak retmenlerin Okuma ve Yazma konusunda hizmetii eitimden geirilmesi gerekmektedir. VI. Sonu ve neriler zmleme yntemi dnyada olduu gibi lkemizde de uzun mddet en iyi yntem olarak tantlm ve kabul edilmitir. Bu ynteminin aniden deitirilmesi tm retmen ve eitimcilerde bir aknlk ve phe yaratmtr. Ancak uygulamalar srasnda retmenlerin rahatlad ve yeni yntemi benimsedii zmre toplantlarnda gzlenmitir. Bu almada elde edilen bilgiler ve bulgular da bu dorultudadr. retmenler okuma anlama, erken okuma, okumaya toplu geme, telaffuz, yaratclk, kendini ifade etme becerisi asndan ses temelli cmle yntemini byk ounlukla daha olumlu bulmulardr. Sadece okuma hz asndan zmleme yntemi daha etkilidir; ancak normalin stnde hzl okuma ilkretim 1. snf rencileri iin ncelikli davran olarak grlmemektedir. Okuma testi bulgular da benzer sonular vermitir. Ses temelli cmle yntemiyle okuma renen renciler zmleme yntemiyle renen rencilere gre daha yava okumalarna ramen daha iyi anlamaktadrlar. Ekleme hatasn daha fazla yapmakta ancak dier tm hata trlerinde aralarnda bir fark gzlenmemektedir. Bunlara ek olarak zmleme yntemiyle okuma renen renciler ierisinde ok yava olarak snflanan renci says anlaml derecede fazladr. ok yaygn olmasa da ses temelli cmle ynteminde cmleyi btn olarak alglama da, seviyeye ve ynteme uygun kaynak kitap ve benzeri materyal olmad iin okuma hznda sorunlar yaand belirtilmektedir. Ayrca, snflardaki renci mevcutlarnn kalabalk olmas altrma ve uygulama imknlarn snrlamaktadr. Az da olsa baz rencilerin okuma srasnda heceleri blerek okuduu ve satr sonlarna smayan kelimelerde kelimeyi uygun yerinden blmeyip heceleri bld gzlenmektedir. Gerek literatr taramas, gerek retmen grleri gerekse okuma testi sonular ses temelli cmle ynteminin zmleme ynteminden daha kt veya olumsuz bir yntem olmadn gstermektedir. enelin de (2004) belirttii gibi hibir yntem mkemmel deildir. Ses temelli cmle yntemi hakknda da eletiriler olacaktr. Bununla birlikte, zaman ierisinde retmenler bu yntemi tekrar tekrar uyguladklarnda, retmenlerin yeterlilikleri ve yntemin etkililii de artacaktr.

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u
127

lk Okuma retiminde Ses Temelli Cmle Yntemiyle zmleme Ynteminin ... u Kaynaka Adams, G. (1995) Project Follow Through: In-depth and Beyond. Effective School Practices. Volume 15 Number 1, Winter 1995-6 Adams, M. (1990). Beginning to read: Thinking and learning about print. Cambridge, MA: MIT. Press. Akyol, H. (2001) Trke lk okuma ve Yazma retimi. Ankara: Gndz Eitim ve Yaynclk. Bond, G., Tinker, M. A., Wasson, B. B., Wasson J. B. (1989) Reading Difficulties, their diagnosis and correction. New Jersey: Prentice Hall, Englewood Cliffs. Chall, J. S. (1967) Learning to Read: The Great Debate. New York: Mc Graw-Hill. Chall, J.S. (1996). Learning to read: The Great Debate. New York: McGraw-Hill. Cromwell, S. (1997) Whole Language and Phonics: Can they work together? Education World. Walden University. Kay: http://www.education-world.com/a_curr/curr029.shtml elenk, S. (1992) Farkl Yntemler asndan ilk okuma ve yazma retimi ve bir yntem denemesi. Hacettepe niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi. Say 8, Sayfa 370 elenk, S. (2002) lk okuma-Yazma retiminde karlalan sorunlara ilikin retmen grleri. lkretim-Online, 1(2), 40-42, [Online]:http://ilkogretim-online.org.tr Duffy G. G.ve L. Rohler (1989) Improving classroom reading instruction. New York:Random House. Griffith, Priscilla, and Mary W. Olson (1992). Phonemic Awareness Helps Beginning Readers Break the Code. Reading Teacher, 45(7), 516-23. EJ 439 120 Grossen, B. (1997). Thirty years of research: What we know about how children learn to read: A synthesis of research on reading from the National Institute of Child Health and Human Development. Santa Cruz, CA: Center for the Future of Teaching and Learning. Hancock, L and Wingert, P. (1996) Phonics Information. Newsweek. May 1996. Heilman,A. W., T. Blair, W. Rupley (1990) Principles and practicing of teaching reading. Ohio: Merill Publishing. Johnson, D. (1999) Balanced Reading Instruction: Review of Lterature. North Central Regional Laboratory. Kay: http://www.ncrel.org/sdrs/timely/briiss.htm Krashen, S. (2002). Defending Whole Language: The limits of phonics instruction and the efficacy of whole language instruction. Reading Improvement. Vol. 39 No. 1 pp.32-42. Krashen, S. (2004) The Phonics Debate. Language Magazine. Kay: http://www.sdkrashen.com/articles/phonics_debate_2004/01.html MEB (2004) Trke retim Program Klavuzu Ankara: MEB Yaynevi. NICHD (2000) Report of the National Reading Panel: Teaching Children to Read Kay: http://www.nichd.nih.gov/publications/nrp/smallbook.htm Ontario (2003) Early Reading Strategies:The report on Expert Panel on Early Reading in Ontario. Ministry of Education. Kay: http://www.edu.gov.on.ca/eng/document/reports/reading/effective.html zcan A. O. (1992) lk okuma yazma retim programlarnn gelitirilmesi. Hacettepe niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi. Say 8, Sayfa 167. Reyhner, J. (2003) The Reading wars: Phonics versus Whole Language. Northern Arizona University. Kay: http://jan.ucc.nau.edu/~jar/Reading_Wars.html Ross, A. O. (1976) Psychological Aspects of Learning Disabilities and Reading Disorders. NY: MacGraw-Hill Book Company. Schlafly, P. (1996). Phonics versus Whole Language. Eagle Forum. Vol 29, No.12. Alton, Illinois. Shaywitz, S.(1996) Dyslexia Scientific American, November 1996 pp 98-104 enel, H. G. (2004) retmenlerin ilk okuma-yazma retiminde tercih ettikleri yntemler. lkretim-Online, 3(2), 48-53, [Online]:http://ilkogretim-online.org.tr Vural, M. (2000) Ev ve Snf Etkinlikleri Antolojisi. Erzurum: Yakutiye Yaynclk.

u
128

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u smet ahin / Sibel nci / Hakan Turan / zlem Apak

COMPARISON OF THE PHONICS AND THE WHOLE LANGUAGE METHODS ON READING INSTRUCTION
smet AHN* Sibel NC** Hakan TURAN*** zlem APAK****

Abstract The Ministry of National Education has started radical changes in 1st to 5th grade primary curriculum in 2004. The curriculum for Life Sciences, Turkish, Mathematics, Social Sciences and Science and Technology courses are redeveloped considering the facts and concepts of the new age. The new curriculum that have piloted at 120 schools in 9 cities in 2004-2005 school year will be in use all over the country starting from the 2005-2006 school year. Together with the new Turkish curriculum, early reading instruction method was also changed. The whole language method having been used since 1981 was abandoned and the phonics (phoneme based) method was introduced. The change in early reading method surprised everyone and many teachers got suspicious about and criticized the change because the whole language method had been promoted to be the best method for years. This study has two aims. The first is to collect the opinions of teachers, who taught early reading in pilot schools in 2004-2005 school year, about the phonics. The other is to compare the performance of students who were taught to read using the phonics method in pilot schools and those who were taught to read using the whole language method in non-pilot schools in terms of reading pace, reading accuracy and reading comprehension. For this purpose, items were developed to be asked in a questionnaire regarding the comparison of early reading instruction methods and a reading test was developed to compare the performance of students who were taught reading with different methods. The items were responded by 56 first grade teachers at 29 pilot schools in 6 cities. The reading test was administered to 386 students in 4 pilot and 4 non-pilot schools in Kocaeli. A majority of teachers have very positive opinions about the phonics. They stated that students who were taught to read using the phonics could start reading earlier and as a mass, comprehend what they read better and have higher creativity and self expression skills. A majority of the teachers declared that the students who learnt reading using the whole language method could read faster. The results of the reading test are in concord with the opinion of the teachers and put forward that the phonics cause slower but better understanding in reading. The students of phonics make more suffix mistakes but for the other types of mistakes, no difference was observed. Key Words: The phonics, the whole language, early reading, reading mistakes, reading comprehension * Ass. Prof.; Kocaeli University, Faculty of Education ** Lecturer; Kocaeli University, School of Foreign Languages *** Ass.; Kocaeli University, Faculty of Education **** Ass.; Kocaeli University, Faculty of Education

Mill Eitim u Say 171 u Yaz/2006

u
129